|
2000
|
|
|
Sebastian Loidisaletxe. Haren anaia bat ere Belauntzako bentan zegoen, eta bi anaia horiek askotan izaten ziren Berrobin eta
|
haiekin
hasi nintzen tabernetan kantuan.
|
|
|
Orduan pentsatu nuen bertsotan egitea edo ikastea. Pixkanaka pixkanaka herritara joan eta bertsolariak entzuten nituen, eta
|
haiekin
lagunartean tabernan kantatu. Hori izan da gure eskola.
|
|
|
«Egin kontu, Galiziako Telebistan dokumentalaren aldeko apustu garbia egin dute, eta uneotan koprodukzio bat ari gara prestatzen
|
haiekin
, bakailaoaren arrantzari buruz»
|
|
|
Europan ostera, magrebiarrak bigarren gutxiengoa bilakatuko dira laster. Eta euskaldunok zintzo jokatzen badugu
|
haiekin
, etzazula dudarik eduki euskaraz ikasiko dutela.
|
|
|
Aurretik zaintzen bada eta gauzak ongi egiten badira, aukera handiak izaten dira gauzak ongi ateratzeko. Ibili izan naiz botillero, ez orain, aspaldiko urtetan ere, nire anaiarekin, Urzainkirekin eta koadrila oso batekin... eta
|
haiekin
lan asko egiten nuen entrenamenduetan. Gero, gehien nabarmendu zena, Patxi Eugirekin ibili nintzenean izan zen, baina aurretik ere ibilia nintzen.
|
|
|
HBk dioenez,
|
haiekin
dituzuen lotura guztiak hautsi nahi dituzue PSE EErekin Eusko Legebiltzarrean itun bat lortzeko.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren erakunde honek abala ematen die Kuban sartu nahi duten euskal enpresei, eta horrek arindu eta biderkatu egiten ditu negozio aukerak. Aldi berean, Kubarekin zeharka lanean ari diren enpresei
|
haiekin
zuzenean aritzeko aukera eskaintzen die, eta horrek produktuak merkatu egiten ditu.
|
|
|
Esan dugu bertsolaritzaren apustua izan dela pauso konstziente eta kriterio ekologikoekin aurrera egitea, baina oso garbi edukita bertsolaritza informazioaren gizartean errelebantzia eta garrantzi soziala duen mugimendua dela. Komunikazio zirkuitu alternatibo bat, hedabide bat kasik, gizartean hedabide nagusiek modu beti bakarrean eta beti berean erabiltzen dituzten gaiak hausnartzeko eta
|
haiekin
jolas egiteko; aportazio kultural indartsua da. Pentsakera eta kulturgintza eredu bat eskaintzea da apustua, eta hori ez bada, beharbada gainerako guztiak ez du merezi.
|
|
|
A prioriez dute ezer komunik. Neoklasikoek diotenez, eta
|
haiekin
batera ekonomialarigehienek, elkartrukea da alderaketa ahalbidetzen duen eragiketa, lan pribatuak lansozial bihurtzen dituena, banakako produktu ezberdinak homogeneizatzen dituena.Stricto sensu, produkzioa elkartrukea ez denez (produktu berrien produkzioa da, etaez jadanik existitzen ziren produktuen jabetzaren aldaketa), pribatu izaten jarraitzendu. Gainera, funtsezko eragiketa ekonomikoak bi pertsonaren arteko trukeak (kanbio erlatiboak) badira, orduan burujabetza ekonomikoaren jatorrizko ingurumariteorikoak gizabanakoaren erabakiaren inguruan kokatu ditugu (banakakoeskariaren eta eskaintzaren teoria).
|
|
|
Modu berean, ezin dugu geure gorputza sumatu, dauzkagun barne sentipenen bidez ez bada, hauek sentiberatasun propio eta interozeptiboakdira?. Hortaz, subjektuaren sentiberatasun maila eta sentitzen duenarensakontasuna bere pertzepziora iristen uzten dien sentipenen, eta
|
haiekin
bateragertatzen diren kualitate emozionalen, araberakoak izango dira.
|
|
|
zinema, orduko fenomeno teknologiko berria? eta harenbidez ulerrarazten zen modernotasunaren kontzeptua eta baloreak aberri eta hizkuntzazehatz baten inguruan aurkezten ziren,
|
haiekin
identifikatuta. Mezu ideologiko patriotikoa liluraren bitartez, bada, eta batik bat prestakuntzarik gabeko haurreizuzenduta.
|
|
|
Txemak ez zekien. Soilik erlojuari azken begirada bat bota ziola, neskaren berbaldia ziplo eten zuen" oso begi politak dituzu" moduko esaldi bat ahoskatu zuela, eta neska harriturik geratu zitzaiola so, batere politak ez ziren begi
|
haiekin
. " Eta gainera oso atsegina zara".
|
|
|
" Leku hobe baterantza, laztana", erantzun zion amak, eta guk lurralde berri
|
haiekin
segitu genuen gure bista gozatzen, estazioan utzitako herria baino hobea edozer izango zen ziurtasunaz.
|
|
|
Bazkalondoan kondenatuen ziegarat eramanen haut, non egun batez egonen baihaiz, eta ogia baizik ez duk izanen janari, ura edari! —eta hitz
|
haiekin
batean, Mattin ikusi nuen, anaia, eskuek betartea estaltzen ziotela, irria atxik ezinik, ezin hobekiago erakusten zidalarik, gisa hartan, ezen batzuen zorionak bertzeen zorigaitza duela sorburu eta iturburu.
|
|
|
Baina, erran bezala, ez guztiz. ...bekaitzak eragin lehen dezepzionearen ondotik, sosegatzen nintzen, behatzen nion aitak egin presentari, eta ohartzen nintzen ezen hobe zela etxe hartan bigarren izaitea hirugarrena baino, nola baitziren gure etxeko morroi neskame ezkonduen haurrak, haietarik nehork ere ez baitzuen halako jostailurik, guztiak ere hutsaren hurrengo; eta jostailua eskuan hartu, eta haur haienganat joaiten nintzen, ni
|
haiekin
nahastea amak laket ez bazuen ere, ikusterat nola zabaltzen zitzaizkien begiak, ez dakit inbidiaz edo harriduraz, eta sentitzerat nola haiek zabaldu begiek ditxaren hegiak zabaltzen zizkidaten niri.
