|
2000
|
|
|
Eta, nola aitak Mattinenean ikusten baitzituen bere burua eta etxearen etorkizuna, hala maitatzen zuen Mattin bere burua bezainbat. Eta Mattinendako
|
zituen
hitzak eta Mattinendako begiak; eta Mattinendako zituen irriak eskumenka, enetzat bihika, eta ni jelosiak joa egoiten nintzen.
|
|
|
Batek ez du bizkorra izan behar ohartzeko ezen don Frantzisko ez dela Zizeron eta Kintilianoren eskolakoa, eta haren predikuak ez direla, ondorez, bertze munduko gauza, eta gehiegi korapilatzen dituela batzuetan... Baina ez al da egia, halaber, ezen beti
|
duela
hitzen bat korapilo bakoitzeko, eta hala edireiten duela haien laxatzeko modua eta manera. Eta, ote da bizitza bertzerik, bidean sortzen diren korapiloak laxatzen jakitea baizik?
|
|
|
Eta ez ote da horregatik keinua anitz koloretako fletxa, kolore bakoitzean arrazoin bat eraman lezakeena, eta ez ote du fletxa jaurtikitzaileak kolpean jotzen xedea eta helmuga, halako moldez, non keinua ikusten duenak ere kolpetik uler bailezake guztia, keinuaren azpian egon litezkeen ñabardurak eta bertze korapilo guztiak ere bat batean deskorapilatu balira bezala? Eta ez ote da, ondorez, mezurik bizkorrena eta eraginkorrena keinua, zeren hitz bakar batez —keinuaren hitz bakarraz— guztia signifika baitezake, erabili gabe, hartarakotz, bertzela erabili ohi
|
ditugun
hitzak eta eleak, zeinek, aldi berean, bertze mila hitzen beharra izan ohi baitute usu, haien argitzeko eta esplikatzeko. Baina, baldin oraintxe erran badizut ezen keinuak ez duela hitzen beharrik, zer nabilkizu ni orain hemen keinuei buruz hitz eta pitz, jaun André?
|
|
|
Eta ez ote da, ondorez, mezurik bizkorrena eta eraginkorrena keinua, zeren hitz bakar batez —keinuaren hitz bakarraz— guztia signifika baitezake, erabili gabe, hartarakotz, bertzela erabili ohi ditugun hitzak eta eleak, zeinek, aldi berean, bertze mila hitzen beharra izan ohi baitute usu, haien argitzeko eta esplikatzeko? Baina, baldin oraintxe erran badizut ezen keinuak ez
|
duela
hitzen beharrik, zer nabilkizu ni orain hemen keinuei buruz hitz eta pitz, jaun André?
|
|
|
—Bizitzak, batzuetan, oka egiteko gogoa emaiten dit... —aditu
|
nituenean
hitz haiek, hain estu eta larri jarri nintzen, non ez bainintzen jabetu ere gurasoen keinuez eta aieruez, zeren eta aski bainuen nik, bertzenaz ere, gainerat zetorkidanarekin: halarik ere, jostetan ari zitzaigun osaba, itxura batean, zeren, ez aitari ez amari deus ere ihardesteko betarik eman gabe, hala erran baitzuen ondotik—:
|
|
|
Eta lotzen gaitu handik eta hemendik, eta lotzen digu eta hersten digu azkenean ahoa bera ere, erran ez dezagun libre egin gaitzakeen hitza. Zeren, ahoa hersten dizutelarik, mututzen zaituzte eta arnasgabetzen, eta hiltzen dizute hitza; ordea, nola hitza haragi egin baitzen, ez ote
|
genuke
hitza haragian errotu behar.... Zeren aho hertsian ez baitago hitza errotzerik!
|
|
|
Eta net beldurtu nintzen, baina beldurrak ez ninduen trenpe hartan itsutu; aitzitik, oharturik ezen huraxe izan zitekeela hil edo biziko mementua, buruan aspaldi
|
nituen
hitzak egotzi nizkion, ahalik eta modurik hotzenean:
|
|
|
...an baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezala, zeren, nola egun osoan egon behar izaiten bainuen honi eta hari adi, hala egin baitzen ene entzutea hagitzez ere sentiberagoa, ene belarria ikustezinki zabaldu balitz bezala, bazter guztietarat iristeko gai... eta hala eta halatan aditu behar izaiten bainituen anitzetan aditu nahi ez
|
nituen
hitzak ere, nola egun hartan, zeinean aditu nuenak markatu eta zigilatu baininduen, bihotzaren erdian.
|
|
|
Aitarentzat ez
|
nuen
hitzik.
