|
2000
|
|
|
San Pedro eta Aristoteles ia garaikideak ziren. San Pedroren
|
berri
badakite bertsolariek Bibliatik. Baina Aristotelesekin Jon Sarasuak konparatu ninduen lehendabizi saio batean.
|
|
|
Etorkizunerako proiekzioa, protagonistak bere etorkizuna irudikatu eta errepresentatzen dutenean. Rol rehearsaledo roletan entrenatzea, adibidez, egoera zail eta berri baten aukera guztiakerrepresentatzen direnean, lan berri batenak kasu, e.a. Azterketarako psikodrama, bizitzako egoera arrunt eta motz bat errepresentarazten denean, subjektuari bereegoeraren
|
berri
jakiteko; eta abar.
|
|
|
Flasha albiste baten aurrerapen laburtua da; jazoera batetik ezagutzen diren lehenbiziko xehetasunen adieraztea. Gero, datu
|
berriak
jakin ahala, behar den bezala, aipatuko da albistea. Datu horiek eskuratu arte, albistearen laburpena egin behar dugu, flasha alegia.
|
|
|
Bere ikaran oiloak esnatu zituen, eta ondoren kortako hiru behiak, zeinak lo sakonean baitzeuden, minutu gutxiren buruan gertatuko zen hondamendiaren
|
berri
jakin gabe. Oilarrak keinuz aitortu zien gertatuko zena, munduaren akaberaren aurrean zeudela eta jateko, jateko gogoz, behintzat tripa beteta hil zitezen, eta agur esan zien hegoekin, heriotza gauza luzea da lagunok esan nahi izan zien, eta gauaren ondorengo amildegian ahalik eta duintasun handienarekin eror zitezen eskatu zien oilar izutuak.
|
|
|
Azken finean, Irlandaz kutsatzera etorri naiz hona, eta ez telebista ikustera. Ez dut ezeren
|
berri
jakin nahi: ez atentatu, ez kirol.
|
|
|
OSABA Joanikoti buruzko bertze hamaika kontu ditut kontagai: ordea, nola osaba ez baitago bere osotasunean ulertzerik prezeptore jaun Marcel Dibarso ro rekin izan zituen harremanen
|
berri
jakin gabe, hala, uste dut ezen hauxe izan daitekeela don Frantziskoren ondotik izan genuen prezeptorearen presentazionea egiteko mementua, haren iturburutik eta haren erroetarik hasirik.
|
|
|
Eta, bide hartarik, euskaraz skribatzen zuten bertze hainbat skribatzaileren
|
berri
jakin nuen: Hirigoiti, Materre, Argaignarats... eta, bere batez, Joanes Etxeberri ziburutarra, manual debozionezko bat skribatu zuena eta bertze liburuska bat, Noelak zeritzana eta poema edo kanta labur batzuk biltzen zituena.
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen berak ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili beharra nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren
|
berri
bazeneki bezala, erantsi zenuen—: nola espainiarrentzat izanen bainaiz frantses hemen Salamancan gauzak okertzen bazaizkit, zaude segur, Jainkoak ez dezala nahi, Doctor Navarrus ekin gertatu zen bezala.
|
|
|
Baina aski da: aski da, bai, eta sobera ere bai, beharbada, nahiz eta ongi aditzerat eman nahi nizkizun neure kontzientziaren gorabehera hauek, zeren eta iraganetik ulertu behar baita etorkizuna, eta uste dut ezen ez dagoela neure etorkizuna ulertzerik gorabehera haien
|
berri
jakin gabe.
|
|
|
Ostaturako bidean napolitar fina zela erran zigun, naturala eta egi egiazkoa, eta Donejakuerako bidean zihoala; eta guk ere geure berri eman genion, nafarrak ginela, eta lagun bat bisitatzeko asmotan etorri ginela Italiarat, Italian barrena bidaia bat egiten genuen bitartean, bide batez. Napolitarra bizkor mintzatzen zen, eta osabak piano, piano erraiten zion eta eni beha paratzen zen, ez dakit nik napolitarrari ulertzeko nituen zailtasunen
|
berri
zekielako, edo nihaur izan nintekeelako osabak berak izan zitzakeen zailtasunen desenkusa ezin hobea. Eta, hala, konbertsazione hartan sarturik geundela, ostaturat iritsi, hirurak mahai batean jarri; osabak, otorduetan ohi zuen bezala, Arkimedes bere alboan etzanarazi; eta osabak berak deitu zion ostalersari.
|
|
|
Eta gogorat datozkit Indietan ezagutu nituen indiar haiek: ez zekiten skribatzen, ez irakurtzen, baina arraitasun eta bizipoz hura zuten, hain handia, hain betea eta hain barnekoa, non baitzirudien ezen, deus ere ez zekitelarik, guztia zekitela, zeren eta ditxaren eta felizitatearen sekeretuaren
|
berri
baitzekiten; eta nik galdetzen dizut: nor ote jakintsuagoak, indiar ustez inorant haiek, skribatzen eta irakurtzen ere ez zekitenak eta bizitzeko deus guti behar zutenak, edo harat joan ziren konkistatzaileak, skribatzen eta irakurtzen jakin zezaketenak, baina deusekin asetzen ez zirenak?
