|
2000
|
|
|
Udazkenean, gaztetxoak ginela, gaztain erre janak egiten genituen. Txabola batean gaztainak erre, sagardo berria etxetik eramango genuen eta
|
herrira
jaisten ginenean udaletxeko arkupetan elkarri bertso berritan edo bertso zaharrak kantari jarduten genuen. Eta herrian pixka bat zabaldu zen, Txomin ere bertsotan aritzen omen zela.
|
|
|
Espainolak gutxi gorabehera Cervantesen garaitik du estandarra, eta Zaragoza inguruetara joan eta hango erdara hitz egiteko modua desagertu egin da? Badauzkat hango lagunak unibertsitatean ibilitakoak, erdara dotorean hitz egiten dutenak, eta bere
|
herrira
doazenean
|
|
|
Edo, hobeto esanda, jostailu eta panpin saltzailea, eta horrek toki batetik bestera bidaiatzea eta dendaz denda, azokaz azoka ibiltzea ahalbidetzen dio. Bere familia, txakurra eta etxetxo zuria utzi eta Ondojoan izeneko
|
herrira
iritsiko da halako batean. Herri bitxia da Ondojoan, trabak izango ditu bere joistailuak saldu ahal izateko eta hainbat pasadizo biziko du saltzaileak bertan.
|
|
|
Hori ote da
|
herrira
jaitsita hartu beharreko eredua. Mungian Mungiko euskara, Durangon Durangokoa, Arrasaten Arrasatekoa eta Lekeition Lekeitiokoa, laburdura, fonetismo eta guzti?
|
|
|
Nondik eta nora abiatzen da Euskal Herria? Hiritik
|
herrira
, herritik hirira... Izan ere, gizartearen eraketak hainbat kezka pizten du herri honetan:
|
|
|
Eta laster euskal ospakizun lokalen txoko bihurtu zen. Halaber, hilabete ugariz mendian egoten ziren artzainak
|
herrira
etortzen zireneko topaleku bilakatu zen. Gaur egun zeregin bera izaten jarraitzen du, euskaldunen gune izatekoa, alegia.
|
|
|
Larraun ibaiaren iturburu ikusgarria bisitatu nahi badugu, herria zeharkatu ostean eskuinalderantz Iribasera abiatu, geroago hartuko dugun Baraibar San Migel errepidea eskuinean utziz. Segituan aipatutako Iribas
|
herrira
iritsiko gara. Berau zeharkatu ostean," Guadiana nafarra" deitzen duten Larraunen iturbururaino abia gaitezke.
|
|
|
Honela, bost narraziotan zehar trenbidearen eraikuntzak
|
herrira
dakartzan aldaketak kontatzen dizkigu. Narrazioan tartekaturik hamabi poema ere aurki ditzakegu.
|
|
|
Idazle bat, Rob (Robert Taylorren omenez), bere
|
herrira
itzultzen da 40 urteren buruan, omenaldi bat egingo baitiote bertan: seme kuttun izendatu eta holako...
|
|
|
Hizkera errespetagarria, puntuzkoek eta hiriburukoek (Kopenhagen goekbereziki) erabiltzen zutena,. RiksmaT izenekoa zen, hots, batua, idatzia. Hizkeraarrunta, berriz, herritik
|
herrira
aldakor agertzen zena,. Landsmal izenekoa zen. Dikotomia oso adierazgarria da:
|
|
|
aurrena pikatxatortilla eta tripotxak, ondoren arkume errea entsalada ugariarekin eta, menu beti berdina bukatzeko, mamia. Afari apala baina borondate onekoa, eta hiriburuan bizi nintzenez geroztik
|
herrira
itzultzeko izaten nuen aitzakia bakarrenetakoa; mahaikideetan, berriz, denetarik: urte batean gozogilearekin egokitu eta joan den mendeko konfiteroenlangintza azaldu zidan; hurrena herriko etnografoarekin, eta bertako harrespil etatrikuharrietan egiten ari ziren indusketen berri eman zidan.
|
|
|
–Noiz esan duzu bueltatuko zarela zure
|
herrira
, laztana? –galdetu zion neskak, denbora luzeagorako geratzeko gonbita zirudien keinua eginez.
|
|
|
Ba sentitzen dut, Irina. Sentitzen dut baina bihar nire
|
herrira
bueltatuko naiz. Bizitza berri bat daukat aurretik eta lehenbailehen hasi nahi dut.
