|
2000
|
|
|
Izan ere, berau praktikatzen dutenek ez dute armak uzteko inolako borondaterik. Bien bitartean, beste aldean gaudenon ahaleginek nahiz batzutan gure jokabideetan huts egin
|
dezakegun
deus gutxirako balio dute.
|
|
|
Harritsu eta menditsuagoa Gipuzkoan, inguru osoa mendean hartzen duen Txindoki gailur zorrotz eta izugarria bertako errege absolutua da. Nafar zatia berriz, arbolatsu eta landaretsuagoa, imajina
|
dezakegun
errepiderik zoragarrienak zeharkatzen du. Alboetan milaka xehetasun eder erakusten ditu bideak.
|
|
|
Ez gaude prest horiek jakiteak ahalbidetzen duen kultur munduari eta nazioartean murgiltzeko ematen duen aukerei uko egiteko, beste arrazoreen artean, ikasi dugulako, berandu ikasi ere, gaztelania gure hizkuntz berezkoa ere badela, latinetik etorria eta hemen sortua, gure artean 2000 urteko bizitza duena eta bere baitan euskararen aztarnak ere badituena. Euskaraz inoiz mintzo zirela ziurtzat ezin jo
|
dezakegun
Nafarroako lurralde garrantzitsu baten hizkuntza da, Nafarroako Erresuma historikoaren benetako osagarri eta ardatza.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narratzaile orojakile batek ematen digu gogoeta hauen guztien berri. Are gehiago, narratzaile hau Teresa modura irudika
|
dezakegun
narratarioari mintzatzen zaio. Beraz, istoriaren pertsonaia nagusia izango litzateke eleberri honetako narratario intradiegetikoa.
|
|
|
Orokorrean, hiru pertsonaia besterik ez zaizkigu deskribatzen eleberri osoan zehar. Batetik, bere senarra" Andres, profesionalki eta sozialki garailetzat jo
|
dezakegun
gizona": bere maitalea," Luis, aspaldiko lagun min eta maitea"; eta azkenik, Teresa bera.
|
|
|
Izenburuan ikus
|
dezakegun
moduan, giroak edo naturak garrantzia berezia du. Honela, eguraldiaren bidez egoera animikoak deskribatzen dizkigu:
|
|
|
Hortaz, narratzaileak pertsonaia gatazkatsuak, hau da, biribilak irudikatuko ditu. Pertsonaia nagusia aintzat hartuz, esaterako," Zalantza, ezinegona, beldurra eta barruko nahasdura dira Edorta Jimenezen pertsonaia arketipikotzat ere jo
|
dezakegun
Onofreren ezaugarri nagusietako batzuk." (Egunkaria I) Hartara, pertsonaien mundu aberatsa azaltzen da, sentimendu, kezkak, gatazkak, bakardadea,...
|
|
|
Izan ere, gure erakunde honen arautegia 1920 urtean egina da eta 1976 urteko otsailaren 26an Espainian Errege Dekretuz onartua izan baitzen (ikus, argibide gehiagotarako, liburu honetako 51 orrialdea). Eta horien arabera, euskararen alde nola joka
|
dezakegun
adierazten nuen.
|
|
|
Egunkari erregionalista edota Euskal Herritik kanpokoenartean, EL PAIS DEL PAIS VASCO egunkarian soilik du presentzia aipagarria, gainerakoetan ia existitzen ez den bitartean (beti ere Nafarroan bertan argitaratzen direnegunkariak alde batera utzita, jakina). Nolanahi dela, Baskongadetako berripaper erregionalistek eta egunkari madrildarrek Nafarroarekiko duten jarrera, Nafarroako egunkari erregionalistek Euskal Autonomia Erkidegoarekin dutenaren parekoa da, 4 grafikoan ikus
|
dezakegun
legez.
|
|
|
Izan ere, osoberdinak baitira portzentajeak batean eta bestean. Atera
|
dezakegun
lehen ondorioa, beraz, honako hau da: lurraldearen ikuspegitik begiratuta, Euskal Herriaren irudi beraosatzen dute egunkari biek, herrialde eta herrialdez gaineko egitate bakoitzari antzekopisua emanez batak zein besteak.
|
|
|
Dena dela, oro har, guk filosofia bat daukagu: ez dioguhainbeste garrantzi ematen Estatuek gure eskubideei egiten dieten errekonozimendu ezari, bai ordea guk eduki
|
dezakegun
izateko eskubideari eta hori martxan jartzeari. Eta filosofia horrekin planteatzen dugu Iparraldea eta Nafarroako egoera, hala nola Arabakoa (zenbait zonalde urbano) eta abarrekoa; izan ere, antzeko fenomenoa eduki baitezakegu horietan.
|
|
|
–Hemen eta Orain?. Hau da Gestalt Terapiaren printzipiorik aipagarriena.Guztia orain eta bertan gertatzen da, oroit, senti eta ahantz
|
dezakegun
guztia.Iragana orainean gogoratzen duguna da, eta geroa etortzear dago. Laburbilduz, bizipenak denak orainean gertatzen dira.
|
|
|
Horregatik, gaur egun, TAB sistema batean lor
|
dezakegun
kalitate eta naturaltasun maila ia aldi linguistikoaren menpe baino ez dago. Artikulu honen helburua prozesuhonen aldi guztiekin lotuta dauden arazoak erakustea da, euskararen kasuan.
