|
2007
|
|
|
Bestetik, bereizmen onena bilatzen dugu; hau da, xehetasunak detektatzeko gaitasuna. Objektuen barru-barruko egitura ezagutzea komeni zaigu, eta xehetasunik ñimiñoena ere ezagutu
|
behar dugu
. Hori guztia interferometriaren laguntzaz egin daiteke.
|
|
|
Hamaika objektu astronomikoren ikerketetan erabiltzen da, eta, nagusiki, bereizmen handiko tresna astronomikoak
|
behar direnean
. Bereizmen handi hori eskaintzen du interferometriak.
|
|
|
Baina horrelako sistema bat ordenagailuan diseinatzea ezinezkoa da, nahiz eta neurona simulatuen kopurua askoz txikiagoa izan. Adibidez, zer egin
|
behar du
neurona bakoitzak, sarearen barruan, robot nekazari batek tomateak biltzeko garaia dela jakiteko. Inork ez daki erantzuna, baina horrek ez du axola.
|
|
|
Inork ez daki erantzuna, baina horrek ez du axola. Izan ere, neurona-sare informatiko batek ez daki nola egiten den egin
|
behar duen
lana. Ikasi egin behar du.
|
|
|
Izan ere, neurona-sare informatiko batek ez daki nola egiten den egin behar duen lana. Ikasi egin
|
behar du
.
|
|
|
behin eta berriz soluzioa ikusi ondoren. Aurpegien ezagutza adibide ona da; ume jaioberriek hilabeteak ematen dituzte gurasoen aurpegiak ezagutzen ikasten, horretarako abstrakzio-maila minimo bat
|
behar baita
. Izan ere, sei hilabeteko ume baten aitak edo amak itxuraz aldatzen badu (ilea moztu, adibidez), litekeena da umeak zailtasun handiak izatea haren aurpegia ezagutzeko.
|
|
|
Sareari ikasarazteko, azken batean, lanean jarri
|
behar da
. Input bat eman behar zaio, datuak sartu.
|
|
|
Sareari ikasarazteko, azken batean, lanean jarri behar da. Input bat eman
|
behar zaio
, datuak sartu. Datu horiek ez dira zuzenean neurona guztietara iristen; gutxi batzuek hartzen dituzte, tratatzen dituzte eta transmititzen dizkiete konektatuta dituzten neuronei.
|
|
|
Horrelako sare batek ez luke gauza handirik ikasiko. Eragiketa logiko sinpleak egiten ikasteko ere, sare batek neurona gutxi batzuk
|
behar ditu
.
|
|
|
XOR izeneko eragiketan, adibidez, bi datu sartzen dira, zeroak edo batak; bi datuak batekoak direnean, eragiketaren emaitza ere bat da, eta, zeroren bat izanez gero, eragiketaren emaitza zero da. Oso eragiketa sinplea da, eta, hala ere, bost neurona
|
behar dira
sare batek hori egiten ikasteko: bi neurona inputaren datuak jasotzeko, beste bat azken outputa emateko eta tarteko beste bi neurona.
|
|
|
Horregatik, informatikariek geruzaka antolatzen dituzte. Lehenengo geruzan, inputa jasotzen duten neuronak daude; gero,
|
behar denean
, tarteko lehen geruza dago; gero, tarteko hurrengo geruza guztiak, ordenean; eta, bukatzeko, outputa ematen duen neurona-geruza.
|
|
|
Zenbat eta lan abstraktuagoa izan, orduan eta konplexuagoa izan
|
behar du
lan hori egiten ikasten duen sareak. Ezinezkoa dirudi, adibidez, inprimatutako letrak (karaktereak) bereizten dituen neurona-sare bat diseinatzea.
|
|
|
Nola diseinatu zituzten informatikariek? Nola jakin zuten zenbat neurona erabili
|
behar zituzten
, zenbat geruzatan antolatu behar zituzten eta zer konexio zehaztu behar zituzten?
|
|
|
Nola diseinatu zituzten informatikariek? Nola jakin zuten zenbat neurona erabili behar zituzten, zenbat geruzatan antolatu
|
behar zituzten
eta zer konexio zehaztu behar zituzten?
|
|
|
Nola diseinatu zituzten informatikariek? Nola jakin zuten zenbat neurona erabili behar zituzten, zenbat geruzatan antolatu behar zituzten eta zer konexio zehaztu
|
behar zituzten
–
|
|
|
Informatikan, gauza bera. Neurona bakoitzak pisu bat eman
|
behar dio
jasotzen duen seinale bakoitzari (pisu hori, ingelesezko weight, irteerako seinalean izango duen eraginaren neurketa bat da). Hain zuzen ere, ikaste-prozesuaren gakoetako bat pisu horiek doitzea da.