|
|
|
—Hi izarrei beha bizi haiz, eta ez ote dakik, bada, ezen emakume bakoitza konstelazio bat dela eta konstelazio bakoitzak bere denbora behar duela, izarrik ezkutuenen
|
berri
jakiteko.... Baina hik jakin huke Kasiopearen historia, zeren, oker ez banago, prezeptore jaun Marcelek kontatu baitzigun behin batean...
|
|
|
Etxe barrenean nengoen ni hura iritsi zenean. Kanporat jalgi nintzenean, berriz —zeren osaba Joanikotekin geratua bainintzen jauregiko lizarren itzalpean, basorat joaiteko, urtxintxen azturen eta ohituren
|
berri
jakiteko asmotan—, solasean aurkitu nituen aita jesuita eta gure aita. Eta, ikusi ninduenean, aitak oihu egin zidan:
|
|
|
Komentuko mojak ohartu zirenean ezen emaztekia zinez ari zitzaiela, han berean eduki zuten neskame, alaba hazi bitartean. Aitzinago, gure amak, giristino gisa karitatearekin zituen obligazinoek hartaraturik edo, jauregiaren zerbitzurat ipini zuen emazteki hura, Uraitzeko klaratarren abadesaren ahotik historia haren
|
berri
jakin ondoren.
|
|
|
Bazkalorduan, berriz, bertze ustekabeko batek kolpatu eta inarrosi gintuen, zeren orduantxe jakin baikenuen ezen osaba Joanikot Maddalenekin joan zela bere dorretxerat. Haren
|
berri
jakin zuenean, komentario bakarra egin zuen amak:
|
|
|
Eta nik aitari behatu, eta ohartu nintzen ezen are zabalagoa egin zitzaiola irria, zorioneko
|
berriaren
jakiteko desiros; amak, aldiz, fidakaitz zirudien, zorion ustezkotik zorigaitzik handiena igurikiko balu bezala.
|
|
|
—Ez al litzateke hagitzez ere hobea zure nagusiak gai honi buruz izan dezakeen iritziaren
|
berri
jakitea, deusetan hasi baino lehen, zeren hura ez baita Avilakoa eta, dakizun bezala, giristandadean ere mundu guztia ez da erlikien aldeko itsu.... Edo, ez ote duzu pentsatu zer gertatuko litzatekeen, baldin zure nagusia akort ez balego eta iraintzat hartuko balu zure asmo ona, hain gai minberan...?
|
|
|
Erran diezadakezu, halarik ere, ezen skribatu ez zuen bertze liburu batez mintzatu zitzaigula Sarakoa eta, hala, ezin jujatu dugula hura, skribatu ez zuen liburu haren
|
berri
jakin gabe. Ordea, ikusirik lehenaren fruituak, zalantzarik ote duzu ezen Axularren balizko liburu hark ere bertze koadro ilun bat erakutsiko zigula ezinbertzez?
|
|
|
Urteak neramatzan nik urtaroen
|
berri
jakin gabe, zeren, ni ibili nintzen lurretan, hezea eta beroa ziren nagusi, eta urtaro bakarra zen klima haren fruitu eta ondore, uda eta udaberri artekoa zirudiena, eta batetik zuena bertzetik bezainbat... Eta larrazkena ere han zegoen, egia erran, baina ezkutuan, uda udaberri iduriko bertze urtaro haren baitan urturik eta ezabaturik, zeren, klima hartan, larrazkenak landareei eragiten zizkièn zauriak, eragin orduko sendatzen eta orbantzen baitzizkien uda udaberri iduriko urtaro hark.
|
|
|
Eta orduan, orduantxe egin zitzaidan argi hura, neure buruari galdetzen niola: " Zertarako nahi dut jauregia eta zertarako neure mundua, baldin jauregiaren harriez estal badezaket Pagabasoko leizea, zeina baita deabruak Urbiainen duen egoitza, eta baldin urbiaindarrak izurri orotarik libra baditzaket gisa horretan...?" Eta nola sinetsi nuen istant hartan ezen aita Barto lo me ezin arraiago eta ezin harroago ageriko zitzaidala, neure erabakiaren
|
berri
jakin bezain fite! Zeren, ba ote zegoen demonio gaixtoaren egoitza hura estaltzea baino egite egitekotsuagorik eta ederragorik, apez jaun Bartolomek berak erran zuen bezala?
|
|
|
Eta, segidan, eni beha paratzen zela, kapitainak erran zidan nola lau urte lehenago itsasoa utzi zuen, eta nola, handik gutirat, gure amaren bisita izan zuen, gutien igurikitzen zuenean... zeren gure amak baitzekien orduko ezen ni harekin ibilia nintzela hango eta hemengo itsasoetan barrena hainbat urtetan, eta zeren ene
|
berri
jakin nahi baitzuen, bere arimaren osasunarekin loturik zegoen kontu ezin seriosago batek hartarat bulkaturik...
