|
2000
|
|
|
Beste gisa batez ere esan daiteke: une jakin bateko distira iragankorra
|
baino
nahiago dute orain denboran iraunaraziko dituen egitura. Halakok agintzen zuen urtean musturik, irakurri ahal izanen da gero eraikin horietako bakoitzean, mandatari eragileen oroitzapena betikotuz.
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara
|
baino
. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
|
Nagusia Eusko Jaurlaritzak urtero ematen duena da, Sarea osatuta, dirulaguntzaz gain hainbat antzokitara iritsi ahal izatea bermatzen duena. Eta txalogarria da gero eta proiektu gehiago aurkezten dela ikustea, batetik, eta laguntzak, beraz, garai batean
|
baino
banatuago ematea, bestetik.
|
|
|
Eta ezin ukatuko da euskal taldeen maila bikaina dela, jasotako sariak eta ikusle kopuruari begira, Estatu mailan puntan dagoela. Baina honek badu alde txarrik ere, euskarazkoak gehienetan espainierazkoen bertsio baizik ez izatea, batzuetan laguntzetara iristeko aitzakia
|
baino
ez. Arrazoirik bada horretarako, erdarazkoa arrakastatsua denean 300
|
|
|
Harrigarria bada ere, euskal literaturgintzan aurten gauza positibo gehiago ikusi dut aurreko urteetan
|
baino
. Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu.
|
|
|
Inoiz
|
baino
unibertsitate gehiago dago Euskal Herrian, hiru publiko eta hiru pribatu, eta bertan egiten den literatur kritikak ez du asmatu gune akademikotik kanporako produktu bat egiten, irakurleari baliagarria izango litzaiokeen produktu duina alegia.
|
|
|
Azken urteetan erakundeen eta editoreen aldetik irakurzaletasuna pizteko formula ahalegintzen ari dira bilatzen (eta gauzatzen). Baina prentsaren iragarkiak
|
baino
areago, literatura eta idazleak eskoletara eta auzoetara eramatea baino efektiboagoa, idazlan onak eskaintzea da. Ez dago formula hoberik hori baino.
|
|
|
Azken urteetan erakundeen eta editoreen aldetik irakurzaletasuna pizteko formula ahalegintzen ari dira bilatzen (eta gauzatzen). Baina prentsaren iragarkiak baino areago, literatura eta idazleak eskoletara eta auzoetara eramatea
|
baino
efektiboagoa, idazlan onak eskaintzea da. Ez dago formula hoberik hori baino.
|
|
|
Baina prentsaren iragarkiak baino areago, literatura eta idazleak eskoletara eta auzoetara eramatea baino efektiboagoa, idazlan onak eskaintzea da. Ez dago formula hoberik hori
|
baino
. Liburu onak beti aurkitzen ditu irakurleak.
|
|
|
Hau izango da Xiberoko Botzaren egoitza berriaren ekarpen handienetatik bat, saioak jende aurrean egingo diren gela honek lotura are sendoagoa egingo baitu irratiaren eta haren entzuleen artean. Entzuleak
|
baino
gehiago, azken finean, jarduleak, parte hartzaileak nahi eta merezi baititu Xiberoko Botza bezalako irrati batek. j
|
|
|
Menturaz, argitalpen harrigarriren bat ere tartean izan zitekeen, titulu handi mandi baten azpian hutsik eta deus gabe orri zuriak ematen dituzten horietakoa. Agian, gaztelaniaz ezagutu genuen Calendario Zaragozano hura ere, urrundik
|
baino
, hur hurretik zuen gure eskuarteko horrek.
|
|
|
Almanaka horretan, beraz, ez zen horrelakorik, lauzpabost testu luze labur
|
baino
, merkataritzako iragarkiak tropelka barneratu aurretik. Azala bata; mamia, bestea.
|
|
|
Askoren ustez, moda bolada hori ez doa Benito Lertxundiren abesti sonatutik harantzago, Bizkaiaren euskal exotikotasuna lau bertsotan laburtzerik izango bagenu bezalaxe. Bizkaia, jakina, hori
|
baino
gehiago bada. Hasteko, eta besterik gabe, euskalgintza bera ulertzeko modua ere badugu Bizkaia, ziur asko, hamaikatxo" aurreraturena" baino bestelakoa, osterantzekoagoa.
|
|
|
Bizkaia, jakina, hori baino gehiago bada. Hasteko, eta besterik gabe, euskalgintza bera ulertzeko modua ere badugu Bizkaia, ziur asko, hamaikatxo" aurreraturena"
|
baino
bestelakoa, osterantzekoagoa.
|
|
|
Bada, beraz, zeregin franko bizkaigintzan. Begitazioaren garaia
|
baino
, ereintza sasoia dugu honako hau Bizkaiko euskalgintzaren alorrean.
|
|
|
Haren lanak ere, antzinatik ziren argitaratu gabeak, Ica siquizunac batik bat. Ez, horratio, euskaldunen ahoetan ez deduzko eta ahaztuta, bizi bizirik eta oroigarri
|
baino
. Filologia kontuetan maisu dabiltzanetatik hainbatek ere jaurtia zuten epaia, bizkaieraren jaiotze aldian umotu zen fraide karmeldarraren gainean.