|
|
|
Testuen etiketazioa: testutik atera
|
dezakegun
esaldiaren intonazioaren ezaugarri multzoak dira etiketa horiek, ez daukagun informazio gehigarria erabili barik.
|
|
|
Honelako kasuetan, ordea, galdera egileak kezkabaino gehiago nahasmena du bere buruan. Alde batetik, konturatu gabe euskaltzaleokzapaltzaileen diskurtsoa geureganatu dugula ematen du; bestetik, guda galtzailearenedo porrotaren morala izenda
|
dezakegun
hori sumatzen da; eta azkenik, laburbilduta, besteak baino gutxiago izatearen konplexua agerian gelditzen da (espainiar frantziarbatek ez dio galdera hori egiten bere buruari, ez modu existentzial horretan behinikbehin; eta orokorrean ez du onartzen bere izatearen ukapena). Gainera, gure izateariburuzko zalantza horiek ezjakintasuna edo planteamendu metodologiko okerra uztendute agerian.
|
|
|
Iruzkina sortze lana denez gero, ezin daiteke bere egiturari buruzko formula zehatzik eman. Esan
|
dezakegun
gauza bakarra ondokoa da: elementu azalgarri eta narratiboak, interpretazioa eta ondorioak dauzkan hitzaldi taxutua da iruzkina.
|
|
|
Address station KDKA, Westinghouse, Pittsburgh, Pennsylvania? izan ziren estazio hartako esatariaren hitzak, iparramerikarrentzako lehenbiziko albistegi erregulartzat jo
|
dezakegun
hartan aipatu zirenak (Bittner, 1977, 1); hots, irratilariek feedbacka eskatzen zuten, entzuleei buruz zerbait jakitearren. Nahiz eta albisteak hedatu zituen lehenbiziko irrati estazio komertziala KDKA izan, ia aldi berean Detroit News (8MK) izenekoa ere konturatu zen informazioa irratiz igortzearen abantailaz.
|
|
|
ARESTIAN teleskopioaz mintzatu natzaizu... eta, ildo horretan sarturik, erran dizut nola memoria har
|
dezakegun
arimaren teleskopiotzat, zeren eta iraganeko kontuak oraingo orainerat hurbil baitiezazkiguke, denboran barrena. Baina, denboraz ari naizela, herenegun izan nuen ametsa kontatu nahi nizuke.
|
|
|
—Nik bazekiat ezen geure egiteko honetan ezin ibil gaitezkeela bertze guztien kontra buruz buru, eta bazekiat, berdinzki, ezen, geure kasuan, biderik luzeena dugula biderik laburren. Baina, nola izotzak, urteen eta mendeen buruan, harkaitzak ere hausten dituen, hala, libertatearen alde egin
|
dezakegun
gutia ere ez duk alferrikakoa izanen. Eta, bide luze horretan, imajinazinoa eta pazientzia izanen dituk gure armak —eta, irri bihurri bat xuxentzen zigula, nola ohi baitzuen jostetan ibiltzen zenean, erantsi zuen—:
|
|
|
Baina badakik nolakoa den jendearen jokabidea, baita zenbait biograforena ere, sainduei buruz eta gizon handiei buruz ari direnean, eta nola haien egite handiak are handiagotzen dituzten eta exageratzen. Eta, baldin Galileorekin horrela hasten bagara, nork daki non akaba
|
dezakegun
: nork daki, bai, egunen batean norbaitek Mironen diskoboloa ikusi eta, pertsonak, lekuak eta denborak nahasturik, erranen ez ote duen:
|
|
|
Zeren eta halakoa baita libertatea: gose bat da eta egarri bat da, lur batetik bertze baterat garamatzana eta nekez ase dezakeguna, eskura
|
dezakegun
liberta tea libertatearen parte bat baizik ez denez gero... eta libertatea nehoiz konkistatzen ez den lurra denez gero, Piarres Oihartzabal kapitainak erraiten zidan moldean.
|
|
|
Len goaia arimak eraikitzen duen tresna da, eta kristal bat da, begien eta munduaren artean ipintzen duguna, mundua, gisa horretan, mugatu eta interpretatu ahal izaiteko. Eta, hala, zenbatenaz kristala gardenago eta transparentago izan (eta lengoiaren erabilpena, beraz), hainbatenaz leialago eta fidelago ikusiko dugu mundua, eta hainbatenaz egiazkoago izanen da munduari buruz egin
|
dezakegun
interpretazionea. Ordea, beldurraren eraginez kristala lurruntzen bazaigu, edo nahikeria hutsez beira koloretsu bat ipintzen badugu, hemen gorri, hor hori eta han urdin (eta metaforak eta metaforak erabiltzen baditugu, beraz), ez dugu mundua den bezala ikusiko, ez mugatuko, ez interpretatuko, eta gure beldurraren edo gure nahikeriaren araberakoa izanen da, nehola ere ez buru-argitasunaren eta arrazoinezko arrazoinen araberakoa, nola izaiten baita erabiltzen dugunean numeroen hizkuntza guztiz doia, justua eta gardena.
|
|
|
Eta ez nuen kulparik. Izan ere, ez al da egia, jaun André, ezen hain dugula bizi-nahia eta iraun nahia senari eta lotua —gizonak lehenik eta behin bizi eta iraun egin nahi duenez gero—, non lehenagokoa baita, beti eta ezinbertzez, geure burua salbu ikusteagatik senti
|
dezakegun
bozkarioa, bertzeak hiltzen ikusteagatik har dezakegun pena baino. Ote da hori zeren, bertzeen heriotzak gure bizitzaren inportantzia azpimarratu ez ezik, bat bateko betikotasuna ere sentiaraz baitiezaguke, azken finean...?