|
|
|
Baina, handik harat, ez uste ezen osaba mailu bat bezala ibili zitzaidala, bere katixima partikularra irakasten eta egunoroz lezionea hartzen, edo Luthero edo Kalvinen izenak eta haien erranak noiznahi den izaiten zituela ezpainetan. Eta ez uste ezen kontu
|
haiekin
kontzientzia hersten eta estutzen ibiltzen zitzaidala, mila galdegite eginez, nola egiten baitzizkidan aritmetika edo geometria irakasten zidanean. Zeren eta, zalantza ororen gainetik, Kristoren Pasionean baitzuen bere sineste osoa, halako moldez, non, bere gurutze hari beha, erraiten baitzidan:
|
|
|
Eta, nola osaba Joanikotek ohitura hura baitzuen, etxeko orkumeei —ehizakoei zein bertzelakoei— izen xelebreak ipintzekoa, Greziako edo Erromako historiarekin lotuak —Platon, Akiles, Demostenes... ...tze—, hala, bertze izen haiek aditu orduko, ezin egokiagoak iduritu zitzaizkidan osaba Joanikoten listari eratxikitzeko, zeren antz antzekoak baitziren; eta bururatu zitzaidan, halaber, edo imajinatu nuen, hobeki, Felisa ene inudea izan zenak jar zezakeen aurpegia, izen arraro haietarik bat entzutean... zeren, ai zer aurpegi jartzen zituen hark, eta ai zer irri algarak egiten nituen nik, izen
|
haiekin
asmatzen ez zuenean! Halako suertez, non batzuetan neure borondatez joaiten bainintzen sukalderat, haren zirikatzerat.
|
|
|
Eta orduan zure hitz
|
haiekin
harritu ninduzun:
|
|
|
Eta uste dut ezen alegatzeko moduko bertze arrazoin bat ere bazuela aitak, aitzinago ulertuko nuena, eta hura zen aita Bartolomeren aurka senti zezakeen jelosia, apezaren eskua gero eta luzeagoatuz joan zelako eta haren itzala gero eta zabalagotuz, bai jauregian eta bai Urbiaingo jendeengan ere... eta zeren aita ez baitzegoen bere boterea bertze nehorekin partitzeko prest. ...ta bazegoen, edo egon zitekeen hirugarren arrazoin bat, arestian aipatuaren korolario eta ondore, zeren eta, nola gure aita ezin gogarago senti baitzitekeen aita Bartolomerekin, honek Nafarroari eta Eliza Katolikoari buruz pentsa zezakeenaz denaz bezainbatean, berdin eta orobat senti baitzitekeen desgogara aita jesuitak moralaren eta seigarren manamenduaren alderakotzat zituen ideia ezin hertsiago
|
haiekin
, zeinak aitaren kontra bihur baitzitezkeen —Ubarneko dama gaztearen kontu harekin, konparazione—, baldin jesuitaren boterea haziz bazihoan, eta baldin, haztearen hazteaz, behar hainbat indar eta botere bereganatzen bazuen, aitaren kontra ekiteko.
|
|
|
Ai, jaun André, ez dizut kontatuko zein arrai eta alegera sentitu nintzen alabantza
|
haiekin
, zeren kontaezina bailitzateke, baina jakizu, halarik ere, ezen tipi geratuko nintzatekeela, baldin erranen banizu ezen, nola oiloak, arrautza errunez gero, kakaraka eta zalapartaka aldarrikatu behar izaiten duen bere balentria lau haizeetarat, hala sentitu nintzela ni ere, munduari nor nintzen edo nor izan nintekeen erakusteko gogo ezin biziagoarekin, zeren, aitzina beha, Urbiaingo filosofo tipi... Eta guztiz konbentzitu nintzen orduan, nobizio maisuari adituz gero, ezen studioak bihurtu behar nituela neure bizitzako ardatz, baita neure begi bihotzen aitzineko eta gibeleko muga ere, lehen urrats eta azken.
|
|
|
Zeren mundua galtzerdi bat bezalakoa baita usu, eta zeren, guk eraginikako irauliaren ondoren ere, lehengo idurirat eta betiko idurirat itzultzen baita. Eta, horrela, ni ere, aita Tomméren erranetan, apal nintzen, baina nola deus ere ez denak zer ere nahi lukeen, hala betetzen nuen neure ezdeustasuna loriazko eta banaloriazko amets handi
|
haiekin
, zeinak baitziren hodei iduriak, haizearen menerat zebiltzanak, Urbiaingo Hiponatik Urbiaingo Akinorat...
|
|
|
Baina erran behar dizut ezen zure memoriak baino areago harritu eta zurtu ninduela aipu eta anekdota haien lotzeko erakutsi zenuen antzeak eta trebetasunak, zeren, hainbertze pilatu eta juntatu arren, ez baitzirudien bihirik ere soberan zegoela, bakoitzak baitzuen han bere intentzionea eta erranahia, bere tokia eta bere lekua. Eta, aipu eta anekdota
|
haiekin
eta haien arteko loturekin, sare bat osatuz joan zinen hitzez hitz eta elez ele, eta ni sare hartan atrapaturik eta liluraturik sentitu nintzen, halako suertez, non ez bainintzen ohartu ere enekin egiten ari zinenaz. Baina, liluraturik banengoen ere, hats har nezakeen oraino, uretan dagoen arrainak bezala.
|
|
|
Akabatu dik! —erran zion morroi batek bertze bati, eta biak jauregi atarirat joan ziren, eta ni
|
haiekin
batean, aita noiz itzuliko...
|
|
|
Izan ere, nik uste nuen ezen jakintasunak —zinezko eta minezkoak— gorputz sendo eta gotor bat zuela eta, aldi berean, airosa, Burgosko katedralaren antzekoa. Ez al zen, bada, katedral hura, monumentu ezin astunagoa, alde batetik, zeren egina baitzen, eta beti da astun, baina baita arina ere, bertzetik, zeren baitzirudien ezen, Galileoren iritzien gainetik, zerurantz egin zezakeela noiznahi den, bere bi dorre
|
haiekin
—zeinak izan baitzitezkeen lantzak edo tragazak, lurraren baitan zetzàn Greziako mitologiako jigant batek edo gure euskal lurretako jentil batek jaurtiki berriak—, grabitate indarra garaituz gero. Arratsez iritsi nintzen Burgosat, eta arrats hartan hala ikusi nuen katedral hura.
|
|
|
Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok berak ere mugitu zuen, eta are, bere baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu nahi ez zuena sinatu behar izan bazuen ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu
|
haiekin
Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen: bere Di sco rsi ekin mugitu zuen eta argitu, handik urte batzuetarat.
