|
2000
|
|
|
gai, gertaera eta pertsonaien izaera, jatorria, Euskal Herriarekin zuten lotura edo eragina, hizkuntza eta bestelako datu batzuk. Honekin hauxe
|
jakin
nahi genuen, funtsean: zeinerreferentzia eremu islatzen dute egunkariek nagusiki, eta nolako Euskal Herria erakusten dute? 13
|
|
|
Ipar Euskal Herrian egiten den egunkari honen inprimaketa 40.000 alekoa da; hots, 100 etxetatik 36 baino gehiagotan irakurtzen da, beraz, argitalpen hau Ipar Euskal Herriko zabalduena bilakatuz. Sud Ouestek aspaldi lortu dubere ezarpena Ipar Euskal Herrian, onartua izaten eta bertako pentsamolde eta berezitasun kulturalei egokitzen
|
jakin
duelako, honela, bere ezarpena lortzearekin batera, estatu frantseseko gaurkotasuna ekarriz. Emaitza hau are interesgarriagoa da, komuntasun sentimenduak, bereziki eskualdeko errealitate kultural biziei dagokienean?, askotan, hedapen eremu zabaleko egunkari diseinatzaileei arazoak sortzen dizkiela, aintzat harturik16 Jakina, zeren zeintzuk dira egunero Sud Ouest irakurtzen duten euskaldun, bordeles eta biarnesek dituzten arlo komunak?
|
|
|
Errespetua eta euskaldun izatearen sentimendua, frantses kontzientzia etasentimenduaren igorpen eta erreprodukzioarekin bateratzen
|
jakin
behar izan du Sud Ouestek, Frantzian eskualdeko eguneroko prentsak tradizioz betetako funtzioa izandena17, argitalpen guztietan azaltzen den orrialde multzoari esker (nazioartekoak, estatukoak, eskualdekoak...).
|
|
|
Erreferentzia eremu nagusiak (Euskal Herria, Espainia eta Frantzia) egunkarietanzein gairen inguruan egituratzen diren ikusi ostean, azter dezagun orain nola eraikitzendiren Euskal Herriaren barneko erreferentzia eremuak. Hots,
|
jakin
nahi duguna hauxeda: zeri buruz mintzatzean islatzen digute egunkariek Euskal Herriaren osotasuna. Edo zein izaera du Euskal Autonomia Erkidegoak?
|
|
|
gure asmoa ez da egunkariek Euskal Herriaz eraiki duten irudiaren azterketahistorikoa egitea, une jakin batean dagoen errealitatea hedabideetan nola islatzen denikertzea baizik. Une hori ez-ohikoa edo berria bada, berripaperek ez ohikotasun edoberritasun hori jasotzen ote duten edo nola interpretatzen duten
|
jakin
nahi dugu, datuenbilketa eta azterketaren bitartez. Eta horixe eskaintzen digu oraingo azterketak.
|
|
|
Irratian, berriz, Estatu mailako kateen nagusitasunaren aurrean Euskal Herrikoirratiek ez dute
|
jakin
bertakotasunari leku bat egiten, Herri Irratiaren (OM lizentziakDonostia, Gasteiz eta Bilbon eta FMkoak Donostian, Loiolan eta Bilbon) edo NervionGorbea (bi FMko lizentzia Bilbon eta Gasteizen) taldeen salbuespenekin. Aipatutakohoriek alde batera utzita, ez da gaitasunik egon sare edo programazio bereziturikeratzeko; eta beste guztiak, independenteak zein El Correo ren Telebasconia irrati taldea barne, kanpoko programazioen menpe geratu dira.
|
|
|
Mapak Munduari buruz daukagun kontzeptzio abstraktua eta ideala gidatzen du.Mundua bere osotasunean ikusterik eta ezagutzerik ez dugunez, zerbaitek irudikatubehar dizkigu bizi garen lur eta itsaso eremuak, non garen eta zein leku betetzendugun
|
jakin
dezagun; erakusle hori, normalean, mapa da, kartografia.
|
|
|
Aitzpea Leizaola antropologo gazteak jardun du horretaz. Nolakoa behar du izan norbanakoaren eta egitura politiko
|
jakin
baten artekoloturak. Nortasun agiri ofizialek betetzen duten funtzio soziala hartuko du hizpideLeizaola k, beti ere, atze oihal gisa identitate formalek gizarte mailan sor ditzaketen gatazkak izango dituelarik.
|
|
|
Ez dira baina beti elkarrenbaliokide. Hain zuzen ere, norbanakoaren eta egitura politiko
|
jakin
baten artekoloturaren inguruan jardutea izango da lan honen xedea. Horretarako nortasunareneraikitze prozesuak baino, nortasunaren adierazle diren elementu zenbait hartukoditut kontuan, batik bat, agiri ofizialak eta haien inguruan sortutako eztabaidak etaproposamenak.
|
|
|
Ikerketa akademikoaren interes falta salatzearekin batera, egoera horren zergatia azalduko luketen bi argudio aurreratzen ditu egile horrek: batetik, eta soziologia politikoari dagokionez, gizarte nazional
|
jakin
bat aintzakotzat hartu izana.Kritika beste kontzeptu eta disziplina eremuetara zabal daiteke, ordea. Antzeko ibilbidea ezagutu dute berriki arte estatu kontzeptuak eta honen inguruan dauden bestehainbat kontzeptuk, zeren erabat aintzakotzat hartu edota ikerketatik at izan baitira, askotan aintzakotzat hartu izanagatik, hain zuzen ere?, antropologiaren eremuanbatik bat disziplinaren bilakaera izanik egoera honen errudun.