|
|
|
Limericketik pasatu ginen, gero Ennisetik, eta hortik Ennistymon izeneko
|
herrira
ailegatu ginen. Supermerkatu baten parean aparkatu genuen eta bertara sartu ginen zenbait gauza erosteko.
|
|
|
Bidaiaren hasieran, Bitakora honetan idatzi nuen distantzia apur bat nahi nuela,
|
herrira
bueltatzerakoan nire eguneroko gauzak gehiago apreziatzeko. Agian distantzia handiegia hartu dut, eta perspektiba zabalegia beraz.
|
|
|
Txema konturatu zen, beraz, bidegurutzean zegoela, eta boy scoutei belarrondoko bana ematea baino, oihuka hastea baino, askoz ere gogo handiagoak sortu zitzaizkion
|
herrira
bueltatzeko, eta kanposantuko G12 kaleko hilotzaren aurrean birikak ondo bete eta puta nazkagarriaaaaa! botatzeko garrasi batean.
|
|
|
Eta Txemak isiltasunik mutueneko elkarrizketa nahi zuen. Bere eskutan balego, ordaindu ere egingo zien gidariei ahoko kremailera itxi zezaten, eskatutako
|
herrira
eraman zezaten tutik ere esan gabe. Ingelesez pentsatzen laguntzen zioten dozenatxo neurona haiei jai emango zien modu horretan.
|
|
|
Arratsero joaten ginen estaziora, eta arratsero bagoi bakarra hutsik etortzen zen, eta hori zen hiriak existitzen zirela adierazten zigun seinalerik onena. Zeren, nork itzuli behar zuen
|
herrira
baldin eta trenaren ibilbidean hiria aurkitu bazuen?
|
|
|
Gero,
|
herrira
bueltan, behi, txori eta tximeletekin gurutzatzen ginen. Mendirantz egiten zuten alde, eta uste genuen eurak zirela zuhurrenak eta jakintsuenak, inori ezer esan gabe bazekitelako orain bidera, orain mendira joaten.
|
|
|
Orduan nola jokatu aitzinetik prestatzearren, gogoeta egona nintzen ortzegun gau ondikozkoaz geroztik. Aurreko egunean,
|
herrira
ailegatzean," arratsalde on!" hotz batekin agurtu eta profesional urrun baten gisa agertzera deliberatua nintzen, zu hor ta ni hemen. Larunbat horretan berean, berriz, amarenean atzarri eta Unai lokartuak ohe gaineko ohiko jira bueltak galarazten zizkidalarik, adiskide minduarena egiteko prest nengoen, eta diosal ahalke aire baten ondoan, neska bakarrik harrapatzeko edozein paradaz baliatu neure arrazoiak —oraino ez nekizkienak— zehatz mehatz azaltzeko.
|
|
|
Guztiari molde idatzia emateak zortziak arteko lana eraman zidan, eta nik
|
herrira
goizik itzultzeko hitza emana nion amari. Egunkari batean, nork berea akituta, keak egiten duena egitea da hoberena, egiteko berriak ez bizkarreratzekotan.
|
|
|
Edariak nire oroimenari ezarritako lausoak begiratu ninduen, noski, burua lehertzetik, amaren
|
herrira
joateko errepide bihurriko edozein bihurgunetan. Gehientsuenek gauza handitzat joko lukete bizirik eta —bestondoak bestondo— onik iraute hori, baina duda egitekoa zen familia urritua irizkide izanen ote nuen.
|
|
|
—Ekartzeko erran diot Marixari. Badakizu ez dela
|
herrira
ailegatzen.
|
|
|
—Bihar asteko jaieguna diat egunkarian, eta semearekin noak amaren
|
herrira
—egia erditan.
|
|
|
Ordu erdiko bidaia izaten dut, hor nonbait, hiritik amaren
|
herrira
. Hogeita hamabi kilometro baizik ez dira, baina, lehenbiziko tartea kenduta, bihurgunez beteriko errepidea da, zazpi kilometroko mendate pikoa gehigarri duena, eta Erkidego honetako aurrekontuetan inoiz ez da izaten hura moldatzeko diru aski.