|
|
|
Hain zuzen ere, ikaste-prozesuaren gakoetako bat pisu horiek doitzea da. Funtzio matematikoak dira neurona-sareak arrakasta izan dezan informatikariek landu
|
behar duten
faktore nagusietako bat.
|
|
|
Horrela, errautsa erdira murritz daiteke. Gainera, modu horretan tratatutako ikatzak handitu egin dezake zentralen eraginkortasuna, eta, ondorioz, bestela baino CO 2 gutxiago isuri
|
behar da
elektrizitate kantitate bera lortzeko.
|
|
|
Baina ikatza berdetu nahi bada, hori baino gehiago beharko da. CO 2-isuriak askoz ere gehiago murriztu
|
behar dira
, deusezteraino ahal bada. Ikertzaileak, hori lortzeko, karbonoa harrapatzeko eta gordetzeko teknologiak ikertzen ari dira.
|
|
|
IGCC zentraletan, aldiz, sintesi-gasa erre baino lehen berreskura daiteke CO 2-a. Horretarako, sintesi-gaseko karbono monoxidoaren bihurketa egin
|
behar da
: katalizatzaile egokiaren laguntzaz, CO-k ur-lurrunarekin erreakzionatzen du, eta CO 2 eta H 2 ematen ditu.
|
|
|
CO 2-a kenduta, hidrogenoa geldituko litzateke, eta hura erabiliko litzateke erregai gisa. Kontuan izan
|
behar da
, beraz, ikatzetik hidrogenoa lortzeko modu bat ere izan daitezkeela IGCC zentralak.
|
|
|
Behin CO 2-a harrapatuta, toki seguruan gorde
|
behar da
. Horretarako, CO 2-a konprimitu eta lur azpian gordetzea proposatzen dute adituek--arroka porotsuetan edo gatz-akuiferoetan, esaterako--.
|
|
|
Fruituen industrian lan egiten dutenek ere badakite zer kondiziotan jarri
|
behar dituzten
fruituak erosleen eskuetan, zenbat denbora pasatzen den fruituak jasotzen dituztenetik saltzen dituzten arte eta nola zaindu behar dituzten fruituak ahalik eta baldintza onenetan irits daitezen saltokietara. Bide hori guztia egiteko eta eroslearenganaino jateko memento aproposenean iristeko, fruituak landarean guztiz ondu aurretik bildu behar dituzte, halabeharrez.
|
|
|
Fruituen industrian lan egiten dutenek ere badakite zer kondiziotan jarri behar dituzten fruituak erosleen eskuetan, zenbat denbora pasatzen den fruituak jasotzen dituztenetik saltzen dituzten arte eta nola zaindu
|
behar dituzten
fruituak ahalik eta baldintza onenetan irits daitezen saltokietara. Bide hori guztia egiteko eta eroslearenganaino jateko memento aproposenean iristeko, fruituak landarean guztiz ondu aurretik bildu behar dituzte, halabeharrez.
|
|
|
Fruituen industrian lan egiten dutenek ere badakite zer kondiziotan jarri behar dituzten fruituak erosleen eskuetan, zenbat denbora pasatzen den fruituak jasotzen dituztenetik saltzen dituzten arte eta nola zaindu behar dituzten fruituak ahalik eta baldintza onenetan irits daitezen saltokietara. Bide hori guztia egiteko eta eroslearenganaino jateko memento aproposenean iristeko, fruituak landarean guztiz ondu aurretik bildu
|
behar dituzte
, halabeharrez. Bestela, onduta bilduko balituzte, hondatuta iritsiko lirateke erosleenganaino.
|
|
|
Aldaketa horiek noiz gertatu
|
behar duten
zorrotz kontrolatzen dute fruituen industrian dabiltzanek. Saltokietan banatu aurretik, biltegietan gordeta edukitzen dituzte fruituak denbora-tarte jakin batez.
|
|
|
Ondutakoan eta erosleek nahiko dituzten ezaugarriak lortutakoan eramaten dituzte fruituak saltokietara. Esan beharra dago, dena den, fruitu-mota bakoitzak berezko ezaugarriak dituela, eta bakoitza bildu, garraiatu eta zaintzeko ezaugarri horiek hartu
|
behar dituztela
kontuan; alegia, mota bakoitza tenperatura-eta oxigenoaren kontzentrazio-kondizio jakin batzuetan gorde behar da, denbora jakin bat eduki daiteke biltegiratuta eta abar. Izan ere, fruitu batzuentzat egokiak diren kondizioak kaltegarriak izan daitezke beste batzuentzat.