|
|
|
Jatorriazuzenbide erromatarrean kokatzen den arren, frantses iraultzak finkatutako hiritartasun kontzeptuarekin nahastu eta identifikatzeko joera handia dago, hiritartasunanazionalitatearekin parekatuz. Hiritartasuna egitura politiko
|
jakin
batek norbanakobatekin bermatzen duen estatus juridiko politikoa dugu, norbanakoari betebehar etaeskubide jakin batzuk esleituz eta bermatuz. Gaur egungo panorama politiko modernoan ezinbesteko ezaugarri unibertsala dela esan beharra dago (Brubaker, 1992: 21), estatu modernoaren bilakaerarekin lotura estua duena, nazionalitatearekin gertatzenden antzera.
|
|
|
Jatorriazuzenbide erromatarrean kokatzen den arren, frantses iraultzak finkatutako hiritartasun kontzeptuarekin nahastu eta identifikatzeko joera handia dago, hiritartasunanazionalitatearekin parekatuz. Hiritartasuna egitura politiko jakin batek norbanakobatekin bermatzen duen estatus juridiko politikoa dugu, norbanakoari betebehar etaeskubide
|
jakin
batzuk esleituz eta bermatuz. Gaur egungo panorama politiko modernoan ezinbesteko ezaugarri unibertsala dela esan beharra dago (Brubaker, 1992: 21), estatu modernoaren bilakaerarekin lotura estua duena, nazionalitatearekin gertatzenden antzera.
|
|
|
Alde batetik, moneta zentralizatua beharrezkoa da biztanleria
|
jakin
batenbaliabide ekonomiko ezberdinak formalki alderagarriak eta batugarriak izan daitezen; eta are oinarrizkoagoa, baliabide horien esleipena kudeatu ahal izateko.
|
|
|
Kolektiboen eremura joanik, eta esparru hartan koka daitezkeen nazio aldarrikapenak kontuan ez hartzeagatik hain zuzen, injustiziazko egoera gatazkatsuaklehertu izan dira behin baino gehiagotan, aipatutako arazo horiek estatuak beharbezala bideratzen
|
jakin
ez duelako.
|
|
|
Besteen etxean atzerritar garenoi begirale lanak dagozkigu, agian baita iritzi emailearenak ere, baina inoiz ez epailearenak. EA, EAJ etaEH hiru alderdi nazionalisten txosten politikoei buruz nire iritzia eman dezadaneskatu zait, eta erronka onartzea erabaki dut, nahiz eta badakidan
|
jakin
, gaia guztizkorapilatsua dela eta, hartaz, aukera guztiak dauzkadala bat baino gehiago mintzeko. Horregatik, aldez aurretik barkamena eskatzen dizut zuri, irakurle horri; kontuan har ezazu ondorengoa nire iritzi pertsonala dela, nirea bakarrik.
|
|
|
Hori
|
jakin
nahian,. Euskal Herriko etorkizuna globalizazioaren munduan, izenburupeko mahai ingurua antolatu zuen EZBAIKAk, apirilaren 11n, DonostiakoKoldo Mitxelena kulturgunean. Bertan hizlari hauek parte hartu zuten:
|
|
|
Helburua ez da bizia salbatzea, norbaiten analisiari jarraipena eman ahal izatea baizik. Eta hala, jakinguraren izenean, batzuetan analistakbadirudi biziaz balio bat egiten duela, eta badaki buru hiltzea errepresioaren garaipena dela beti, suizidioa, ezer
|
jakin
nahi ezaren, muturreko era dela.
|
|
|
Izaera horietako bakoitzaren bereizgarriak gatazka patogenoakgertatu diren haurraren garapen faseari dagozkio; izan ere, gatazka horien erreakzio gisa defentsabide psikologiko zein muskularrak abiarazi baitira. Nolanahi ere, antolamendu genitalak dira, hau da, sexualitate genitalaren mendean daude.Zehaztapen gehiago
|
jakin
nahi izanez gero, ikus Lowen (1985): El lenguaje delcuerpo edo autore beraren La Bioenergie (1975), (1977).
|
|
|
Horregatikezin izan ninduen sekula besoetan hartu. Eta nik haren lau hankak heredatu ditut, eta ez dut inoiz
|
jakin
neure haurrak besoetan hartzen?.
|
|
|
Terapia taldeetan bereziki agerian jartzen diren egoera hauek, taldeko gainerako kideek angustiaz eta ondoezaz bizi dituzte, nola eta zergatik
|
jakin
gabenorbaitekiko gorrotoa sentitzen baitute. Hain zuzen, bizitzako edozein egoeratangerta daitezkeen egoera hauek, hitzaren eta ulermenaren bidez lantzea eta gainditzea ahalbidetzen du talde terapeutikoak.
|
|
|
Pasarte horietan islatzen da ondoen nik ezagutu dudan Antiguako irakaslea.Aurren aurrenik
|
jakin
minez beteriko ikertzailea eta jarraian, baina etenik gabe, euskaltzale oldarkor eta suharra. Behin, irribarrez, aipatu zidan Gabriel Arestik esanziola olerkitarako sena zuela.
