|
2000
|
|
|
Araupetzeko eskuduntzen gaineko mugak diskutitu zituen CSAk lege berrirako proposameari
|
eginiko
iruzkinean. Eskuduntza gehiago eskatzen zituen bertan, adibidez, zerbitzuen editoreei programazioaren gainean legez ezarri zaizkien zenbait muga CSAk berak finkatzeko.
|
|
|
kable sarea ezarriko den inguruanmodu hertziarrean jasotzen diren kanalak emateko beharra (must carry); berezko programa kopuruminimo baten banaketa; kanal baten afektazioa, osoki edo partzialki? Komunaren informazioaematera; programatzaile independenteek
|
eginiko
programa kopuru minimo baten banaketa; kanonbaten ordainketa Komunari.
|
|
|
Komunikazioaren askatasunaren gaineko legean finkatzen diren eskakizunakorokorrak dira gehienetan, nahiz eta, arlo batzuei dagokienean, gehienezko eta gutxienezko mugak ere finkatzen dituzten (programen produkzioari eta edukiei dagozkioneanbezala); alde honetatik, betebehar gehienak, kontzentrazioari dagozkionak izanezik? Gobernuaren dekretuz garatu eta zehaztu beharrekoak dira, zerbitzu kategoriabakoitzerako espreski
|
eginiko
arauen bidez. Gainera, edo horrekin batera, bai sistemapublikoaren sozietateek baita baimena lortzen duten sozietate pribatu eta elkarteek ere, cahier de charges edo hitzarmenak sinatu behar dituzte, hurrenez hurren, CSArekin, non aipatutako eskakizun horiek guztiak modu indibidualean egokitutako betebeharbilakatuko diren23.
|
|
|
Horren arabera, Autonomia Erkidegoei dagokie emakida prozedurak ezartzeko (emisio ordu eta programazioaren gaineko baldintzak barne) eta horiek erabakitzeko eskuduntza, nahiz eta, edozein kasutan, horretarako Estatuak emandako frekuentzia esleipena beharrezkoa izango duten, Telebista Lokalaren Plangintza Tekniko batenbidez41 Mugarik Gabeko Telebistaren direktibaren egokitzapenak ere berretsi egitendu programazioaren gaineko baldintzak ezartzeko eskuduntza hau, arrazoi kulturaletanoinarrituta. Autonomia Erkidegoek eskumena dute, halaber, nahiz eta salbuespenmoduan, telebista lokal ezberdinen arteko katean
|
eginiko
emisioa baimentzeko, betiereeragindako udalen baimen eta eskakizunarekin.
|
|
|
Testuinguruko Familia Terapia izan da Filadelfiako Taldeak, IvanBoszormenyi Nagy ren gidaritzapean, Familia Terapiara
|
eginiko
gerturapenarieman zaion izena; bertan teoria sistemikoak eta psikoanalitikoak elkarlotzenahalegintzen dira.
|
|
|
Oinarri teorikoa, 1967an Filadelfia-n izandako familia terapeuten batzar bateanBowen ek (Bowen, 1989)
|
eginiko
aurkezpen, anonimo, batean aurki dezakegu.Bertan hainbat urtetan zehar eginiko lana azaldu zuen, bere teoriak bere familiariaplikatuz eta bere jatorrizko familiaren sistema emozionalak irentsia ez izatensaiatuz.
|
|
|
Oinarri teorikoa, 1967an Filadelfia-n izandako familia terapeuten batzar bateanBowen ek (Bowen, 1989) eginiko aurkezpen, anonimo? batean aurki dezakegu.Bertan hainbat urtetan zehar
|
eginiko
lana azaldu zuen, bere teoriak bere familiariaplikatuz eta bere jatorrizko familiaren sistema emozionalak irentsia ez izatensaiatuz. Elkarloturik dauden sei funtsezko kontzeptutan oinarritu zen:
|
|
|
Bere familia propioarekin
|
eginiko
lana da Bowen-ek Familia Terapeutenprestakuntzan erabiltzen duena. Terapia pertsonala eta esperientziazkoa da, beraz, familiaren ikerketan eta bere familian pazienteak jokaturiko paperean, norberefamilia behatuz familiaren funtzionamendua ikastean eta norbere erreakzioemozionalak familia sisteman aldatzeko baliabideak bilatzean zentratzen dena.Eredu honen berberaren bariazioa bat da, egoera tipo bakoitzari moldatua, pazienteekin jarduera terapeutikoan erabiltzen duena.
|
|
|
(UEUk Txillardegiri
|
eginiko
omenaldian1999ko uztailaren 19an irakurria)
|
|
|
Zeri buruz idatzi? Berak
|
eginiko
lanenbati buruzko iritzia plazaratu?, berak landutako gairen bati buruzko zerbait originalegiten saiatu?... Zer egin nezakeen, ordea, arlo horietan trebatu gabea izanik?
|
|
|
Horregatik uste dut, lehendik dauden egituretanintegratua ez izatea, eta arau normalen arabera jaso beharreko omenaldi eta izendapenofizialetatik baztertua izatea, bere neurriaren adierazlea dela. Kalamatika matematikoaz esateko, sistemarekiko jende sumisoak jasoriko omenak eta egoerako okerrakzuzentzeko
|
eginiko
merituak alderantziz proportzionalak baitira. Horregatik, bihotzezopa diot, itxuraz opa behar ez niokeena:
|
|
|
Alde horretatik Euskararen Unibertsoak
|
eginiko
Euskararen normalkuntzaren. Plangintza Orokor baten Proposamenak, ere zalantzak suspertzen dizkio Txillardegiri, Kataluniakoa eredutzat harturik hemengo egoera politiko soziala ahazten ote duenedo:
|
|
|
Baina enuntziatu horrek, bere garaian, ez zeukan inolako euskarririk, hutsean eginda zegoen, apustu hutsa zen, ez zen ebidentea, nahiz eta berak segurtasunosoz bota. Beraz,
|
eginiko
apustuari euskarri estrukturala bilatu beharra sentitu zuen, albait arinen gainera. Eta euskarri hori, hain zuzen ere, kritikatu nahi zuen alor berberean bilatu zuen:
|
|
|
delakoaz, zer esanik ez. Arana Goiriketa bere jarraitzaileek historiaren eta politikaren artean
|
eginiko
loturaren emaitzakbistan daude: espainolek egindako historia eta espainolen menpe dauden instituzioaknagusitu dira.