|
|
|
Ondutakoan eta erosleek nahiko dituzten ezaugarriak lortutakoan eramaten dituzte fruituak saltokietara. Esan beharra dago, dena den, fruitu-mota bakoitzak berezko ezaugarriak dituela, eta bakoitza bildu, garraiatu eta zaintzeko ezaugarri horiek hartu behar dituztela kontuan; alegia, mota bakoitza tenperatura-eta oxigenoaren kontzentrazio-kondizio jakin batzuetan gorde
|
behar da
, denbora jakin bat eduki daiteke biltegiratuta eta abar. Izan ere, fruitu batzuentzat egokiak diren kondizioak kaltegarriak izan daitezke beste batzuentzat.
|
|
|
Mamia pixkanaka sortzen da, eta fruitua gero eta gehiago handitzen da, guztiz garatu arte: fruituaren zelula guztiek behin betiko tamaina hartzen dute, bakoitzaren funtzioak behar bezala definitzen dira, eta funtzio horiek betetzeko
|
behar dituzten
elementu biokimikoak ekoizten dira. Une horretan fruitu hori prest dago banako berri bat sortzeko.
|
|
|
lehenengo arrak eta ondoren emeak dira. Sexuz aldatzeko garaia iristen denean, arrak ugaltze-aparatu berria sortu
|
behar du
, emearen ugaltze-aparatua, hain zuzen ere. Baita eginkizun horrekin oso bizkor amaitu ere, emeak urteko sasoi egokian arrautzak errun nahi baditu.
|
|
|
Jokoaren erabilerari dagokionez, plataforma-joko deritzen jokoen artean sailka daiteke. Protagonistak eszenatoki batetik bestera joan
|
behar du
, agertzen zaizkion oztopoak gaindituta. Oztopo horietaz gain, hizkuntzari, matematikari eta inguruaren ezaguerari buruzko galderak agertuko zaizkio, eta ondo erantzun beharko ditu, jokoan aurrera egiteko.
|
|
|
Karlistaren torka 712 metroko garaieran dago, Karlista mendiaren gailurrean ia, Enkarterrin. Egitura karstiko bikain hori behar bezala ikusteko, mendiaren barruan sartu, eta 340 metro jaitsi
|
behar da
. Torkak edo dolinak oro har sakonune txikiak izaten diren arren, hori itzela da:
|
|
|
Gaixo eta logale? Hala
|
behar du
|
|
|
Britainia Handiko Cardiff Unibertsitateko ikertzaileek zelulen bizitzaren eta telomeroaren luzeraren arteko erlazioa aztertu dute, eta zelulak osasuntsu izateko telomeroak gutxienez zenbat base-pare izan
|
behar dituen
argitzea lortu dute. Hain zuzen, sei base-pare 12,8 aldiz errepikatuta izatea da muga; telomeroak hori baino gutxiago baditu, akatsak gertatzen dira zelulak banatzean.
|
|
|
Sakonera horretara heltzeko, gutxi gorabehera bi ordu
|
behar ditu
Alvin-ek, eta beste hainbeste igotzeko. Urperaldi bakoitzean gehienez hamar ordu ematen ditu ur azpian, barruan pilotu bat eta bi zientzialari daramatzala.
|
|
|
Bai, zorte handia izan nuen, orduan hasi baitziren geologoak espedizioetan parte hartzen. Izan ere, itsas hondoan ikerketa geologikoak egiteko
|
behar genituen
tresnak egin zituzten: itsaspeko txikiak (Alvin eta Cyana, adibidez) eta ontzi zulatzailea.
|
|
|
Hain zuzen ere, gune edo eremu horretan txertatu
|
behar dira
zelula amak. Prozesu hori guztia muturrean oso orratz mehe eta bilkor bat duen kateter baten bidez egiten dute.
|
|
|
Prozesu hori guztia muturrean oso orratz mehe eta bilkor bat duen kateter baten bidez egiten dute. Oro har, kateterismoa arteria femoraletik abiatuta egiten da, zelulak txertatu
|
behar diren
bihotzeko leku zehatzera iritsi arte. Han, mioblastoen 15 edo 20 injekzio ezartzen dituzte.