|
|
|
Ziztu bizian joanda ere, bederatzi eta erdiak baino beranduago ziren
|
herrira
ginenean, eta Anak eta biok gaueko hamarrak eta laurdenetan genuen zita Zabalguneko ostatu batean. Hortaz, gure amari seme gizabidetsuari dagozkion konplimenduak egin ondotik, motz eta latz azaldu nion Unairi amatxirekin eta izeba Gloriarekin bakarrik gelditu behar zuela.
|
|
|
Arratsaldean, komisaldegiko atean Kristina agurtuta, sen atabiko batek amaren gonapera eginarazi zidan ihes. Zorioneko nengoen;
|
herrira
ailegatu berria zen, ospitalean Josuren ondoan eguna eginda. Haren kexak aditu, azalpen nahasi batzuk eskaini eta katilu bete salda bero hustuta, neure hezur unatuei behea jotzera utzi nien ganbera itsuko ohatze eskasean.
|
|
|
Aldiz, gure amak hiritik alde eginda izeba Gloriarekin herrian partekatzen zuen bizitegian, bi bizilagunen logelez gain, ganbera itsu ttipi bat baizik ez zen, batendako ere handixko agituko ez zen oheaz hornitua. Erran gabe doa huraxe zela, nire banatzeaz geroztik, Unai eta bion aterpe deserosoa
|
herrira
joaten ginenean.
|
|
|
Bai baitzekien, ez nion azaldu behar izan asteburu horretan, lana nuenez, semea zaindurik egoteko bide bakarra zegoela, hain juxtu ere, gure amarekin uztea. Halaber, ez nuen denbora alferrik galdu oroitarazten bere amaginarreba ez zela munduko amatxirik ilobazaleena eta, beraz, joan etorrietara behartuko ninduela herritik hirira eta hiritik
|
herrira
, egunez ez bazen, gauaz bai behintzat, egun osoan haurrari kateaturik ez uztearren. Zerrikeria bat, finean, denendako izorramendua azken orduko apeta batengatik.
|
|
|
Bazekien, begiratu eta erori gabe ere, bere oin azpiak arratoiak eta arrautzak eta platanoen azalak eta gure barreak zapaltzen zituela. Goiz euritsu batean, goizero bezala esnea partitzera
|
herrira
jaitsi, irristatu, nonbait, eta herrena ezagutu nuen beti.
|
|
|
Aita: joan den udan, Dabid Alemanian ikastaro bat egiten zebilela-eta, gurasoen
|
herrira
joatea bururatu zitzaidan, haiei ezusteko ikustaldi bat egitera. Hartu autoa eta haran  tza lasai lasai nindoala, halako batean bihurgune bat igaro, eta errepide babesgarria hau  tsirik ikusi nuen.
|
|
|
Ordiziako jauntxo batek bazuen denda bat... Asturiasko CNTko haiek heldu ziren
|
herrira
, eta jauntxo horren etxeari lehergailuak ipini eta dena leherrarazi nahi izan zuten, familia osoa barruan zela. Gure aita aurrean plantatu omen zitzaien, eztabaidan aritu ziren, eta azkenean konbentzitu egin zituen halakorik egin ez zezaten.
|
|
|
– Tira, hori egia dok, bai –aitortu zidan burumakur Lauaxetak– Nolanahi be, gitxienez
|
herrira
jaitsi geunkek, han zer dinoen jakiteko.
|
|
|
Telefonoz deitzen zionean, ordea, Kortazarrek telefonoa hartu bai, baina ez zuen entzuten Lauaxetaren ahotsik. Kortazarren etxera ere joan zen Lauaxeta, Mungiara, bere haurtzaroaren lekuko izandako
|
herrira
hain zuzen ere, baina Kortazarrek, atea zabaldu zuen arren, ez zuen ate ondoan ikusi ere egin. Beldur handiz luzatu zuen eskua orduan Lauaxetak Kortazarrengana, baina, Euskaltzaindiko egoitzan bezala, han ere espiritu hutsal bihurtua zela jabetu zen, aurrean zuen gizonarentzat ikusezin, entzunezin, ukiezin, atzemanezin guztiz.
|
|
2001
|
|
|
Eta berriro. Ez al da kontraesana euskal musika, antzerkia, eskulturgintza, margolaritza, ipuingintza, nobelagintza eta poesia goren mailakoak direnean,
|
herrira
jaitsi ezinik ibiltzea. Non dago hor, horrenbeste saritzen omen gaituen kultur politika?