|
|
|
...Paradisua, nahiz eta uste zuen, bertzalde, ezen indiar gorri haiei eman behar zitzaiela Kristoren ezagutza, zeren Kristoren manua baitzen bere dotrina mundu osorat zabaltzea... eta hasi ere, hala hasi zen, Gorukiri eta herriska hartako gazteei eskola emaiten, haienganik haien mintzaira ikasiz, eta haiei gaztelania irakatsiz, geure egiteko hartan Goruki ararteko eta bitarteko genuela, ebanjelioaren
|
berri
jakin zezaten, gauza guztien gainetik.
|
|
|
Ene ustea eta aburua jakin nahian balebil bezala, Antonio Ibarbiak zorrotz so egin zidan; eta nik, usterik ezen ezin ginela urruneko intxaurren xerka ibili hurbilagokoen
|
berri
jakin gabe, are gutiago Utopiako lur urrunetarako bidaia hain perilos izan zitekeenean, eta akaba genezakeenean, aita Zacaríasek erranaren arabera, hainbat tributako indiarren atzaparretan, gorputza puskaturik eta mila zati eginik; oharturik ezen, etorkizun haren aitzinean, hagitzez ere laketago eta desiragarriago zitzaidala —baita ikusmolde estetiko batetik ere— neure haragi hezurren ... Eta Antoniok, orduan, erran zuen:
|
|
|
Badakizu, halaber, ezen salaketa haiek isilpean eta ezkutuan egiten zirela: hain isilpean eta hain ezkutuan, non akusatuak ez baitzuen salatzailearen eta lekukoen
|
berri
jakiten, eta, honelatan, nahiz eta akusazinoak, anitzetan, munta tipikoak izaiten ziren eta multa tipi batekin konpontzekoak, ez ziren guti izan, halaber, gehiegikeriak eta bidegabekeriak, zeren, babes haren gerizpean, nornahik sala baitzezakeen bertze nornahi, edo, gezurraz baliaturik, falso testimonio gaixtoren bat erauzaraz, bekaitzari eta inbidiari bide emanez, bidegabeki.
|
|
|
—Hauxe mundua hankaz gora, Joanes! Beraz, hire anaiak, hire aitak edo hire amak gure
|
berri
balekite eta salatuko ez bagintuzte, eta, beraz, Inkisizionearen esku jarriko ez bagintuzte, bekatu mortala eginen liketek... Eta karitatea deitzen ziotek horri...!
|
|
|
Eta, geroztik, bi liburuak bat egin zituan ene gogoan eta indiarren lurretarat joaitea izan diat asmo eta xede. Aitzinago, berriz, mapa honen
|
berri
jakin nuenean, harat joaiteko gogoa areagotu zitzaidaan... Eta orain hi etorri haiz...
|
|
|
Eta gure aitak orduan erabaki zuen ezen aitona ohean lotu beharra zegoela eta gela itsu batean hertsi, zeren jauregiko jendeak ez baitzuen zergatik haren biraorik entzun ez jasan, eta zeren hobe baitzen kontu hura ahalik eta isilen eramaitea, Inkisizioneak haren
|
berri
jakin ez zezan.
|
|
|
—Martin, batzuetan pentsatzen diat ez nauala aintzakotzat hartzen, baina jakin huke ezen, zientzi gizona naizen neurrian, parabolaren sekeretu guztien
|
berri
dakidala eta, ondorez, kanoi tiroarena, zeren eta, dakian bezala, arkabuzez, fusilez edo kanoiez jaurtiki balaren edo, berdinzki, eskuz egotzi harriaren trajektoria parabola bat duk. Eta, bide batez, neure ikerketak egin zitzakeat eta egiten ari naizen liburuan txerta...
|
|
|
Notiziaren
|
berri
jakin bezain fite, osabari jakinarazi nion, eta hura, noiz eta ikusi baitzuen ezen jende uholde hura etxerat hurbiltzen ari zitzaiola, txakurrarekin jaitsi zen.
|
|
|
Eta nola deskribatu bertze mementu hura, untziak amarrak laxatu zituenekoa, edo masailetan lehen itsas haize hura sentitu nuenekoa, istriborreko amulan nintzela...? Itsasoaren esker oneko fereka ote zen hura, zeren itsasoak neure sentimendu ezkutuen
|
berri
baitzekien jada, jaun André...?
|
|
|
Ordea, bazkalduz gero kapitaina bere balentriak kontatzen hasi zitzaidanean, osabari gertatuak jada ahantzirik, nigarrari eman nion, halako batean, nehongo arrazoinik gabe... arestian konplitu ezin izan nuèn desira orduan konplitu izan balitz bezala, behar ez zenean. ...retan ari, jaun André, zeren atzo gertatuak balira bezala oroitzen baititut istant haiek eta istant haietako gorabeherak, ene desiren eta ene izatasunaren arteko liskarra islatzen zutenak —ene barrengo haustura, alegia—, huraxe izan zelako halako zerbait gertatzen zitzaidan lehen aldia; edo erran nuke ezen hura ez zela izan, benturaz, gertatu zitzaidan lehen aldia, baina bai gertatuaren
|
berri
nekien lehen aldia, ene barren hausturaren kontzientzia klar eta garbi harekin, gorputza leku batetik balihoakit bezala, arima bertzetik; edo erran dezaket, finean, ezen orduan bizi izan nuela neure baitan bataren bitasuna, zeren ustez bat nintzena bitan banatua banengo bezala sentitu bainintzen, leku batean egon arren bitan banengo bezala, han eta hemen, sentimendu kontrajarri haien zurrunbiloan... Eta Joanes bakarra nintzen arren, bi Joanes sentitzen nituen neure baitan... nola Mattinen baitan bi Mattin haiek hauteman bainituen, bata argia eta bertzea iluna, hark hartu kolpearen ondorez, noiz eta zalditik erori baitzen, nahiz eta, egia erran, nik zerbait disimula nezakeen eta anaiak ez...
