|
2007
|
|
|
Capecchik eta Smithiesek ikertu zituzten lehen zelulak ez ziren egokiak gene inaktibatuak zituzten sagu-leinuak sortzeko. Beste zelula-mota bat
|
behar zuten
, DNAn eragindako aldaketak hurrengo belaunaldietara transmititzeko gaitasuna duten zelulak, hain zuzen. Ugalketako zelulak, espermatozoideak eta obuluak, dira hori egiteko gaitasuna duten zelula bakarrak.
|
|
|
Zientzia eta Teknologiaren Astearen baitan Elhuyar Fundazioak, Innobasquek eta Zientziaren kutxaGuneak antolatzen duten ideia-lehiaketa da Teknoskopioa. Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleek interesgarria den edo eztabaida sortzen duen gai bat aukeratu
|
behar zuten
, zientziarekin edo teknologiarekin zerikusia duen edozein gai. Baina gaiak interesgarria izan behar zuen zinez, eztabaida sortu eta jendeak blogean iritzia ematea lortu behar zuten eta.
|
|
|
Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleek interesgarria den edo eztabaida sortzen duen gai bat aukeratu behar zuten, zientziarekin edo teknologiarekin zerikusia duen edozein gai. Baina gaiak interesgarria izan behar zuen zinez, eztabaida sortu eta jendeak blogean iritzia ematea lortu
|
behar zuten
eta.
|
|
|
Von Braunek garatu behar zituen misilak arinak eta txikiak izan
|
behar zuten
, hegazkinetan garraiatzeko modukoak. Distantzia laburreko misilak garatu behar zituen, hasiera batean.
|
|
|
merkurioarekin amalgama egitea. Horren ondorioz, merkurio-eskaria asko handitu zen; Ameriketan ustiatzen zituzten zilar-meategi aberatsetarako merkurio asko
|
behar zuten
, eta merkatua irauli egin zuen horrek. Ordura arte kantitate txikietan baino salerosten ez zena, halako batean, ikaragarrizko negozio bilakatu zen.
|
|
|
Izen zientifikoa bazuen landareak, Rafflesia arnoldii, eta ez da lore erraldoiak dituen landare bakarra. Hala eta guztiz ere, biologoek ez zekiten zein familiatan sailkatu
|
behar zuten
, hau da, zein beste landare diren gertuko espezieak eboluzioan.
|
|
2008
|
|
|
Ospitalearen eraikuntza antolatu zuen erakundeak, Junta de Caridad zelakoak, eskaera bat egin zien bi bilbotarri, Carrasco doktoreari eta Epalza arkitektoari: Europan barrena bidaiatu
|
behar zuten
, ospitaleak ikusiz, eta haietatik ideia berriak ekarri. Hala, medikuak eta arkitektoak hiru hilabeteko bidaia egin zuten Europako herrialde askotan barrena.
|
|
|
Ikusi zuten gora egiteko garaian primate handiek eta txikiek energia-kantitate bera behar zutela beren gorputzaren kilo bakoitza igotzeko. Horizontalean ibiltzeko orduan, berriz, zenbat eta handiagoak izan animaliak, orduan eta energia gutxiago
|
behar zuten
mugitzeko, besteak beste, orduan eta pauso luzeagoak ematen dituztelako.
|
|
2009
|
|
|
Penizilina askoz eskala handiagoan ekoiztea lortu
|
behar zuten
. Baina bonbardaketek hondatutako Ingalaterran ez zuen horretarako baliabiderik aurkitu Floreyren taldeak.
|
|
|
Piloteek bermatzen dute lauza egonkorra izatea, eta, bibrazioei dagokienez, bakartuta egotea. Horretarako, zehatz-mehatz aztertu zuten zer kokapen geometriko izan
|
behar zuten
piloteek. Gainera, lurpean egin zituzten laborategiak, bibrazioak lurraren arrasean baino txikiagoak dira eta.