|
|
|
Eta ez nuen kulparik. Izan ere, ez al da egia, jaun André, ezen hain dugula bizi-nahia eta iraun nahia senari eta lotua —gizonak lehenik eta behin bizi eta iraun egin nahi duenez gero—, non lehenagokoa baita, beti eta ezinbertzez, geure burua salbu ikusteagatik senti dezakegun bozkarioa, bertzeak hiltzen ikusteagatik har
|
dezakegun
pena baino. Ote da hori zeren, bertzeen heriotzak gure bizitzaren inportantzia azpimarratu ez ezik, bat bateko betikotasuna ere sentiaraz baitiezaguke, azken finean...?
|
|
|
6 Kulturak berez baliotsuak direlako (ikuspuntu esentzialistatzat jo
|
dezakegun
ikuspegia, alegia) edota esanguratsu diren bizimodu ezberdinetara sarbidea eskaintzen dutelako (ikuspegi instrumental bezala bataiatu daitekeen ikuspegia), garrantzi handiko auzia bada ere, idazki honetan jorratuko ez dugun gaia da.
|
|
|
Izan ere, honako suposaketa iruzurtitik abiatzen dira: auzi filosofiko batek, ikerketa metodologikoki zuzen baten bidez edozein egoeratan aurki
|
dezakegun
ebazpen razional bat eta bakarra du. Hau da, beraz, Neurathen ustez, hipokrisira eta etsipenera eramaten gaituen sasirrazionalismoa.
|
|
|
Batzuetan berez ez dituzten propietateak izango balituzte bezala hautematen ditugu objektu fisikoak —uretan goilara okertua dagoela dirudi, bi dimentsioko irudiek hiru dimentsio dituztela dirudi, etab.— Goilara okertua ez dagoenez eta marrazkia hiru dimentsiokoa ez denez, ikusten dugunak zerbait gehiago izan behar du, goilara eta marrazkia errepresentatzen dituen irudi mentalaren antzeko zerbait. Gauza bera gertatzen da haluzinatzerakoan, ikus
|
dezakegun
objektua benetan ikusten dugun tokian ez dagoelako. Ikusten duguna, esango lukete fenomenalistek, gure sentimen daturen bat da.
|
|
|
Kasu honetan elearen erabileraren zilegitasuna ukatu dugu. Hitza erabiltzen duen pertsona babigak diren gauza batzuk eta ez diren beste batzuk daudelakoan badabil behin eta berriro, giza adimen xume eta finituak babiga dena betiko sekretua izango dela kontuan izatea besterik ez du, bitartean hitz jario hutsal lez izenda
|
dezakegun
arren.59
|
|
|
Badirudi Hamletek dioenak ona eta txarra, guregandik kanpoko munduaren ezaugarriak ez diren arren, gure gogo egoeren ezaugarriak direla inplikatzen duela. Baina esan nahi dudana da gogo egoera ez dela ez ona, ez txarra, zentzu etiko batean, gogo egoerarekin, deskriba
|
dezakegun
gertakari batez ari garen heinean. Adibidez, gure munduko liburuan xehetasun fisiko eta psikologikoez betetako hilketa baten deskribapena irakurriko bagenu, gertakari hauen deskribapen soilak ez luke proposizio etiko dei genezakeen ezertxo ere edukiko.
|
|
|
Esan behar dut orain, halako zientzia bat balego, etikak benetan zer izan lukeen bururatzean, emaitza nahiko argia iruditzen zaidala. Argia iruditzen zait pentsatu edo esan
|
dezakegun
ezer ez litzatekeela izango gauza hori. Ezin dugu idatzi berez sublimea dena eta beste gai guztien gainetik dagoena gaitzat izango lukeen liburu zientifikorik.
|
|
|
Errepide zuzena aurretik erabakitako helburu batera eramaten duen errepidea da; nahiko argi geratu zaigu ez duela zentzurik errepide zuzenaz mintzatzeak aurretik erabakitako helburu hau kenduz. Ikus dezagun orain" erabat zuzena den errepide a" adierazpenarekin zer esan nahi
|
dezakegun
. Uste dut errepidea ikusitakoan edozeinek, beharrezkotasun logikoaz, jarraitu liokeela, edo ez jarraitzeagatik lotsatuta geratu.
|
|
|
Adibidez, adinaren lorean erregea hil behar dutela azaltzerakoan, bestela, basatien ikuskeraren arabera, beren arima ez bailitzateke fresko mantenduko. Kasu honetan, esan
|
dezakegun
gauza bakarra hauxe da: ohitura eta ikuskera hauek elkarrekin agertzen direnean, ohitura ez da ikuskeratik sortu, baizik eta biak elkarrekin doaz.
|
|
2001
|
|
|
Baiñan, bestalde, gurea oso egoera larria da. Ez baitigu ezer egin
|
dezakegun
esperantzarik. Ezer egin, alegia, mundu onen zimentuak aldatzeko.
|
|
|
Behatoki hau Nafarroan aurki
|
dezakegun
ikusgarrienetakoa da. Nabaskoze eta Irunberri arteko errepide alboan dagoenez gainera, bertara iristea ezin errazagoa da.