|
|
|
—Presatuxea nengoan eta txostenaren
|
berri
jakin nahi nian lantokira agertu aitzin. Elizkizunaren ondotik berehala alde egin huenez, ez nekian egina zegoen ala ez.
|
|
|
—Alor horien guztien
|
berri
dakizu? —Guztien —ezpain gorritu berriak okertu zituen, zorrotz.
|
|
|
" Lisboak" ez ninduen bere parrokiano egin bertako giro konparaezinak tira eginda. Hara agertzeari eman banion, oroz gain, lagunik, lankiderik edo nire
|
berri
zekien bertze inor topatzeko aukera urriak izan nituen arrazoi. Abuztuko astearte horretan, aldiz, bakartasuna urrun zegoen nire premietatik.
|
|
|
Eta horixe esan zion Brown jaunak idazkari bular lerdenari, segail plantak eginez, asperduraren kontrako txertoa zela look berria, nazka nazka eginda zegoela ilaje urrekoloreaz, eta eskertzen ziola lorea, biziki eskertu ere. Eta esaldia amaitu gabe zuela, bere bulegora sartu zen abaila larri samarrean, ispiluaren aurrean azken aldaketaren
|
berri
jakiteko. Ongi hartzen jakin zuen ilearena, eta lankideen txantxak estoikoki ez ezik umore onez ere eraman zituen.
|
|
|
Ez zen erantzunaren zain egoten. Nik banekien bazekiela galdetutako gauza guztien erantzuna, baina zer edo zertaz hitz egin behar zuen gurekin, eta edonori atsegin zaio jakitea bere gainetik dagoen batek bere arazoen
|
berri
dakiela eta kezkatu egiten dela. Gaur, egia esan, ezin dut horrelakorik jasan, baina orduan bertute zoragarri, gizon zuzenaren ispilu iruditzen zitzaidan erretorearen galdetu behar etengabea.
|
|
|
Osaba Andoni ikusi genuen geuregana  tzen, eta haria aldatu genuen. Ez nuen gure aitak edo amak ipuinaren
|
berri
jakiterik nahi. Apaiz izan nahi nuen gainera.
|
|
|
Gu guztion begiak bereganatu zituen haren berriketa etengabe eta interesgarriak, eta nik banuen arto gutxiago aletzeko modurik. Inguruko baserritar guztien
|
berriak
jakin genituen.
|
|
|
Ni neu, alderdi horretatik, apur bat eszeptikoagoa naiz. Duela bi hilabete inkesta baten
|
berri
jakin genuen: Kalifornian, 9 eta 17 urte bitartekoen artean, hirutik bik telebista baino nahiago du Internet.
|
|
|
Ez dakizu bere gaiaren berri. Baina, agian, honen
|
berri
badakizu, liburuaren zentzua etikoa baita. Behin, hitzaurrean, orain agertu ez den esaldi bat jarri nahi nuen eta orain esaldi hori idatziko dizut lan honetan zure gakoa izan dadin.
|
|
2001
|
|
|
Ezkutuak, urontziak, ispiluak, kopak, oro erabili zen Antzinate klasikoan patuaren
|
berri
jakiteko. Eta ez da falta sinesmen honen adibiderik.
|
|
|
Nola ahaztuko ditut bada, beti beren seme alabengatik kezkaturik bizi ziren bi emakume maitagarri hauek, beren seme alabak aingerutzat jotzen zituzten bi emakume inozente hauek. Beren seme alaben
|
berri
jakingo balute... Izan ere, haien seme alabak ere ezagutzen ditut.
|
|
|
Ai! Ama semeek elkarren
|
berri
jakingo balute.
|
|
|
Neskatxak, etsirik, jauzi egin zuen putzu zulorat eta ito. Senargaiak, neskatxaren azkenaren
|
berri
jakin zuenean, pozoia hartu eta bere buruaz beste egin zuen.
|
|
|
Oraingo honetan zoriak lagundu zion. Vidykar zeritzan gizarte langile batek neskatxaren
|
berri
jakin zuenean, berarekin hartu zuen. Instituzio baten buruzagi zen Vidykar.
|
|
|
Ingelesez mintzatzen badakizu, ez duzu sekula mintzakidearen faltarik izango. Europarra zarena berehalaxe ikusten dute eta zure bizitzaren
|
berri
jakiteko irrikatzen egoten dira.
|
|
|
Tentsioak, beldurrak eta arriskuak uneoroko arreta eskatzen dute, eta halakoetan ez da beste ezertarako astirik gelditzen. Ezta oinarrizko imintzioen
|
berri
jakiteko ere: honek hau esan nahi du, beste honek beste hau.