|
|
|
Pairatzen den zapalkuntzaz oharturik engaiatu zen borrokan: " 1998an lau lagun iritsi ginen Buña
|
herrira
. Hema eta Nande etnien arteko arazo latzak zeuden.
|
|
|
Izan ere, Trebiño euskalduntzeko bidean hazia izango da Arabako ikastolen jaialdi hau. Oraingoz, euskararen aldeko mugimendurik gehien dagoen
|
herrira
jo dute arabarrek, baina inguruan ere sortuz doa euskararen aldeko sentimendua eta konderri osoan suspertu nahi dute euskal giroa.
|
|
|
Aparteko aukera bat galdu dut kopa altxatzeko eta Euskal Herrira ekartzeko. Pena doblea nuen partida bukaeran, kapitaina izanda nik altxa behar nuelako kopa eta
|
herrira
ekarri.
|
|
|
Ez dakienarentzat labur esanda, 1931ko ekainaren bukaeran hasita, Ama Birjinaren ustezko agerraldi batzuk izan ziren Ezkion, sei hilabetean (garai hartan!) milioi bat lagun baino gehiago gure
|
herrira
erakarri zutenak. Gertakizun erlijioso haiek oihartzun politiko ozena izan zuten, eskuinak asko erabili baitzituen Espainian sortu berria zen II. Errepublikaren aurka.
|
|
|
Baino Coleridge ren The Ancient Mariner poemak, jada, beste zerbait adierazten digu. Poema hori, azken baten, poema biribila da, pertsonaia bere
|
herrira
itzultzen da, bidaia gogorra egin ondoren. M. H. Abrams ikerlariak honela adierazten du liburuaren mamia:
|
|
|
Gorago ikusi dugunez, The Ancient Mariner poemaren egitura, bidaia biribil batena da. Bere herritik urruntzen den marinel batena, bere
|
herrira
itzultzeko. Azken batean, honelako egiturak analogia baino ez dira.
|
|
|
(Maltzur) Eta zer egingo duzu amerikarra bere
|
herrira
bueltatzen denean?
|
|
|
Bistan da, ez naiz iragartzen ari gaia arruntik desagertuko denik gure liburuetatik. Xabier Mendiguren Elizegiren Berriro igo nauzu, konparazioz, ez da, segur aski, urte mordoska kartzelan egonda
|
herrira
itzultzenden gerrari ohiaren gainean irakurriko dugun liburu bakarra. Ez uste, bertzalde, libratuko zaretenik bi aldeetakoen trintxeretan hildakoen seme alaben arteko amodio istorioren bat euskaraz irakurtzetik.
|
|
|
Baina, azpiandagoena heriotza da, negu giroan deskribatzen den denbora geldituaren azkenesanahi gisa. Denbora eta giro hotz eta mantsoa, heriotzaren adierazleak dira, neskak hildako lagunarentzat koroa erostera baitoaz hurrengo
|
herrira
.
|
|
|
A! Zure
|
herrira
bueltatuko zara. Bururatu zaizun lehenengo gauza esan duzu.
|
|
|
Baina oihuak entzun eta hara buruz joan ziren geldituriko emazteak salbatu nahiz. Madarikatua izanen zen gunetik presaz atera eta familia guziak, batzuk pozik, besteak triste, andere zenbait erreak izan baitziren,
|
herrira
itzuli ziren. Ramuntxo eta Josefinaren zoritxarrerako, Muskoak ez zuen bidaia jasan:
|
|
|
Hori ez zekien bakarra zen; Zugarramurdiko beste biztanle guziek, aldiz, jakinean ziren eta inork ez zuen gatu beltzik etxean. Pantxo ez en sekula
|
herrira
joaiten, salbu bere gatu bat eri zelarik edo janaria erosi behar zuelarik. Hala ere, norbaitek zerbait erraiten ziolarik ez zuen hitzik ateratzen:
|
|
|
Lehen
|
herrira
heldu eta, herri hortako buruzagia abisatu zuten eta erran zioten etxe bakotxeko gatu beltzak ehaiteko. Buruzagiak problemarik gabe ulertu zuen.
|
|
|
Gaua heldu eta, Pantxok berriz gogoan erabili zuen abentura hori eta zalumalu joan zen buruzagiaren ikustera, erraiteko gatu beltzak oro ez zituztela eho, ahatze zutela zikin ontzietan bizi zirenak ehaitea. Buruzagiak herritarrak elkartu zituen berri txar horien erraiteko eta denek sorginak eho behar zituztela
|
herrira
jiten baziren.