|
|
|
Lehendabizi, zelula amak--mioblastoak--erauzi
|
behar dira
gaixoaren hankako muskulu-ehunetik, biopsia bidez. Lan horretan, anestesia lokala erabiltzen dute. Ikertzaileek muskulu-ehun horretako laginetik zelula ama helduak bakartzen dituzte, eta zelula horiek berariazko hazkuntza-medioan hazten edo ugaltzen uzten dituzte hilabete inguru, transplantea egin ahal izateko behar adina zelula izan arte.
|
|
|
e zenbakiaren ikurra letra horrek izan
|
behar zuela
Leonhard Euler matematikariak erabaki zuen. Zergatik aukeratu ote zuen e letra ez dago oso argi.
|
|
|
Bada, e zenbakia hazkunde-erritmo berezi horren oinarria da. Zerbaitek hazkunde esponentziala baldin badu, matematikoki adierazteko e zenbakia erabili
|
behar da
, eta ez beste zenbakirik. Beraz, ezinbestekoa da zerbait horren hazkunde-ereduak, estimazioak, aurreikuspenak... egiteko.
|
|
|
Leonhard Eulerrek erabaki zuen e zenbakiaren ikurra letra horrek izan
|
behar zuela
. Wikimedia Fundazioa
|
|
|
Capecchik eta Smithiesek ikertu zituzten lehen zelulak ez ziren egokiak gene inaktibatuak zituzten sagu-leinuak sortzeko. Beste zelula-mota bat
|
behar zuten
, DNAn eragindako aldaketak hurrengo belaunaldietara transmititzeko gaitasuna duten zelulak, hain zuzen. Ugalketako zelulak, espermatozoideak eta obuluak, dira hori egiteko gaitasuna duten zelula bakarrak.
|
|
|
Solido batek parte hartzen badu erreakzio kimiko batean, solidoaren kanpoaldean izango da, gainazalean. Batzuetan, solidoak berak erreakzionatzen du eta, beste batzuetan, erreakzionatu
|
behar duten
molekulak elkartzen ditu, haien arteko erreakzioa gerta dadin; Kasu horretan, solidoari katalizatzaile deitzen diogu. Nolanahi ere, erreakzio asko gertatzen dira solidoaren gainazalean.
|
|
|
Gainazal batean gertatzeak ezaugarri bereziak ematen dizkie erreakzio kimikoei, eta oso zailak dira ikertzeko. Alde batetik, oso gainazal garbiak eta erregularrak
|
behar dira
, eta, bestetik, oso teknika zehatzak erabili behar dira, gainazalera hurbiltzen diren molekulen dinamika aztertu ahal izateko. Esparru horretan hartu zuen garrantzia Gerhard Ertl kimikari alemaniarrak.
|
|
|
Gainazal batean gertatzeak ezaugarri bereziak ematen dizkie erreakzio kimikoei, eta oso zailak dira ikertzeko. Alde batetik, oso gainazal garbiak eta erregularrak behar dira, eta, bestetik, oso teknika zehatzak erabili
|
behar dira
, gainazalera hurbiltzen diren molekulen dinamika aztertu ahal izateko. Esparru horretan hartu zuen garrantzia Gerhard Ertl kimikari alemaniarrak.
|
|
|
airean dagoen nitrogenoa, hidrogenoarekin erreakzionatuta, amoniako bilakatzen duen erreakzioa. Hori egin ahal izateko, burdina solidoa erabili
|
behar da
. Katalizatzaile-lana egiten du, nitrogeno-eta hidrogeno-molekulak burdinean adsorbatuta egon behar dutelako elkarren artean erreakzionatzeko.
|
|
|
Hori egin ahal izateko, burdina solidoa erabili behar da. Katalizatzaile-lana egiten du, nitrogeno-eta hidrogeno-molekulak burdinean adsorbatuta egon
|
behar dutelako
elkarren artean erreakzionatzeko. Bestela, ez dute erreakzionatzen.
|
|
|
Zientzia eta Teknologiaren Astearen baitan Elhuyar Fundazioak, Innobasquek eta Zientziaren kutxaGuneak antolatzen duten ideia-lehiaketa da Teknoskopioa. Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleek interesgarria den edo eztabaida sortzen duen gai bat aukeratu
|
behar zuten
, zientziarekin edo teknologiarekin zerikusia duen edozein gai. Baina gaiak interesgarria izan behar zuen zinez, eztabaida sortu eta jendeak blogean iritzia ematea lortu behar zuten eta.
|
|
|
Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleek interesgarria den edo eztabaida sortzen duen gai bat aukeratu behar zuten, zientziarekin edo teknologiarekin zerikusia duen edozein gai. Baina gaiak interesgarria izan
|
behar zuen
zinez, eztabaida sortu eta jendeak blogean iritzia ematea lortu behar zuten eta.