|
|
|
Bi horien izenean maiz eskaintzen zaigun euskal" kultura" horren aurrean, zerbait egiteko premia larria inon bada, Euskaltzaindian da. Hor izan luke zinezko —eta ez itxurazko— habia eta egonlekua euskal kultura anitz eta zabalak, aukera bakarrekoa
|
baino
, euskarari berari bide desberdinak eskain diezazkiokeena. Horretarako, alabaina, Euskaltzaindiak bereganatu behar ditu hizkeraren neurria emateko ardura eta kezka, historiatik, tradiziotik eta lanetik datorkionari eutsita.
|
|
|
Honen guztionen isla oraintsura arte izan dugu irakaskuntza ofizialean ere, espainol konkistatzaileek Amerikan zapalduriko herri autoktonoei" nuestra lengua" irakasten zietelako, poz pozik agertuz, horrekin ezkutatu nahirik, antza, aztekek, maiek edo inkek, europar jendeekin harremanik izan
|
baino
askoz lehenago, ezin hobeki zekitela mintzatzen, eta kultura original eta zibilizazio miresgarria garatuak zituztela, zeinek bere hizkuntzan adieraziak.
|
|
|
Gertakari hauek gogoeta eragin eta geure izpiritu kritikoa zorroztu ligukete, ongi
|
baino
hobeki salatzen baitute zer nolako harreman arriskugarria ezar daitekeen zientzien —batez ere giza zientzien— eta talde nagusien interes ekonomiko politikoen artean, zientzi ikerketen objektibotasunaren eta legeen berdintasunaren kaltean.
|
|
|
Halere, aurrera egin
|
baino
lehenago, uste dut zenbait gogoeta egin behar dugula Unamunoren jarreraz, gauzak, xehekiago begiratuz gero, beti korapilatsuagoak izaten dira eta. Hortaz, edozein giza hizkuntzak bere baitan garatzeko eta goi kulturako mintzaira bilakatzeko ahalmenak dauzkala onetsirik ere, gogoan izan behar dugu, aldi berean, hori ez dela berez lortzen.
|
|
|
Hortaz, bere garaiko gizarte egoera ikusita, Unamunok —Barojak, Sabino Aranak eta beste anitzen antzera— bere obretan espainiera erabili nahiago izan zuen, hots, hizkuntza jadanik batua eta aurrekoek egokitua, eta ama hizkuntza zuen aldetik, euskara
|
baino
hobeki zerabilena, literatur euskara batua sortzen aritu baino. Gaztelaniaren aldeko aukera honek, gainera, irakurle askoz gehiagorengana heltzeko era eskaintzen zien, ezagutza eta ospe handiagoarekin batera, bai eta, kasu batzuetan, ekonomian eta politikan etekin hobeak lortzeko parada ere.
|
|
|
Hortaz, bere garaiko gizarte egoera ikusita, Unamunok —Barojak, Sabino Aranak eta beste anitzen antzera— bere obretan espainiera erabili nahiago izan zuen, hots, hizkuntza jadanik batua eta aurrekoek egokitua, eta ama hizkuntza zuen aldetik, euskara baino hobeki zerabilena, literatur euskara batua sortzen aritu
|
baino
. Gaztelaniaren aldeko aukera honek, gainera, irakurle askoz gehiagorengana heltzeko era eskaintzen zien, ezagutza eta ospe handiagoarekin batera, bai eta, kasu batzuetan, ekonomian eta politikan etekin hobeak lortzeko parada ere.
|
|
|
izan ere, dirua sobera daukazu baina kultura falta duzu", eta hori guztiori lege zaharreko gizarte probintzial hartan plazaratu zuen, emakumeari zor zitzaion errespetua ezin eztabaida zitekeen deduzko puntutzat zeukatenen artean. Jakina, espero izatekoa zenez, mintzaldi hark purga batek
|
baino
eragin lazgarriagoak ekarri zituen eta berehala askok bilbotar alditsu haren jarrera kritikatu zuten haserrez, horien artean, gorago aipatu dugun Sabino Aranak berak1.
|
|
|
Logikaz, hasierako premisa egiazkoa balitz, hau da, euskara euskaldunen kultur aurrerapenerako benetako oztopo izanez gero, Unamunok uste zuenez, begien bistan dago haren gomendioa, ikaragarri eta bortitza izanik ere, erabat zuzena zela. Zuzenago eta zintzoagoa, nolanahi ere den, Pfo Barojarena
|
baino
, beronek, bilbotarrak bezala, euskaldun eskolatuei euskara alde batera uzteko deia egin arren, ez baitzuen nahi gure hizkuntza baserritarren eta maila apaleko jendeen ezpainetatik gal zedin, horrela herri kantak, bertsoak eta folklorea bederen gorde zitezen. Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal Herrirako:
|
|
|
Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3— euskal herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan. Eta, azken buruan, hori hizkuntzaganako maitasun eta duintasun zentzuagatik egiten zuela uste dut, hots, euskara hilik ikusi nahiago zuelako, guztien irrigarri izan
|
baino
.
|
|
|
Bestela esan, Unamunok ez zekien euskara behar bezain ongi. Baina haren akatsak eta hutsuneak ez ziren larriagoak, adibidez, Sabino Aranarenak
|
baino
, beronek euskaraz idatzi zituen lantxo urriak irakurri dituenak aitor dezakeenez.