|
|
|
Egun zenbaiten buruan sorginak
|
herrira
sartu ziren. Herritarrak ur botaka ari ziren emazte itsusi horien ehaiteko, bainan uste ez zutena gertatu zen:
|
|
|
Hilabete zenbaiten buruan ez ziren
|
herrira
jin, bainan zeru beltz batek zeru urdin argia estali zuen. Horrek erran nahi zuen mundua sorginen menpe zegoela eta Zugarramurdiko herritarrak esklabo.
|
|
|
Jada
|
herrira
iristen ari ginela esnatu nintzen. Armendarizek zeharka begiratu eta irribarre egin zidan.
|
|
|
Beraien alboan, soroekin muga egiten duen bazterbidean gaizki aparkatuta, ertzainen auto bat dago, eta bailarako suhiltzaile zerbitzuaren kamioi berria atzean. Aurrerago,
|
herrira
daraman bidearen bestaldean, auto txuri bat zumar altu baten aurka birrinduta. Lurrean, pneumatiko arrastoak, olioa, txapa zatiak, odola.
|
|
|
moru
|
herrira
entregatzaile.
|
|
|
Samariar on batek aurkitu zuen, ordea, eta eritegira eraman. Neskatxak, ibiltzeko gauza zela ikusi zuenean, Melamchi bere
|
herrira
itzultzea erabaki zuen. Herriaren aurrez aurre, urrutian, Everest mendia ikus zitekeen, ia beti lainoz koroatua.
|
|
|
Biharamunean poliziako superintendente bat heldu zen
|
herrira
. Dalit guztiei herrixkatik alde egiteko esan zien, bestela goi kastakoek txikitu egingo zituztela eta.
|
|
|
Eta alde egitea erabakiko duzu. Eta moilatik
|
herrira
zoazela, deusez handi bat zabalduko da ahoa lez zure aurrean.
|
|
|
Eta barru begiaz bere gogoaren parte ilunean amamak
|
herrira
esnea saltzeko erabiltzen zuen karroa baserrira itzultzen ikusi zuen, eta baserri hutsaren aurrean astoa arrantzaka, karroa eta uhalak soinetik inork askatzen ez zizkiola.
|
|
|
Otsail hartan bi aldaketa izan genituen. Interno geratu ginenoi, igande goizetan
|
herrira
joateko baimena eman ziguten, hamarretako mezara joateko baldintzarekin, eta Ikastetxeko zinea zabaldu zen igande arratsaldeetarako.
|
|
|
Sudurra bere estaltzen eutsan kapelatzarra eroan On Domingok tribuliz
|
herrira
iritsi zanean. Txakurrak bere danak mututu ziran gizonak  zekarren piurari erreparatzerakoan:
|
|
|
amak. Jarri mokadu bana aitari eta Txomini,
|
herrira
doaz-eta.
|
|
|
Hemen naukazue nondik hasiko, etxera baino lehen
|
herrira
zerbait bidali behar dudala eta1 Behingoz behintzat, gai" sakonak" eta geure artean darabiltzagun mokoka gogaikarriak baztertu nahi nituzke2 Eta, besteri ekitekotan, urteek ematen didaten eskubideaz baliatuko naiz, zenbait oroitzapen hona ekartzeko.
|
|
|
Han egoten dira zain, nor agertuko, txistulari direlako batzuk, arrantzaleak noski hauek ere. Hasiko zaizkizu txistulariak soinua jotzen, eta besteak dantzan," espatadantxan", eguerdi aldean, izerditan blai,
|
herrira
itzuli arte. Eseriko dira orduan kai ondoan dauden mahai luzeetan, nork bere botila ardoa aurrean, eta zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari:
|
|
|
Baina Quebecen daude, eta cree gizartetik kanpokoha rreman guztiak, ofizialak nahiz ez ofizialak, frantsesez egin behar dituzte. Adibidez, Chisasibitik 60 kilometrora dagoen Radisson
|
herrira
joan eta han dena frantsesez dago. Era berean, jasotzen duten turismoaren zati handi bat Quebec barrukoa da, frantsesduna, alegia, eta frantsesez egiten dute.