|
|
|
Alde honetatik, aipagarriak dira euskararekiko eta euskaraz doktoregotesiak egiteko 1992 eta 1993 urteetan Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz PolitikarakoIdazkariak sorturiko bekak, horien laguntzaz zenbait tesi interesgarri egin direlakoeta egiten ari direlako; baina, zoritxarrez, bi urtetan zehar bakarrik iraun zueniniziatiba izan zen hori. Zentzu honetan, paradoxikoa dirudi, Euskal Herriandauden unibertsitate handietan gertatzen denarekin konparatuz gero, UEU barruanbultzatu eta/ edo bideratu direla gaur egunean dauden euskararekiko euskarazegindako zenbait ikerketa, hala nola, lehen aipatutako Txillardegik eta bestebatzuek euskararen erabilerari buruz
|
eginiko
ikerketak, edo baita horrenaipagarria den lau urtetik lau urtera euskararen kale erabileraren neurketarenikerketa aurrera eramatea ere (dagoeneko, hiru jasoketa aztertu edo aztertzen aridirelarik).
|
|
|
Hualde k
|
eginiko
proposamenaren (Hualde, 1994) eta UEUn (Txillardegi, 1987) aurkeztutakoaren arteko desberdintasunik nabarmenena, lehenengoan plural markaturik ez egotea da. Inplementazioaren erraztasunagatik, Hualde ren proposamenanahiago izan dugu.
|
|
|
Parametrizazioa (kurba sintetikoa garatuko duten parametroen kalkulua, alegia) eskuz eta automatikoki egin da. Eskuz
|
eginiko
lanaren helburua prozesu automatikoabalioztatzea da. Eskuzko prozesua errazteko, lanabes batzuk egin dira:
|
|
|
Nire lan esperientzianhiru testu ahots bihurgailu desberdinetan lan egin dut: lehena 1995 urtean amaitu nuen (Hernaez, 1995); bigarrena Telefonica I+ Drekin
|
eginiko
kola borazio bat izan zen1997 eta 1998 urteetan, eta prozesagailu linguistikoaren zati baten diseinuan partehartu nuen; hirugarrena, eta gaur egun garatze aldian dagoena, Euskaltel enpresarentzatda.
|
|
|
Bukatzeko, Espainian konkistaren kultura gaurdaino heldu dela adierazteko, haraduela 63 urte Jose Ma de Areilzak, Bilboko frankismoaren lehen alkateak, ColiseoAlbia aretoan 1937ko uztailaren 8an
|
eginiko
hitzaldia. Hierro egunkariak (9) argitaratua eta IPESetik, 18, 1995an jasoa.
|
|
|
Ezaguna denez, Aristoteles-ek esklabutza eta konkista bidezkotu (legitimatu) zituen. Gainera, ErdiAroan eta Errenazimenduan asko erabili zuten Aristoteles-ek (ikus bere Politika)
|
eginiko
bereiztapena, alegia batzuk, naturaz, zirela esklabuak (53 or.) eta besteak, legez?
|
|
|
Hori jakin ahal izan dugu, bai greziarren bai Ameriketara heldutakoeuroparren Etnografiako deskribapenen iturrietatik. Gainera, gauza bera jakin ahal izandugu XX. mendean antropologoek
|
eginiko
Etnologiako deskriba penei esker. Halakokultura horiei, matriarkalak?
|
|
|
Sexuen ustiaketa beraz, zenbait herrik
|
eginiko
sexu eginkizunen banaketatiksortu da.
|
|
|
Nolanahi ere, Zesar-en ahalmen hori, haren iragan osoak eta iragan horrek soilikziurtatzen du. Hortaz, iragan historikoa, gizatiarra, orainaldian etorkizunaren, proiektuaren arabera
|
eginiko
borrokek eta lanek osatzen dute. Iragan honek bereiztenditu proiektua eta amets hutsa edo utopia.
|
|
|
–Euskal herriaren arazoa eta existentzialismoa?, Juana Atxabal-ek berak Existentzialismoahumanismo bat da ren
|
eginiko
euskal itzulpenaren. Sarreran?, 46 orr.
|
|
|
Genero kontzeptua aztertuz, zenbait autore berba hau definitzen saiatu dira. Francisco Abad ek (1981, 21) aurretik
|
eginiko
lanaren erreferentzia dakarkigu gogora género berba aztertzerakoan: –generoa egiten da, idazten ari den testurako egitura eredu modura lehenaldiko idazlan baten eredua hartzen denean?.
|
|
|
Aparatu elektro akustikoen bidez
|
eginiko
azterketek erakutsi dutenez, soinu berbera era desberdinez ahoskatzen da aldi bakoitzean.
|
|
|
* Gaur goizean, Juan Karlosek Iruñean emandako prentsaurrekoan komunikabideetako jendeari
|
eginiko
deklarazioetan argiro geratu da Nafarroaren espainoltasuna.
|
|
|
Hau da, alde batetik, hitzik sortzen ez duen soinua litzateke zarata: karruskatze edo murtxikapen, zistu, ibili, kirrizkatze (hortzez
|
eginiko
soinua) eta beste egintza batzuetatik sortzen diren soinu edo oihuak. Eta bestetik, hitzak sortzen dituzten arren, argitasun fonetiko barik egiten diren soinuak.