|
|
|
Aita Bartolome Ziaurrizkoa zeritzan misionest ezaguna —zeina izan baitzen don Frantziskoren eta jaun Marcelen ondotik izan nuen hurrengo prezeptorea, azkena, eta zeinaz aitzinago luze solastatzeko parada izanen baitugu— Urbiainerat etorri lehen aldian, hunkiturik utzi zituen eliztarrak bere sermoi distiratsu
|
haiekin
, halako tailuz, non, konfesioneen eguna iritsi zenean, harekin nahi izan baitzuten urbiaindar guztiek, don Frantzisko bazter uzten zutela; zeren bi errenkada zeuden han: bata, aita Bartolomerekin aitortu nahi zutenena, luzea, inurriena baino luzeagoa; bertzea, don Frantziskorena, laburra, jondone Pedro Ermitauak bere haitzuloan hartzen zituen bisitariena baino laburragoa; ordea, ikusirik zein betilun ateratzen ziren aita Bartolomerekin konfesatzen zirenak, berehala iragan ziren errenkada luzean zeudenak don Frantziskorenerat, luze zena labur egiten zelarik, eta labur zena luze, minutu guti batzuen buruan.
|
|
|
Gertuki eta segurki erranen zuen ezen, mila eta bortzehun urte iragan arren, berdintsu eta orobatsu jarraikitzen dela gizona, deus ere ikasi gabe. Ez, ez nituzke lerro hauek baliatu nahi gure korrida hura erromatarren zirku
|
haiekin
konparatzeko, zeren bistan dena bistan da eta zeren, zirkuetan ez bezala, non Erromako enperadoreek gizonak jaurtiki eta egozten baitzituzten harearat lehoi goseen erpe eta atzaparretarat, zezenak izan baikenituen korrida hartan hilkizun... Eta bistan da, halaber, ezen, fruituen alderakotzat, zirkuak anitzez joriagoak eta emankorragoak izan zirela:
|
|
|
Eta ni ere
|
haiekin
nindoan hatsarrean, baina maite nuen osaba, bertzalde, eta bihotz bihotzez maite nuen gainerat, bizia zelako eta ezin originalagoa, eta sekeretu bat genuelako, are gehiago lotzen gintuena... Eta maitasun sentimendu hark eraginik edo, ahalketu nintzen, halako batean, hura bakarrik uzteagatik eta harengan ez sinesteagatik.
|
|
|
Baina, jardinaren deskribatzeari lotu baino lehen, derradan ezen jauregiko edifizioa, kasik bere osoan, harlanduz egina zela, eta hiru solairu zituela: behekoan, sukaldea zegoen eta, sukaldearen ondoan, gela batzuk, norat biltzen baitziren etxeko neskameak, guztiak ezkongai edo alargun, jauregian bizi ziren bertze sehiak oro bezala; beheko solairuan zegoen, halaber, sala luze zabal bat, non egiten baitziren zelebrazione handiak, eta bertze bat tipiagoa, egongelatzat eta bisitagelatzat ere har zitekeena;
|
haiekin
baterat, zoko batean, bertze bi gela zeuden: bata biltoki tipi bat zen, eta bertzea logela bat, aitona Nikolasek bere egin zuena erreumak ezindu zuenean; eta bazen, finean, bertze gela iduriko bat ere, etxeko kotxearen edo karrozaren gordeleku zena eta alboko ateetarik bat sarbidetzat zuena; lehenengo solairuan, berriz, gure logelak zeuden, aitarena mutur ba tean, amarena bertzean, eta, bien artean, aitarenaren ondoan, osaba Joanikotena zegoen, eta, amarenaren ondoan, Mattinena eta biona; eta solairu hartan zeuden, orobat, bertze bi sala ere, haietarik bat aitak lantokitzat zuena; kanpo aldean, berriz, balkoi luze bat, baranda zurezkoa zuena, eta barra bertikalak —beltzez pintatuak— burdinazkoak, errenkada edo ildo berean burutzerat zihoazen landare sendo bezain apainak iduri; goian, ganbaran, mutur batean, morroien logela zegoen, eta bertze muturrean osaba Joanikoten gabineta eta studio tokia —edo studioa soilki, nola erraiten baikenion usu—, kanpo aldetik balkoi zabal baterat jotzen zuena, non paratzen baitzuen maiz bere teleskopioa, zeruko izarrei beha; erdialdean, finean, biltoki handi bat zegoen, non gordetzen baitzen etxean premiazkotzat jotzen genuen guztia, hala nola bizigaiak eta bertze mila hornidura suerte.
|
|
|
—Hauxe mundua: behin neure neurriko zaldi pare bat aurkitu eta ezin ibil
|
haiekin
nahi bezala...
|
|
|
...apezak, bere mezekin eta bere kontseiluekin, ama babesten zuen neurrian babesten baitzuen amak, halaber, apeza bertze alorretan—, aita Bartolomek herri osorat zabaldu nahi izan zituen bere itzala eta bere eragina, eta erdietsi ere zuen, denborarekin, dantzen eragoztea eta debekatzea, aldi batez, baita emaztekiek buru oihal haien eramaitea ere, zeinak, aita Bartolomeren erranetan, beren forma
|
haiekin
—harroak eta luze bezain biribilak— ez baitzitezkeen izan haragikeriarako eta lizunkeriarako tentagarriak baizen; eta, nola uste baitzuen ezen emaztekiak dortokaren etsenplutik ikasi behar zuela, eta hargatik geratu behar zuela etxean, edo bere mantelinaren azpian gorde behar zuela burua elizarakoan, dortokak bere maskorraren azpian bezala, hala debekatu zien haiei, halaber, Ama Birjina...
|
|
|
ERRAN dizut nola aitak bere festen organizatzeko ohitura zuen noizik behin, festabururen baten aitzakian edo. Eta halakoetan, jakina, inguruko jauntxoak gonbidatzen zituen festa haietarat, zeinak profitatzen baitzituen, hala berean,
|
haiekin
zituen kontuen garbitzeko, zeren haietarik gehienak aitaren negozioei loturik baitzeuden nola edo hala, eta zeren halatan erdietsi baitzuen gure aitak meneko zituenak are menekoago izan zitezen. Abuztuko bigarren igande hartan —urbiaindarrok santaklarak ospatzen ari ginela, hain zuzen ere—, bazuen, gainerat, bertze estakuru bat, zeren eta Pedro Huizik akabatu berria baitzuen kaperako freskoa, zeinean nihaurk ere lagundu bainion, atsegin handiz, batik bat lehen eta azken egunetan —zeren gainerako egunetan, bertzenaz, aski eta sobera izan bainuen Elbiraren kontuari eta ondoko kontuei buru egiten—, eta zeinean agertzen baitziren Frantzisko Xabierkoa eta san Inazio Loio la koa, hau zutik eta hura belauniko, biak ere zirkulu batean:
|
|
|
Zeren nik ez bainuen anaia, bekatutik eta galbidetik salbatzeko asmotan, salatu, baina mendeku hutsagatik eta mendekuaren satisfatzeagatik... ohorearen estakuruaz baliaturik, hori bai, eta obligazino moral ustezko bat apaingarri harturik. Baina estakuru hura eta apaingarri hura nik asmaturikako gezurrak ziren, azken finean, eta gezur
|
haiekin
estali nahi izan nuen neure asmo ilunen doilorkeria. Eta ahalketu egin nintzen, istant batez.