|
|
|
Ondoren, 1950 urtean, Burgosko iparral bertso dean dagoen Oña
|
herrira
. Han ere berdin:
|
|
|
Mezaren emateko, apezpikuaren inguruan hogeita hamazazpi apez juntatu ziren, handizki, dena girgila eta urre kolore. Euria ari zen egun triste hartan, ardien merkatura eramateko erabiltzen zuen kamionetarekin auzapeza izan zen aireportuan, estatuko kultura ordezkari eta arduradunen xerka, prefeta, suprefeta eta alderdi politiko guztietako hautetsiak beren auto propioetan
|
herrira
hurbildu zirelarik. Ministroak sinistroki agurtu zuen apezpikua, ezkerreko diputatuak hipaka eskuineko kontseilari nagusia kontsolatu zuen, euskal kulturaren egunen kudeatzaileak penatuenak agertzen zirela, bat batean lan gabe aurkitzen baitziren.
|
|
|
Nago ez ote zien fabrikako nagusiak hura ez ukitzeko erran. Hango ofizinetan ari baitzen
|
herrira
etorri zenetik, eta nahiz errebelde itxura hura izan (bere bizar beltzarekin eta), nola langile fina zen, injineru jaunak bere ondoan eduki nahiko zuen.
|
|
|
Anaia zaharrena baitzen. Espartzinak jauntzi eta harro harro joan zen
|
herrira
, besta eguna balitz bezala. Bazkaltzeko tenorea bitarte ez zen bueltatu.
|
|
|
Egon haiz egundaino haren gainean etzinda?". Astean behin jausten zen
|
herrira
, papera, kartazala eta selloa erostera. Ez genion karta botatzen sekula ikusi, ordea.
|
|
|
Gerrak mugimendu handia ekarri zuen
|
herrira
, eta berri onik bakar bat ere ez. Eztandak eta tiroak noiznahi aditzen genituen eta bagenekien hegazti eta erbiekin batera bi hankako animaliek ere eskapo ibili behar zutela.
|
|
2002
|
|
|
Santa Grazi
|
herrira
iritsi aurretik arroilerako sarrera dugu. Bertan sarrerak saltzen dituzten kafetegia dugu (helduek 25 libera eta haurrek 22 libera).
|
|
|
Duela ehun urte, Argentina Euskal Herri txiki bat ere bazen (Italia txiki bat eta beste zenbait herrialde europarren «klon» ere bazen moduan). Foruak galdu berriak zituzten euskaldun askoren ihesbide, miseriari ihes egiteko soluzio, ametsetako
|
herrira
diru pixka batekin itzultzeko amesleku, iniziatiba berriak entsaiatzeko leku libre, eraikitzen ari zen herri demokratiko berria... Pello Mari Otañoren bertsoek marrazten digute gaur sinestezinezkoa eta gure gurasoei aldiz oso gertukoa zitzaien esperientzia hura.
|
|
|
Zorionez, aitortu behar dut" Deba ibarretik Euskararen
|
herrira
" liburuak ez dituela hutsune horiek eta oso proposamen baliagarriak dakarzkigula Euskal Herriko gainontzeko eskualde euskaldunetarako ere. Zuazok ez dio, inondik ere, lekurik eta baliorik kentzen batuari eta banan bana ematen dizkigu euskara batuaren onura guztiak eta, gero, euskalkiaren balioa, lekua eta zeregina zehazten saiatzen da.
|
|
|
Ondorengo aldagai hauen guztien artean eman daitezkeen konbinazioek betetzen dute eremu hori: ahozkoa, idatzia, batua, euskalkia, tokian tokikoa, etxea, kalea, lagunartea, eskola, irratia, herri aldizkaria, eskutitza, txateoa… Aldagai asko dira eta horien inguruan egoki jarduteko, senez, Koldo Zuazoren" Deba ibarretik euskararen
|
herrira
" liburuko proposamena ezin egokiagoa da, aspalditxo honetan sena erdi galduta dabilen gure herri honetarako.
|
|
|
Koldo Zuazok eta Badihardugu Euskera Alkartiak" Deba ibarretik euskararen
|
herrira
" liburua plazaratu dute berriki. Erraten ahal da liburu horren oinarri direla Zuazoren bi liburu hauek:
|
|
|
" Jaitsiera". Santa Isabel egunean, iluntze partean, Antiguan bilduriko lagun guztiak, dantzariak barne, txistu eta trikitiaren doinuen pean jaisten dira
|
herrira
, erromeri giro alaian, festarekin bertan jarraitzeko. Hala, urriaren 6an, 6 guneko egitarauari amaiera emanez, han dauden euskaltzaleak giro ederrean abiatuko dira Euskadi enparantzarantz.