|
|
|
Campillok esan bezala, gerta daiteke taldeak handitzea, eta zabaltzeko lekua behar izatea, edo kondizio jakin batzuk behar dituzten teknika esperimentalak erabili behar izatea. Bada, behar horiei aurrea hartu diete, eta hasieran
|
behar zuten
baino askoz eraikin handiagoa eraiki dute.
|
|
|
Kimika sintetikoa bera inauguratu zuela esaten dute askok. Hala ere, industria hura garatzeko, kimika organiko sintetikoa bera garatu
|
behar zuten
.
|
|
|
Lehen esan dugunaren arabera, Darwinek gizakia beste animalien artean kokatu zuen, eta horrek itzelezko inpaktua izan zuen erlijiosoen artean. Beste batzuk, berriz, alde zeuden, baina orduan erlijioa baztertu
|
behar zuten
. Hortaz, nik uste dut Darwinen ideiek barne-borroka bat sortu zutela jendearengan.
|
|
2010
|
|
|
2.500 m. Lasta pixka bat bota zuten, abiadura moteltzeko. 3.000 m. Hondotik oso hurbil
|
behar zuten
; orain bai, lasta gehiago bota beharra zegoen. Kolpe txiki bat nabaritu zuten:
|
|
|
Lasta gisa, berriz, berunezko perdigoiak erabiliko zituzten. Perdigoiek oso txikiak izan
|
behar zuten
, inori gainera eroriz gero minik ez egiteko. Guztiz ziur egoteko, Bruselako Unibertsitateko tximinia handi baten azpian jarri zen Piccard, 50 metroko altueratik perdigoi-mordo bat botatzen zioten bitartean.
|
|
|
Hala ere, lasta apur bat bota zuten. Ikerketa-programarekin jarraitu nahi zuten, eta, horretarako, presioa itsas mailan baino 10 aldiz txikiagoa zen puntura iritsi
|
behar zuten
. Baita egin ere.
|
|
|
4.500 metroan, Kipferrek kanpoan eta barruan presio bera zutela adierazi zuen. Kabinaren atea ireki, eta burua atera zuten; hamazazpi orduz barruan egon ondoren, haize pixka bat
|
behar zuten
. Gure gainean, zeru izartsua.
|
|
|
Fisika Arioa mugimenduaren zuzendaria izan zen, eta izen bereko 4 liburukiko testu-liburua idatzi zuen. Haren ustez, zientzia-arduradun guztiek puruak izan
|
behar zuten
. Gerra amaitu ondoren Lenard ere epaitu nahi izan zuten, baina Heidelberg-eko Unibertsitatearen errektoreari esker aske utzi zuten.
|
|
|
Laginak hautatzeko, irizpide zorrotzak ezarri dituzte. Esaterako, norbanako bakoitzaren aurreko hiru belaunaldiak jaioterri berekoak
|
behar zuten
izan.
|
|
|
Hala, batzuek gogoan dute meategiaren eta industriaren bilakaerak ere eragin zutela Malla-Arriren jarduera eskasean, hurrengo testigantzak erakusten duen bezala (jatorrian, gaztelaniaz): Lehen zeuden konbertsoreekin altzairua egiteko, originalek fosfato gabekoak
|
behar zuten
izan, landu ahal izateko, eta hauek fosfato-maila onekoak ziren. Geroago beste labe-mota batzuk asmatu ziren, eta, gainera, beste leku batzuetakoa merkeagoa omen zen.
|
|
2011
|
|
|
Anningek bisita asko izaten zituen, eta atsegin zuen hori, bereziki maila zientifiko handikoak zirenean. Gogoko zuen geologoekin eztabaidatzea, eta gida-lanak egin eta
|
behar zuten
laguntza guztia ematen zien. Zoritxarrez, gehienetan gutxi jasotzen zuen bueltan.
|
|
|
Horrenbestez, ondorioztatu dute halako biota konplexu batek aurrera egin badu ozeanoetako oxigenazioa orain arte uste baino konplexuagoa izan zela. Izan ere, alga horiek guztiek oxigeno librea
|
behar zuten
arnasteko, eta ez zuketen aurrera egiterik izango ingurunea anoxikoa izan balitz. Baina datu geokimikoek adierazi dute garai hartan, oro har, anoxikoa zela ingurunea.