|
|
|
XX. mendeko azken urtean
|
eginiko
biltzar nagusian, Gure Irratiak egoitza berria zeukan jada Baionako Poissonnerie karrikako 18 zenbakian; Bertako Portua du izena. Biltzar hartara, Agus Hernan zuzendariak bi gai nagusi eraman zituen:
|
|
|
Irratiaren finantziazioa herritar eta herri elkarteen oinarritu zen. Zehazki, finantziazioaren %50eko portzentaia kirol elkarte, sindikatu eta kultur elkarteen bidez betetzen zen eta gainerakoa udal dirulaguntzei eta herri jaietan
|
eginiko
diru biltzeei esker (Muguruza, 1988). Orain urte batzuk, Herria astekarian (IV, 1), Peio Cedarry ri, irratia kudeatzen duen Oihartzuna elkarteko zuzendariari?
|
|
|
Oliver Joseph Lodge() asmatzaile britainiarrak lehenbiziko irrati hargailua eraiki zuen, Hertz en bobina eta bere txinpart arkua baino sentikorragoa, irratitik komunikatzeko erabil zitekeena. 1894ean
|
eginiko
ikerlan batean, Lodge k 137 metroko distantziara komunikatzea erdietsi zuen. Urte bat geroago (1895) eta Errusian Alexander Stepanovitx Popov ek hargailu bat egin zuen, eguratsean gerta daitezkeen jatorri elektromagnetikoko perturbazioak erregistratzeko gai zena.
|
|
|
Espainian eta Italian 1924 urtean hasi ziren emititzen Radio Ibérica tik (bi urte geroago desagertu zen) eta Irrati Batasun Italiarraren barruan ziren Erroma eta Milan go irratietatik. 1925 urterako Europako 19 estatutan zeuden jada irratiestazioak eta maiztasunez
|
eginiko
irratsaioak.
|
|
|
Bizimoduari dagokionez, gizakiak ehiztari izaten jarraitu zuen; oreinak, errenoak, hienak, mamutak etab. erraz harrapatzeko moduan geldituko ziren zoko itxietaraino uxatzen zituen. Harrien lanketan ere aurrerapen nabarmena lortu zuen, garai hartako tresnen artean azaldu zaizkigun sukarriz
|
eginiko
xaflek, beranek, karraskek, geziek, konpresoreek eta perkutoreek adierazten dutenez.
|
|
|
Aro Modernoan euskal baserriak sendotze garrantzitsua ezagutu zuen. Izan ere, XVI. mendearen lehen erdiko segurtasun egoera eta oparotasuna medio, harriz eta zurez
|
eginiko
baserriak eraikitzen hasi ziren. Baserri horietan garia, artatxikia eta sagarrondoak landatzen ziren batez ere, eta gehienetan sagardoa egiteko dolarea ere izaten zuten.
|
|
2001
|
|
|
Lehenengo bost ikasleek testuari buruz
|
eginiko
hipotesiak azaldu beharzituzten, eta besteek asmatu zuten ala ez esango zieten.
|
|
|
Ideia hauekin honako saio hau planifikatu genuen. Eskolak prestatzean ahaliketa denbora laburren eta indar gutxien erabiltzeko politikari jarraiki, aurreko ikastaldearentzat
|
eginiko
lanak (prozedura eta materiala) hartu genituen oinarri. Hala, bada, ikastalde berriari begira egin genituen moldaketak baino ez ditugu hemen aipatuko.
|
|
|
– Jasotako testuei esker
|
eginiko
hipotesien egokitasuna frogatzen lagunduko dio, hala ikasleari berari nola irakasleari ere.
|
|
|
Aipatu den beste arazo bat,
|
eginiko
aukeraketa arbitrarioek egitarauetatikkanpo utzi dituen ohiko testu ugariak dira. Arazo horri erantzuteko, eta irakasleariaukera zabalagoa eta aldi berean erabilgarriagoa eskaintzeko asmoz, komunikazio eginkizunak atal bitan banatu ditugu:
|
|
|
Ez dugu komunikazioarenikuspegitik hizkuntzaren ikerketa sakonik eta osorik egin nahi. Horretarako, gukbaino gaitasun eta jakintza handiagoak dituzten adituek
|
eginiko
hainbat lan ditugueskuragarri. Gure asmoa oso bestelakoa da:
|
|
|
Batzarrak (tribuen bileren aztarna zirenak19) kanpaina militarren aurretik egitera mugatuziren, eta denboraz aristokrazia laiko eta eliztarraren esku geratu ziren (armamentuastunagoa ordain zezaketenen esku); borrokatzeko eskubidea izateko, hiru mantsubaino gehiago eduki beharra zegoen (batetik, pobreentzat abantaila zen hori galerahandiak ekartzean, lan handiko unean faltatzean eta gastuak izatean; baina, bestetik, haien eskubideen galera zen). Hala eta guztiz ere, bazegoen, nola ez, erresistentzia, nobleei
|
eginiko
erasoak edo ihesek osatua.
|
|
|
Azkenean, laugarreneanzentratu zen, hain zuzen ere, Goi Erdi Aroko kronologia duen hartan. Karbonoerradiaktiboaz (C)
|
eginiko
datazioaren arabera, kokalekua iraupen luzeko gizaustiapenerako gune bat izan zen, alegia, X. mendetik XIII. mendera bitartean luzatu zena. Bestalde, 1.000 m2 ko azalera duen indusketak zenbait egitura agerraraziditu, labe bi gutxienez, ikatz metaketa, sutegi bat labe baten alboan, eta dena inguratuz interpretatzeko zaila den harrizko egitura semizirkularra.
|
|
|
Urraul Beheko haranean kokatutako zenbait despopulamendutan. Aizpe, Apardues, Ascoz, Argiroz, Muro eta Puio n, hurrenez hurren?