|
|
|
Eta jaun Marcelen hitz batzuk oroitu nituen: " Jainkoa beti ere gorago dago ena da, eta harekin behar
|
dugu
hitz egin eta mintza". Zeren eta, jauregiko kantoi batean kapera egiten hasi berriak zirelako edo, anitzetan mintzatzen baikinen aldi hartan orazinoaren inportantziaz.
|
|
|
Ez diat deus zor. Gauden gaudenean alferrik
|
dituk
hitzak oro. Denen artean izorratu nahi izan nauzue.
|
|
2001
|
|
|
Hi maiteminduta hago, tematu da Unai albotik, jendearen jakin mina piztuz. Baina Tasiok ez
|
du
hitzik gaineratu eta nork bere eskutitz zatitxoa idazten bukatu bezain laster presaka alde egin dute denek.
|
|
|
Ohetik salto egin eta Lucasengana joan zen. Hitz estuz kontatu zion Lucasek arnasa nekez hartzen zuela eta hitz egitean lasaitu egiten zela, horrexegatik ari zela etengabe hitz egiten, eta on handia egin ziola Marcos ikusteak, arnasestua erabat joan zitzaiolako, trankildu egin zelako erabat, baina hala ere nahiago
|
zuela
hitz egiten jarraitzea, eta halaxe egotea: hitz egiten eta Marcos ikusten, gustura zegoela halaxe.
|
|
|
‘Ez
|
duzu
hitz egiteko gogorik? ’
|
|
|
‘Ez, ez. Argi dago ezin
|
duela
hitz egin, ez dakiela zer esan, ez zelan adierazi.’
|
|
|
‘Baina nahi
|
balu
hitz egingo lukeela esan duzu.’
|
|
2002
|
|
|
Nire arreba hori ez da ni bezalakoa, zeharo bestelakoa da. Oso serioa eta zuhurra da, ez du ia inoiz irribarre egiten (eta inoiz ez barrerik), eta zerbait garrantzitsua adierazi behar ez
|
badu
hitz bakar bat ere ez esatea hartu du arautzat. Bestalde, ez du inoiz elkarrizketa inozorik entzuten eta ezta arrazoizko kontuak ez direnak ere.
|
|
|
Kezkatzen hasita zegoen. Gainera, taberna guztiak gainezka zeudela zirudien, eta horrela ez zen batere erraza berak nahi
|
zuenarekin
hitz egitea.
|
|
|
Izan ere, hurrengo astean zain egon nintzen, Sara nondik aterako zitzaidan. Egia zen aurreko igandean, Martilunen egon gineneko hartan, so hura izan genuela soilik, agurtzerakoan, eta ez
|
genuela
hitzik egin zerbaitetan geratzeko... nekez hitz egingo baikenuen, bestalde, Karmele aurrean genuela. Baina bai, uste osoa nuen aste hartan ere elkar ikusiko genuela nola edo hala.
|
|
|
Ez naiz Superman eta ez naiz sekula abioi batera igo, baina igandero ateratzen dut osaba Lazaro paseatzera, eta ez dakizu zer den ona. Ez
|
dut
hitz handirik, baina mila hitz txiki ditut, eta haiekin eraikitzen ditut neure eguneroko esperantzak, eta zuk ez dakizu zer den ona. Eskuko hatzak ere txikiak ditut, jakina, eta are txikiagoak izan daitezke, inurri bihurtu arterainokoak, eta beraz, nahi duzunean inurri errenkada bat jar dezaket zure azalean, sabelean nahiz bizkarrean, kili kili eta kili kili, irri eta atsegin, zuk ez baitakizu zer den ona.
|
|
|
Sarari, aldiz, orduantxe gailendu zitzaizkion buruan zentzua eta sen ona, kontuak jada erremediorik ez zuenean: esan nahi baita errudun sentitu zela, esan behar ez
|
zituen
hitzak esan zituelako eta urrunegi joan zelako. Izan ere, nor zen bera Sergioren fideltasuna kolokan eta zalantzan jartzeko?
|
|
|
Eta aita –Jaxinto– jostailu mutu bat zen amaren eskuetan, sekula iritzirik ez zuen gizona. Ai, nola egoten zen Sara, halakoetan, aitaren hitzen baten zain!, baina aitak ez
|
zuen
hitzik ere esaten, eta haren isiltasuna amaren aldekoa gertatzen zen, ororen buruan. Halaxe bizi izan zen Sara hogei urtetan, eta halaxe ohitu zen, finean.
|
|
2003
|
|
|
horixe da hitz itsusia! Ez
|
du
hitz horrek euskarazko izen baten itxurarik ere. Eta itsusirik ez balu, bere izena baizik!