|
|
|
Era berean, hirugarren munduko herri indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako herri jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako edo hartako hizkuntza bat gainerakoak
|
baino
hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
|
Mailuaren sinboloaren bitartez, euskal poesia autokontzientziara iristen da, bere burua definitzen ausartzen da. Aitor dezadan, niretzat behintzat, harako" etorkizunez beteriko arma" kurtsi samar hura
|
baino
bortitz eta baliagarriagoa egiten zaidala bere biluzian, edozein joera literario hautatuagatik.
|
|
|
Alabaina, gure poesiak arbolaganako errukia gizonaganako maitasunaz eta honen aldeko borrokaz aldatu zuen arren, malkoak badu halako indar misteriotsu bat poetari idaztera eragiteko, poeta hori" poeta errealista" izanagatik, beharbada poesia ez delako espiritu hiperminberen terapia bat
|
baino
. Kasu hau dateke, besteak beste, Manex Erdozaintzi Etxartena.
|
|
|
Ilargiaren eskolan liburuan lehenengoz aztertu zen gurean errealitatea hausnarketa estetiko gisa. Hartan kontenplazioak ez zeraman hasperenera, zehaztasunera baizik, Lekuonaren esateko dotoreziak areagotu
|
baino
egiten ez duen sentsualismoan hala ere:
|
|
|
O rtzia lorez, lurra izarrez liburu mardularekin Artzek giltzerdi egin zuen bere poesigintzan. Alienazioaren denuntziaz haratago jo nahi du, moral askatzaile bat proposatzen du nitasun espiritual batetik kaos antolatu honi aurka egiteko
|
baino
gainditzeko. Gizarte materialista honetan ez etsitzeko ahalegin poetikoa da bere azken obra ere, salmodia kutsuko hegalditan antolatua.
|
|
|
Apaingarria, ederra bada ere, askotan ez baita adierazkorra, aitzitik, kutsatzailea da. Estrofatik bertso librera egin zuenean, Juan Mari Lekuonak mantendu egin zuen aldizkako errima bat, eragin handia zeukana hala erritmoan nola tonuan, sententzia biribiltzeko; baina geroago poema multzoen errematerako kopletan eta zirkunstantziazko bertsoetan
|
baino
ez zuen erabili(" Liburuen karroxa"). Puntua estrofa klasikoetara ekarrita herri poesiaren baliabideak eta haren zama ironikoa erabiltzeko duen trebetasuna nabarmendu zen; bestetik, bertso librea puntuaz osoro biluzita bere poemak kontzeptualki guztiz zehatzak bilakatu ziren, eta hau salbuespena da lirikan.
|
|
|
Aurkintza urbano desolatuak erakusten dizkigu, eta bakardadean kokatzen du bere burua. Maitasuna
|
baino
gorrotoa du balore, eta gorputzarekin batera transfiguratzen zaio espiritua, amoral bihurtzen da, indibidualtasuna aldarrikatzen du. Baina paradoxa bada ere, otsoen anaia egiten da.
|
|
|
Monzon, Etxebarria eta Zaitegi, eta azken hau hartuko nuke exilioak, exilio politikoak alegia, sorrarazi ohi duen poesiaren egile eredutzat. Utzitako lurraldearen deia, hizkuntzaren hotsa, galdutako lagunak, urrundutako zapore, hotz-bero eta koloreak, herrimina, malenkonia, etorkizun libre baten ametsa... inondik ere, poeta exiliatuen prototipoa izan genuen Nazim Hikmet en gaiak dira (Arestik itzulitako Lau Gartzelakhartan
|
baino
hobe ikusi genitzakeenak Lanbide gogorra dela erbestea izeneko bilduman). Horiexek dira Iokin Zaitegiren gaiak ere.
|
|
|
Azalean
|
baino
ez da xaloa definizioa. Huts larri bat eginen dugu mailuari, esate baterako, harria bera kontrajartzen baldin badiogu.
|
|
|
Baina lehenago ere behin
|
baino
gehiagotan esan dudan bezala, niri, askotan eta askotan, gustatu edo ez gustatu parametroa erabiltzea gustatzen zait artelan baten aurrean nagoenean, eta esan behar dut, ia baldintzarik gabe, niri Zurbaranen pintura gustatu egiten zaidala, eta edonori gomendatzen diodala bere koadroak ikustea, baita erakusketa berezia bukatu eta Bilboko Museoaren bilduma propiokoak besterik ez badaude ere ikusgai... Baina San Hu go jangelan (edo errefektorioan) koadroaren aurrean jartzeko paradarik izanez gero, begiratu une batez bazkaltzen ari diren fraideen atzealdean dagoen paretean zintzilik dagoen bigarren koadroari.
|
|
|
Artearen balioaz behin
|
baino
gehiagotan aritu gara orrialde hauetan, artearen balioaz baino gehiago artearen definizioaz ere bai, beti ere hitz handi hauek jakitunen esku uzteko, eta artea bera definitzea lan nekeza dela esateko.
|
|
|
Artearen balioaz behin baino gehiagotan aritu gara orrialde hauetan, artearen balioaz
|
baino
gehiago artearen definizioaz ere bai, beti ere hitz handi hauek jakitunen esku uzteko, eta artea bera definitzea lan nekeza dela esateko.