|
eginiko
indusketen arabera25, espazioarengiza okupazio handia sumatzen da. Sei toki horiek Nafarroa nuklearrean kokatutadaude, eta indusketa arkeologikoen bidez ikertu ondoren, guztiek honako ezaugarrikomun hauek erakusten dituztela frogatu da:
|
|
|
Buztinez eta xehatutako kareharrizko edo hareharrizko nahasketaren ondoriozko orea lurrera bota eta prentsatuz, zolusendoak baina irregularrak lortzen zituzten. Teknika hau etxebizitza guztietan erabiltzen zen, baina horietako batzuetan, oreaz
|
eginiko
zoluaz gain, harrizko zoladurak ere aurkitu dira (zoladura mistoak) etxebizitzarako sarreran eta supazterrean.
|
|
|
Leiho hauen guztien antzekoak Galizian eta Asturiasen daude. Ribas Fernandez-ek Galiziaren kasurako
|
eginiko
azterlanaren ondorio nagusiena ondokoa da, alegia, leiho monolitikoen eredu zaharrenak tradizio mozarabiarrekoak direla, hauda, X. mendekoa baino lehenagokoa den eredu kultukoak, non argien irekidurenerrematean arku ultrapasatuak erabiltzen baitziren. X. mendetik aurrera eredu horidegeneratuz joan zen, hau da, gero eta herrikoiagoa bihurtuz, eta, ondorioz, XI.menderako erremateko arku ultrapasatuak okulu independienteak izatera helduziren.
|
|
|
1 Cerrada de Ranes en (Abanto Zierbena), Erdi Aroko hilerriaren indusketa egitean harlangaitzez
|
eginiko
eraikin baten oinplanta errektangeluarra (6,5 m x 4,5 m) aurkitu zuten. Eki mendebaldeko norabidea zuen, eta estalkiateilazkoa zen.
|
|
|
Nekropoli hau, izenak adierazten duenez, Buzaga n dago kokatuta, Elorz en, Iruñetik hamairu kilometrora. Aurkitutako materialak ez dira indusketa batenemaitzak, kasualitatez
|
eginiko
aurkikuntza batenak baizik.
|
|
|
Kronologiari dagokionez, hauxe esan behar da: C erabiliz
|
eginiko
datazioak Aldaieta VII. mendean kokatzen du. Material batzuek, ordea, francisca direlakoek esaterako, gutxienez VI. mendera daramate kronologia.
|
|
|
Peana gaineko girtendun gurutzeak Santa Maria del Naranco n ere ikus daitezke; baina kasu honetan peana edo oinarri hori tabularra da. Aldiz, mundu merobingiarrean nagusiak dira peana triangeluarren gainean
|
eginiko
gurutzeak (adibideak, benetan, asko dira: Maule, Ableiges, Saint Geneviere, etab).
|
|
|
Gehien erabilitako pieza, Mesetako lantegiren batean
|
eginiko
bat da. Arkudun fibula da, kordontzez apaindua.
|
|
|
Militarra edo egunerokoa izango zen ezpata txiki honen erabilera.Merobingioei dagokienez, V VI. mendeetako hilobietan agertu da; eta VII.mendean gainontzeko lurralde germaniarretara zabaldu zen. Arma haularruzko zorro batean eramaten zuten, eta zorroek botoiz
|
eginiko
apaindurazuten.
|
|
|
Kasuen arabera, punta obala edolosangikoa (erronbo itxura hartzen zuenean), zabala edo estua, simetrikoaedo disimetrikoa izan zitekeen. Kirtena sartzeko
|
eginiko
hutsunea irekiazen normalean, sekzio tubular edo poligonala agertuz.
|
|
|
problemas de cronologia y tipologia?, in Gallo romains, wisigoths et francs en Aquitaine, Septimanie et Espagne. Actesdes VIIe Journees internationales d' Archeologie merovingienne, Toulouse, 1985, Rouen, 1991, 120 or.). Testuan pieza tipikoenak aipatu ditugu, adibidez, III. mailan agertzen den mesetako lantegietan
|
eginiko
fibula, krokagailu plakan gurutzea agertzen duena, eta zazpi irtenune erresorte plakan. V. mailakoak dira plaka liriformeak (eskuinekoak) eta kruziformeak.
|
|
|
Errautsen kokapenaren arabera, garbitze erritualaren aztarna izan daitezkeela esaten da, edoaldamenean
|
eginiko
erritu suen aztarnak, edo hildakoaren etxeko supazterretik ekarritako hautsa.
|
|
|
Ostiako Jaun Done Gregoriorensantutegi nafarra, antza denez tenplu pagano baten gainean kokaturik dago. XIII.mendearen bukaeratik eta XIV. mende hasieratik, belarriko gaixotasunak santuareneraginez
|
eginiko
sendaketen mirakuluen testigantzak daude, gaur egun arte mantenduz58 Honetan, Aralarko Jaun Done Mikelen kasuan bezala, ezin dezakeguatzeratu errituala denboran hain urrun dagoen garai batera. Gainera, Jaun DoneMikel in Excelsisen gainerako Erdi Aroko mirakuluak ikertzen baditugu, haueksexu organoekin ez dutela inolako zerikusirik antzemango dugu59 Hartara, JulioCaro Barojak santutegi honi buruz erraten zuenaren aurrean gaude:
|
|
|
Horrexegatiknioen, gorago aipatutako nire lana izango nuela hitzaldi honetan oinarri eta abiapuntu. Narratibaren azken norabideez gogoeta egitera jarrita, ezin, bada, idazlezidazle
|
eginiko
ibilbide astuna eskaini, nahiz eta halakorik ere ezinbestean egiteaegokituko zaidan. Bai nire Narrazioak eta mendebaldeak, bai 1993an argitaratutako Euskal Ipuinen antologia bat liburuak ere, beren mugak, nire mugak?