|
|
|
Nondik hasi? Urriko azken asteaz  kena zenez, azokara abiatzea pentsatu zuen jostun sorginak, garai hartan huraxe baitzen
|
berriak
jakiteko lekurik aproposena. Han, Txomini gertatutakoa entzun zuenean, etxera itzuli eta txakurra bidali zuen bizargin ohiaren etxera; lapurretan egiten irakatsita zeukan txakurra, alegia.
|
|
|
Lanok ezin hobeak dira Mitxelenak bere gustuko gaiez âeuskaraz, unibertsitateaz, zientziazâ pentsatzen zuenaren
|
berri
jakiteko. Ezin hobeak, ez letratu handientzat soilik.
|
|
|
Behin eta bitan izan genuen norgehiagoka elkarrekin Errenterian bertan, eta bi aldietan galduan atera ginen gu eta irabazian haiek. Orduko gauzen
|
berri
dakienak igarriko zion beharbada bazela batzuen eta besteen artean, mailloten koloreaz gainera, beste bereizgarririk. Halaz guztiz, susmo eta goganbeharrak gorabehera, ederki moldatzen ginen, Erdi Aroko zaldunen edo Versaillesko gorte jendearen antzera, gizalegean eta kortesia paregabean.
|
|
|
Ageri baita ageri ahala hiztegiek, gurean hartu duten gradu hedatu bezain goitarrean bederen (entziklopedia aldera iraultzen direlarik), ezin dezaketela hitzen ezaguera biluzian planto egin," geiak" ere ezagutu behar direlarik, hitzak ez eze. Asko den adina ez izanik ere, premiazko dute hiztegigileek hitzen
|
berri
jakitea, eta ikastea dagoeneko ez badakite, bai euskarazkoen eta bai erdarazkoen. Nahikoa itxuragabeki jokatu zuen, izan ere, Babelgo nahastea sortu zuenak, erraldoien kasta zela eta ez zela, erdara bat baino gehiago barreiatu zuenean munduan zehar.
|
|
|
Zinetan eta benetan ari naizenez gero, esan beharra dut topo egin nuela, kalera baino lehen, Alcalan, Ricardo Muñoz Suay rekin, ordurako zinema kontuetan sartzekotan eta are sartuxea zebilena, eta gero, hurrengo urteetan zenbait aldiz bederen lepo hezurreraino sartuko zena. Harekin, beraz, eta zenbait ingurukorekin, gauzen
|
berri
jakiten hasi nintzen apurka eta pittinka bederen eta horrela lortu nuen Errenterian ezin lor nezakeen ikus ahal zabalagoa, zabalegia ez bada ere. Eta honetan naizenez gero, esan behar dut Muñoz Suay rekiko lotura, inoiz ezinbestean lasaitu bada ere, ez dela sekula eten.
|
|
|
Ez dut uste. Horrelako gauzak arrotzen bati edo esan dakizkioke, baina hemen elkarren
|
berri
badakigu. Erdarazkoen gaiak bestelakoak, esoteriko horietakoak, direlako?
|
|
|
Abiadan bagara ere, ezin hobeki deritzat joera honi, arras komeni bailitzateke garai batean euskaraz azaldu ziren gogo, uste eta eztabaiden
|
berri
jakitea. Ea, bada, ez garen lehen urratsetan gelditzen.
|
|
|
Batasunik ezak behartzen gaitu, nor bagara, euskalki guztien, handi eta txikien?
|
berri
jakitera, euskaldun bakoitzaren" amaren hizkuntza" ezagutzera. Inork jakitekotan, hizkuntzalari trebe eta euskarari bakarrari emana dagoen batek jakin dezake, gehienez ere, horrelako zerbait.
|
|
|
Badaiteke; are gehiago, horrela da. Guk, zaharragoek, ez omen dugu haien
|
berri
jakin ere nahi. Ezin uka, hori ere.
|
|
|
Oinetako lur hau ikara dabilkigu eta ez dira oraindik isildu dardara berrien aitzin gidari datozen trumoi hots ilunak. Etorkizunaren
|
berri
jakin nahi genuke eta, etorkizunari antzemango badiogu, gu baino gazteagoek gogoan zer darabilten igarri egin behar.
|
|
|
Erlijio gaietarik kanpo Joanes Etxeberri Sarakoa abiatu zen behar zen bidetik, euskara latinaren irakasbide bihur zedin: jakina da garai horretan, eta baita gero ere, ezinbesteko tresna zela latina mundu honetakoen eta bestekoen
|
berri
jakingo bazen. Eta ekitaldi zuzenen eta gogorren honek hartu zuen erantzunik latzena, hotzena izan zelako.
|
|
|
Nahiz eta euskaraz idatzi den guztia (eta esan edo kantatu den franko) euskal literaturan sartzen dugun, hemen sartzera goazen gisa, ezin uka lezake gauzen
|
berri
dakien edozein guretarrek maizago topatzen dugula behealdeetan narraska gaindegietan hegaka baino. Urria dugu, arras berankorra izateaz gainera; exkax xamarra ere bai, hitz lotsagarri honetaz balia banaiteke.