|
|
|
Liburuak merkeak izatea eta itxura xumea izatea nahi izan dute argitaletxekoek, eta horregatik izendatu dituzte kaiera eta ez liburu. Poesiazaleontzat benetako karameluak dira liburu hauek, eta batek
|
baino
gehiagok hartuko du sorpresarik, batez ere autorerik zaharrenen kasuan perla ezezagunak topatzeko aukera izango baitu. Liburu guztiek orrialde kopuru bera dute, hitzaurrearen luzera ere berbera da, eta badute beste ezaugarri berezi bat:
|
|
|
Koldo Izagirre bildumaren prestatzailea izaki, ez duela Koldo Izagirre poetaren antologiarik jasoko. Batek
|
baino
gehiagok jo zion adarra ekainaren bukaeran Miramon Parke Teknologikoan egin zen aurkezpen jendetsuan: hitzaurreak egiteko izenordea erabili besterik ez zuela eta hartara bere burua ere bilduman sartzeko lizentzia hartu...
|
|
|
" Kanoiek eta jomuga suntsitzea dute xede. Geziok, berriz, azkura eragitea
|
baino
ez. Berak azkura sentitzen duelako jaurtitzen du gezilariak gezia, jomugan duenari azkura hori txertatu beste asmorik gabe".
|
|
|
Frantziak zenbat domina eta Espainiak zenbat domina, beste konturik ez zekarten Sydneytik. Kirolen jarraipen mediatikoa
|
baino
kontu nazionalistagorik nekez aurki daiteke, eta, benetan, aire freskoa da halakoetan beste tankera bateko informazioa jasotzea: Gorka Zabaleta eta Imanol Murua kazetariek antipodetatik bidalitakoa, adibidez.
|
|
|
El Mundo ere lehendabiziko multzoan sareratu ziren egunkarien artean egon zen. Ordura arte Estatu mailan Avui, El Periodico de Catalunya eta El Comercio de Gjon en esperientziak
|
baino
ez ziren ezagutzen. Dokumentaziorako erabiliko ziren CD ROMak sortzen hasi ziren, egunkariaren hemeroteka euskarri berrira egokituz.
|
|
|
Bi urte geroago adierazpen hauek nola gauzatu ziren ikusteko, 1999ko martxoan PRISA taldeak Inicia izeneko atari berria nola kaleratu zuen begiratzea
|
baino
ez dugu.
|
|
|
Egunkari digital honek, paperean kaleratzen denak
|
baino
Latinoamerikari buruzko albiste gehiago argitaratzen du. Amerikarako inprimatutako edizio bat dago eta oso osorik jasotzen da on line bertsioan.
|
|
|
Egunkari digitalek dagoeneko frogatu dute inprimatutakoek
|
baino
askoz ere abantaila gehiago dituztela. Betiko hedabideek dituzten hesiak, espazioa/ denbora binomioari dagokionean, apurtzera datoz.
|
|
|
HTML lengoaiak eskaintzen dituen lotura hipertestualak, orain dela urte gutxira arte pentsaezinak ziren aukerak ematen ditu. Hau dela eta, behin eta berriz entzun dugun" egunkari pertsonalizatuari" buruzko leloak inoiz
|
baino
gaurkotasun handiagoa hartzen du eta beste dimentsio berri batean sartzen da. Orain, nabegatzaileak berak aukera dezake bere albiste zerbitzu propioa, webgunearen eskaintza sorta bere nahien arabera diseinatu eta gero.
|
|
|
Oraingoz, hainbeste entzuten den multimedia kontzeptua (bideoa, irudia eta soinua testuarekin konbinatuta) ez da iritsi egunkarien web orrialdeetara. Hauek, jendeak ikuskatzeko
|
baino
irakurtzeko daude pentsatuta.
|
|
|
Egunkari gehienak 50 milioi hasi gara jasotzen Interneteko publizitateari esker. Hala ere, horrek ez du esan nahi edizio elektronikoekin dirua irabazten ari denik, sortutako gastuak diru sarrerak
|
baino
handiagoak direlako (Noticias de la Comunicacion, 178 zb., 30 or.).
|
|
|
Recoletos Taldea (Mar ca, Expansion, Diario Medico, Actualidad Economica, Telva eta Gaceta Universitaria) kopuru horretatik hurbil ibili zen ere. Aitzitik, edizio digitaletan aitzindaria den El Periodico de Catalunya-k 18 milioi
|
baino
ez zuen jaso. Estatuko egunkarien artean sarean gehien bisitatzen denak, El Pas ek hain zuzen, 80 milioi pezeta inguru lortu zuen Interneteko publizitatearen bitartez.
|
|
|
Euren edizio elektronikoetan, aitzitik, El Pas ek Marca ri sekulako aldea ateratzen dio: batak egunean 92.281 kontsulta dituen bitartean, besteak 29.286 bisita
|
baino
ez ditu, hau da, herenera ere ez da heltzen. Esanguratsuak dira, halaber, prentsa ekonomikoaren ikustaldi ugariak.
|
|
|
Aipatu dugu, dagoeneko, gure mendebaldeko gizarte guztietako geroz eta nabarmenagoa den ezaugarrietariko bat kultur aniztasuna edota multikulturalismoarena dela. Mendebaldeko herrialdeetan (kokatuta gaudeneko esparru geografiko eta soziokulturalera mugatzearren) sinesmen erlijioso ezberdinak dituzten talde bat
|
baino
gehiago ohi dago (kristauak, musulmanak, judutarrak, eta abar); bizitza estilo arras diferenteak dituzten taldeak (azpikulturak, kontrakulturak, eta abar) aurkitzea geroz eta normalagoa da; sarri askotan, jatorri etniko ezberdinetako talde anitz ere badago(, asiarrak, turkiarrak, hegoamerikarrak, eta abar; hauexek dira estatu etnianitzak edota polietnikoak bezala ezagutzen direnak); munduko ia he... Aipaturiko giza talde hauek guztiak" talde orohartzaileak" (grupos comprehensivos) dira (Margalit eta Raz, 1998) edota, terminologia aldatuz baina ideia bera adieraziz," kultura sozietalak" (culturas societales) osatzen dituzte (Kymlicka, 1996).