|
|
|
Galde diezadakezu, jaun André, nola egin niezaiokeen esker oneko irri hura aita jesuitari, osaba Joanikotek haren gutiesterat bulkatu baninduen, bere mesprezuzko erran
|
haiekin
, Bartolo goiti eta Bartolo beheiti, eta nik ihardetsiko dizut, alde batetik, ezen ene baitan ez zela oro aita Bartolomeren aurkako mesprezu eta arbuio, zeren eta aita Bartolome oso mintzalari ona baitzen eta miresten bainuen nik alde horretarik; eta ihardetsiko dizut, bertzetik, ezen amaganat iraulirik nituela orduko, ene konbertsione iduriko haren ondoren, osaba Joanikotenganat luzaroan bideratu...
|
|
|
...oldaduak arduratzen direla gizonen arteko liskarrez; orain, berriz, erran dizuet ezen zaldun horiek, edo, zalduntxoak, hobeki, oso liskartiak direla; eta, akabatzeko, erranen dizuet ezen, nola haien nagusiak inguruko etxaldeetako jaunik jauntsuenak diren, guarnizinoko soldaduek ez dituztela aintzakotzat hartzen zalduntxoen bilaukeriak... eta, beraz, nahaskeriarik eta aharrabiderik nahi ez baduzue,
|
haiekin
ez sartzea duzue onena.
|
|
|
...o beretik, Salamancan xuxendu zenizkidan hitz haiek gogoan, noiz eta erran baitzenidan ezen, katoliko edo protestant, bietarik ere zerbait zinela, baina ez zinela ez bata eta ez bertzea sentitzen, berdinzki erran dezaket nihaurk ere ez dudala ulertzen nola erran dezaketen katolikoek ezen ez dagoela elizatik kanpoan salbazionerik... are gutiago Indietako oihanetan bizi izan nintzenetik indiar gorri
|
haiekin
, zeinak baitziren, karitateari zegozkion kontuetan, giristinoak baino giristinoagoak eta jenerosoagoak, guztia guztien artean partitzen zutenak.
|
|
|
Eta ene bizitzako hainbat gertaki oroitu nuen... eta oroitzapen onak amoroski oroitu nituen, eta hain onak ez zirenak ere neure beso luze
|
haiekin
besarkatu nituen...
|
|
|
Eta hala ibili nintzen nihaur ere neure bortz amorio
|
haiekin
, bakoitzaren edertasunarekin edertasun handiago baten bila, nahasten nituelarik, konparazione, honen begiak haren kokotsarekin, edo honen biloa haren masailekin, harik eta ohartu nintzen arte, lehenik, ezen ezin nezakeela erretratu hura nehola ere osa, zeren Nenbo beltza baitzen eta bertze laurak zuriak, eta hautu hartan orin bat baino gehiagorako nahi bainuen nik Nenbo, eta zeren Laura haur bat ...
|
|
|
Ene hitzak aditu bezain fite, alkateari ezpainetako irria hautsi zitzaion, irriaren hauste hartarik adierazi nahi balit bezala ezen, hark eneganik iguriki zezakeenaz denaz bezainbatean, huts egin niola, zeren handikien handitasunean amets egiten duen gizona, nola egiten baitzuen Urbiaingo orduko alkateak, nekez ase baitzitekeen ene kontsiderazino
|
haiekin
.
|
|
|
Eta, nola harrapaturik bainengoen apezaren kontakizunarekin, Felisak umetan kontatzen zizkidan historia
|
haiekin
bezala, eta nola geratu baitzen don Luzio istant batez isilik, galdegin nion:
|
|
|
Eta, geroztik hemen bizi izan naiz... bakarrik, baina ez enetzat bakarrik, zeren eta behin baino gehiagotan egokitu izan baitzait inguruotan erromes edo bidaiari galduren bat, eta
|
haiekin
partitu izan ditut etxea eta ogia, beharrezkoa izan denean.
|
|
|
Hango mugimendua, handik aitzina, La Habanako portuan...! Zeren eta, galeoien hornitzeko, batzuek garbantzu, lenteja edo indaba zakuak garraiatzen baitzituzten; bertzeek gazta zeramaten saski batzuetan, edo bizkotxo ogia, zeina baitzen, bidaia luzeetan, oinarrizko janaria; hauek, berriz, ur upelak eta olio dupak zeramatzaten arrodaka, eta haiek ardo zahagiak eta pattar bonbilak bizkar gainean;
|
haiekin
batean, bertze gizon batzuk kutxa batzuen garraioaz arduratzen ziren, zeinetarik batzuek bakailao lehorrak baitzeuzkaten eta bertzeek urdaia; finean, otarretxo haiek ere ez ziren falta, zeinetarik batzuek laranjak, limoiak, bananak eta bertze anitz fruta berde baitzeuzkaten, itsasaldian apur bana helduz joan zitezen, eta bertzeek tipulak eta baratxuriak, eltzekoen gozatzeko..
|
|
|
Izan ere, indiarrak eta gu bildurik geunden egun batean, ez dakit zeren janean, tigre hura hurbildu zitzaigun, bere larruko ñabardurekin eta kolore pikardatuekin, eta bere begi izugarri
|
haiekin
, zeinak izan baitzitezkeen basilisko batenak, edo Heriorenak berarenak.
|
|
|
Eta sinesten hasia nintzenean ezen ene lagun gipuzkoarra burutik egina zegoela eta adimendutik kanpoan —indiar
|
haiekin
bi urte generamatzan sasoinean izanen zen, guti goiti beheiti—, orduan gertatu zen gertatzekoa...
|
|
|
Antoniok anitzetan aipatzen zituen lehen giristinoak elkar maitatzearen etsenplu gisa, eta nork erranen zuen ezen azkenean
|
haiekin
bat eginen zuela, zeren, nola lehen giristinoek beren burua eskaini baitzieten erromatarren lehoiei, hala, hark ere kaimanari eskaini baitzion berea.
|
|
|
Eta ez zen jada Potosiz ez hango eta hemengo etxaldeez mintzatzen, baina indiar gorri
|
haiekin
bat egiteaz, ez ordu arte bezala bortxaturik, baina bolondres.