|
|
|
Euskal antzerkiak, orokorrean, ez dio ezer berririk eskaintzen euskal kulturari. Euskal eszenatokietan ez dugu ikusten bertakoa bezala identifika
|
dezakegun
antzerki bat, eta ez naiz ari folkloreaz edo antzekoaz. Euskal antzerkiari bere bide propioa egitea falta zaio.
|
|
|
Espainiako nahiz Frantziako estatuek inposatzen diguten marko juridiko politikoaren sostengurako tresna den autonomismoa, alde batetik, eta, burujabetzaren bidea, bestetik. Madrilen argi ikusten dute hau, eta gainera, abertzale eta progresistok bat eginik, Estatuarekiko konfrontazio politikoaren bidetik indar metaketa bat gauzatu eta gehiengo soziala biltzeko izan
|
dezakegun
gaitasunaren beldur dira.
|
|
|
Bertaratzeko aukera emango digun errepidea berriz (begiratoki funtzioa ere betetzen du) 500 metro aurrerago hasten da. Azkenean, aldapa jaitsi eta gure geografian aurki
|
dezakegun
mirari natural artifizial mitiko eta izugarrienetako baten azpian geratuko gara. Orain, eskailera jarraiki, eta goiko Gaztelugatxeko Donibane baseliza haitzaren misterio eta edertasunarekin topo egingo dugu.
|
|
|
Horren adibide, 1423an Carlos III. Nobleak Bianako Printzerria fundatu zuela. Nafarroan eta geroago Gaztelan sartu ondoren, XVI. eta XVIII. mendeen artean hiriak garapen handia ezagutu zuen; ordukoak dira ikus
|
dezakegun
monumentu eta jauregi askotxo.
|
|
|
Horregatik, gure herriak merezi duen gizarte baketsu eta normalizatuaren alde egin
|
dezakegun
keinurik onena alderdi guztion elkarrizketa mahai bat eratzea da, zintzotasunez, borondate onez eta elkarrizketaren balioan sinetsita
|
|
|
Izan ere, mendi eder honetako gailurrera ailegatzen denak zoriontasuna besterik ezin du sentitu, hain miragarriak baitira mendia bera zein gailurretik ikusgai eta gozagai dugun ikuskizuna. Inguruko jendeak hainbeste mirestu eta maitatutako mendi honek imajina
|
dezakegun
ikustaldirik zoragarrienetakoa eskaintzen digu:
|
|
|
Okabe mendia, Iratiko ikuspegirik politenetakoa eskaini dezakeen 1.466 metroko gailurra izateaz gain, bere magalean Euskal Herrian aurki
|
dezakegun
kromletx multzorik garrantzitsuena erakusten du, Illarritakoa hain zuzen ere.
|
|
|
Nafarroako Irati Ipar Euskal Herrikoa baino arbolatsuagoa da eta Iparraldean mendietan soiluneak badira nagusi, Nafarroako aldean pagoz eta, batez ere, izeiez beterik daude basoak. Aste honetako ibilbidean zuhaitzez inguraturik doi doi ikusten den Irabiako urtegirantz hurbilduko gara, hori bai, euskal Pirinioko herririk ederrenetakotzat jo
|
dezakegun
Otsagira derrigorrezko bisita eginez. Azkenik, bere garaian armen ekoizpenean garrantzi handikoa izan zen Orbaitzetako ola ikusiko dugu, Iratiren bihotz bihotzean.
|
|
|
Amodioa, gorrotoa, sexua eta heriotza,.... nobela honen indarra azpimarratzen duten osagaiak dira, dudarik gabe. Bataillek noizbait esan zuen bezala, bada" sakratuaren erotismoa" dei
|
dezakegun
erotismo mota bat. Bertan, maitatzen dena suntsitu, akabatu egiten da eta horixe da, hain justu, maitatzeko modu bakarra.
|
|
|
Desagertuz joan dira, maila eta atal desberdinetan antolatutako kapituluak, eskema esplizito baten arabera zehaztutako nobelak, eta azaleratzen, aldi berean, pertsonaia desberdinen ezinegon eta bizikizunak. Gero eta garrantzi handiagoa du kontagai denaren bilakaerak berak, eta horretarako irakurlearen piztu nahi duten estrategiak erabili behar badira (azpimarragarria da Bihotz bi ren azken orrietan kausi
|
dezakegun
suspentsea) narratzaileak erabili egiten ditu.
|
|
|
Saiakera horrek torturaren izaeraz eta poesiaren izaeraz hausnartzen du, testu ederra sortu arte. Torturaz nola idatz
|
dezakegun
pentsatuz hasten du lana Berger ek. Ez da soilik samina azaltzea zaila dela, baizik eta torturak hitz egiteko elkar ulertzeko ahalmena kendu egiten digu, beraz, poesiaren sena eta bihotza jotzen du eta bertan hil.
|
|
|
Irudia izenen pilaketan moldatzen bada, aditzak bere karga narratiboa galtzen du eta ikuspegi honetatik aditza bera ere elementu iradokorrez osatzen da. Zinemaren eraginak espazioaren eta denboraren moldaera berria ekarri du poesigintzara, agian, kubista dei
|
dezakegun
moldaera, plano desberdinak batera agertzen dituena. Eta Atxagaren poesian joera surrealistengatik ziurrenik, aditzak oraindik indar berezia gordetzen badu ere, collagearen teknikak berarekin dakar klasizismoak begi aurrean eta orrialdean jarri zigun jarraipen logiko eta zentzu bakarrekoaren aurka joateko indarra.
|
|
|
erreserbak konfirmatzea zein epetan eska
|
dezakegun
.