|
|
|
Talde hauek izango lirateke, gure ustez, babes kulturalerako hautagairik egokienak. Hemen interesatzen zaigun ikuspuntutik, kultura orohartzaile bat
|
baino
gehiago dauden gizarte multinazionaletan jarriko dugu arreta. Askotan, baina ez derrigorrez, nazio ezberdinen arteko bereizgarria hizkuntza bezalako elementu objektiboetan datza.
|
|
|
Hilzorian dagoen kultura bat berpizteko, eta hauxe da hemen hartzen dugun jarrera, estatuak bere neutraltasuna alboratu luke. ...Kultura bi (edo gehiago) lurralde berean elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta daudenean —guztiak legedian berdin babesturik daudela suposatuz, asko suposatzea dena—, hezkuntza elebiduna izateko eskubideak bermaturik egon luke, hala nola administrazioaren edozein sailekiko harremanak hiritarrak aukeratzen duen hizkuntzan burutzeko, gure eguneroko bizitzan eragin handia duten bi arlo
|
baino
ez aipatzearren. Eskakizun hauek autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete.
|
|
|
Esku hartzeko modu bat (ez bakarra) ekintza positiboaren bidez burututakoa da. Horrela, eta hizkuntzaren adibidera itzuliz, zilegi da gobernu batentzat hizkuntza gutxiagotuan egiten diren argitalpenak diruz laguntzea, merkatuaren mekanismoek gehiengoaren idatzizko adierazpenak
|
baino
ez baitituzte bermatzen. Izan ere, autoritate publikoak gehiengo eta gutxiengo kulturalen hizkuntzen artean neutralak balira, balizko neutraltasun horrek gehiengoaren alde jokatuko luke, izan ere, gehiengo kulturalak, merkatuaren indarrei esker, lasterrago ala beranduago espazio publiko osoa bereganatuko lukeelako.
|
|
|
Esku hartu behar du gutxiengo kultural horien babesean. Modu horretan
|
baino
ezin du lagundu estatuak gizarte dezente bat eraikitzen, bere instituzioak bertan bizi diren gizabanako guztien errespetua irizpide nagusitzat duen gizartea, alegia10.
|
|
|
Aldiz, ni a izaera komunitarioa dela onartzen badugu, orduan, gizabanakoaren nortasuna eraikitzen eta sostengatzen duten kultura orohartzaileek botere publikoaren babesa merezi dutela onartzera eramaten gaitu. Helburu horrekin, kultura orohartzaile bat
|
baino
gehiago lurralde berean daudenean, eta beraien arteko harremanak asimetrikoak direnean, liberalismoak estatu neutralaz egiten duen defentsa sostengaezina da, aipaturiko kasu horietan neutraltasunak dagoeneko merkatu soziokulturalean nagusi den kulturaren biziraupena baino ez lukeelako bermatuko. Hori gertatzen denean, gutxiengo kulturaletako kideek, egoera umiliagarri baten biktimak direla eta, beraz, gizarte ez dezente batean bizi direla interpretatuko dute.j
|
|
|
Aldiz, ni a izaera komunitarioa dela onartzen badugu, orduan, gizabanakoaren nortasuna eraikitzen eta sostengatzen duten kultura orohartzaileek botere publikoaren babesa merezi dutela onartzera eramaten gaitu. Helburu horrekin, kultura orohartzaile bat baino gehiago lurralde berean daudenean, eta beraien arteko harremanak asimetrikoak direnean, liberalismoak estatu neutralaz egiten duen defentsa sostengaezina da, aipaturiko kasu horietan neutraltasunak dagoeneko merkatu soziokulturalean nagusi den kulturaren biziraupena
|
baino
ez lukeelako bermatuko. Hori gertatzen denean, gutxiengo kulturaletako kideek, egoera umiliagarri baten biktimak direla eta, beraz, gizarte ez dezente batean bizi direla interpretatuko dute.j
|
|
|
Filosofia politiko garaikidearen 1970eko hamarkadako berpizkundearen erantzule nagusiaren arabera," ni a bere helburuak
|
baino
lehenagokoa da" (Rawls, 1971: 560), honekin zera adierazi nahi duelarik:
|
|
|
Autodeterminazioak, zentzu honetan, merezi duten eta hutsalak diren bizitzen artean erabakitzeko ahalbidetzen gaitu gizakiok. Kontrako jokabidea hartzea, hau da, bizimodu onaren ideia zehatz bat bultzatzea eta kanpotik gizabanakoei ezartzea(" ongi komunaren politika" bat bultzatzea, Taylorren —1997— hitzetan), autodeterminazio printzipioaren kontrakoa izango litzateke, inork ez baitaki gizabanakoak berak
|
baino
hobeto zer den bere onerako eta zer bere kalterako, zer den baliotsua eta zer garrantzirik gabekoa, zer komeni zaion eta zer ekidin behar duen.