|
|
|
Ikasketaz ingeniaria zela
|
jakin
nuenean, datu edo ñabardura horrek pozez etaharrotasunez bete ninduen, neu ere horretan bainiharduen. Baina ez zen ingeniaritza lana berarengana hurbilarazi ninduena, euskarari buruzko lana baizik.
|
|
|
Badakigu politika (politikoa esan nahi dut) eta maitasuna ezdatozela beti bat. Horregatik erratu izan da batzuetan, eta horregatik
|
jakin
behar izandu onartzen erratu egin dena. Maitasun hutsagatik.
|
|
|
Aldi berean, hilaren eta giza katuaren seme bat,* Marcos, fraile zegoen komentuan ere zarata handiak igarri zituzten eta
|
jakin
zuten fraileren baten etxean zer edo zerjazoten zela. Biharamun goizean, meza ostean superioreak estola («liburua» esan nahidu Eulalik) zabalik utzi zuen (horren bidez jakin dezakete apezek nor den sorgina), eta* Marcos komentutik bota zuen.
|
|
|
Aldi berean, hilaren eta giza katuaren seme bat,* Marcos, fraile zegoen komentuan ere zarata handiak igarri zituzten eta jakin zuten fraileren baten etxean zer edo zerjazoten zela. Biharamun goizean, meza ostean superioreak estola («liburua» esan nahidu Eulalik) zabalik utzi zuen (horren bidez
|
jakin
dezakete apezek nor den sorgina), eta* Marcos komentutik bota zuen. Pablok zioen aitak parte txarrekoak (familiarrak) zituela.
|
|
|
Araneko gizonaren ezaugarriak eta bitxikeriak ondo ulertzeko, Eulalik esan barikutzi zituen zehaztasun asko
|
jakin
behar dira. Hasteko, tradizioko sorgin katuen ibilmoldeak azalduko ditugu, bai Euskal Herrian bai besteetan.
|
|
|
–... herri mugimenduen zuzperketa guztiz dapremiatsua (Quebec-en eta Vlaander en ikusi den bezala); eta, alderantziz, herrimugimenduen ahulezia edo zafraketa (Irlanda, Bretainia) guztiz kaltegarria. Bainaherri mugimendu horrek
|
jakin
egin behar du, ahalik eta ongienik nola eskolatu etajantzi. Eta asmo horretan kokatzen da aldizkari hau:
|
|
|
Hauek guztiak hala ere, euskarri edo soporte fisiko batzuetan lagatako mezu kulturalaren morkotsa besterik ezdira. Agerpen fisiko horiek kultura eramaileak besterik ez direla
|
jakin
genuke.Kultura bera bizitzaren mailan dago. Goi mailako bizitzarenean gainera, mineral, landare eta animalia ez pentsalarietatik gorago doan mailan, ezagupenarenean.
|
|
|
Bortxari buruzko irizpideek adierazten dute, muturretan bi balio sistemadaudela zeharo kontrajarrita, eta tartean nahasitakoen gama guztia ere bai. Egiatan, gehienok
|
jakin
badakigu zinismoz zipriztindurik erabiltzen ari direla esamoldeugaritan. Politikoki erabiliak eta eragileak izaten ari dira eta horrek adierazten digu, kulturalki?
|
|
|
Maiz askotan esan ohi dugu ez genu keela nahi geure seme alabek geuk eginditugun hutsegite berak egitea. Eta horri helduz, leherrenak egiten ditugu bizitzakoadin
|
jakin
hori erabidetzen, ohartzeke adin horretan inprobisazioa, aurkikuntza, ausardia, nor izatearen eta identifika tzearen abentura direla nagusi.
|
|
|
Intonazioaren gaineko ikerketek azentu moldea eta intonazioaren arteko erlazioazein den argitu dutela uste dut. Sarritan aipatu da (Txillardegi 1984, askorenartean)
|
jakin
behar dela azentua fonetikoki zelan gauzatzen den. Era berean, azentusistemen bilakaeran erdal sistemaren intonazioaren eragina nabarmendu berri da (Hualde 1999).
|
|
|
handik aurrera elizbarrutiak etaapaiz erlijiosoek bazekiten beren Diozesi agintariaren arauak zeintzuk ziren, etahoriei, eta ez besteri, zor zieten beren menpekotasuna. Zalantzarik gabe, Gobernukosektore
|
jakin
baten eta militarren agindupetik at, eliz barneko burujabetasuna berreskuratu nahi izan zuen Lauzurikak, frankismoaren barnean hurbilen zituen indarpolitikoen babesa segurtatuz, pentsa daitekeenez. Lehen Gobernu hartako Justizia Ministroaren laguntzarik izan ote zuen?