|
|
|
Oin batean beirazko zapatazeraman, lehertu beharrean justu justu sartzen zitzaiona. Baina printzeak bereeskuez eusten zion beiraz
|
eginiko
zapatari, ahizpa orde lodi eta koipetsuarenoinetik atera ez zedin».
|
|
|
Hizkuntzarekiko jarreren garrantzia azken urteotan
|
eginiko
lan gehienek azpimarratzen dute, bai soziolinguistika tradizioan, eta baita psikologia sozialekoanere. Azken horretan, bi faktore ezberdindu aurkitu dituzte:
|
|
|
Errealitatean Gardner eta Lambert-en lana (1972) aurrez
|
eginiko
zenbaitekarpenen gailurra izan zen, gehienak Montreal-en eginak.
|
|
|
Orientazio instrumentalaz
|
eginiko
definizioarekin gehiengoa ados agertzenbada ere, ez da gauza bera gertatzen integratiboaz emandako definizioaren inguruan. Badirudi arrazoi mota ekonomikoa edo oso zehatza eta pragmatikoa ez bada, besterik gabe integratzaile modura sailkatzeko joera dagoela.
|
|
|
Beraz, Gardner eta Lambert-ek
|
eginiko
sailkapen originala, integratibo instrumental continuuma?, ezin da ingurune guztietan mantendu, eta autore horieksailkapen zabalago bat proposatzen dute.
|
|
|
SVQaz
|
eginiko
zenbait ikerketek erakutsi zuten zenbait ingurunetan hizkuntztaldeetako kideek beren bizitasuna beste taldearekiko posizio erlatiboan hautematen zutela.
|
|
|
Populazio horretan, oro har, gertuko nahiz urrutiko sareetan
|
eginiko
euskara erabilpenak, eta norbanakoaren kanpo nahiz barne erabilpenetan egiten deneuskara erabilpenak transmisiozko orientazioa eta irabazi pertsonalekoa bermatzendituzte.
|
|
|
Egia da logika eta ordena errespetatuak izanen liratekeela baldin eta soilik baldin Iparreko hartzekodunei
|
eginiko
2 HM ko transfer korronteak Hegoaren kanpo zorra gutxituko balu, zeina, milioitan, HM ko z-tik HM ko (z 2) ra murriztua izanen bailitzateke. Aldiz, gertakarien azterketak erakusten du ezen H herrialdearen zor berriak aldatu gabe segitzen duela HM ko z mailan.
|
|
|
43 irudia.H herrialdearen kanpo hartzekodunei
|
eginiko
barne aurrezkiaren azken transferra.
|
|
|
Jakina, gaur egungo nazioarteko ordainketen sasi sistemak beste desoreka monetario batzuk ere sorrarazten ditu. Hain zuzen, dibisa truke estandarrean
|
eginiko
nazioarteko transakzioek etxeko diruaren emisio inflaziogilea eta dibisa monetako herrialdeen, negarrik gabeko defizita. Rueff ekonomialariak aspaldian salatu zuena dakartzate.
|
|
|
EEBBek beren inportazioak ordaintzen dituzten bakoitzean, atzerritar bankua kreditaturik dago, eta berorren balantze orriaren aktibo aldean idatziriko dolarren kopuruak eurodolarren kopuru bat definitzen du. Eurodolar gordailua atzerritar bankuan dolarretan
|
eginiko
gordailu bat denez, bistakoa da eurodolar merkatua handituz doala EEBBen defizita handitzen den heinean. Izan ere, iparramerikar defizitaren existentzia irudikatua da atzerritar dolarren gordailu positiboetan.
|
|
|
Egia izaten segitzen du ezen, bere kanpo hartzekodunei zerbitzatzeko, Hegoak bere merkataritza soberakinean irabazitako kanpo moneten kopurua eman behar duela; baina galera horrek bere merkataritza inportazio netoen ordainketan ordaindutako I diruan
|
eginiko
errentaren transferra esan nahi du, bere hartzekodunei emandakoa.
|
|
|
(i) Banku Zentrala bi departamentutan banatzen da: batetik barne departamentua dago, (I) moneta nazionalean inportazio, esportazio, mailegu eta kanpo zorraren zerbitzuaren ordainketa mota guztiak jaso eta gauzatzen dituena; eta bestetik, kanpo departamentua (II), gainerako munduari dolarretan
|
eginiko
ordainketa mota guztiak gauzatzen dituena.
|
|
|
(viii) 66 irudiak punturik garrantzitsuena adierazten du; herrialdeak 10 $ eko balioko interesak ordaindu dituenez, G herrialde inportatzailetik
|
eginiko
esportazio baliokideek ordainketa nominala lortzen dute soilik.
|
|
|
Familiaka
|
eginiko
sailkapena 122
|
|
|
Familiaka
|
eginiko
sailkapena
|
|
2002
|
|
|
Ondorengo kapituluetan gehienbat Hego Euskal Herria hartzen dugu aztergunetzat, han hemenka Ipar Euskal Herriaz
|
eginiko
aipamenak irakur daitezkeen arren.Laugarren eta bosgarren kapituluetan Euskal Herriko ekonomiaren oinarri gisa hardaitezkeen gaiak aztertzen dira. Laugarrenean, Galder Guenaga arduratzen da ingurumenaren auzi konplexuaz hausnarketa egiten eta Hego Euskal Herriko lurraldearen antolaketaren ikuskera eskaintzen.
|
|
|
Egoeraren hobetze horrek, dena den, urte gutxi batzuetan baizik ez zuen iraun.Estatuaren defizit egoerak, non zeregin garrantzitsua izan baitzuen Industria Institutu Nazionalak
|
eginiko
inbertsio industrialak, hura finantzatzeko moneta emititzea ekarri zuen ondorio, eta horrek, berekin, inflazio ikaragarri azkarra.