|
|
|
Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleek interesgarria den edo eztabaida sortzen duen gai bat aukeratu behar zuten, zientziarekin edo teknologiarekin zerikusia duen edozein gai. Baina gaiak interesgarria izan behar zuen zinez, eztabaida sortu eta jendeak blogean iritzia ematea lortu
|
behar zuten
eta.
|
|
|
Dena den, zientzialariek ezin dute garaipena aldarrikatu, eta besterik gabe etxera joan. Jitoan dauden buien sarea etengabe berritu
|
behar da
, buiek huts egiten baitute, eta urrundu egiten baitira lasterren dibergentzia-eremuetatik. Gainera, ozeanoa in situ behatzeko sare globalaren plangintzaren% 55 inguru baino ez da osatu (buiek, hargailuek, prospektoreek, mareografoek eta borondatezko zein ikerketarako itsasontziek osatzen dute).
|
|
|
Opari ederra da hori zientzialarientzat, ikerketarako ontzi modernoak oso garestiak izaten baitira. Erregaia, mantentze-lanak eta 3 -8 laguneko taldea (bitarteko ofizial, ingeniari eta marinelen taldea) ordaintzeko, egunean 20.000 -50.000 dolar
|
behar dira
. Ontzi boluntario horiek, halaber, jitoan dauden gainazaleko buiak eta Argo buiak hedatzeko eragilerik garrantzitsuenetako bat dira, behaketa-sareko hutsuneak betez joaten baitira, agertu ahala.
|
|
|
Hala ere, estatuen konpromisoa ez da
|
behar den
bezainbestekoa. Lurraren hain zati handia estaltzen duten munduko ozeanoak nazio guztien ondarea dira.
|
|
|
Zientzialariek aditzera eman dute Ipar Atlantikoan hegoalderantz higitzen diren laster hotz sakonak% 30 inguru gutxitu zirela 1957etik 2004ra 1--bost espediziok neurtu dituzte bost hamarkadatan--. Aldakortasun naturalaren ziklotzat jo
|
behar genuke
beherakada hori, ala ozeanoaren banda garraiatzailearen epe luzeko aldaketa adierazten du. Denborak--eta etengabeko behaketak--baino ez du argituko.
|
|
|
Kontua da zuk energiari buruzko lan bat egin nahi duzula. Horretarako informazioa bilatzen ari zara, eta, gainera, itzultzen ibili
|
behar
ez izateko, euskarazkoa gurago duzu.
|
|
|
Simulazioak datu argigarriak eman ditu, Jupiterren ezkutu-izaera zalantzan jartzeko adinakoak. Hala ere, kontuan izan
|
behar da
, eta adituek hala nabarmendu dute, eredu horiek ez dituztela eguzki-sistemako objektu guztiak aintzat hartzen, eta, beraz, emaitza ez dela hitzez hitz hartu behar.
|
|
|
Simulazioak datu argigarriak eman ditu, Jupiterren ezkutu-izaera zalantzan jartzeko adinakoak. Hala ere, kontuan izan behar da, eta adituek hala nabarmendu dute, eredu horiek ez dituztela eguzki-sistemako objektu guztiak aintzat hartzen, eta, beraz, emaitza ez dela hitzez hitz hartu
|
behar
.
|
|
|
Izan ere, hegaztien artean modu asko daude hegan egiteko: batzuek etengabe mugitu
|
behar dituzte
hegoak gora eta behera; beste batzuk, berriz, hegoak zabal-zabal ireki eta biraka aritzen dira, airean zintzilik egongo balira bezala, hegoak ia mugitu gabe.
|
|
|
Baina hegoak mugitzea ez da, inondik ere, jarduera samurra. Hegaztiek energia asko
|
behar dute
bularreko eta hegoetako muskuluak mugitzeko. Gainera, energia oso azkar behar izaten dute erabilgarri, hegaldiarekin jarraitu ahal izateko.
|
|
|
Gainera, energia oso azkar behar izaten dute erabilgarri, hegaldiarekin jarraitu ahal izateko. Jaten dituzten elikagaietatik energia lortzeko, elikagaiak erre egin
|
behar dituzte
, eta, horretarako, oxigenoa behar dute. Oxigenoa ere, beraz, azkar behar dute.
|
|
|
Gainera, energia oso azkar behar izaten dute erabilgarri, hegaldiarekin jarraitu ahal izateko. Jaten dituzten elikagaietatik energia lortzeko, elikagaiak erre egin behar dituzte, eta, horretarako, oxigenoa
|
behar dute
. Oxigenoa ere, beraz, azkar behar dute.