|
|
2012
|
|
|
Karbono -14ren probak egiten hasi arte, labar-artearen ikuspegi gradualista izan zen nagusi: margo zabar era sinpleenek zaharrenak
|
behar zuten
izan; konplexu eta errealistenek, berriagoak, gizaki eta gizarte primitiboetatik sofistikatuagoetara eboluzionatu ahala. Datazioek, ordea, erakutsi dute ez dela izan halako bilakaerarik, eta margorik zaharrenak ere konplexuak zirela jada; hau da, hasieratik menderatzen zutela labar-artearen teknika gizaki haiek.
|
|
|
Zientzialariak urduritu egin ziren. Egun hartantxe itxi
|
behar zuten
aztarnategia hurrengo udako kanpainara arte, eta ezin zuten garezurra han utzi urtebetez. Lezetxikin edonor sar daiteke, eta, fosila babestekotan, orduantxe atera behar genuen, dio Villaluengak.
|
|
|
Beraz, larrialdi bat zen. Fosila egun hartan bertan atera
|
behar zuten
. Hezurra lurretik atera beharrean, lur eta guzti hartu zuten, sedimentuan 40 zentimetro sakoneko zulo bat utzita.
|
|
2013
|
|
|
Oso poliki, baina estadio osoan aldi berean. Azken batean, eraikinaren egitura egonkorra askatu egin
|
behar zuten
, eta bere kabuz zutik iraun behar zuen, geometria jakin eta zehatz batekin. Une berezia izan zen.
|
|
2014
|
|
|
Bagenekien irrati-uhinen iturri indartsuak zirela, eta horregatik jakin nahi genuen nolatan ziren hain indartsuak. Argitasun izugarria izan
|
behar zuten
. Horregatik, oso interesgarriak iruditu zitzaizkigun; puntako gai bat.
|
|
2015
|
|
|
Irakurri berri zuen Viktor Hamburger estatubatuarraren lan bat izan zuen abiapuntu. Hamburgerrek ikusi zuen txita-enbrioiei gorputz-adarrak kentzen bazitzaizkien, haietarantz garatzen ari ziren neuronak hil egiten zirela; eta proposatu zuen inerbatuak izan
|
behar zuten
ehunek jariatutako indukzio-faktoreren batek eragiten zuela zelula aitzindariak neurona bilakatzea.
|
|
2016
|
|
|
Eta orain, ikusten ditudanean laborategiak, denak tresnaz beteta, eta ditugun metodologia berri guztiak, harrigarria egiten zait zenbat egiten zuten, ia ezerezekin. Pentsa zer-nolako ikertzaileak izan
|
behar zuten
, hain baliabide gutxi izan eta horrelako gauzak lortzeko.
|
|
|
Gordailua Gipuzkoako Foru Aldundiak sortu zuen 2011an, XIX. mendetik biltzen ari zen arte-eta etnografia-piezak kondizio egokietan gordetzeko eta kontserbatzeko. Aldundiak XIX. mendean bekak ematen zituen ikasleak Madrilera arte ederrak ikastera joateko azaldu du Antton Arrieta Gordailuko arduradunak; eta ordain gisa urtero margolan edo eskultura bat egin
|
behar zuten
ikasleek. Orduan hasi ziren bilduma egiten.
|
|
2017
|
|
|
Bada, lehenago erakartzen zuten palanka esaldia ere norberarenganakoa zenean(. Lizek istorio bat kontatu dizu?), kontrako norabidean zenean baino(. Zuk kontatu diozu istorioa Lizi?). Bigarren esaldi horrekin, kontrako joera agertzen zuten boluntarioek; hau da, palanka aldentzeko joera izaten zuten, eta, beraz, denbora gehiago
|
behar zuten
esaldia ulertu eta palanka erakartzeko, esaldiaren norabidea ekintzarenarekin bat zetorrenean baino.