|
|
|
Liberalismoaren zenbait irakurketen arabera, goian egindako gizabanakoaren deskribapen ontologikoan akats eta hutsune bat
|
baino
gehiago dago. Kritiko hauen arabera (Sandel, 1982; Taylor, 1993, 1997), liberalismoak gizakiak beraien bizimodu onaren ikuskera eta bizi plangintza osatzeko autoaskiak balira bezala ikusten ditu.
|
|
|
Garai horretako alderdi politikoen (EAJ eta Eusko Abertzale Ekintza) eta sektoreen (Jagi Jagi) artean desberdintasunak egon arren, kontzientzia internazionalista finkatu egin zen. Analisi gehiago egiten ziren, aurrekoak
|
baino
landuagoak; kanpora begirako eginkizunen garrantzia areagotu zen; nazioarteko harreman eta ekintza ugari gauzatu ziren. Prozesu hori 1931n aurreratu zuen Jose Antonio Agirrek:
|
|
|
Hori
|
baino
lehen, 1936 urtera arte, kanpo jarduerak zentzu nazionalista zurruna izan zuen. Izan ere, jarduera hori doktrina oso konkretua zeukan mugimendu politiko baten jarduera espezifikoa izan zen.
|
|
|
Horrek guztiak emaitza erabakigarri bat ekarri zuen: nazioarteko jardueraren mailak, betetako eginkizunek, antolakuntza egiturak, gauzatutako harremanek, zabaldutako ordezkaritzek (ofizialak zein ofiziosoak), egindako propagandak... euskal nazionalismoak —mugimendu politiko bezala— ordura arte lortutakoa
|
baino
garrantzi eta hedadura praktiko handiagoa izan zuten.
|
|
|
Orain arte esandakoa lau hitzetan nola hala laburtzeko, esan daiteke 1936 gerraren erbestean argitaratu ziren aldizkarien kopurua sarritan pentsatzen dena
|
baino
handiago dela, eta horiek, orokorrean, zirkunstantzia haiek kontuan hartuta, duintasun handikoak izan zirela. Europan argitaratutakoen artean azpimarratzekoak dira bereziki lau goiburuak:
|
|
|
JOSE RAMON ZABALA Z',_, „__ ranco jeneralaren altxamenduak eragindako erbesteratzeak gure kulturaren arrastoak munduan zehar indarrez eraman zituen, gaur egun zoritxarrez ahaztuta edo, sarritan, gure artean nahiko ezezagunak gelditu direnak, hain zuzen. Behin
|
baino
gehiagotan Euskal Herritik at eginiko lanak betirako galdu dira, eta hori gertatu ez denean, bigarren mailako ekimen bezala gogoratu dira, balio gutxiko lan boluntarista baten emaitza kaskar bezala. Errealitatea ez da hori izan, eta askotan, balio handiko ekimenak estatu desberdinetan sakabanatuta gelditu izan dira.
|
|
|
Correspondance bi mensuelle des pretres bas ques en exil aldizkariak ikusi zuen argia. Publikazio hau aurrekoa
|
baino
askoz apalagoa zen; baina, haatik, hau ere hiru hizkuntzetan ateratzen zen, bi hilabeteko aldizkakotasunez. Dena dela, honek iraupen gutxi izan zuen, zazpi zenbaki besterik ez baitziren atera.
|
|
|
Euzko Deya
|
baino
lehen beste esperientzia apalagoa egin zen Erresuma Batuan, Kingstonen biltzen zen euskal ume atzerriratuen taldeak egiten zuen El Periodico Vasco argitalpenarena alegia. Hau 1937an sortu zen, mimeografia sistemaren bidez, eta haren bederatzi orrialdeetan gaztelaniaz eta ingelesez idatzitako testuak jasotzen ziren.
|
|
|
Bordak bere gain hartzen ditu emetasunaren kontzientzia eta Euskal Herri alienatu batenganako hastio kritikoa. Honenbestez, poemek isurtzen duten goibeltasuna konformismoa inarrosteko modu berezi bat
|
baino
ez da.
|
|
|
poeta ez da mintzo lehen pertsonan, sentimenduak gorde edo intelektualizatu egiten ditu inozotasuna ekiditearren; inguruarekiko behakoa urruna du, ez ordea insolidarioa, maite ditu baztertuak eta derrotatuak;" dena esana balego bezalako" zuhurtzia hotzak ez darama isiltasunera, baizik eta egunkarietako, liburuetako eta filmeetako erreferentziak ekartzera ingurua deskribatu eta ulertzeko collagearen teknikaz, gure oroimen kolektiboa aberastu eta osatzeko. Liburu hartan, mendeetako gai eta paisaia tradizionalak behingoz utzita gure literaturak konkistatu nahi zuen" kalea" edo" hiria"
|
baino
, mundua da oparitzen zaiguna. Poetaren gelak mundu osoa hartzen du, ludiko lau bazterrak ditu kokagune, eta geografia ideal horretan mundua baldin bada kokagune osoa, erreferente teknikoa ere mundu guztiko literatura eta paraliteratura da, bere aipu, dialogo eta pertsonaiekin Atxagaren tradizio bihurtzen dena, eta horrenbestez gurea.
|
|
|
Horrek, orduan, berez zekarren gizarte kontzientzia. Existenzialismo soziala hemen ageri da Arestik ikur bilakatu
|
baino
lehen.
|
|
|
Izan ere, dena ez baita geometria euklidianoa, burdinak badu edertasunik txatarrean ere. Geometriak, poliedroaren aldeak
|
baino
anitzagoak dira: pagoaren egona oso bestela ulertu zuen Nemesio Etxanizek.