|
|
|
Serrano Suñer en kontsulta gutunean ondoko puntuok dauzkagu. Euskara nahizkatalana, baldintza soziolinguistiko
|
jakin
bat bera betez gero, hiru unetan izan zitekeenonargarria, ordu eta lekuagatik gehienak euskaldunak ziren kasuetan: igande mezetakosermoietan, katekesian eta Arrosarioa errezatzeko:
|
|
|
Horrela ageri zen hori dena, 1938ko urte hartan, Egia Atotxan; baina badakiguDonostiako beste eliz etxeetara eta inguruetako hainbat herritara ere joaten zirelafrantziskotarrak komentutik: besteak beste, hilabete haietan Zegama, Altza, Oiartzun, Beasain, Soraluze, Usurbil, Leitza, Arroa, Arrazola edo Aizarnazabal-era, adibidez.Euskaraz egin zirela hauetako asko, uste izan dugu, baina ez da hori batere segurua, zeren
|
jakin
izan baitugu gaztelania sekula entzungabeko zenbait herrixkatandenboraldi batez erdaraz bakarrik egin zirela, nonbait, elizkizunak (Bizkaiko Zeanurin, adibidez). Baina, okerrenean ere, laster hasi ziren salbuespenak agertu eta ugaritzen: 1938ko urrian A. Mitxelenak zazpi sermoi hizkuntza bitan eskaini zituen DonostiakoPobreen Ahizpatxoen Zaharren Babesetxean, beraz euskaraz ere bai (Cronica:
|
|
|
Aurreko orrialdeek ez dute ispilatzen euskarak urte haietan bere bizitza sozialorokorrean jasan zuen erasoa. Gu, hemen, frankismoak eliza barnean euskarari jarrinahi izan zizkion muga hertsiez aritu gara (eta agiri
|
jakin
eta elkarrekin lotutakobatzuetara mugatu). Bere mugatasunean, gertakariak interes orijinala du, besteak bestesistema frankistaren barruko kontraesanetako bat euskararen eta katalanaren ingurukohau dela erakusten baitigu auzi honek.
|
|
|
Egia auzoa, artean oso euskalduna zen, bertan etorkinen olatualdi handiena 19451965ekoa izan baita, eta
|
jakin
badakigu, gainera, komentuko elizkizun handietaneuskarazkoak jendetsuagoak ere izan ohi zirela erdarazkoak baino, 1935 eta 1936etan, adibidez (Cronica: I, 200, 234).
|
|
|
Euskaldunok ongi dakigunez (edo
|
jakin
genukeenez), euskararenaurkako politika ez zuen Franco-k asmatu; belaunaldi dezente lehenagotik zetorrenzerbait zen berori. Frankistek, behar izanez gero?
|
|
|
Honen hizkuntz politika maneiatzean, mezu emaile horrenbizitza hobeki kontrolatzeko erosotasuna irabaz zitekeen, baina ez da hori bakarrik.Espainia Berriko proiektu nazionalaren funtsean dago, azkenik, hizkuntz batasunarenaere: denek
|
jakin
behar zuten gaztelania. Baina, berriro ere?
|
|
|
Gobernua eliz munduan sartzen hasiz gero, ez
|
jakin
noraino hel zitekeen arazoa.Josefinismo agintezale baten atarian ote zegoen Eliza espainola. Aliatu ala menpekoizan behar zuen Elizak hizkuntzen arlo horretan?
|
|
|
Aukeraturiko gaian sartu baino lehen, bi ohartxo beharrezko ditudala iruditzen zait.Lehenengo eta behin, ene artikulu hau Jose Luis Alvarezi eskainiriko ahalegintxoa da;
|
jakin
baitakit hau bezalako aukera ez dudala beste behin ere izango, eta euskaltzalemoduan Txillardegirekin dudan zorra pixka bat arintzeko asmoz, hona hemen nireesker oneko idazkia.
|
|
|
Gure izaeraz duda mudatan dagoen euskaldunak honakoa
|
jakin
luke: baldin eta kulturaren izaera bereizlerik balego (eta egon badago) eta komunitatepolitikoak objektu edo errepresentazioen bidez identifikatu edo ordezkatzeko joerabalego (eta hau ere badago), ezin liteke gauzatu fenomeno komunikatibo hau kasupartikular batean honela eta beste kasu partikular batean hala. Kulturaren izaerabereizlea eta komunikazio mekanismoak zerbait izango badira, unibertsalak izangodira, europar kulturaren testuinguruan behinik behin.
|
|
|
Gaia politikoa denez, termino politikoetan plazaratu behar da hariburuzko eztabaida. Eta eztabaida horretan argudioak kulturaren inguruan kokatzenbadira ere, bultzagile eta mugatzaile nagusia, itxuraz aldatuta edo mozorrotuta, norberejarrera politikoa dela
|
jakin
dugu. Testuinguru honetan kulturari buruzkoarrazoiketa eta balorazio oro (zientifikoa edota sasizientifikoa) nork bere jarrerarieusteko argudioa besterik ez da, Euskal Herrian euskal populuaren aurka aspalditikerabili den trikimailu eta amarrua.
|
|
|
Berriro galdera bat. Eta euskal musika baldin badago, nola
|
jakin
dezakegu zeinden euskal musika eta zein ez. Nola jakin daiteke adierazpen kultural konkretu batgizarte bati ala besteri dagokionik?
|
|
|
Eta euskal musika baldin badago, nola jakin dezakegu zeinden euskal musika eta zein ez? Nola
|
jakin
daiteke adierazpen kultural konkretu batgizarte bati ala besteri dagokionik. Nola jokatu behar dugu geure historia kulturalarenaurrean?
|
|
|
Nola jokatu behar dugu geure historia kulturalarenaurrean? Elkarrekin lotuta dauden galdera hauek kulturaren izaeraz
|
jakin
mina duenpertsona batek egin ditzake, arestian aipatu dugun asmo ukatzailea izan gabe, etaerantzun beharreko galderak direla uste dugu.