|
|
|
Enplegua bilatzeko lehen urratsa norbere burua aztertzea da, zer eskain
|
dezakegun
aztertu eta lanpostu batean gehien baloratuko diren alderdiak zehaztea.
|
|
|
Bataille k noizbait esan zuen bezala, bada, sakratuaren erotismoa? dei
|
dezakegun
erotismo mota bat. Bertan, maitatzen denasuntsitu, akabatu egiten da; eta horixe da, hain justu, maitatzeko modu bakarra.Aurreko nobeletan bezala, oraingoz azkena den Bihotz bin ere, gure sentimenduezkutu eta ilunenetan sakondu nahi izan du egileak.
|
|
|
Desagertuz joan dira, maila eta atal desberdinetan antolatutako kapituluak, eskema esplizitu batenarabera zehaztutako nobelak, eta azaleratuz, aldi berean, pertsonaia desberdinenezinegon eta bizikizunak. Gero eta garrantzi handiagoa du kontagai denaren bilakaerak berak, eta horretarako irakurlearen jakin mina piztu nahi duten estrategiakerabili behar badira (azpimarragarria da Bihotz biren azken orrietan kausi
|
dezakegun
suspentsea), narratzaileak erabili egiten ditu.
|
|
|
Telebista piztu eta CNN albistegia ikusiko duzu. Bihar hiru orduz edan gabe egoteko eskatuko dio gobernuak Sri Lankako populazioari, Elefanteen Atakan egarriz hildako soldaduen gorazarrez, Gure heroien omenez egin
|
dezakegun
gutxienekoa da esango du Sarath Munasinghe jeneralak, bihar tigre tamilek srilankar soldaduei egindako setioaren urteurrena beteko baita. Aljerian sarraskiak eguneroko gauza bihurtu dira eta albisteen aurrean, esango du berriemaileak, Ez da posible eta, ia aldi berean, Ohizkoa da erantzuten du jendeak.
|
|
|
‘Bisita egin eta ea zerbeza bana edan
|
dezakegun
, ’ erantzun genuen.
|
|
|
Bat bakarrak aurkitu zuen kokalekua lege berrien barruan. Mende honekin bateratsu jaio zen Deustukoa, gero argi eta garbi ikus
|
dezakegun
neurrian hazi eta zabalduko zena4.
|
|
|
Funtsean bat gatoz: hura eta ni, alegia, etsirik gaude euskara ez dugula bertan behera gupidarik gabe utz
|
dezakegun
huskeria. Nik, ordea, ez dut sinesten hizkuntza eta pentsamoldea elkarri hark uste duen neurrian loturik dabiltzanik, behin eta berriro aditzera eman dudanez.
|
|
|
Azkeneko bilera aurten egin da Gasteizen, Fakultatearen itzalpean, joan den udaberrian. Eta ez daki oraindik inork nor jar
|
dezakegun
eratzaileen buru, Tovar-ek umezurtz utzi duen lekuan.
|
|
|
Hau tenperatura altuko supereroankortasuna dugu: Bednorz en eta Muller en esperimentuan erabilitako supereroalearen tenperatura kritikoa °C koa den bitartean, 1987 urtean °C ko tenperatura kritikoko supereroaleak aurkitu ziren, eta gaur egun lor daitekeen tenperatura kritikorik altuena °C koa dugu. Tenperaturahoriek giro tenperaturarekiko txikiak izan arren, laborategi guztietan eskura
|
dezakegun
nitrogeno likidoaz baliaturik lor ditzakegu, eta etorkizunean giro tenperaturan supereroankortasuna erakusten duten materialak aurkitu ahal izango dira, agian, horrek egungo gizartean sor lezakeen iraultza teknologikoa nabari nabaria delarik. Adibidez, gure etxeetako argiindarra ehundaka kilometro bidaiatu ondoren heltzen zaigu, zentral elektrikoek sorturiko energia gehiena bidean galtzen delarik.
|
|
|
Erasooi dagokienez, berriz, nik uste dut intrantsigenteago izan behar genukeela euskara ideologia jakin batekin identifikatu nahi dutenekin. Ho rtik gora zer egin
|
dezakegun
ez dakit nik, zenbaiti euskara guztion ondare dela ulertarazteko, hori ulertu baino nahiago baitute, antza, euskara ideologia jakin batekin lotuta dagoela diotenei sinetsi, eta lasai bizi.
|
|
|
Ideia ezin hobea da XX. mendeko inperioaren egoera eta estrategia era zuzenean laburtzeko. Estrategia hau inperioaren muina da, Interneten irakur
|
dezakegun
moduan. 2000ko azaroan CIAk txosten bat jarri zuen sarean," Global Trends 2015: ADialogue About the Future With Nongovernment Experts" izenekoa5 National Intelligence Council erakundearen eskutik, txosten honetan esaten digute nola ikusten dituen EEBBen intelligentsia militarrak 2015 urteraino globalizazioaren estrategia eta ondorioak arlo desberdinetan, hala nola politikan, ekonomian, industrian, zientzian, teknologian, demografian, inform azioan.
|
|
|
Platonek ideiaren esanahi hau berrartzen du filosofian erabiliz. Gauza baten ideia ez da haren gainean egin
|
dezakegun
irudikapena, gauza hori egonkor bilakatzen duen dimentsio hori baizik. Eta horregatik, Platon urrutiago ere badoa, ideia gauzaren egitura bera eta gauzaren agerpenaren oinarria dela dioenean.