|
|
|
Hori erakusteko, esperimentu erraz bat egin zuten hiru ikertzailek (Havas, Glenberg eta Rinck), arkatz bat erabilita. Boluntarioek arkatza horizontalean edo bertikalean eutsi
|
behar zuten
ahoarekin. Arkatza horizontalean jarrita, irribarrearen antzeko keinua lortzen zuten; bertikalean jarrita, berriz, keinu goibela.
|
|
|
Espero bezala, esperimentuaren emaitzek erakutsi zuten aurpegiarekin emozioa adieraztea ezinbestekoa dela eduki emozionala duten esaldiak lehen kolpean ulertzeko. Emakumeek, botoxa injektatu ondoren, aurretik baino denbora gehiago
|
behar zuten
esaldiak ulertzeko, bereziki, esanahi tristea zutenak.
|
|
|
Boluntarioek beren gorputzaren barruan eta kanpoan zeudela egin zuten azterketa faltsu hori, eta, astebete geroago, ahalik eta xehetasun gehienekin kontatu
|
behar zuten
horri buruz gogoratzen zutena. –Jakin nahi genuen ea gogoratzen ziren detaileekin, alegia, berriz bizi ote zuten gertaera hura (oroimen episodikoa); edo bazekiten zer gertatu zen, baina ez zuten testuingurua oroitzen (oroimen semantikoa); edo ez zekiten eta ez ziren gogoratzen?.
|
|
|
Argi zuen irudi haiek prehistorikoak zirela. Animalia haiek ezagutu zituen norbaitek eginak izan
|
behar zuten
. Honela arrazoitu zuen:
|
|
2018
|
|
|
Gorria da, baina oso gorri bizia, distiratsua, zehaztu du Magureguik. Oso garestia zen, ez baita lurra, minerala baizik, eta ez zuten han inguruan, ekarri egin
|
behar zuten
. Bada, ikertzaile-taldearen helburua da jakitea nondik ekartzen zuten.
|
|
|
Froga sendoagoak behar zituzten. Nolabait frogatu
|
behar zuten
bakterio haiek gaixotasuna eragiten zutela. Saguekin, arratoiekin eta txerriekin saiatu ziren, baina ez zuten arrakastarik izan (primateak bakarrik infektatzen ditu H. pylorik).
|
|
|
Marshallek ezin zuen gehiago: Jendea ia hiltzen ikusten nuen ultzera odoltsuekin, eta nik banekien
|
behar zuten
guztia antibiotikoak zirela. Gaixo bat iristen zen odoletan, antiazidoak hartuz, eta hurrengo egunean ohea hutsik ikusten zenuen.
|
|
2020
|
|
|
Euskal Herritik gertuen dagoen zentral nuklearra, Santa Maria de Garoa (Burgos), 1971ean ireki zuten, eta 2012aren amaierara arte izan zuten martxan, nahiz eta, hasiera batean, 2011n itxi
|
behar zuten
, orduan bete baitzituen 40 urte. Ordurako, Espainian funtzionamenduan zegoen zentralik zaharrena zen.
|
|
|
Euskal Herritik gertuen dagoen zentral nuklearra, Santa Maria de Garoa (Burgos), 1971ean ireki zuten, eta 2012aren amaierara arte izan zuten martxan, nahiz eta, hasiera batean, 2011n itxi
|
behar zuten
, orduan bete baitzituen 40 urte. Ordurako, Espainian funtzionamenduan zegoen zentralik zaharrena zen.
|
|
|
Marten ikusten zituen orban urdin-berdexka haien kolorea landarediagatik zen, Marteko basamortuaren erdian zeuden oasiak ziren. Eta kanalak, oasi haiek ureztatzen zituzten ubideak izan
|
behar zuten
. Izatez, ez ziren kanalak izango Lurretik ikusten zirenak, haien inguruan hazten zen landaredia baizik.
|