|
|
|
Harik eta gizon zuriekin eta gizon zurien arkabuz
|
haiekin
inkontratu ziren arte.
|
|
|
Baina historia bitxi hartan bazegoen kontu ilunik, zeren eta, kapatazekin eta bertze jende batzuekin mintzaturik, berant gabe jakin bainuen, konparazione, ezen erditzeko puntuan zeudenak zirela don Fidelek arbuiatzen zituèn eta etxetik egozten zituèn emazteki haietarik gehienak, eta ez nuen ulertzen zergatik... Izan ere, ez al zen arrazoin naturala emazteki
|
haiekin
izan zezakeen haur bat edo bertze beretzat hartzea eta etxeko primu eta heredero izendatzea.... Baina, ororen buruan, handik lau bat hilabeterat jakinen nuen kontu ilun haien kausa, zeren eta, don Fidel gizon fidagaitza zen arren, enekin zabaltzen hasi baitzen apur bana, harik eta goiz eguzkitsu batean ezin arraiago agertu zitzaidan arte, goresten zituela ene lana eta ene dohainak...
|
|
|
Eta anitz poema zekizkien buruz, solas haietan aldian behin errezitatzen zituenak... Eta, hark bereak errezitatu ondoren, nik bertze hainbertze egiten nuen jaun Marcelek irakatsiekin, edo frai Luis Leongoaren lira
|
haiekin
, zeinak zuri esker ikasi bainituen, jaun André, han Salamancan.
|
|
|
harri eta zur gelditu nintzen, zeren eta koadroak erakusten baitzuen gazte segail hura, nik baino bizpahiru urte haboro izan zitzakeena eta eguzkiaren seme ere izan zitekeena, zeinaz, ikusi bezain fite, amorostu bainintzen. Koadroarekin eta bertze fardel
|
haiekin
batean, gutun bat zetorren —oinordekoak eta etxeko jaun berriak skribatua, jaun don Pedro de Osorio zeritzanak, zeina baitzen ene aita defunktuaren anaia—, non jaun hil berriaren azken borondatea azaltzen baitzen... Gutun hartan, ordea, ez zen agertzen koadroko protagonistaren izenik eta, nola, bertzalde, koadroak berak ere ez baitzuen haren berri emaiten, hala, jakinminaren, galdegin nion amari:
|
|
|
Eta, horrela, bere hitz
|
haiekin
eta bere grazia berezi harekin solastatzen zitzaidala eta bere kontakizunari zetxekiola, erran zidan:
|
|
|
Izan ere, badira kantak eta badira soinuak apur bana sartzen zaizkizunak eta, denboraren denboraz, azkenean irabazten zaituztenak, eta badira bertze batzuk hatsarretik beretik haize zirimolaren gisarat sartzen zaizkizunak eta mementuan irabazten zaituztenak, nola gertatu baitzitzaidan niri beltzen kanta eta dantza
|
haiekin
gau hartan.
|
|
|
Eta, hiru euskaldunok gartzelatik laxatzen gintuztela eta zaldi gainerat eramaiten eta eskumuturrak bizkarraldean lotzen, gizon
|
haiekin
solasean hasi nintzen. Eta haietarik batek, zeinak baitzuen bisaia pikor gorriz pikardaturik, xarranpinak joa balego bezala, erran zidan:
|
|
|
BEHIN sinetsi nuen, itsu, ezen Paradisua lurrean egon zitekeela, eta indiar gorri
|
haiekin
egon nintzenean izan zen, batik bat lehen hilabeteetan, zeren hiru urte egin bainituen oihanean haiekin batean.
|
|
|
BEHIN sinetsi nuen, itsu, ezen Paradisua lurrean egon zitekeela, eta indiar gorri haiekin egon nintzenean izan zen, batik bat lehen hilabeteetan, zeren hiru urte egin bainituen oihanean
|
haiekin
batean.
|
|
|
...bide batzuk —spiritualagoak, nolabait erraitearren— urratu nahi nituelako, eta Jainkoari promes hura egin niolako, zeina Antonio Ibarbiarekin batean berritu bainuen, biok zin egiten geniola elkarri ezen guztiz entseiatuko ginela, han geundeneino, mundu ustez lohigabe haren ez kutsatzerat, ez likisterat, eta ez hidoiztatzerat; halatan, bada, ez nuen emazteki haietarik bat bera ere ukitu,
|
haiekin
iragan nituen hiru urte luze haietan.
|
|
|
...on bat gabe; Joxe Aberasturi bizkaitarrak nekez uler zezakeen berea, bere ametsetako Potosi hartarik urrun, zilarrezko ezpata gogoan; eta Antonio Ibarbia gipuzkoarrak, finean, nekez uler zezakeen paradisurik, Tomas Morok bere Utopian deskribatzen zuenarekin zerikusirik ez zuenik, liburu hura zelako Antoniorentzat, nola Alypiorena san Agustinentzat... eta zeren hiru euskaldun baikinen indiar gorri
|
haiekin
batean, eta hiruroi ez zitzaizkigun gauzak berdin joan.
|
|
|
Ikusi zuenean aita Zacaríasek ezen nekez konbentzituko zuela Antonio Ibarbia arrazoin
|
haiekin
, bertze arrazoinbide bati ekin zion:
|
|
|
Eta Horaziok ideia ausart haiek zituen, eta ideia
|
haiekin
nola ez zen, bada, gaizki ikusia izanen, Quitoko unibertsitatean ez ezik bertze edozein unibertsitatetan ere, jaun André...! Baina Horaziok erran zuena eta bertze ingeles hark erran zuena... eta don Venancioren ingururat biltzen zen talde hartako bertze kide guztiek ere erraiten zutena aditzerat eman nahi izanen banizu, orrien faltan aurkituko nintzateke, zeren, arestian erran dizudan bezala, haiek guztiak, edo kasik gehienak, ikasiak eta buruz ongi jantziak baitziren, eta zeren don Venanciok jende haiek gonbidatzen baitzituen noizik behin bere etxerat, halako suertez, non guztiok izaiten baikintuen orduan solasturi, bazkari baten edo bertze zernahiren aitzakian... eta zeren, geure solas haietaz baino areago, doña Rosa de Osorioz mintzatu nahi bainizuke orain, eta harekin izan nuen amorioaz, zeina izan baitzen, ordu arte izan nituen bertze amoriozko historia guztien aldean, net diferent.
|
|
|
Eta erabaki nuen, halaber, ezen biharamunean bertan joanen nintzela beheko txaboletarat, non baitzegoen Goruki, harekin mintzatu ahal izaiteko, profitatzen nintzelarik, hartarakotz, nagusi nafarrak emaztekien neuraganatzeko eta
|
haiekin
ezagutzatan sartzeko eman zidan eskubideaz.