|
|
|
Silogismoak (arrazoiketak) sofisma bihurtzen badira, arrazoimenaren sofismak dira eta ez ahoskatzen dituen gizakiarenak, norbaitek arrazoimenaren erabilera okerra egitean sortzen direnak. Beraz, ez da begiak zorroztuz edo arrazoiketa arretaz jarraituz desagerrarazi
|
dezakegun
ilusioa. Makila uretan sartzean okertzen da, badakigu benetan ez dela horrela gertatzen, baina ezin dugu bestela ikusi.
|
|
|
Kantek berehala esango du, ordea, horrelako izaki bat pentsatzea zilegizkoa dela (arrazoimenak berak eskatzen du hori), baina izaki hori existitzen dela esatea legeztatua ez dagoen urratsa dela. Arrazoia garbi dago, horrelako objektu bat ez litzateke ezein esperientziatan ezagut
|
dezakegun
objekturik izango. Hala ere, historian zehar pentsalari asko izan dira jainkoaren izatea arrazoimenaren bidez frogatu dutela uste izan dutenak.
|
|
|
Honekin Metafisika zaharraren handiusteari erabateko kolpea ematen zaio. Kanten arabera arimaren hilezkortasuna ez da ezagut
|
dezakegun
zerbait. Guk betebehar moralari etengabe zoriona lotzen ahalegindu behar dugula baino ez du esan nahi.
|
|
|
Gorago egin dugun baiespenera itzuliz, egiaren arazoa harrotu behar dugu zerbait. Eta egin
|
dezakegun
galdera zehatza hau da: ‘Egia ere gizakiaren gogokoa delako da hori —egia, hain zuzen—? ’.
|
|
|
Horregatik, bizirik gauden bitartean ez ditugu nahi (ez ditugu behar) hitz handios horiek. Ez dugu Maitasunik eta kontu faltsurik nahi, baina maitasunaren keinurik gabe ezinezkoa litzateke aurrera egitea, gure bizitzaren bukaera (egia bakarra) iritsi bitartean heldu eskutik, hori da zintzoki eska
|
dezakegun
gauza bakarra. Eta bat batean bitartean hitz xumea eta ezdeusa hitz potolo horiek guztiak baino mila aldiz esanguratsuago egiten da gure begien aurrean, gauza gehiago esaten die bitartean hitz ustez errazak gure buru bihotzei diskurtso ustez bukatu eta ustez koherente horiek guztiek baino.
|
|
2002
|
|
|
Bere egituran oinarrituta, bere indarrez egiten da sagardoa. Dolare sistema hau geure begiz, oso osorik ikus
|
dezakegun
bakarra da Euskal Herrian. Garai hartako baserrietako dolareak suak erre zituelako edota denborarekin baserriaren barneko espazioa eraldatu egin zutelako desagertu egin dira.
|
|
|
Orduan egin ez genuen lana egiteko ordua da: horretarako prest dauden eragile sindikal, sozial eta politikook elkarrekin zer egin
|
dezakegun
erabaki eta hori egiten hasteko zein baldintza behar diren zehazteko eta lanari ekiteko ordua; noski, mahai gainean ditugun arazoei bizkarra eman gabe. Funtsezko adostasun hori erdiesten ez dugun artean, aldarrikapen orokorretan ados izanagatik, ez gara orain eta hemen elkarrekin ganorazko ezer egiteko gauza izango
|
|
|
Kontu hauek guztiak euskal literatur ikerketek izan duten gutxiespenarekin lotuta daude. Jonek eta nik oso argi daukagu irakasten dugunaren garrantzia zein den, zein lan garrantzitsua egin
|
dezakegun
klaseetan. Guk, oraindik ere, unibertsitatean, ikasleei testuak «irakurtzen» edota «aztertzen» erakusten diegu, testuetan barneratzen.
|
|
|
Orduan eremu formalari eman zitzaion garrantzia eta orain ikusten da eremu ez formalak duena, batez ere gazteengan; hau da, hiztun osoak lortu behar ditugula, eta ez bakarrik irakaskuntzarako hiztunak. Duela hamabost urte hasi zirenak ez zuten gaur egun izan
|
dezakegun
perspektiba hori eta gerora begira hobeto aritzeko aukera izango dugu: ikastetxeetako hizkuntza planak, planteamendu globalagoak, udalerri mailako plangintzak...
|
|
|
Baina on line ikasketek zerbait ahalbidetzen badute espazioaren muga haustea da. Horrela, euskaldunok atzerriko unibertsitateetan ikas
|
dezakegun
heinean, atzerritarrek ere geurean ikas dezakete. Jarraian etxeko eskaintzaren errepaso txiki bat egingo dugu, ikuspegia zabaltzeak gai honi orrialde kopuru gehiago eskaintzea eskatuko bailuke.
|
|
|
Honen aurrean, nire jarrera ikertzea da. Egin ditzagun frogak, homeopatiatik zerbait erabilgarririk atera
|
dezakegun
jakiteko. Gertatzen dena da froga horiek egiten direla, eta ez direla gauza baliagarriak aurkitu.
|
|
|
Honekin batera, bi aldi bereizten ditu euskal eleberri modernoari dagokionez: eleberrigintza existentzialistaren itzalak menderatzen duen aldia() eta zentzu hertsian moderno kontsidera
|
dezakegun
euskal eleberriarena (1969...), hau da, Egunero hasten delako lanarekin hasten dena.