|
|
|
Jaten dituzten elikagaietatik energia lortzeko, elikagaiak erre egin behar dituzte, eta, horretarako, oxigenoa behar dute. Oxigenoa ere, beraz, azkar
|
behar dute
. Eskari horri erantzuteko moldatuta daude hegaztien birikak; ez dago haiek bezalako birikak dituen beste animaliarik.
|
|
|
Jakina, elikagaiek eta oxigenoak azkar iritsi
|
behar dute
hegoak mugitzen dituzten muskuluetaraino. Beraz, horiek garraiatzen dituen odolak abiadura azkarra izatea beharrezkoa da.
|
|
|
Energia gehien
|
behar duten
unea hegan hasteko unea da, hegoek hegaztiaren pisua goratzeko adinako indarra egin behar baitute. Hegoak astintzeaz gain, animaliak bestelako laguntza ere behar izaten du aireratzeko.
|
|
|
Energia gehien behar duten unea hegan hasteko unea da, hegoek hegaztiaren pisua goratzeko adinako indarra egin
|
behar baitute
. Hegoak astintzeaz gain, animaliak bestelako laguntza ere behar izaten du aireratzeko.
|
|
|
Hegazti txikiek nahikoa dute jauzi egitea eta hegoak astintzea, hegan hasteko. Handiagoek propultsio indartsuagoa
|
behar dute
. Uretan bizi diren asko--albatrosa, esate baterako--korrika hasten dira, eta beharrezko abiadura lortzen dutenean, astintzen dituzte hegoak.
|
|
|
Kolibriek oso azkar mugitzen dituzte hegoak, eta begi hutsez ikusi ere ez zaizkie egiten. Horretarako, argazkia abiadura handian egin
|
behar da
. Artxibokoa
|
|
|
Oso berezia da batzuetan--kurrilo-taldeetan, adibidez--taldeak hartzen duen V forma. Taldeka hegan egitean airearen erresistentzia txikitu egiten da, eta, beraz, ibilbide bera egiteko energia gutxiago
|
behar dute
.
|
|
|
Material porotsuen artean, karbono-nanoegiturak begiz jota zituzten ikertzaileek, haien masa txikia eta adsortzio-gaitasun handiagatik. Hala ere, hainbat ikerketek erakutsi dute karbono-nanohodien kasuan hidrogenoaren eta karbonoaren elkarrekintza oso ahula dela, eta hidrogenoa biltzeko karbonoan oinarritutako material porotsuak erabiltzekotan, elkarrekintza horrek indartsuagoa izan
|
behar duela
.
|
|
|
Ados nago. Kontuan izan
|
behar da
, gainera, arlo honetan diru asko inbertitu dela, maila publikoan zein pribatuan, eta inbertsio hori justifikatzeko emaitzak egongo direla agindu digute. Gero, normala den bezala, neurri batean bakarrik da egia.
|
|
|
M. V.: Oztopoak edo zailtasunak daudela onartu
|
behar dugu
; oraindik asko dugu ikertzeko eta jakiteko.
|
|
|
Hiru oztopo tekniko nagusi ditugu ikertzeko. Batetik, askoz hobeto ezagutu
|
behar dugu
noiz eta nola erabakitzen duten bereiztea zelula amek, eta hori nola kontrolatu. Oraingoz, zelula-mota jakin batzuk manipulatzeko gai gara, baina eraginkortasun txikiarekin.
|
|
|
Oraingoz, zelula-mota jakin batzuk manipulatzeko gai gara, baina eraginkortasun txikiarekin. Bestetik, pazientearekiko bateragarritasun-arazoa konpondu
|
behar dugu
. Hirugarrenik, tumoreak azaltzeko arrisku handia dago, eta hori kontrolatu behar dugu.
|
|
|
Bestetik, pazientearekiko bateragarritasun-arazoa konpondu behar dugu. Hirugarrenik, tumoreak azaltzeko arrisku handia dago, eta hori kontrolatu
|
behar dugu
. Sakoneko arazoak dira, eta oraindik gogor egin behar dugu lan horiek gainditzeko.
|
|
|
Hirugarrenik, tumoreak azaltzeko arrisku handia dago, eta hori kontrolatu behar dugu. Sakoneko arazoak dira, eta oraindik gogor egin
|
behar dugu
lan horiek gainditzeko.