|
|
|
Baina zer... zer erran nahi ote zuen amak hitz
|
haiekin
–Zein ote zen amaren egia lazgarri eta beldurgarri hura?
|
|
|
Zeren bi harresik inguratua sentitzen baitzen. Eta harresi haietarik bat herri xeheak eraikia zen, bere sineskeriekin eta ipuin fantastiko
|
haiekin
; eta bertzea, Erromak eraikia, bere dotrina zurrun bezain arnasgabe harekin. Eta osabak harresi haiek jaurtiki eta eraitsi nahi izan zituen, eta haren ihardespena ukoa izan zen, eta haren ukoa bikoitza.
|
|
|
Eta, andaluzak erran bezala, etxeko edozein katuri emaiten genion tratua emaiten geniola, gurekin lasai eta gozo egoiten zen hura, jauregiko gela bateko zein bertzeko alfonbren gainean, etxeko jendearen eta bertako bizilagunen lagun. Eta egia zen arren txakurrek urduri jartzen zutela, egia zen, halaber, ezen etxe barrenean genituenen konpainia —zeren eta aitak eta osaba Joanikotek nork bere txakurrarekin ibiltzeko ohitura baitzuten— ontzat hartzen ikasi zuela, desgogara izan bazen ere eta
|
haiekin
nehoiz nahastu izan ez bazen ere, zuek hor eta ni hemen.
|
|
|
Eta ezin fintkiago ohartu nintzen eta ezin zintkiago sentitu ezen huts egin nuela. ...baitarik eta iraganaz hustu, ahalik eta garbikien eta osokien, nola ontzi bat barrenean duen uraz, neure kontzientzia gidatzen zuten hainbat printzipio eta arau irauliz hartarakotz, zeren eta neure bizitza zabaldu nahi bainuen eta neure libertaterako bidea hedatu; haatik, bortz sei urte haien ondoren, iragana zetorkidan berriro gainerat, bekatuaren presentzia itogarri harekin eta bere arau hertsi
|
haiekin
... eta bere har izugarri harekin, zeinak ausikika jaten baitzuen eta odolustutzen nihaurk denbora hartan bizi izan nuen edo nihaur bizi izan ninduen libertate ustezko hura.
|
|
|
Bai, lehenbailehen egin behar nuen nik handik alde, bataz, Utopiako lurrak nituelako xede, eta, berriz bertzea, bistan zelako ezen ez nintzela kortsario izaiteko jaio, eta ezin nintekeelako, halatan,
|
haiekin
geratzeko eta haiekin bat egiteko tentazionean eror; izan ere, zer egiten nuen nik jende haien artean, honek esku galduaren tokian burdinazko gakoa erakusten zuela, horrek haragi hezurrezko zangoaren ordez zurezkoa zeramala, eta hark auskalo zer.... Halako moldez, non baitzirudien ezen conditio sine que non a zela, kortsario on baten izaiteko, gorputza zauriz josia edukitzea, edo, bertzenaz, menbro inportant bat galdua —begia, konparazione, Alain Coup d’Œil ek bezala, edo belarria, bertze hainbatek bezala, edo besoa, edo zangoa, arestian erran bezala—, baina nehola ere ez behatz ezdeus guti balio bat, nola galdu bainuen nik Bretainiako kostan, behatzen artean lodiena bazen ere...
|
|
|
Bai, lehenbailehen egin behar nuen nik handik alde, bataz, Utopiako lurrak nituelako xede, eta, berriz bertzea, bistan zelako ezen ez nintzela kortsario izaiteko jaio, eta ezin nintekeelako, halatan, haiekin geratzeko eta
|
haiekin
bat egiteko tentazionean eror; izan ere, zer egiten nuen nik jende haien artean, honek esku galduaren tokian burdinazko gakoa erakusten zuela, horrek haragi hezurrezko zangoaren ordez zurezkoa zeramala, eta hark auskalo zer.... Halako moldez, non baitzirudien ezen conditio sine que non a zela, kortsario on baten izaiteko, gorputza zauriz josia edukitzea, edo, bertzenaz, menbro inportant bat galdua —begia, konparazione, Alain Coup d’Œil ek bezala, edo belarria, bertze hainbatek bezala, edo besoa, edo zangoa, arestian erran bezala—, baina nehola ere ez behatz ezdeus guti balio bat, nola galdu bainuen nik Bretainiako kostan, behatzen artean lodiena bazen ere...
|
|
|
Eta nik banekien, bertzalde, ezen almirant D’Estréesen manuen aiduru zegoela Alain Coup d’Œil... eta banekien, halatan, ezen, neure asmoen aitzinatzeko, bizkor ibili beharra nuela, kortsario buruak manu haiek errezibitu baino lehen, zeren noiznahi den irits baitzitekeen almirant frantsesaren mandatari edo mezulariren bat manu
|
haiekin
, eta zeren manu haiek La Crique tik ateratzerat obliga baitzitzaketen Alain Coup d’Œil eta bere kortsarioak, auskalo zer bertze batailarat eta auskalo norat... Eta, hala, Alain Coup d’Œil ekin hilabete eta erdi edo neramala, galdetu nion ea ba ote zekien nola sortu zen xake jokoa, eta hark ezetz ihardetsi zidan, eta nik asmatzailearen eta erregeren arteko historia kontatu nion.
|
|
|
Eta, oharturik ezen Alain Coup d’Œil ek artean ere sinetsi ezinik bezala so egiten zidala, neure ustezko asmoen berri eman nion, El Dorado goiti eta El Dorado beheiti... Frantziako koroa eta neure misione sekeretua ere kontu
|
haiekin
nahasten nituela, jakina.
|
|
|
Edo, kapitainak bezala egin behar ote nuen, itsasoan segitu eta portu bakoitzean atsegin nituen emazteki haietarik bat edo bertze hautatu eta
|
haiekin
ibili, ez presaz, baina pausaz?
|
|
|
Handik harat, berriro hasi zen bere kexu
|
haiekin
, ai eta oi, harik eta bertze egun batean, supituki eta deblauki, erran zuen arte:
|
|
|
Eta hala ibili behar izan nuen
|
haiekin
hilabete hartan ehizan.