|
|
|
Kontzertu bat, iaberdina da musikaren nolakotasuna? erritoa da, eta bertan eragiten den eta elkarrekinkonpartitzen den sentimen nagusia komunitate sozial
|
jakin
batekiko kide izatearenada; horrez gain esperimentatzen diren hunkipen, zirrara eta bestelako sentimenduak, nagusia den sentimendu horren pean daude. Hau dela eta, une eta toki batean hunkitzen gaituen adierazpen musikal batek inguru sozial arrotz, erasokor edo etsaiarenerdian ez luke gugan sentiera berdina eragingo.
|
|
|
Beraz, egia bada musika tresnak edo mota jakin bateko adierazpen musikalak, orokorrean, nonbaitekoak edo inongotarrak direla, orduan egia da musika tresna edomota
|
jakin
bateko adierazpen kulturala hemengotarra dela. Aurrekoan bezala, kasubatean ala bestean proposamen hau egiesten ez bada, orduan proposamenaren oinarritzat jo izan diren jarduera komunikatiboaren baldintza orokorrak berrikusi etaberraztertu dira, eta berriro abiatu da irizpide edo oinarri berriakdituzten proposamenak birformulatuz.
|
|
|
Kasu ezberdinak izan daitezke, zalantzarik gabe. Hala ere, alde batetikera honetako galderak testuinguru soziologiko
|
jakin
baten lekukoak dira (komunitatepolitiko baten zapalketa eta ukapenaren lekukoak, alegia); bestetik, ordea, kulturaz etakultura inguruan gertatzen diren komunikazio fenomeno eta errepresentazio motaezberdinen interpretazio okerren ondoriotzat jo ditzakegu.
|
|
|
Osotoro ondorioapelaezinak sortzen ditu mugapen honek, ezen, mintzatzen ikastearekin batera, umeakbere hizkuntzarenak direnak ikasten ditu soilik, eta ikaspen esfortzua errentagarriegiteko, berauek praktikan erabil daitezen nahiko du. Baina konstrikzio (mugapen) hauek ezin dira beti eta edonola erabili; hizkuntza bakoitzak bere arautegia duenez (hamaikagarren atalean aipatutakoa), hiztunak
|
jakin
behar du nola jokatu soinu elkarketa posible bakoitzarekin (noski; eta jakin zein soinu elkarketa ez diren posible berehizkuntzan).
|
|
|
Osotoro ondorioapelaezinak sortzen ditu mugapen honek, ezen, mintzatzen ikastearekin batera, umeakbere hizkuntzarenak direnak ikasten ditu soilik, eta ikaspen esfortzua errentagarriegiteko, berauek praktikan erabil daitezen nahiko du. Baina konstrikzio (mugapen) hauek ezin dira beti eta edonola erabili; hizkuntza bakoitzak bere arautegia duenez (hamaikagarren atalean aipatutakoa), hiztunak jakin behar du nola jokatu soinu elkarketa posible bakoitzarekin (noski; eta
|
jakin
zein soinu elkarketa ez diren posible berehizkuntzan).
|
|
|
Izan direnak, ziren herrikoakizateagatik (mendeko izatearen sentipena behar nonbait!) izan dira, gehien gehienetan. Meillet genuen herrikoa genuen, eta ez zuen
|
jakin
izan ideologia hegemonikoari gain hartzen. Honela mintzo zaigu Txillardegi gai honen inguruan:. Meillet' ek, esate baterako, anitz izkribu egin du hizkuntzei buruz; eta bat berezikimundu guziko hizkuntzei buruz, oso ezaguna.
|
|
|
Bestelako daturik ezean,. Impuesto de timbre y contribucion sobre espectaculos? izenekoarenbitartez
|
jakin
daiteke zenbat jende hurbiltzen zen zinemara lehenengo urteetan, udaletxeko aretoanzegoenean.
|
|
|
Gizarte egoerak aztertu nahi badira, beste zientzisa arloetan bezala? lan analitikoaeta sintetikoa batera biltzen
|
jakin
behar da. Lan analitikoak egitatearen zatitze lanadakar, egitatea hobeto aztertu ahal izateko.
|
|
|
Historiatik ikas dezagun. Badago nafar erregeek lotzen
|
jakin
ez zuten gauzariketa oker handia egin zutena: Euskara (Lingua Navarrorum) zabartu egin zuten eta okerhorrek ondorio tragikoak ekarri dizkio Euskal Herriari.
|
|
|
Nafar Estatuarenzaleak izanik, Euskara ikasteko, astirik? (?) izan ez dutenek
|
jakin
behar dute, ia hilikdauden gaskoinera eta Nafar Aragoiko erromantzeak konkistaren ondorioz sorturikohizkuntzak direla. Gainera, guretzat, indoeuroparrak ez izanik, Hizkuntz Antropologiak esankizunak eta garrantzi handia dituela eta erromantzeek euskal sena kolokanipintzen dutela.
|
|
|
Konkista egoera historiko hori aipatu eta gero, konkistaren gertaeratikabiapuntu hartuta, zenbait hausnarketa egiten saiatuko gara. Hasteko, Elhuyar HiztegiEntziklopedikoak dioenez, konkista (tu) da,. Gerran arerioaren lurralde
|
jakin
batezjabetu?. Konkista kontzeptua hobeto uler dezagun, hurbil zaizkion kontzeptuakargituko ditugu lehenik.
|
|
|
Gizarte harremanetan berdintasun mailarik handiena, orokorrean esanda, ehiztari, biltzaile eta ibilkari izan diren Herrietan lortu ahal izanzela ematen du. Hori
|
jakin
ahal izan dugu, bai greziarren bai Ameriketara heldutakoeuroparren Etnografiako deskribapenen iturrietatik. Gainera, gauza bera jakin ahal izandugu XX. mendean antropologoek eginiko Etnologiako deskriba penei esker.