|
|
|
" Pro domo" n zenbait lerro kendu ditut. Garate jauna eta ni mokoka ari gara aspaldian, baina, Lingua e stilen aurki agertuko den artikulu batean aitortzen dudanez, maiz erabili behar izan ditut haren lanak, batez ere Humboldt eta Humboldten garaikoen
|
berri
jakiteko (K.M.O.).
|
|
|
Garate jaunak azpimarratu izan duen gure kulturaren gailur horretan  ari direlako lanean, 1794 bitarte horretan, eta gure bitarteko izan zirelako kanpotarrekin. 1800 inguruan agertzen baita Humboldt gure artean eta honek, gure
|
berri
jakin ondoren, euskararen berri onak zabalduko ditu Europan eta Europaren eranskinetan, ia aipamen soiletan gelditu ziren lehenagokoek egin ez zuten bezala. L.M. Siculok esan nahi dut edo Bonaventura Vulcaniusek, Merulak, Scaligerok eta bestek, Adelung Vater, Â Humboldten bultzagile gertatu zirenak barne.
|
|
|
Euskaldunok, eta Txillida dakart lekuko, ez gara arrotz Europa  honetan, Europan bizi baikara eta Europan ari, Europarren
|
berri
jakin dezakegunez gero. Eta Europa ez da, guretzat behintzat, eskualde zabal nahiz mehar, bortitz nahiz ahul, aberats nahiz behartsu baten deitura soila.
|
|
|
ikas eta irakasbideak jende saiatuaren eskuetan behar dutela egon, mugituko badira. Han hemengo saio eta erdiespenen
|
berri
dakienaren eskuetan. Horixe izan zen, hitz batean biltzeko, ukabil gogorrez sartzen ahalegindu zen seriotasuna.
|
|
|
Joera arriskutsua da inolaz ere. Gertaera baten
|
berri
jakiteko modu hoberena gertaera horren lekuko bihurtzea dela diosku funtsean baieztapen horrek, hau da, sistema horren arabera, gertaeraren lekuko bihurtzen da mezua jaso duen edonor(...). Halatan," ikustea ulertzea da", sistema berriaren arabera(...).
|
|
|
Irrati eta telebistakorik ez dago. Hala ere, nahikoa, ikusmolde kritikoen
|
berri
jakin ahal izateko.
|
|
|
Emakumea mainguka mugitzen zen alde batetik bertzera. Zenaren
|
berri
jakiteko, hurbildu egin zitzaion polliki polliki. Orduan ikusi zion begi ondoko ubeldu itsusia.
|
|
|
– Jokinen egoeraren
|
berri
jakitera etorri naiz.
|
|
|
– Aizak, hirekin dagoeneko nazkatzen hasia nauk. Jokin laguna duan aldetik haren
|
berri
jakin nahi huen. Ondo zagok!
|
|
|
– Jokinen
|
berri
jakin nahi...
|
|
2002
|
|
|
Hori bai, inork ere ez zuen esan Euskal Herria Belodromoan bildu zen hura zenik, gutunen batean irakurri dudan moduan. Euskal Herriaren hedaduraren
|
berri
badakigu zerbait bertsolariok eta gure automobilek.
|
|
|
Afaltzen daudenean telebistaren bitartez beraien etxeetan sartzen diren pertsona horien
|
berri
jakin nahi izatea logikoa dirudi, bai. Baina niri hain zaila egiten zait...
|
|
|
Oroitzapenen bidea eragotzi diote, ordea, bertsolaritzaren historialari ofizialek eta harentzat begi samurrik ez da oraindik ageri sorterrian berean, Irunen. Merezi du, baina, Lopetegiren
|
berri
jakin dezagun. Euskal Herria merezi du Lopetegik; Lopetegi merezi dugu euskaldunok, zer esanik ez irundarrok
|
|
|
Beroien seksu ezierak aztoratzen nau beste gauza askoren artean. Ez nuke nahi gauza hoien
|
berri
jakiterik, nik bezala, etxeko morroi mutil-zaharrak erakutsita. Ez nago gure erretorearen iritziaz bat ere ados.
|
|
|
Eta boluntario baten egiazko asmoen
|
berri
jakiteko, ingelesez hitz egiten den tokietako zenbait auzolandegik aurrez ere boluntario lanak egin izana frogatzea eskatzen diete hautagaiei.
|
|
|
Badirudi, euskarazatzean geratzen garela. Nobedadeen
|
berri
jakin nahi badugu, ematen du erdarazkoeskaintzara jotzea beste erremediorik ez zaigula geratzen.
|
|
|
Horrez gain, lehendik ere banuen informazioa, horrelako emisora batean lan egin nuelako 1984/ 85 ikasturtean eta Orion egindako Irrati Askeen Lehenengo Topaketan ere egon nintzelako. Karpeta batean gordetzen hasi nintzen irrati txikiei buruz argitaratzen ziren informazioak, prentsa baita iturririk onena auzo, eskola edota herri emisoren
|
berri
jakiteko, liburuetan ia agertzen ez direnez. Lan horretan behin baino gehiagotan lagundu didate ikasleek, eta emisora baten edo besteren berri ere eman didate, baita telefonoak edo kontaktuak ere.