|
|
|
Bati
|
baino
gehiagori entzun diot faltan botatzen duela txoritxoa pantaila irudian. Orain letraz ageri den ETB hori tristeagoa dela zeharo.
|
|
|
Herri komunikabideen ibilbideak etorkizuna daukala esatera etorri ziren biak. Orain arte, Arrasate inguru horretan asmatu dute, inon
|
baino
ondoen, esparru horretan lanean. Herri desberdinetako ekimenak batu eta beste urrats batzuetan dihardute orain:
|
|
|
Duela bi hilabete inkesta baten berri jakin genuen: Kalifornian, 9 eta 17 urte bitartekoen artean, hirutik bik telebista
|
baino
nahiago du Internet. Hori iritsiko da hona, eta horretarako dugun prestakuntza hutsaren hurrengoa da, herri telebisten edo herri komunikabideen esparruan euskaldunok duguna baino askoz txikiagoa.
|
|
|
Kalifornian, 9 eta 17 urte bitartekoen artean, hirutik bik telebista baino nahiago du Internet. Hori iritsiko da hona, eta horretarako dugun prestakuntza hutsaren hurrengoa da, herri telebisten edo herri komunikabideen esparruan euskaldunok duguna
|
baino
askoz txikiagoa. Enfin, badirudi Goienakoak Internetera begira ere ari direla zerbait prestatzen.
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria k orain kaleratzen duenBiz kaia gehigarria ere hor dugu. Kasu honetan, herri edo eskualde agerkaria
|
baino
gehiago da, jakina. Bi berritasun azpimarragarri ditu produktuak:
|
|
|
1.Gure biharko gizartea, gaurkoa
|
baino
gehiago, informazioaren gizartea izango da. Etorkizunean, neurri handi batean, gure bizitzaren kalitatea une aproposetan informazio egokia gureganatzeko dugun gaitasunaren arabera erabakiko da.
|
|
|
Horiek, dudarik ez, erantzuten zailak. Nor hori aintzat hartuz gero, bistan da, lehen esan legez, norbanakoarena
|
baino
gehiago, talde lana dela hori. Egileak nortzuek izan behar duten zehazteko abagunean, jakina, apartera joan beharrik ez, dagoeneko batzuk jardunbidean ari direlako:
|
|
|
Susmoa dut ez ote den hori, besterik ezean, diru publikoaren bidea
|
baino
. Izan ere, diru pribatuak nekez helduko dio zeregin horri, bien bitartean etekinak eskuratuko ez baditu.
|
|
|
Hori dela eta, Euskal Autonomia Erkidegoko udalei eta, udal bat
|
baino
gehiagoz osatuta egonik, nortasun juridiko propioa duten entitateei dirulaguntzak ematen zaizkie, Liburutegi Sare Nazionalean sartuta dauden liburutegi publikoetako liburu multzoa berritu edota handitu dezaten. Dirulaguntza horiek honako liburu hauek erosteko izango dira:
|
|
|
Gure asmoa da, alde batetik, katalogo orokorrean bilaketak egitea, eta interesatzen zaiguna aurkitzen dugunean, zein liburutegitan dagoen jakiteko aukera izango dugu. Halaber, Katalogo Orokorrean sartuta dagoen liburutegi baten katalogoa aukera dezakegu eta bilaketak katalogo zehatz horretan
|
baino
ez ditugu egingo.
|
|
|
Arazo nagusia hala ere, soporte fisikoaren iraupena
|
baino
, irakurtzearen posibilitatean dago. Dokumentu informatikoak, beti aldatzen ari den ingurune teknologikoarekiko erabateko menpekotasuna dauka.
|
|
|
Dokumentu informatikoak, beti aldatzen ari den ingurune teknologikoarekiko erabateko menpekotasuna dauka. Zahartze tekno' Biblioteka logikoa, hondatze fisikoa bera
|
baino
azkarrago doa. Beti ere, edukia errekuperatzea errazagoa izango bada ere, hasiera bateko bide bera baino errazagoa izango da.
|
|
|
Zahartze tekno' Biblioteka logikoa, hondatze fisikoa bera baino azkarrago doa. Beti ere, edukia errekuperatzea errazagoa izango bada ere, hasiera bateko bide bera
|
baino
errazagoa izango da.
|
|
|
Informazioz inguratuta bizi garen gizarte honetan arazoa dugu maiz, behar dugun informazio kopurua baino gehiago eskuratzen dugunean edo/ eta sarri behar dugun informazio hori falta dugunean. Honen ondorioz gizakiok desorientazio egoera bati aurre egin behar izaten diogu behin
|
baino
gehiagotan.
|
|
|
Kontuan izan behar dugu gure artean denak ez garela berdinak, zentro bakoitzak helburu ezberdin batzuk bete behar dituela, erabiltzaile ezberdinak ditugula, medio ekonomiko eskasak gustatuko litzaigukeen mailara iristeko, eta abar. Baina testu honetan zertzelada orokor batzuk besterik ezin izango ditugu aurkeztu, etxean beheko sua erabiltzetik mikrouhin labea erabiltzerako jauzia
|
baino
handiagoa ematen ari baikara liburutegi eta dokumentazio zentroetan.