|
|
|
Hori jakin ahal izan dugu, bai greziarren bai Ameriketara heldutakoeuroparren Etnografiako deskribapenen iturrietatik. Gainera, gauza bera
|
jakin
ahal izandugu XX. mendean antropologoek eginiko Etnologiako deskriba penei esker. Halakokultura horiei, matriarkalak?
|
|
|
Jose Luisek badaki, ongi
|
jakin
, basamortu intelektual honetan aspalditik, bizirik, baldin banago, zorionez, ekonomi arloan ikertzaile erraldoi baten inguruan murgiltzen naizelako dela.
|
|
|
Ondorioz, errealitate enpirikoarenulerkuntza kontzeptuzkoa heriotza da. Badakigu
|
jakin
ez dela beharrezkoa errusinolbat hiltzea bere kontzeptuaren arabera ezagutu eta definitzeko, eta ez dela nahitaezkoahil dadin arte itxarotea bera ulertzeko. Dena den, Kojeve k zuzen nabaritzen duenez, errusinolaren ulerkuntza kontzeptuzkoak edo zientifikoak azken batean disekzioaeskatzen du.
|
|
|
Ezin izan nion beste hitzik atera gai horretaz, eta
|
jakin
minez segitzen nuen nik.Istorio hark zulo asko zeuzkan, gehiegi, eta haiek betetzeko bide bakarra neukan: AitaMorlans bera.
|
|
|
Saiatu gabe ez nuen etsiko, ordea. Jakin egin nahi nuen,
|
jakin
egin behar nuen.Gauza ezaguna zen ezen, 60ko hamarkadan zehar, Euskal Herriko beste komentuaskotan bezala, San Salbadorreko kaputxinoenean ere aterpea eman zitzaiola euskalerresistentzian zebilen hainbat gazteri. Ez zen seguru asko armarik gordeko aldareanbaina batek baino gehiagok emango zuen han gaua, guardia zibilak etxera bila azalduta, beste aldera pasatzeko modua aurkitu artean.
|
|
|
Abildade berezia dute apaiz batzuek galdera adeitsuen bidez agintzeko, eta ezinkontra egin. Isilik egin genuen itzuliko bidaia baina, Salbatorera iristean, mojaerizainarekiko solas hark
|
jakin
mina piztuta, hala galdetu nion:
|
|
|
Flasha albiste baten aurrerapen laburtua da; jazoera batetik ezagutzen diren lehenbiziko xehetasunen adieraztea. Gero, datu berriak
|
jakin
ahala, behar den bezala, aipatuko da albistea. Datu horiek eskuratu arte, albistearen laburpena egin behar dugu, flasha alegia.
|
|
|
Inkesta: galdera batzuk prestatzen dira, berdinak hizketatu guztientzat; hizketatuak kolektibitate bateko ordezkariak dira eta beren erantzunen bidez aburu publikoaren egoera zein den
|
jakin
nahi da. Denbora eta teknika arrazoiak direla-eta, irrati inkestak ez du zertan inkesta soziologikoko zehaztasunez beteta egon.
|
|
|
h) Auditorioa: une zehatz eta
|
jakin
batean irrati emanaldiari darraikion entzuleria efektiboa (edo egiazko entzuleriaren partea).
|
|
|
albiste hautakuntza. Hau egiteko, irratilariak ahalik eta gehien
|
jakin
behar luke bere entzuleez eta irratiaren izaeraz. John Hasling ek (1980) aipatu duen bezala, programazio departamentuak lerro informatibo nagusi egokiak zein izan daitezkeen esan behar dio iturriari, berriemaileari kasu honetan, irratiemandegiaren entzuleria zelakoa den kontuan harturik.
|
|
|
Mundu lehiakor batean bizi garenez gero, irratigintzan eta beste komunikabideetan ere islatzen da libretik doan kazetariaren figura, azken urteotan beren kasa lan egiten duten eta independenteak diren kazetariak gero eta gehiago izanik. Batzuek nahiago izaten dute beren kabuz irrati erreportaiak, albisteak eta abar egitea, irrati
|
jakin
edo konkretu baten menpean egotea baino. Hala ere, Euskal Herrian, oraindik albiste iturri honek oso pisu txikia du erlatiboki, kopuruz.
|
|
|
Entzunaldiak egiteko irratilari talde bat izatea garestia izan arren, emaitzak on onak izan daitezke. Gainera, zerbitzu honetaz baliatzeak irrati baten profesionaltasuna adierazten digu; nork ez ote die benetako profesional deitu, beste irratiek edo telebistek oraintxe bertan zer dioten
|
jakin
nahi duten irratilariei. Hori gorabehera, entzunaldiak maizegi egiten badira, paranoiak sor daitezke irratilariengan.
|
|
|
Hala ere, komenigarria da iturriak aipatzea. Sinesgarritasuna lortzeko edo entzule askok iturriak zeintzuk diren
|
jakin
nahi dutelako, kazetarioi ez zaigu ezer kostatzen iturria zein den esatea. Ordueroko albistegi laburretan, buletinetan, hasieran edo amaieran aipatu ahal da iturria.