|
|
|
Bertan ez zirenak ere laster hurbildu ziren
|
berria
jakin zutenean: bat anaiarengatik ari zen negarrez, bestea senitartekoarengatik, beste hura gurasoengatik; lagunak edo senitartekoak beste zerbaitengatik kanpoan zituztenak ere beldurrez ziren; ezbeharraz kaltetutakoak zein izan ziren jakin arte, zalantzak areagotu zuen ikara.
|
|
|
Agintzen diote hori eta, eskura zituzten zamari guztiak bahitzen dituztelarik, kanpamendura garraiatzen dute hura. Gainera, beren hiriaren hitzarmenaren
|
berri
jakitean, beragana igarotzen da Illurgavonenses direlakoen kohorte bat, gordeta zegoen tokitik desertatuz. Berehalatik, egoeraren aldaketa erabatekoa da:
|
|
|
maitemindua nengoen; eta hurrengo egunetan ere, maitemindu arketipoaren portaera kanonari estu lotzen nintzaiola, halatsu ibili nintzen, Sararen irudia burutik baztertu ezinik. Sararen
|
berri
jakin nahi bainuen eta haren inguruarena. Hasteko, anbulatorioko fitxategian bilatu eta arakatu nuen.
|
|
|
Garai batean, gu Bilbora etortzen hasi berritan, estudiante gipuzkoar asko aste barruan hirian eta hiri inguruko auzunetan sakabanatuak Arriaga atzean elkartzen ginen ostiral larunbatetan, asteburuan etxera bihurtuko gintuzten Irun Gijon autobusei itxaroten. Gu garaiz iritsi ohi ginen asteroko hitzordu hartara; ez hainbeste autobusak galtzeko beldur ginelako, nola adiskideekin hitz egiteko eta elkarren
|
berri
jakiteko beta edukitzearren. Horregatik, iritsi bezain laster, ezagunen aurpegiak bilatuko genituen lehenik han bildutako bidaiarien artean, eta ezagunik ezean, txartelak ateratzeko ilaran jarriko ginen, haien etorrera zelatatzen genuela.
|
|
|
Neure artean pentsatu nuen ezin nintzaiola semeari gezurrak edo neronek sinesten ez nituen egiak esaten hasi, Aitita zeruan dago eta horrelakoak, adibidez. Hiruzpalau ordu paseak ziren jada,
|
berria
jakin genuenetik; hala ere, niri ahotsa pitzatu zitzaidan hura berriro aipatzean.
|
|
|
Egitarauaren
|
berri
jakin ostean Gaizkaren etxera abiatu ginen. Garraiolari lan egiten duen lekeitiar amerikartua dugu Gaizka, ondarrutarrak zirikatzeko eta berorien lepotik barre pixka bat egiteko zaletasuna galdu ez duena.
|
|
2003
|
|
|
Txominek bat bakarrik, eta ezer ere balio eztuela erranen bagendu gezurra erranen genduke, larogei hogerleko ordaindu baitu. Iziartxuren novioaren
|
berria
jakin zuanetik etzuen gehiago jarraitu jokoa. Hain gaizki hartu zuan albiste hau!
|
|
|
Bakarka hain gozoa izateko gai, eta zergatik jokatzen zuen beti hain hotz ikastolan, besteen aurrean? Egia zen haien artean ezer ofizialik ez zegoela, eta Bibiot zela haien kontuen
|
berri
zekien bakarra; baina samurtasun apur batek kalte egingo ote zion. Orduan, gizonaren begiak, kasualitatez balitz bezala, harenetan iltzatu ziren.
|
|
|
Euskaldun Fededun, Jainkoak daki zenbat aldiz entzun ahal den, orobat frantsesen. Catholiques et Français? famatuari zor genion euskal herritarrek erramolde hori, eta ez naiz baitezpada esaldi hori berpiztu beharrez ariko, baina iduritzen zait hausnarketa hauek bururatzean, hitzaldiño hau ere, duela zenbait urte prestatu nuena, Donostiar apezlagun batek eskaturik, hemen berriz ager nezakeela, ene barneko
|
berri
jakin gura duenari emaiteko baizik ez balitz ere.
|
|
|
Gogoratzen zait aldiz beste pentsalari bat, mintzatzen baino gehiago entzuten bazekiena eta euskaldunen batailaren
|
berri
jakin nahi zuena. Saboiarra zen bera eta jesuita, Michel de Certeau zena; maiz elkar ikusten genuen Parisen eta, Maurice Merleau Ponty irakasle izana baitzuen, bazekien iraultzaileen bortizkeria kontuan hartzen.
|
|
|
Uste dut, eta oker nabil agian, badela franko gure artean, hain luzaroko hodei ofizialen ilunbeei ederretsi dielako edo, nahiago duena inoren iritziaren
|
berri
jakin, harrika nondik emango, berea jendaurrean argi eta garbi azaldu baino. Ez gara, dirudienez, elkarren fio.
|
|
|
Nahiz eta azken
|
berria
jakiterakoan mutikoak bihotza urratua senditu, entseatu zen bere lagunaren kontsolatzea bazekielako harentzat oraindik zailagoa zela.