|
|
|
Bitartean, jarduera ekonomikoaren gaineko kontrolek eta esku hartzeek beren horretan zirauten, eta haien ondorioz inputen kostuak eta 1956an langileen erantzun gero eta handiagoari, debekatuta egon arren? konponbidea bilatzeko
|
eginiko
lansarien igoerak, enpresen kostuak handitu eta salneurriak igoarazi zituzten: horrek guztiakEspainiako produktuen kanpoko lehiakortasuna mugatu zuen.
|
|
|
Nekazaritza arloko hazkundea, gainera, lurrak ematen zituen etekinek zertxobait gora egitearen ondorioz gertatu zen, hain zuzen ere mekanizazioari esker, landaketa sistemetan
|
eginiko
aldaketei esker, ongarrien erabilerari esker eta laboreberriak sartu izanari esker (1.7 irudia).
|
|
|
esportazioek zazpi mila errealeko kopurua gainditzen zuten ozta ozta; inportazioek, ordea, hamalau mila errealbaino gehiago egiten zuten. Desoreka horren erantzuna kontrabandoa zen, esportazio gehienak Gaztelari
|
eginiko
salmenta klandestinoak baitziren; beraz, ez zirendatu horietan agertzen. Inportazioen %75 gai kolonialek (kakaoa, azukrea, kanela, piperbeltza) eta ehunek egiten zuten; haietako gehienak Gaztelako goi lautadaaldera igarotzen ziren.
|
|
|
XX. mendeko hogeiko hamarkadan, trafikoa sei halako egin zen, eta harenosaketak Nafarroako ekonomian gertaturiko aldaketak eta probintziez kanpokomerkatu bateko haren integrazioa erakusten ditu. Esportazioaren zatirik handienaOlaztin
|
eginiko
zementuak egiten zuen; azpimarratzekoa da, halaber, elikagaiensalmenta, garia, irina, ardoa, azukrea eta erremolatxa?. Inportazioen artean, ikatz minerala da azpimarratzekoa, azukre fabriketan eta zementu fabrikan askokontsumitzen baitzen; halaber, Lodosan superfosfatoak egiteko lehengaiak aipatubehar dira.
|
|
|
Esan dezakegu Euskal Herriko trenbidearen eraikuntza Madril eta Parislotzeko asmo logikoaz
|
eginiko
linea handi baten ondorioz gertatu zela, eta geroproiektu partzial osagarri batzuek ordura arte bete gabeko beharrizan batzukbetetzeko eginkizuna izan zutela.
|
|
|
Jakina denez, zerbitzuen prezio igoerak beste salkarienak baino handiagoak izan ohi dira. Hartara, prezio arruntetan
|
eginiko
neurkerak baino gutxiago balioztatzen du zerbitzuen produktua prezio konstantetan gauzatzen dena, eta zerbitzuetako ekarpena gutxiesten du. Horrek adierazten du 6.1 eta 6.2 irudietan azaltzen den sektore desberdinetako produktuaren parte hartzearen desberdintasuna.
|
|
|
Nolanahiden, 2000 urtean legatzaren egoera oso kezkagarria zela eta, 2001eko harrapaketaerdira murriztu nahi izan zuen Europako Batasunak. Arrazoi nagusia hauxe da: jaiotako legatz kopurua oso urria da gaur egun, Itsasoaren esplotaziorako Nazioarteko Kontseiluak
|
eginiko
azkeneko ikerketen arabera, eta beraz, harrapaketa kopuruak ere beherakada nabarmena izan du. AZTI euskal institutuak ere 1999anplazaratutako lan batek zioenez, iparraldeko legatz stockaren egoera maila biologiko seguruetatik kanpo zegoen.
|
|
|
Administrazio publikoan bilakaera kontrajarria ageri da, EAEan administrazio publikoa adarrak hirugarren sektoreko BEGari
|
eginiko
ekarpena berehorretan mantentzen delako, baina Nafarroan nabarmen egin duelako behera; 1980ko %9, 5etik 1995eko %7, 8raino. Ostera, hezkuntza eta osasungintza adarrekhanditu egin dute beren partizipazioa hamabost urte horietan lurralde guztietan.
|
|
|
Izan ere, hezkuntzan, osasungintzan eta beste zerbitzu publiko batzuetan produkzioa neurtzeko, bertan erabilitako inputen balioa da erreferentzia; eta honekin bat, jarduera horietan produktibitatearen bilakaeraren azterketa egitea ezinezkoa da. Arazo deigarriaere bada jakitea ezen, estatistikoki, beste sektoretako enpresetan
|
eginiko
zerbitzuakez direla hirugarren sektoreko kontuetan neurtzen; aitzitik, beste sektore horiekegindako ekarpen gisa eman ohi dira informazio iturrietan. Arazo hori plazaratzenda eskatistiketan industriako enpresaren enplegu eta ekoizpen osoa bigarrensektorean kokatzean, enpresa horretan kudeaketa, diseinua eta antzeko zereginakgauzatzean, horietan langileak ere badauden arren.
|
|
|
Hemen, azpimarratzekoa da produktuaren tertziarizazio maila apalagoa dela pezeta konstantetan egindako neurkerakontuan hartuz eta pezeta korrontetan egindakoarekin alderatuz. Lehenaren araberako zerbitzuen partizipazioak ozta ozta gainditzen zuen %50ko maila 1997anHego Euskal Herrian (ikus 7.3 irudia); aitzitik, pezeta korrontetan neurtutakoak%60ko mailatik gertu goratzen du zerbitzu jarduerek produktuari
|
eginiko
ekarpena (ikus 9.1 irudia). Mendebaldeko ekonomietan zabaldutako tertziarizazio prozesuaantzeko parametrotan gauzatzen ari da euskal ekonomian ere, beranduago eta beredinamika propioarekin garatzen ari den arren.