|
|
|
Gai honetan Internetek duen abantaila nagusietako bat, informazio bibliografikoa eskuratzea ohiko bideetatik
|
baino
askoz merkeago eta azkarragoa izatea litzateke, dokumentu inprimatuen identifikazio, aukeraketa eta eskuraketa arinago egiten baita.
|
|
|
Egun, lehen mundua deitzen diogun herrialde garatuetan noski, arazo nagusia ez da gizakiak irakurtzen ez jakitea, edo liburutegiak erabiltzeko eskubiderik ez izatea; egungo arazo nagusi bat informazio bolumenak sortzen du, hau da, informazio ugaritasuna da arazoa. Informazioz inguratuta bizi garen gizarte honetan arazoa dugu maiz, behar dugun informazio kopurua
|
baino
gehiago eskuratzen dugunean edo/ eta sarri behar dugun informazio hori falta dugunean. Honen ondorioz gizakiok desorientazio egoera bati aurre egin behar izaten diogu behin baino gehiagotan.
|
|
|
Eta ez ote zitzaien ilusioa ahituko Leandro Alzate, Itxaso Diaz, Mentxu Fernandez eta Marina Mendietari ere. Gazteak dira laurak, 26 urtekoak, eta lauren lanekin Ezkerraldea Plastika erakusketa abian jarri ondoren, goitik behera bota diete; aurren aurrena Seve Calleja Sestaoko alkatearen begiradak bere burua sozialistatzat jotzen duen edonork behar lituzkeen
|
baino
itzal gehiago dituelako; eta ondoren, Seve Calleja ez diren Ezkerraldeko gainerako alkateek ere —denak PSE EEkoak—, kultura eta arteari zor zaion errespetua oso era partikularrean ulertzen dutelako.
|
|
|
Ez naiz ni izango Itxaso Diazen lana defendatzen hasiko naizena, badu eta Arte Ederretako irakasleak ni
|
baino
hobeto defendatuko duenik. Baina erakusketa bat itxiaraztea kulturari gerta dakiokeen gauzarik larrienetakoa da.
|
|
|
Caravaggio: argiaren isla
|
baino
gehiago
|
|
|
Caravaggiorenak berarenak zirela erabateko segurtasunez ezin ziurtaturik ere, lehenik Italian, gero Espainian eta ondoren Euskal Herrian zintzilikatutako koadro klasikoek niri behintzat sortzen didaten zirrara ez da —aitortzen dut— zirrara espiritual hutsa. Nahi gabe izango da, baina behin
|
baino
gehiagotan joaten zait burua preziora. Zenbat balio ote du koadro honek?
|
|
|
Baina gure espazio handietan aparte, Euskal Herrian egunero egunero dozena t’erdi
|
baino
gehiago erakusketa zabaltzen dira. Batzuk propaganda gutxi eginez; beste batzuk, borondate handiz baina diru gutxiz zaindutako areto zaharkituetan; asko ilusio handiz, beste asko halako edo bestelako kultura zinegotziari beste erremediorik gelditu ez zaiolako.
|
|
|
Yoyes film intimo, barnerakoia da eta ez dut uste izan behar zuenik. Bere barrenetan Maria Dolores Gonzalez Katarain ez zen Ordiziako, Euskal Herriko, Europako, planeta honetako beste emakume mila
|
baino
estrainioagoa, ezberdinagoa, ausartagoa. Bere barruko istorioak ez du aldentzen Lur honetan bizi diren beste askorengandik.
|
|
|
Sinestea eta sinestaraztea. Hori
|
baino
ez zaigu falta. Beno, eskola bat ere nahi dute.
|
|
2001
|
|
|
Eraikitze lanetan beraz, horiengatik ikusminez, etamesfidatiaren susmoak, zementua irabiatzeko ontzi gizena daraman kamioiaren joan etorriak beharturiko zirkulazio geldiunean, era honetako obra zibilek kulturgintzarekin
|
baino
zerikusi zuzenagoa ez ote duten gure denbora hauetako ekonomia neoliberalaren joko engainagarria rekin, alegia merkatuari bere kasa jokatzen utzi behar zaiola esan, baina diru publikoaren kutxatik ordaintzen dela porlanaren ekoizpena, eta gutxienekoa dela zertarako balia, lehen azpiegitura hidraulikoa, orain kultur ekipamendua, gero auskalo zer, garrantzia duena eraikuntzaren sektorea eta honen h... Inbertsio produktiboa esaten diote horri.
|
|
|
filologiakeria eta beste. Hala esan du berak, baina agian hori
|
baino
interesgarriagoa da, iradokitzeko indar handiagokoa, Euskal karma n ageri den heroi eta traidorearen arketipo literarioaren jolasa.
|
|
|
Pertsona bat bera heroi eta traidore izatea tradizio literario luze samarreko errekurtsoa da, Borgesek inork
|
baino
hobeki desarroilatu duena. Alonsok zorabioraino esploratu nahi izan du bikoiztasunaren bidea.
|
|
|
Ez baita gutxi joan den mendean erdietsirikoa: lehenengo eta behin, eta lorpen bat
|
baino
ez aipatzeko, eskuartean darabilgun literatura hizkuntza hau, Axularrek gura zuen moduan, hizkuntza trebe etabito re bihurtu duguna, plazeritu rri bezainbeste zehaztasun adierazle, eta oro ren gainetik euskaldunoi aspaldikopa rtez ez geneukan zindo eta sendotasuna ostera ere eskuraja rri diguna.
|