|
|
|
—Oker nengoan, Pedro, hirekin, eta hoa, bai, hemendik. Izan ere, hi famaz mintzo haiz, arteaz eta libertateaz mintzatu beharrean, eta ahalkea emaiten didak. Eta ez zagok, bertzalde, mahatsa eskatzerik elorriari —begiak zabalik zituen osabak, betzuloetarik ateratzerat balihoazkio bezala, ukabilak bularraren kontra hertsirik; eta uste izan nuenean ezen bere ukabil
|
haiekin
edozer egiteko gai izan zitekeela, aitzitik, lasaitu eta hedatu zituen eskuetako hatzak eta bigundu zuen apur bat bere behakoa, erraiten ziola—: Halarik ere, bazekiat ezen Italiatik enegatik etorri hintzela, eta, halatan, enea dela kulpa eta hobena, eta ez dudala desenkusarik...
|
|
|
...4, espazioaren sorleku bihur daitekeen, marrazkilariaren edo pintorearen eskuari esker eta haren trebeziari esker; zeren eta, espazio hain da itxura batean zinezkoa eta sakona, eta hain da itxuraz erreala eta bizia —eta mirakulua, ondorez, hain da osoa eta betea—, non baitirudi ezen gu ere marrazkian sar gaitezkeela eta hango eta hemengo objektu eta pertsonen artean ibil gaitezkeela, eta
|
haiekin
mintza; edo, erran nezakeen ezen mihisea leiho hertsi bat bezala agertzen zitzaidala, marrazkilariaren eskuaren aiduru zegoena, honek hura ireki ahal izan zezan eta zabal, eta hala irekitzen zituela Pedrok bere leiho haiek, maisuki, zeren eta marrazkilari ona baitzen —pintorea baino hagitzez hobea—, iduriak eta itzalak, scorzoak eta perspektibak arras bereganatzen zituena. Eta, hala, Errege magoen adorazionearen marrazkia akabatu zuenean, erran nion:
|
|
|
Eta osaba izaiten nuen buruan, eta idurikatzen nuen haren sufrimendua ziegetako pareta lohi lodien artean, eta pentsamendu
|
haiekin
sufritzen nuen nik ere.
|
|
|
Eta eraman zituzten, halaber, hiruzpalau liburu, nik Salamancatik ekarriak, eta
|
haiekin
batean zegoen bat edo bertze... eta ez zituzten gainerakoak eraman, osabak eta biok lurpean gorde genituelako, ku txa batean bi urte lehenago.
|
|
|
Eta, egunorozko kontu
|
haiekin
penagarririk aski ez bagenu bezala, gertatzekoa gertatu zen handik gutirat, noiz eta eri haietarik batek —Zabaletako nagusiak, zeinari Betiri baitzeritzan— bere sukarraldi batean erran baitzuen ezen Pagabasoko leizetik txakur beltz handi bat atera zela, larru zuri batez mozorrotua, eta ariman sartu zitzaiola, eta ausiki ere egin ziola, eta hargatik zegoela bera eri eta hil hurran.
|
|
|
Eta hala zihoazen egunak, eta osaba gero eta osoago sentitzen zen, gero eta umoretsuago... eta hitz egiten zuen, batean, enekin; hitz egiten zuen, bertzean, Maddalenekin; eta hitz egiten zuen, finean, guardiatzen zuten guardiekin,
|
haiekin
ere gero eta konfiantza handiagoarekin.
|
|
|
Zeren eta urteetan egon izan bainintzen itsuturik, ez plazerraren plazerrarekin, baina plazerraren gutiarekin, hura ere neurriz kanpoan egon zitekeelakoan, bekatua bekatu zelako beti ere, baita bere gutian ere... Salamancatik itzuli nintzenean, berriz, trabailurik eta egitekorik aski izan nuen osaba Joanikoten kalbarioarekin, bertze kontu
|
haiekin
antsiatzen hasteko... Baina denbora hura ere iragana zen eta etxetik ihes egin berria nintzen... eta iraganarekin hausteko gogo bizi hura nuen, errai erraietaraino sartua, hura nola bideratu behar nuen ez banekien ere.
|
|
|
Edo, munstro bat ote zen, bertzerik gabe, buruan sartu zitzaidana eta jadanik erotzen hasia zena, zeren buru osoa biraka hasi baitzitzaidan bat batean, noria bat bezala...? Eta jira-bira
|
haiekin
estomaka eta hertzeak ere are gehiago nahastu eta, handik gutirat, karelerat hurbildu, eta goitika egin nuen.
|
|
|
—Zergatik behatzen didak horrela, munduko bekataririk handiena banintz bezala...? Zeren eta Bordeleko marinel zahar hark lezione hura eman zidanetik, bertze lezione batzuk ere ikasi baititut neure kabuz apur bana, halako moldez, non ez baitut jada bekatutzat, ez bakarrik neskatxei eta emaztekiei so egitea, baina ezta haien ukitzea eta
|
haiekin
amoriotan erortzea ere, zeren edertasuna, ikusteko ez ezik, ukitzeko ere egin baitzen eta hartaz amorosteko ere bai... eta, beraz, ez nauk hik uste duan bekataria, ez horregatik bederen! Bertze anitz gauzagatik bai, beharbada, baina horregatik ez.
|
|
|
Eta, zer egin ez nekiela, barren leihoa estaltzen zuen errezela bildu, sudurra atera... eta leihoaren bertzaldeko korridorerat egin nuen; eta, korridorean aitzina egiterat nindoanean, bururatu zitzaidan ezen leihoko errezel hura erabil nezakeela neure lotsarien estalkitzat... eta tiratu nuen errezeletik bortizki... baina hiru gizon iritsi zitzaizkidan orduan, supituki eta deblauki, korridorearen bertze puntatik, hirurak ere ni bezalaxe biluzik, eskuak beren defentsen babesean edo, gibeletik bi guardia zituztela, nor bere kriseiluarekin eta bere ezpatarekin, esku batean bata, bertzean bertzea. Eta, gizon
|
haiekin
baterat etxeko gela zabalago baterat ninderamatela, horma baten kontra jarri gintuzten guardiek laurok, eta bertze bi gizon gehiago. Eta, eskuak altxarazten zizkigutela, bi guardiek irri tipiak egin zituzten gure konturat, harik eta handik gutirat bertze guardia bat etorri zen arte.
|
|
|
Nire jaiegun urrietan emakume tropa bat —" Taldea" oraingoan ere," Taldea" beti— gure etxe berriko sukaldean metatzen zen, betroiak bezain gizen, infusioak edan bitartean beren gizonak tar tar tar larrutzera. Kristinak
|
haiekin
egiten zituen goizak, arratsaldeak eta kasik ere gauak. Haiekin unatu arte paseatu edo ibilaldiak antolatu, sabel hanpatua lohiz oratu beharrez.