|
|
|
Ondorioz, euskalenpresek munduko merkatuetan duten salmenta ordezkaritza handitu egin zenhamarkada horren buruan, 13.2 taulak azaltzen duen legez. Hots, bertako enpresekmundu mailako merkatu kuota irabazi dute hamarkada horretan, hamarkadarenhasieran merkatu globalean
|
eginiko
elkartrukeetatik %0, 21 Hego Euskal Herrikoesportazioek osatzen baitzuten eta hamar urte beranduago ehuneko hori %0, 266raigo baitzen. Gogoan izan behar da ezen hamarkadaren erdian, 1996an alegia, merkatu kuota 1985ean baino apalagoa zela, eta, beraz, kuotaren aurrerakada batik bat1990eko bigarren erdian suertatu zela.
|
|
|
EAEan zein Nafarroan industria adar bateko esportazioen zein inportazioenjoera gorakorrak elkarrekin eman izanak iradokitzen duenez, nazioarteko merkataritzan bezala, Euskal Herriko kanpo merkataritzan ere gero eta indar handiagoa duindustriarteko merkataritzak. Beraz, Euskal Herriko kanpo merkataritzaren hazkundea ez da nagusiki espezializazio sektorialaren eta horrek eragingo lukeen sektorearteko naziozgaindiko salerosketen ondorio6, baizik eta ondasun berdintsuenartean
|
eginiko
naziozgaindiko elkartrukearena, batez ere.
|
|
|
Azpimarratzekoa da teknologia edukihandiko ondasunen esportazioak hartu duen nolabaiteko pisua. Egoera honetarairisteko, erabakiorra izan da 90eko hamarkadan euskal enpresek
|
eginiko
ahalegina, hamalau puntu aurrera egin baitu teknologia eduki handiko eta ertain handikoondasunen esportazioak, teknologia maila apaleko eta, batik bat, ertain txikikoondasunen esportazioen kaltetan.
|
|
|
Horrek agerian uztendu, arestian agertutako euskal ehun produktiboaren modernizazio saioa mugatuadela. Izan ere, puntako teknologiaren defizita azalerazten du aipatutako bilakaerak: inportazioetako teknologia edukia ez da nahikoa izan euskal sare produktiboazaharberrikuntza erritmo egokian bideratzeko, nahiz euskal enpresek ekipo ondasunetan
|
eginiko
inbertsio indartsuak puntako teknologiadun ondasun ugarireninportazioa ekarri duen.
|
|
|
Nafarroako kanpo merkataritzaren norabide geografikoaren azken hamarkadako bilakaerak ez du ekarpen berririk eskaintzen. 2000 urterako
|
eginiko
antzekoargazkia erakusten du 1990 urteak. Aldaketa aipagarrienak herrialde batzuen loturen eraldaketak dira.
|
|
|
Esan dugunez, merkatu hori izan da euskal ekonomiaren berezkomerkatu babestua, 1993an Europako merkatu bakarra indarrean ipini arte. Horrelaulertzen da ezen 1985ean, hots, Europako Elkarterako atxikimenduaren aurretik, Estatuko merkatuetan
|
eginiko
euskal produktuen salmenta BPGaren %60 izatea.Baina, hamar urte beranduago, Estatuko merkatuak euskal produktuen BPGaren%36 erakartzen zuen. Bitartean, Europako Batasuneko merkaturako joera alderantzizkoa izan da.
|
|
|
Hego Euskal Herriko ekonomiak nazioartean duen harreman sarea eta, oro har, sarbidea aztertzeko, merkataritza arloan
|
eginiko
bidea hartu dugu aintzakotzat.Nolanahi ere, aurreratu dugu, aldagai hori garrantzitsua izan arren, ez dela bakarraherri baten kanpo loturen analisia jorratzerakoan. Badira bestelako kanpo fluxuakere, ikusgaitzagoak direnak, baina eragin eta esangura handikoak, finantza harremanak preseski.
|
|
|
Eskuartean ditugun datu eskasekin honako hau azpimarra daiteke: azkenurteotan atzerriko kapitalek Hego Euskal Herrian
|
eginiko
inbertsioek gora egin dute oso era indartsuan. Fluxuak diren neurrian, aldagai horren urtez urteko emaitzak oso aldakorrak dira; baina, adibide gisa, atzerriko inbertsioa %250 handitu zenHego Euskal Herrian 1999 urtean, aurreko urteko kopuruarekin konparatuz8.Honela, azken urteotan Hego Euskal Herrira heldutako atzerriko inbertsioak igoegin dira Estatuko inbertsioekiko:
|
|
|
Bestalde, aipagarria da, halaber, atzerritik datorren kapital produktiboaren inbertsioaren helburu sektoriala. Horretan arreta jarriz gero, deigarria da nekazaritza sektoreak oso zati txikia jasotzen duela ikustea, eta, ostera, atzerriko kapitalekzerbitzu sektorean
|
eginiko
inbertsioa guztiaren erdia edo hortik hurbileko kopuruaordezkatu duela azken urteetan; preseski, 1997an erdia baino gehiago, eta 1998an%44, 1 Honek erakusten du, besteak beste, zerbitzuetako merkataritzaren ahuleziakitatuz atzerriko inbertsioen bidez bertan eginiko ezarpenek tokiko merkatura errazago heltzeko nahia, atzerriko zerbitzu enpresen aldetik. Lehenago 9 kapituluanaurreratu genuen legez, enpresentzako zerbitzuen erabilera maila apalekoa zeneuskal sare produktiboan; eta bertako eskaintzaren defizita estaltzeko, kanpokoenpresek eginiko ahalegina aurreikusten genuen.