|
|
|
Nire iritziz, enbrioiaren gaineko araudietan dagoen aldea, une honetan, gainezka egin duen eztabaida baten ondorio da. Eztabaida hori neurri handi batean izendapen-kontu hutsa dela, ordea, garbi ikusi da Espainian onartu berri den legearekin edo Britainia Handian aurki onartu
|
behar dutenarekin
. Enbrioiaren babes juridikoa unean uneko beharretara egokitzen joan da.
|
|
|
Ikertzaileek euskarri juridiko seguru bat
|
behar dute
. Ezinezkoa da nazioarteko ikerketa egitea herrialde batzuetan baimenduta badago eta beste batzuetan ez.
|
|
|
Nire iritziz, argi eta garbi aurrerapauso bat da. Hala ere, Itziarrek esan bezala, uste dut gehiago egin
|
behar dela
nazioarte mailan, eta hori, ezinezkoa ez bada ere, oso zaila da orain.
|
|
|
M. V.: Hala da, bai, emakumeen obuluak erabili
|
behar
ez izateko beste bide askotatik saiatzen ari dira ikertzaileak. Uztailean atera diren lan batzuk aipatu nahiko nituzke.
|
|
|
Horretarako, larruazaleko zelula helduetan, fibroblastoetan, lau gene jakin sartzen dituzte, eta gene horiek arduratzen dira zelulak birprogramatzeaz eta pluripotente bihurtzeaz. Egia da oraindik arazo larri batzuk konpondu
|
behar dituztela
--adibidez, minbizia agertzeko arriskua% 20 areagotzen da--, baina aurrerapauso bat da, eta obuluen erabilera saihesteko bide bat.
|
|
|
I. A.: Bai, azken finean emakumeei obuluak erauztea teknika arriskutsua da eta, arlo honetan, inori kalterik egingo ez dioten eta erabateko bermea eta segurtasuna emango duten bideak bilatu
|
behar dira
.
|
|
|
Horretan ari gara, helburuak lortzeko lanean. Hala ere, argitu nahi nuke, inbertsioak egin badira ere, inbertsioek jarraituak izan
|
behar dutela
, ikerketek aurrera egin dezaten eta fruituak eman ditzaten. Ez da nahikoa hasierako bultzadarekin, eutsi egin behar zaio, eta, egia esateko, Europako beste herrialdeetan zientzian inbertitzen dutenetik oso urruti gaude oraindik.
|
|
|
Hala ere, argitu nahi nuke, inbertsioak egin badira ere, inbertsioek jarraituak izan behar dutela, ikerketek aurrera egin dezaten eta fruituak eman ditzaten. Ez da nahikoa hasierako bultzadarekin, eutsi egin
|
behar zaio
, eta, egia esateko, Europako beste herrialdeetan zientzian inbertitzen dutenetik oso urruti gaude oraindik. Eta ez da diru publikoa bakarrik; beste herrialdeetan, fundazio pribatuek, farmazia-konpainiek... ikerketa babesten dute, eta hori hemen ia ez da gertatzen.
|
|
|
Hala ere, maila horretan Europako Patenteen Bulegoaren politika ez da oso koherentea izan. Legeak hobetu egin
|
behar direla
uste dut.
|
|
|
Azken urteotan, legegileak eta bioetikan adituak tematu egin gara biomedikuntzaren gaineko zenbait gairekin, zelula amekin, esate baterako, eta haiekin lan egiten duten ikertzaile asko kexu da kontrolatuegi daudelako. Konturatu
|
behar dugu
hau ez dela zientziaren arlo bakarra; areago, beste arlo batzuetan egiten diren ikerketak, hala nola kimikan eta fisikan, arriskutsuagoak izan daitezke gizartearentzat, eta ez daude, inola ere, hain arautuak. Gogoeta egiteko eta auzia bere onera ekartzeko unea iritsi delakoan nago.
|
|
|
Izan ere, perretxikoa, berez, onddo baten fruitua da (adituek gorputz fruitu-emaile esaten diote, karpoforo). Perretxikoak ematen dituzten onddoetako asko lur azpian daude, eta zuhaitzen sustraietatik hartzen dute
|
behar duten
elikagaia. Zuhaitzek, oro har, uda-bukaeran eta udazkenean indarra galtzen dute; hortaz, onddoak zuhaitza bereganatzeko aprobetxatzen du.