|
|
|
Aginduaren eremuan bizi dira, esaldi motz, xingle eta gehienetan mudagaitzek biziaraziak, eta horrek errealitatea halabereko miratokitik —motz, xingle eta mudagaitz— ikusarazten die, lagun bokaziogabe eta konplexuagoon kaltetan. Eskarmentuz dakit
|
haiekin
edo kutxa blindatu bateko itxitura automatikoaren gailuarekin arrazoitzera saiatzea maila bereko alfer lana dela. Orobat jakin ere, haiei oldartzeak ezin aurreikusizko ondorioak ekar ditzakeela:
|
|
|
Josefinaren barregarrikeria bat, nik beti izeba erraten zioat. " Izeba Milagros", beti, edo" izeba zaharra" gehienez
|
haiekin
, ez amatxi...
|
|
|
—Zer egin ez nekiela nengoan —Ximurrak pausarik ez bere kontakizunari—, seme alabak kanpineko igerilekuan ito, eta
|
haiekin
batera andrea eta izeba ere bai, edo neronek burua urkatu itzala ere ematen ez duten pinu ziztrin horietariko batetik. Baina oporretan hago.
|
|
|
Argia nire begietara itzuli zelarik, koadernoa ere bustita neukan eta poliziak bulkaka ari zitzaizkigun, lekua zabaldu nahi eta hilotz hegalaria lurrera zedin. Isabel Sanjose, lehen lerroan oraingoan ere, eztabaidan zen
|
haiekin
, kexa ozenetan. Urak, ni bezala, bete betean azpian harrapatu eta lana deusetarako ez zela utzia zion.
|
|
|
kontrairaultzailea? — bilatzen zuen norbaitekin. Klase borrokaren zurrunbiloak gurea mila puskatan zartarazi ez bazuen, errebisionisten eta ortodoxoen arteko gatazka luze bati zor diot, zeinaren hondarrean garaileek —bigarrenak, ohi denez— bertzeak ohildu baitzituzten kanpo ilunpe likidazionistara, eta
|
haiekin
batean nire Kristina, libro, azkenik, hainbertze hitzontzikeria barrenutsetik.
|
|
|
Sen hutsez, Charlyren begiak alde hartara bihurtu ziren, eta
|
haiekin
batean, bidailagun, pistola atxikitzen zuen besoa.
|
|
|
Gero, etxe umilagokoak: berri agentzietako ordezkariak, irratilariak —Tomas, denen aitona, lepotik beheiti zintzilik bere trasteria— telebista kamerak eta teknikariak, argazkilariak, eta
|
haiekin
gure Patxi, jadanik nerbiostua bertzeak baino tiraleku hobea bereganatzeko afanetan... Bertzelako batean, multzo horren atal bereiziezina izanen nintzatekeen.
|
|
|
—Nire lagun Ximurraren izeba,
|
haiekin
bizi zena —anaiaren begiek kliskarik ere ez zuten egin— Ximurra. Fernando Soria, alegia.
|
|
|
Kadira batetik zintzilikatutako plastikozko poltsatik, bertze ogi baten muturra eta egunkaria ageri ziren, erosketa egin berriaren marka. Mahai gainean, fruta, gurina eta erreximenta, eta
|
haiekin
batean, bi katilu.
|
|
|
—Ez duk harritzekoa, hire adiskideekin... —Aspaldi handitik ez nauk
|
haiekin
ibiltzen.
|
|
|
Bizarra egiteko makina zuen eskuetan hartuta, tinko, eguneroko lan horri ekiteko asmoz; baina menderatuko ote zituen bereak ez ziren esku haiek? Ez al zen arriskutsuegia esku ezezagun
|
haiekin
bizarra kentzea. Luzetsi gabe Brown ez zen sekula bulegora berandu iritsi, eta huraxe pentsatze hutsak bai ikaratu zuela, zinez; izan ere, zein aitzakia asmatuko zuen?:
|
|
|
Ezen, ustezko harritzarra tankera hartan erori eta ez zela txikitu ikusirik, ikusle batek eta bik eta hiruk programaren faltsukeria salatu zuten, eta biluzik, larru gorritan, sarreraren dirua itzultzea eskatu zuten. Hiru dohakabe atzipetu
|
haiekin
zer egin zuten ez dut dagoeneko oroimen garbirik, baina ez nintzateke oso oker ibiliko baieztatuko banu, hodi zabal ezkutu ba  tzuez baliaturik, halako gas mota hotz hotz bat bideratu zutela protestagileengana lekuko fidel gisa erabil dezaket nire ezker eskuko hatz txiki une harez geroztik izoztua, minutu eskasen buruan seko izozturik utzi zituztelarik, hitza ahoan dilindan zutela.
|
|
|
Zure gelara deika ibili naiz eta inork ez dit erantzun. Batean Estherrek hartu dit, baina han ez zeundela esateko eta, nahi baldin badut,
|
haiekin
joateko. Zer moduz zaude?
|
|
|
Abiatu baino lehen, errekan aurrera zerbait ikusgarri topatuko ote genuen galdegin diotenean, Danek The Great White Trone delako haitza aipatu du baina, denbora aurrera eta gure ibilera gehienbat mantsoarekin, ezin izan gara urrunera heldu. Estherrek, Adelak eta Luisek, ordea, hura ikusi ezean zertarako joanak ote ginen argudiatu, eta, ordua gorabehera, aurrera egin dute eta,
|
haiekin
batera, baita Olgak ere.
|
|
|
Azkenik, Nafarroako Liburutegi Publikoetan lanean aritzen diren ehundik gora laguni informazioa eman zaie eta
|
haiekin
eztabaidatu da Liburutegi Publikoen Eredurako Diseinuaren xehetasunen gainean.
|
|
|
Vienan arreba baten etxea eraikiz lan egin zuen arkitekto gisa Engelmannen laguntzaz. Puchberg eta Otterthalen irakasle zelarik, haurrek hizkuntza ikas zezaten,
|
haiekin
egindako Worterbuch fur Volksschulen (oinarrizko herri eskola hiztegi txiki bat) karrikaratu zuen. Marguerite Respinger ez maiteminduta.
|
|
|
Indigenen tribuekin topo egiten genuen batzuetan; jende oso abegitsuak. Jeremiasek sekulako arraintzarrak harrapatzen zituen, eta
|
haiekin
egundoko otorduak egiten. Ez gindoazen ezeren faltan.
|
|
|
Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar bat aurkitu zutela zioen. Marfilezko plaketa batzuk aurkitu zituzten, launa zulorekin, eta
|
haiekin
egindako zapi zatiak; hortik atera zuten nola egindakoak ziren, zer marrazkirekin eta abar. Hura irakurriz hasi nintzen burua astintzen, tentatuta.
|