|
|
|
Bestalde, aipagarria da, halaber, atzerritik datorren kapital produktiboaren inbertsioaren helburu sektoriala. ...iz gero, deigarria da nekazaritza sektoreak oso zati txikia jasotzen duela ikustea, eta, ostera, atzerriko kapitalekzerbitzu sektorean eginiko inbertsioa guztiaren erdia edo hortik hurbileko kopuruaordezkatu duela azken urteetan; preseski, 1997an erdia baino gehiago, eta 1998an%44, 1 Honek erakusten du, besteak beste, zerbitzuetako merkataritzaren ahuleziakitatuz atzerriko inbertsioen bidez bertan
|
eginiko
ezarpenek tokiko merkatura errazago heltzeko nahia, atzerriko zerbitzu enpresen aldetik. Lehenago 9 kapituluanaurreratu genuen legez, enpresentzako zerbitzuen erabilera maila apalekoa zeneuskal sare produktiboan; eta bertako eskaintzaren defizita estaltzeko, kanpokoenpresek eginiko ahalegina aurreikusten genuen.
|
|
|
Horretan arreta jarriz gero, deigarria da nekazaritza sektoreak oso zati txikia jasotzen duela ikustea, eta, ostera, atzerriko kapitalekzerbitzu sektorean eginiko inbertsioa guztiaren erdia edo hortik hurbileko kopuruaordezkatu duela azken urteetan; preseski, 1997an erdia baino gehiago, eta 1998an%44, 1 Honek erakusten du, besteak beste, zerbitzuetako merkataritzaren ahuleziakitatuz atzerriko inbertsioen bidez bertan eginiko ezarpenek tokiko merkatura errazago heltzeko nahia, atzerriko zerbitzu enpresen aldetik. Lehenago 9 kapituluanaurreratu genuen legez, enpresentzako zerbitzuen erabilera maila apalekoa zeneuskal sare produktiboan; eta bertako eskaintzaren defizita estaltzeko, kanpokoenpresek
|
eginiko
ahalegina aurreikusten genuen. Orain egiazta daiteke, beraz, ahalmen hori hezurmamitu egin dela, azken urteetan bederen, eta bertako zerbitzueskaria estaltzeko, zerbitzuen leku garapenerako hutsunea dagoela.
|
|
|
Horretarako enpresak atzerrian dagoen enpresa erosi ahal du, osoa edo zati bat, enpresa berri bateraiki ahal du edota lehendik zegoena heda dezake. Horrela, 1991 urtean EAEkoenpresek BPGarekiko kanpoan
|
eginiko
inbertsioa %0, 17ko ehuneko urria adierazten bazuen, 1998an portzentaje hori ia %2koa da10 1990eko hamarkadan euskalenpresek atzerrian eginiko inbertsioaren zenbatekoak Estatuko enpresek eginikoarekiko aurrerapauso handiak eman zituen, izan ere hamarkadaren hasieran erlaziohori %0, 9koa izatetik amaieran %3, 97koa izatera pasatzeko emandako urratsakdinamismo handia erakusten du. Alabaina, nahiko urrun geratzen da Estatukoarenbatez bestekoarekin alderatuz (%3, 4).
|
|
|
Horretarako enpresak atzerrian dagoen enpresa erosi ahal du, osoa edo zati bat, enpresa berri bateraiki ahal du edota lehendik zegoena heda dezake. Horrela, 1991 urtean EAEkoenpresek BPGarekiko kanpoan eginiko inbertsioa %0, 17ko ehuneko urria adierazten bazuen, 1998an portzentaje hori ia %2koa da10 1990eko hamarkadan euskalenpresek atzerrian
|
eginiko
inbertsioaren zenbatekoak Estatuko enpresek eginikoarekiko aurrerapauso handiak eman zituen, izan ere hamarkadaren hasieran erlaziohori %0, 9koa izatetik amaieran %3, 97koa izatera pasatzeko emandako urratsakdinamismo handia erakusten du. Alabaina, nahiko urrun geratzen da Estatukoarenbatez bestekoarekin alderatuz (%3, 4).
|
|
|
Hain zuzen, 1977/ 78 ikasturtean Euskal Kultur Departamentua sortu zen bere baitan. Departamentu horrek
|
eginiko
lanen artean bi bereizi genituzke geure harira: Euskara ikastaroak (EGA, Sakontze maila, eta abar) eta ikastoletako irakasleektitulu ofizialak eskuratzeko plangintza.
|
|
|
Zientzia eta Teknikari dagokienez, UZEIk
|
eginiko
beste lan aipagarri batMaileguzko Hitzak. Ebakera eta idazkera izenekoa da
|
|
|
Horrela, 1999/ 00 ikasturtean Medikuntzaeta Kirurgia Erizaintza II derrigorrezko irakasgaia eskaini zen, eta 2000/ 01ikasturtean 3 mailako Medikuntza eta Kirurgia Erizaintza III derrigorrezkoirakasgaia eskaini berri dute. Zoritxarrez, Donostiako Erizaintza EskolaUnibertsitarioak
|
eginiko
Euskara Plangintza ez da betetzen ari.
|
|
|
Medikuntzari dagokionez, euskal lerrora gero eta ikasle gehiago hurbiltzendiren bitartean, azken urtetako irakasle berririk ez hartzeak masifikaziora daramaeuskal lerro hori; are gehiago, hezkuntza praktikoari dagokionez. Gainera, Fakultatetik bigarren zikloa euskalduntzea Osakidetzaren euskararen planari edo erabilerari lotua ikusten dugun bitartean, badirudi Jaurlaritzako erakunde horrek ez duelaurratsik ematen alor honetan, Fakultatearekin
|
eginiko
hitzarmen gabeziakerakusten duenez. Beraz, epe laburrean, Medikuntzan azken urteotan dagoenplangintzaren geldialdia jarraituz gero, kezkatzeko moduko egoeran sartuko garaeuskararen garapenari dagokionez, nahiz eta ikasleriaren eskariak gora egin, aurtengo lehen mailako ikasleen ia erdiak euskal lerroan matrikulatu izanakadierazten duen moduan.
|