|
|
|
Esaldiak ere ezin dira moztu orrialdearen behealdean hurrengo orrira pasatzeko. Informazioak hurrengo orrialdean segitzen badu, gezi bat jarri behar dugu, irakurtzen duenak informazioa orri horretan amaitzen ez dela argiro
|
jakin
dezan.
|
|
|
Jakina denez, literaturaren teoriari gainbegiratu bat eman behar zaio, irratiko informazio generoen etorkia zein den
|
jakin
nahi izanez gero. Literaturan honela ulertzen da genero kontzeptua (Gran Diccionario Enciclopédico Ilustrado de Selecciones del Reader' s Digest):
|
|
|
Audio efektuak ondo erabiltzen
|
jakin
behar da; horretarako, lehenbizi sortu eta hautatu egin behar dira, eta ondoren baliatu. Irratsaioak behar duen errealismoa eta atera dakiokeen etekina kontuan hartuta erabiliko ditugu efektu horiek.
|
|
|
Pittsburgh ko KDKA estazioa izan omen zen lehenbizikoa. Pennsylvaniako irrati horren emanaldien aurretik, jendeak egunkarietan kontsultatzen zuen irrati estazioen noizbehinkako emanaldiak noiz ziren
|
jakin
nahirik. Batzuetan egunak pasatzen ziren ezer uhietaratu gabe, entzuleen nahiak eta irrikak zapuztuz.
|
|
|
Hastapenetik sentitu zuen irratiak entzule indizeak neurtzeko beharra. Entzuleen gutunen bidez
|
jakin
zen lehenengoz irrati estazioek zenbateko entzule indizeak zituzten. Halarik ere, laster konturatu ziren pertsona horiek ez zirela entzule indizeen elementu errepresentatiboa.
|
|
|
Iragartzen zailagoa izan daiteke Interneten edukiko duen bilakaera; badirudi irratiguneak erabat multimediatikoak izateko joera nagusitu behar dela, sarearen ahalmen guztia aprobetxatzearren; beraz, bideoarekin batera joango da gehienbat irrati mota hori. Hedabide pobreak bere norabide eta esparrua bilatuko du entzuleak irabazten segitzeko, nahiz eta
|
jakin
badakien, audioarekin bakarrik ezin duela goia jo.
|
|
|
Bestalde, batzuetan irratilariak ezin aipa dezake iturria, hau da, ezin du esan mikrofonotik informazioa nondik lortu duen, sekretu profesionala dela aipatuz. Kasu hauetan irratilariak, iturri onetik?, edo, iturri ofizialetik
|
jakin
dugunez?, edo antzeko beste aipu bat egin ohi du, iturria zein izan den ostenduz.
|
|
|
Euskal Herriko hegazti handienetakoa den sai arreak ere Raneroko harkaitz labarretan egiten du habia. Sarraskijale honen jatorria lurralde epelagoetan dago, baina antza denez, gure mendietako abeltzaintzak eskainitako aukera ongi aprobetxatzen
|
jakin
du.
|
|
|
Fase honetan Estatuak Estatu Nazioaren kultura (nazio menperatzailearen kultura, Esteva ren hitzetan) zabaltzen die bere menpean dauden beste nazioei, hauek lehenago menpekotasun politikoa zen hartatik, orain kultur menpekotasunaren dominazio subjektuak bihurtzen direlarik. Nahiz eta estatuaren zentripetismoa beti erabatekoa ez dela
|
jakin
, Gellner en hitzak erabiliz, begien bistan dugun egoera hauxe dela esan daiteke:
|
|
|
Estatuak lehentasuna eskaini zion oinarrizko irakaskuntzari, hau nazioaren etorkizunaren giltza baitzen. Zentzu horretan, herritar eskubideak eskuratu ahal izateko, jadanik Konstituzioak ezartzen zuen (gaztelaniaz) irakurtzen eta idazten
|
jakin
beharra nabarmenduko genuke117, baita katixima politikoen118 presentzia ere. Ez du garrantzi txikiagorik, bestalde, hezkuntza sistemaren administrazioa. Dirección General de Estudios?
|
|
2001
|
|
|
e) Badakigu,
|
jakin
, zein den irakaskuntzaren xede hizkuntza: hizkuntz komunitateko, trebatuagoena?
|
|
|
Lanketa honi dagokionez, nabaria da bi debateen arteko aldea. Batean (SHn) eskabide diskurtsibo
|
jakin
bat kontuan hartzen dute partaideek; bestean, Mn hain zuzen, gutxienetan.
|
|
|
izenekoa hizkuntz erabilera, berezitu? bat dugu; gizarteaneginkizun
|
jakin
bat betetzeko existitzen den hizkuntza praktikatzeko molde edoforma bat da debatea. Eginkizun horrek erabakiko du zer nolako jarduna, itxuratu, den, hura onargarri (ago) a izan dadin.
|
|
|
a) Ikaslearen prestakuntza estrategikoa zenbaterainokoa den
|
jakin
beharradago lehenik eta behin.
|
|
|
Irakasleak baliokide ofizialik ematen ez badu, zeregin dezake ikasleak? Segur aski, bere aldetik bilatu, ezinegona sortzen baitaesangura zehatzik
|
jakin
ezean.
|
|
|
Eta lehendabizi, datorkigun ikaslearen helburuak ase behar ditugu. Motibazio instrumental
|
jakin
batbadu, lehenengo horixe ase dugu.