|
|
|
Dena dela, zuhaitzaren eta onddoaren arteko harremana sinbiotikoa da; hau da, onddoak
|
behar duen
elikagaia (materia organikoa) zuhaitzaren sustraietatik jasotzen du, eta, ordainetan, zuhaitzak behar dituen hainbat substantzia jasotzen ditu onddoaren eskutik, ura eta gatz mineralak, besteak beste. Horretarako, onddoaren hifek (onddoa osatzen duten hari-itxurako egiturek) zuhaitzaren sustraiak biltzen dituzte, eta elkarte sendo bat osatzen dute:
|
|
|
Dena dela, zuhaitzaren eta onddoaren arteko harremana sinbiotikoa da; hau da, onddoak behar duen elikagaia (materia organikoa) zuhaitzaren sustraietatik jasotzen du, eta, ordainetan, zuhaitzak
|
behar dituen
hainbat substantzia jasotzen ditu onddoaren eskutik, ura eta gatz mineralak, besteak beste. Horretarako, onddoaren hifek (onddoa osatzen duten hari-itxurako egiturek) zuhaitzaren sustraiak biltzen dituzte, eta elkarte sendo bat osatzen dute:
|
|
|
Perretxikoak egun batzuk
|
behar ditu
hazteko eta esporak zabaltzeko; ondoren, zimeldu egingo da (aurrez animaliaren batek jaten ez badu). Baina mizelioak bizirik jarraitzen du; eta berriro ere kondizio egokiak dituenean, perretxikoak emateari ekingo dio.
|
|
|
Von Braunek garatu
|
behar zituen
misilak arinak eta txikiak izan behar zuten, hegazkinetan garraiatzeko modukoak. Distantzia laburreko misilak garatu behar zituen, hasiera batean.
|
|
|
Von Braunek garatu behar zituen misilak arinak eta txikiak izan
|
behar zuten
, hegazkinetan garraiatzeko modukoak. Distantzia laburreko misilak garatu behar zituen, hasiera batean.
|
|
|
Von Braunek garatu behar zituen misilak arinak eta txikiak izan behar zuten, hegazkinetan garraiatzeko modukoak. Distantzia laburreko misilak garatu
|
behar zituen
, hasiera batean. Berdin zitzaien haien misilak distantzia luzeak egiteko gai ez baziren:
|
|
|
Kostea handiegia zela, arriskutsua zela, eta proiektua justifikatzeko adinako etekin zientifikoa ateratzerik ez zegoela. Von Braunek gerran erabilitako teknologian oinarrituta diseinatutako Orbiter programa baliatu
|
behar zuen
satelitea orbitan ipintzeko, eta hori ez zen batzuen gustuko, antza.
|
|
|
Han, aliaturik ezean, urrutira nola iritsi zen kezka, ozeanoa gurutzatuz Estatu Batuetaraino, adibidez, nola iritsi. Korolevek indar handiko motorrak
|
behar zituen
misil bat jaurtiko bazuen horren distantzia luzera. Glushko ingeniariari laguntza eskatu zion.
|
|
|
Routerretan. Kableek
|
behar
bezainbesteko ahalmena izanda ere, haien muturretan dauden nodoak geroz eta kargatuagoak daude: routerren zeregina datu-paketeak sareko bide motzenetik bideratzea da, eta segundoro kalkulu anitz egin behar dituzte.
|
|
|
Kableek behar bezainbesteko ahalmena izanda ere, haien muturretan dauden nodoak geroz eta kargatuagoak daude: routerren zeregina datu-paketeak sareko bide motzenetik bideratzea da, eta segundoro kalkulu anitz egin
|
behar dituzte
. Noski, datu-kopurua handituz gero, routerrek gainezka egiteko arriskua dago.
|
|
|
Gakoa hegazkinaren pisuan datza. Karbono dioxido gutxi isurtzen du duen tamainarako oso arina delako, eta, beraz, ez duelako erregai askorik
|
behar
bidaiak egiteko. Azken batean, hegazkinaren% 50 karbono-zuntzez egingo dute; hegazkinetan, oro har, aluminioa izaten da nagusi, karbono-zuntza baino material astunagoa.
|
|
|
Sortu nahi duten bizidunaren genoma ahalik eta txikiena izatea nahi dute. Horregatik, bizitzeko eta bikoizteko ezinbestean zein gene
|
behar diren
jakiteko, Mycoplasma genitalium bakterioari banan-banan kendu zizkioten geneak. 1999 urterako, ezinbesteko geneen zerrenda bat lortu zuten.
|
|
|
Hurrengo oztopoa izan zen asmatzea nola txertatu
|
behar diren
hitzarmen horretan garabidean diren herrialdeak. Arazoa zen herrialde horiek beldur zirela ez ote zen haien garapena motelduko adostutako neurriak onartuz gero.
|