|
|
|
Inoren hutsegiteez senti
|
dezakegun
kulpari dagokionez, norbera besteren bizitzaren erantzule den (edo zein neurritan den) planteatzea komeni da.
|
|
|
Oso lasaigarria da besteei geratzen zaizkien gauzetan erantzukizuna gurea ez dela egiaztatzea, baina besteak gure uste eta iritzien menpe egon gabe bizi daitezen onartzen dugunean senti
|
dezakegun
bakardadea onartzen ere jakin egin behar da.
|
|
|
Izen bat baino gehiago ditut, baina Zilarbizi edo Merkurio deitu nahi badidazu, beste edozein izenekin bezain gustura geratuko naiz batarekin zein bestearekin. Esadazu zein den abentura horren zailtasuna, hitz egingo dugu arazoari buruz, eta ikusiko dugu zer egin
|
dezakegun
.
|
|
|
Bada dioenik munduaren pertzeptzioa hizkuntzak berak ezartzen duela. Alegia, izenda
|
dezakegun
heinean ezagutzen dugula mundua. Hitzik ez bada, ez dugu, ikusten?.
|
|
|
zen.fst izango da proba
|
dezakegun
itzultzailea. Dena den, aurretik proba batzuk egin daitezke lexc barruan random eta lookup komandoen bitartez:
|
|
|
Hortaz, proposa
|
dezakegun
erregela orokorra hau da: genitiboa eta motibatiboa elkarren segidan ditugunean, azken analisian motibatiboa bakarrik jasoko dugu, hori baita benetako informazio baliagarria.
|
|
|
Murriztapena ezarri dugu halabeharrez, leku izen bereziek, izen arrunt bizigabeek eta erakusleek (bizigabeekin doazenean) ez dute-eta hemen lekurik,[+ biz] tasuna ez dutelako. Proposa
|
dezakegun
erregela, beraz, hau da:
|
|
|
Beldurra eta herabetasuna Baserriko animaliak egokiak dira beldurrak, txirrin patologikoak, mutismoa, gorreria eta baita gizarte trebetasunetan zailtasunak gainditzeko ere. Espezialistek diotenez, baserriko animalia baten konfiantza lortzea «geure beldurrei buruz egin
|
dezakegun
lanik onena da». Salama doktoreak esan duenez, izututa dagoen animalia bat laztantzen ari da «arteria presioa jaitsi eta bihotz maiztasuna murriztu».
|
|
|
Listeria monocytogenes. Edozein lekutan aurki
|
dezakegun
mikroorganismoa, nahiz eta hazteko baldintza egokienak produktu anaerobioak eta hoztuak izan. Haietan, hazkunde abiadura bereziki handia izan daiteke.
|
|
|
egun ere, zorionaren aurpegietako bat imajinatu nahi izaten dudanean, irudi hura datorkit burura maiz, bizpahiru segundokoa: bata baita gizakion bidea, beste bat jainkoena, eta bakanak bezain iragan azkarrekoak baitira bidegurutzeak, non gure bizitza lurtarra jainkozko zerbaitek ukiturik nabari
|
dezakegun
. Gero, biek batera egin genuen aurrera.
|
|
|
Eta nolatan orduan ez zen dena ilunpe eta hotzikara, orain ere, hizkuntza artatu eta zaindu nahi dugula eta, Buletin ofizialak euskaraz irakur ditzakegun honetan, eta Windows bera ere euskaraz erabil
|
dezakegun
garai honetan (egin ote du euskarak horiek baino aurrerapen nabarmenagorik?, azkarki aitzinatu gara, bistan denez, programa informatikoak itzuliaz) beldur naiz euskal gaietan gauzak ez diren denak xalo eta laño, bizitzaren tolesgabetasunaren eskutre. Beldur naiz euskara ez den Bartoloren iturri garbi hartako ardotxo txuria, baizik, batzuetan bederen, gure bidexketan zangopean zapaltzen dugun istil beltzaren antzera aspalditik geldirik dagoen ur uherra, Maritxuri bigarren ahapaldira iritsi aitzinetik halako higuin zerbait ez bada, bai kezka bederen, sorraraziko liokeen kalte eta gaitz iturriaren isuria.
|
|
|
Kontua da, nire ustez, gure literaturan zailagoa dela umore hutsa edo" alaia" dei
|
dezakegun
hori aurkitzea(" Kutsidazu eredua", nahi izanez gero), ironian edo honen eratorriren batean oinarritutakoa baino (hots," Kontaktua eredua"): hauxe izango litzateke euskal umore literarioaren ardatza, gaur egun behintzat.
|
|
|
Gutxitasun horretan zenbaki bat izatea âexotikoâ bihurtzen da, eta merkatu zabala irekitzen zaizu aurrez aurre"; Arantxa Iturbek ere antzeko adierazpenak egin ditu. Bitxia da, baina aurreko" literatura belaunaldiko" partaidetzat jo
|
dezakegun
Itxaro Bordaren ikuspegia, puntu honetan, askoz ilunagoa da: " plazaren arrakasta erdiesten duten apurrak salbu, kreazio uneaz gain, emazte idazlea plazan ere âbakarrikâ eta âbakartuaâ da; ez ikusia, hots, agertua ez delako".