|
|
|
gure jardun pedagogikoa zenbateta kalitate handiagokoa izan, hainbat eta eraginkorragoa izango da. Baliteke (etauste dut gehienok izango dugula horren esperientzia) ikasle bat titulu edo agirijakin baten bila hurbiltzea euskaltegira, edo bestelako beharrizan
|
jakin
eta zehatzbat betetzera, eta gero prozesuan zehar euskaltzaletzea. Horretarako ezinbestekobaldintza da gure lana kalitatezkoa izatea.
|
|
|
Historiaren gaineko testuak hizkuntzaren alderditik jorratzeak ikasleenadorea eta
|
jakin
mina piztu ditzake.
|
|
|
Publizitatearen lanketa: ikuspuntu soziolinguistikotik sektore
|
jakin
batzueizuzenduriko mezuen erregistro mota, oraindik bizi bizirik dauden aurreiritziak edota, euskal produktuek, nortasun sentimenduekin duten lotura... Ikuspegi linguistiko soiletik ere, trebetasun sortzaile nahiz hartzaileenalderdi guztiak dira jorratzekoak:
|
|
|
Hala ere, esan egingo dut: nire ustez ikasle mota
|
jakin
batentzakogarrantzi handikoa izan daiteke irakaslearen eredua. Modu askotara adieraz genezake zer nolako kultura kontsumitzaileak garen:
|
|
|
Hasieran, pertsonaien oinarrizko ezaugarriakematen zaizkie ikasleei (adina, lanbidea, nortasunaren inguruko zerbait...) etapoliki poliki beraiek aberasten dituzte eta imaginatzen dute nolakoak diren, zernahi duten... eta, garrantzitsuena, nola mintzatzen diren. Horrek asko laguntzen dieegoera
|
jakin
bakoitzean egokitasunez erantzuten, eta gainera, aukera ematen diebizitzaren esparru desberdinetan rol desberdinak hartuz esango luketena praktikanjartzeko.
|
|
|
Testuen prozesua jasotzetik produzitzera doa. Ikasleak H2n helburu moduraadierazpenak sortzea badu, lehenengo eta behin adierazpen horien erreferentziaizan behar du, eta hizkuntza horretan horrelako testuak zelakoak diren
|
jakin
behardu; hau da,, inpuf bat jaso behar du, bere hipotesiak eraikiz joateko. Beraz, gurelana testuak jaso eta ulertzen direla jakitetik abiatu behar da, hortik, apurka apurkaprodukziorantz joateko.
|
|
|
ikerketa ekintzarenziklo amaieran martxan jarri nahi nuen proiektuari begira planteatu nuen. Bideo aparatuaren ahalmen didaktikoa aprobetxatuz, ikasleei ulermen ariketa batzukpresta zitzaten eskatzea zen nire asmoa, eta horretarako, jakina, lehenengo etabehin bideo aparaturik bazeukaten
|
jakin
behar nuen.
|
|
|
Aurreko puntuarekin lotuta, aipatzekoa da, halaber, zein proportziotan erabilidiren ikusizko euskarridun testuak (bideoa, telebista) eta soinuarekin bakarrikemanak (irratia, kaseteak). Uste dut, orain arte, erosotasunagatik edo beste arrazoiren batengatik, bigarren hauek izan direla nagusi, eta ez dugula
|
jakin
ikusizkoeuskarria ulermena indartzeko baliatzen.
|
|
|
izeneko ariketa izan zen lehenengo faseariamaiera eman eta bigarrenaren atarian jarri gintuena. Ariketa horretan, prozedura orrian garbi ikusten den bezala, ulermen ariketen prestaketarako gutxienekoirizpideak eztabaidatzen ahalegindu ginen, ariketak prestatzerakoan ikasleeknondik nora jo behar zuten
|
jakin
zezaten. Horrenbestez, prest zegoen guztia lanariekin ziezaioten.
|
|
|
Lehenengo puntuarekin Euskal Telebistaren programazioaren ezagutzanaurrerapenik egon denentz
|
jakin
nahi nuen. Inkestari erantzun dioten ikasleen%70ek baietz erantzun dute.
|
|
|
Aipatutako puntu horiek guztiak jasoz, galdeketa bat prestatu nuen ikastaroaren hasieran, nire usteek, usteletik? zenbat zuten
|
jakin
beharra baineukan, ezertanhasi baino lehen.
|
|
|
Entzun edo irakurriko den testua behar bezala aurkeztu behar da. Ikasleaktestuaren inguruan
|
jakin
behar duen guztiaren berri izango du: zein testu mota den, parte hartzaileak nortzuk diren, zein testuingurutan sortu den, mintzagaia zein den...
|
|
|
Horrelako esaldiak erabiltzen dira, adibidez, kaletik zoazenean eta zerbait
|
jakin
nahiduzunean. Ezezagun bat gelditzeko edo berari galdetzeko,... helbide bat izan daiteke,... edohitz egiten hasteko, edo.....................................................................................:
|
|
|
Helburu horiek bete behar dituzten hiru ezaugarri nagusiak irakasleon beharretatik sortzen dira zuzen zuzenean. Ulergarriak izan behar dutela esaten dugu, badakigulako irakasleak ezagutu behar duela zer den ikasleei eskatu behar diena; eta era berean, ikasleek ere
|
jakin
behar dute komunikazioa zer ingurunetan etanorekin burutzen ari diren. Bestalde, ikaslea bere prozesuaren jabe izatea faktoremotibagarria da berarentzat, autoebaluaziorako aukera eskaintzen diolako.
|