|
|
|
Ezkontza hartan, nire familia falta izan zen, baina ezin izan zuten etorri, nire ama ordurako eri baitzegoen. Handik zenbait hilabetetara, amaren heriotzaren
|
berri
jakin nuen, baina emaztea haurra izateko zorian zegoela eta ezin nuen beraz amaren elizkizunera joan. Oraindik ere, gurasoei azken agurra ez emanaren arantza daukat bihotzean, eta hil bitartean, hor izango dut.
|
|
|
Orduak ematen nituen neska horrengan zerk erakartzen ninduen aztertzen, begiradaren beroak, ezpainen iradokizunak edo bere keinuen dotoreziak, eta gehien bere bizipozak hunkitzen ninduela erabakitzen nuen batzuetan, edo bere gaztetasun emeak liluratzen ninduela modu horretan beste batzuetan. Isilkako nire gogoeta horiek urduri jartzen zuten Monika, eta ateratzen nituen ondorioen
|
berri
jakin nahi izaten zuen. Nik luzamenduekin erantzuten nion.
|
|
|
Izan ere, lehen hamarretik zortzi bederatzi zeudean don Kosmerekin, eta orain, berriz, erdia edo. Eta hau ez diat esateagatik esaten, ongi aztertutako kontua baita, hire aita eta biok etxez etxe bili garenez gero, azpildarron iritziaren
|
berri
jakiteko asmotan. Baina, aizak, hau guztia alde batera utzita, zer deritzok bide hori egiteari?
|
|
|
Friedrich Wolff aleman protestanteari entzun bazion, nola ez zidan, bada, niri entzunen, katolikoa izanik! Bai, Jainkoak lau profesio ezabatu, eta bakarra utziko zidaan, haren borondatearen
|
berri
jakin nezan! Jainkoaren borondatea bete nahi bainuen nik ere, zinez!
|
|
|
Aspaldian gaixo dago, urte luzeetako borrokak gastatuta eta ahulezia handi batek jota bezala, maisu kargutik at azken urte honetan. Baina Patxi ez dago ohe batean amore emanda hiltzeko gertu eta, nola bere heriotzari zentzu bat eman nahi dion, orri zuri batean lerro batzuk idazteari ekin dio, herritarrek bere erabakiaren
|
berri
jakin dezaten, momentua iritsitakoan:
|
|
|
Ezin naiz geldirik egon, noizbait finkatuko banintz, baina sekula finkatuko al naiz?, eta zergatik finkatu behar da?, bai, ni ere finkatuko naiz noizbait, lurpera nazatenean besterik ez bada ere, baina zertarako burua hautsi, hobe baita Karmeleren ile beltzaz hitz egitea, Amaiaren misterioaz, izenaren
|
berri
jakin gabe maitatu nuèn neska haren urduritasun zoragarriaz, edo Rosaren begietako urmael urdin bareaz, erromantiko bat naiz, norbaitek XVI. mendeko tipo bat naizela esan dit, beste batek XXII. mendekoa, baina niri aita santu Juan XXIII.a gustatzen zitzaidan, eta zer egingo diogu, bada!
|
|
|
Atea itxita dago, eta  leihoetako kristalak goitik behera jendearen izerdiak lurrinduak. Ezin barrukoaren
|
berri
jakin, hortaz. Bertaratu beharra dago.
|
|
|
Etxera iristean, Manuk bulebarrean gertatutako atentatuaren
|
berri
jakingo du, eta hiltzaile hitza enegarrenez entzungo du bere aitaren ahotik. Joxek, berriz, zertzelada gehiago jakin ahal izango du bere anaiaren bitartez.
|
|
|
Edo atea zabalik dagoela egiaztatzeko, nork daki. Aise imajina dezake zer pasatu zaion burutik
|
berria
jakin duenean. Oso obsesionatua ibili da Jonekin autobusarena gertatu zenez geroztik, horregatik ez du ezer komentatu nahi izan.
|
|
|
Azken atentatuak eragindako negarrak eta sumindurak horrela ikusi entzun  behar izan zituen, soinurik gabe eta edredoia  ren atzetik, Josebak gauerdiko telediario berezi horietako bat kateren batean harrapatu zuenean. Oraingo honetan bezala, elkarrekin zeuden gertatutakoaren
|
berri
jakin zutenean, eta berak ezer esan gabe, Joseba zuriketan hasi zitzaion:
|
|
|
Pentsamendutan jardun genuen hainbat segundoz, eta izuz beterik ohartu ginen inork ez zekiela non zeuden begiraleak, ezta ba ote zuten laguntza posturik  edo salbamendu txaluparik edo helikopterorik. Ezjakintasun hura neurri batean normala zen, batek ez baitu sekula interesik jartzen ustez behar izango ez duenaren
|
berri
jakiten. Eta guk behar izango al genuen ba akaso salbamendu patruilaren zerarik, ura pinguinoak baina zitezen modukoa bazegoen?
|
|
|
Larramendiren zentsura horren
|
berri
jakin bezain laster, Mendiburuk Aita Probintzialari idatzi zion bere ikuspuntua defendatuz, eta alde zituen autoritate guztien berri emanez. Hala, Iruñeko apezpikutza nahiz Euskal Herriko apaiz eta fraide gehienak berarekin bat datozela argudiatzen du.
|