|
|
|
...sent izan behar dugu beti), idazlearen (idazle batzuen) irudi publiko mediatikoan metamorfosi batzuk gertatzen ari dira, nabariagoak direnak gure inguruko literatur esparruetan; hala, Koldo Izagirrek, euskal literaturaren egungo egoeraz eran  tzutean, idazleen" fabrikazioaren" fenomenoaz hitz egiten du, eta hasi da muturra azaleratzen, apalki bada ere," idazle mediatikoa" dei
|
dezakegun
hori, tertulia ziztrinenetan edo telebistako late show kutreenetan ere parte hartzeko inolako ahalkerik ez duena, esaterako. Masa literaturen iker  tzaile ospetsua den Juan Ignacio Ferreras en ustetan:
|
|
|
Baina honekiko egin
|
dezakegun
diagnostiko azterketak argi erakusten dizkigu bide horren mugak. Arlo horretarako estatu biek ezarritako legeria lehena, estatuen botere eta funtzionamendu unibertsitario zentralizatuak inposatzen dizkiguna; LOU izanez, gure kasuan, erreferentziaargigarria.
|
|
|
Espetxeak bisitatzen dituztenek ongi uler
|
dezakegun
nazka sentitzen dute egoitzotako zikinkeria eta usain nardagarria pairatu behar izaten dutenean. Halatan, bada, gero eta beharrezkoagoa izan presoentzat kanpokoen bisita, orduan eta errazago egiten du ihes jendeak haien ingurutik; gero eta nardagarriagoa izan bertako bizilagunen egoera, orduan eta urriagoak haien bizi baldintzak hobetzeko esperantza; hemen aurkezten dugun printzipioan oinarrituriko zigor etxean, ordea, ez legoke ez nazkarik, ez eta arriskurik ere.
|
|
2003
|
|
|
Garatu egin behar. Hizkuntzen ekologia dei
|
dezakegun
paradigma etiko zientifikoaz ari naiz, urteak dira Jose Maria Sanchez Carrion formulatzen hasi zela gure artean, eta nire ustez potentzial bereziak ditu orain arteko diskurtsoekin alderatuz, zentzu gehienetan. Beste era batera planteatzen du hizkuntzaren garapena, trinkotzea eta gune sinbolikoa osatzea kontuan hartzen du, aspektu kualitatibo eta kuantitatiboei beste era bateko oreka ematen die, hizkuntza komunitatearen egituraz arduratzen da...
|
|
|
Donostiako Aquarium Itsas Museoan sartu orduko euskal balearen hezurdura ikus dezakegu, eta berehala oriotarrek akabatutako azken balearen bertso famatu horiek datozkigu gogora. Baina ez, bertan ikus
|
dezakegun
hezurdura 1878 urtean akabatutako baleari dagokio.
|
|
|
Euskal Herrira bakea ekar dezakeen une historikoan gaude, izan ere, berrehun urte baino gehiago iraun duten liskarren ondoren orain aberastasuna modu zuzen eta bidezkoago batean banatuta baitago. Subiranotasuna da gaur egungo egoerari edozein irtenbide emateko oinarritzat erabil
|
dezakegun
funtsezko zutabeetako bat. Alabaina, badago edonolako subiranotasunaren aldeko apustua egiten ez duenik.
|
|
|
Zer egin
|
dezakegun
|
|
|
Pertsona batzuek etika aipatzen dutenean nolako etikaz ari diren galdetzen diot ene buruari: zenbaiten etika konfesionalaz ala, Giza Eskubideetan oinarri harturik, gehientsuenok onar
|
dezakegun
etikaz?
|
|
|
Etxebizitza eta familia bakoitzaren araberako kalefakzio sistemarik egokiena aukeratzea eginkizun zaila da eta, halakotzat, hiru faktore aldagarri aztertu behar ditugu: gure etxearen nolakotasunak, onar
|
dezakegun
gehieneko kostua eta bizi garen tokiko klima.
|
|
|
Horregatik komeni izaten da aurrezki erakundearekin esplizituki idatziz, alegia nola eta noiz kita
|
dezakegun
kredituaren zati bat edo dena osorik.
|
|
|
Zer egin
|
dezakegun
gutxiako kutsatzeko
|
|
|
Horrek esan nahi du sentimendu horiek testuinguru jakinean kokatzen, hierarkiak antolatzen, interpretatzen eta geure egiten ikasi dugula, une jakin batean izan
|
dezakegun
hausnarketa edo egintza geure aldarteak baldintzatua gerta baitaiteke eta, ondorioz, gatazka bati konponbidea ematean edo hartu behar dugun erabakian eragin kaltegarria izan dezakete.
|
|
|
Antzinako Erregimenean, euskaldunen barne kontsumorako idazkiak babestu zituen erakunde bakarra Eliza izan zen. Irten ote zen Elizatik historia generoaren baitan sailka
|
dezakegun
euskarazko libururik?
|
|
|
Transgenikoak ere beste gai bat dira.. Transgenikorik gabeko Euskal Herria? egin
|
dezakegun
helburu bat da. Nafarroaneta Iparraldean laborantza transgeniko gutxi batzuk daude, baina baserritarrak ereaurka daude.
|
|
|
Begi bistakoa den arren, azpimarratu behar da hau. EUSKAL UNIBERTSITATEA posible bihur
|
dezakegun
AZPIEGITURA, beste zenbait talde eta iniziatibarekin batera, noski, sortuz joatea da U.E.U.ren helburu nagusia78.
|
|
|
– Edukiera: Garbiketa bakoitzean gehienez sar
|
dezakegun
arropa kilogramo kopurua da. 4 eta 6 bitartekoa izaten da, eta danborraren tamainaren eta zabaleraren araberakoa da.
|