|
|
|
Etxean ez zeukan instrumenturik. Gaztetan ikasiko zuen jotzen, eta
|
herrira
jazz banda etortzen zenean, bera oholtzara igo eta saxofoia uzten zioten. Beharbada hortik datorkit musika zaletasuna.
|
|
|
Emakumezko pertsonaia etsi honen ikuspuntua gailentzen da gertakizunen kontaketan, narratzaile anitzen narrazioarekin batera: Maria auzokoa,
|
herrira
gertakariaren kronika egitera agertzen den kazetaria, bere senarraren apustukidea... Denek hurbiltzen gaituzte emakume horren sufrimendura.
|
|
|
Kontrapuntuaren teknikaz baliatuz, narratzaile estradiegetikoak foku narratiboa protagonisten izaera maltzurra agerian utziz doazen sekuentzia laburrak txandakatzen ditu. Urte gutxi batzuetan gertatzen da dena (badakigu bi urte inguru pasatzen direla Billiek eta Jazintok
|
herrira
itzultzea deliberatzen dutenetik) Ugaldeko landa mundu itxia Hiri handiko anonimatoari kontrajartzen dion unibertso literario horretan.
|
|
|
A. Toledo irakaslearen arabera (1997), ordea, erbesteak ez dio inongo eboluziorik eragiten pertsonaiari eta, azken finean, pertsonaiaren deskribapena ohiturazko eleberrietan agertu ohi dena bera da obra honetan ere. Patuak aginduko balie bezala, istorioaren protagonistek beren
|
herrira
itzultzera bultzatzen dien indar baten mendean dihardute, baina bizitzea egokitu zaien bizitzaren gorabeherek ez dute egiazko eraginik beren psikologian. Ezaugarri berak izan zituen bere bigarren eleberriak, Bizia garratza da (1950), edo José Eizagirreren() Ekaitzpean (1948) eleberriak.
|
|
|
Baturiko egurra bere etxera eroateko asto haundi bat eukan. Berak atonduriko ikatza
|
herrira
ta kalera eroateko be, bizkar sendoa eukan asto galanta.
|
|
|
erantzun eutsien basetxekoak. Bart joan zan amagaz
|
herrira
.
|
|
|
Medikuek lehen txostenak egiten dituztenean, erabakiko dute zein haur ospitaletan tratatu. Bashir Gulam Momad izeneko osaba aitarekin, Lurreko armadako interpretearekin eta Bagram
|
herrira
joan diren bi mediku militarrekin joan da. Galdetutako iturri militar eta medikoen arabera, gaztearen gogo aldartea ona da, baina partidaren aurretik pixka bat izututa zegoen, espero zuen bidaia luzeagatik eta hegazkin bat hurbiletik ikusi ez zuelako.
|
|
|
Plutonio aerosola Bi ponpa horietako batek inpaktu handia izan zuen Verako udal mugapean dagoen nekazaritzarako interes gutxiko ibar txiki batean. Talkan sortutako plutonio aerosola Palomares
|
herrira
joan zen eta landutako eremu batean utzi zen. Beste artefaktua errambla lehor baten ibilguan erori zen.
|
|
|
Indarberriturik bueltatu nintzen nire
|
herrira
, gertatu zitzaidan guztia Sergiori, nire benetako lagunari, kontatzeko asmoak erabat urduritzen ninduelarik. Eta hala egin nuen, lehenengo egunean bertan, gainera.
|
|
|
Auto bakarra jaitsi zitekeen, eta doi doi. Nolanahi ere, arazorik gabe iritsi ziren
|
herrira
.
|
|
|
Dioni eta Sonia bizi ziren herriko lagun batzuk eta Sara ez bezala, Emmanuel ez baitzegoen gonbidatuen zerrendan. Egia esan, asto baten gainean pasaeran zihoan Emmanuel, Lanjarondik –non bisitatu baitzuen lagun zahar bat– mendiaren bestaldean zegoen
|
herrira
, herri hartan baitzuen Emmanuelen komunitateak bizilekua, Dioni eta Soniarena ere izan zena, aldi batez, harik eta handik bereiztea erabaki zuten arte. Etxerako bidean zihoan, bada, Emmanuel, Dioni eta Soniarenean ere geldialditxo bat egitea ebatzi zuenean.
|
|
|
Urrian gertatu zen gertatu beharrekoa, Matias bisitatzera joan zenean Sergio, Bubionera, bizikletaz ordu pare batera zuen
|
herrira
.
|
|
|
Egun hartan ere liskar bat izan geninan, ez zekinat zergatik, baina kontua dun Emmanuel sutan jarri zela eta bihuela apurtu zuela, lurraren kontra astinduta. Segidan
|
herrira
joan zunan, botila bat ardo erostera. Bidean zerraldo erori zunan.
|
|
|
Bezperako lau lagunetatik Pellok bakarrik huts egin zuen; besteak han ziren. Azpeitiko kalean gora eta behera zerbeza batzuk jo ondoren, iluntzeko trenean itzuli ziren
|
herrira
. Hamarretarako etxean zen Julian.
|
|
|
Hori guztia litekeena duk erantzun zion Josu R k. Baina, zergatik etorri duk Tabirara, bere
|
herrira
–Eta besteak, berarekin zihoanak, zer egin dik?
|
|
|
Sandiak, gurasoekiko morrontza ekonomikoaz gogaiturik, dirua irabazten hasi nahiko zuen kosta ahala kosta. Berendiak, ikasketak lehenbailehen bukatu eta
|
herrira
itzultzea beste berbarik ez zuen izango mihi puntan. Eta mintzagai komuna, lehenago edo geroago elkarrizketa guztietan aterako zena, jaiak, festak, ondo pasatzea, dibertitzea, eta nola ez, zurruta.
|
|
|
Ordea, ez dut uste hau horrela gertatzen den. Hasteko, telebista eta irratia bazter guztietan entzuten dira, euskaraz eta gaztelaniaz, eta horrek etengabe eramaten ditu
|
herrira
eta eskualdera herri horretakoak eta eskualde horretakoak ez diren hitz berri eta esamolde arrotzak. Baina horretaz gain, gero eta normalagoa da aurkitzea herrietan, ez dezagun esan eskualdeetan, toki anitzetako jendea.
|
|
|
Arratsalde partean, Flagstaff izeneko
|
herrira
heldu ginen. Berau omen da Arizonako herririk handienetako bat, eta Coloradoko Grand Canyon ezagunetik hurbil egoteak lekuaren garrantzia areagotzen du dudarik gabe.
|
|
|
Ilunabarra zen Arizona eta Utah estatuen arteko muga zeharkatu genuenean. Handik gutxira Kanab izeneko
|
herrira
ailegatu ginen. Kanab Estatu Batuetako hegoaldeko herri nekazari girokoa zen, eguzkitsua, zapala, isila eta lasaia.
|
|
|
Lagunarteko zaharrena zen Inaxi, berrogeita hamar urtetik gora aski aurrera behar zuen, eta sarritxo biltzen zen bikote hura kontu kontari aritzeko. Alargunduta ezagutu zuten
|
herrira
etorri zirenean, eta hiru semeak etxetik kanpo zituen jadanik behargin. Egun hartan ez zeuden kalaka hutsean, mahai moduan patioaren erdian ipinitako aulki batean joskintzako tresneria eta mota desberdineko oihalak baitzeuden.
|
|
|
Lagunarteko gehienak furgoneta uztera prestatu ziren jaikita. Baten bat harritu egin zen Joselu ere zutitzen ikusteaz, eta galdegin ondoren jakin izan zuen aitarekin lotua zela berton,
|
herrira
hark eroango zuen eta. Atorraren ertzaz sikatuta sartu zuen garaikurra zaku handian.
|
|
|
Erabaki zuen Capon oso ikaratuta zegoela hura idaztean. Gauez iritsi zen
|
herrira
. Idi pareak aurpegi belztuak Euzkadiko Jaurlaritzaren kamioiak ikusi zituen Bermeorako bidean.
|
|
|
– Hire
|
herrira
goazak! –iragarri zion Marriotek.
|
|
|
Bonbardaketa apirilaren hogeita seian izan zen. Frecce neri italiarrak eta Nafarroako IV. Brigadako erreketeak hogeita bederatziaren eguerdi aldean sartu ziren
|
herrira
. Fernandoren argazkian ez zegoen suaren arrastorik inon.
|