|
|
|
Leihoko gauak ere intimitatea ematen zuen, eta bero apur bat. Orduan zazpigarrenez pentsatu zuen Matiasek umeak ez
|
zuela
hitz bat bera esan bidaia osoan, eta hurrengo gogoeta izan zen amak ere ez zuela hitzik esan; zazpigarrenez pentsatu zuen hori ere.
|
|
|
Leihoko gauak ere intimitatea ematen zuen, eta bero apur bat. Orduan zazpigarrenez pentsatu zuen Matiasek umeak ez zuela hitz bat bera esan bidaia osoan, eta hurrengo gogoeta izan zen amak ere ez
|
zuela
hitzik esan; zazpigarrenez pentsatu zuen hori ere.
|
|
|
Eta ez dakit hitz bakarra epitafioa izan daitekeen. Eta ez dakit Urbano Malanda Balak epitafioa idazteko asmorik ote
|
zuen
hitz hori idatzi zuenean. Baina munduko epitafiorik onena iruditu zitzaidan hura niri.
|
|
|
–Ez
|
du
hitz egin nahi. Zu ez bazatoz –esan zion Tomasek Matiasi.
|
|
|
Irribarre maltzurrez begiratzen zidan komisarioari agertu behar izan nion ez nuela lehendabiziko aldia, gehiagotan ere nahastu nindutela maitale, gaizkile edo suerte gutxiko beste hainbat jendailarekin, lehen ere inoiz kontatu niola nola behin aireportuan adiskide baten zain nengoela emakume batek besarkatu ninduen eta belarriko gingila miazkatzen zidala ulertzen ez
|
nituen
hitzak esan zizkidan, zerbait barkatzeko erregutuz bezala; nire aurpegiak ez du nonbait behar adina nortasun, arruntegia da edo trukagarria, ez du ezer bereizgarririk. Ikastola baten atarian jartzea nahikoa dut umeren batek zangotik besarkatu eta aitatxo deitzeko; mendi buelta bat egitera joaten banaiz, zakurren batek jarraituko dit atzetik, aurreko bizitzan edo oraingoan izandako jaberen baten antza dudalako (zakurrak maiz errenkarnazioak izaten dira).
|
|
|
45 urte bakarrik zituen artean. Hogei urte gehiago bizi izan zen, baina, adiskideek ahalegin guztiak egin zizkioten arren, ez
|
zuen
hitzik gehiago egin, ez zirudien bizien artean jarraitzen zuenik. 1936an hil zen.
|
|
|
Mirenek ez
|
du
hitzik egiten, baina ama semeen hitzak bere egin, eta bihotzaren ingurura bildu ditu.
|
|
|
Ni Oilarraren promesa ren berredizioarekin natorkizu, eta orriotan duzu, horretarako gusturik baduzu. Hemendik aurrera, zuk zeuk
|
duzu
hitza.
|
|
|
Friedrich Wolff jauna alemana zen. Aleman mutua, ezin
|
baitzuen
hitzik egin. Eta ez hori bakarrik, jaun aleman hura protestantea baitzen:
|
|
|
1 baina ona da jakin dezazun/ zure aitak ez
|
zuela
hitzik atera/ edo garrasi egin zuela zoro moduan/ isilik egoteko era polita hori ere// zure aitak zenbaki guztiak ahantzi zituela/ (horregatik ezin zizun lagundu biderketetan)/ eta horrenbestez telefono guztiak// eta karrikak eta begien koloreak/ eta ileak eta orbanak/ eta zein bazter/ zein taberna/ zein geltoki/ zein etxetan
|
|
|
Bere hizkuntza zen, eta nik hustasun bat nabaritzen nuen, zerbait kendu balidate bezala, ezagunen batekin topo egin eta euskaraz hasten zen bakoitzean. Ulertzen ez
|
nituen
hitz eta hots berri haien falta sentitzen nuen... Nolabait, gure jatorrizko komunitatea desagertzen ari zela iruditzen zitzaidan, bazihoala.
|
|
|
Zor ziolako. Rakelek merezi
|
zituen
hitzak esan nahi zizkion. Zenbat maite zuen kontatu nahi zion.
|
|
|
Pena, errukia, lastima. Gorroto
|
dut
hitz hori. Gorroto dut sentimendua.
|
|
|
Begiratu eta harritu. Eztarritik atera ezin
|
zuten
hitzak begien bitartez komunikatzen zituzten. Halako batean Segundok, zine aretoko zaindariak esan zuen:
|
|
|
Ez nion kasurik egin. Entzun nahi
|
ditugun
hitzak soilik entzuten ditugu. Ikusi nahi ez ditugun gauzen aurrean itsu bihurtzen gara.
|
|
|
Merezi
|
zituen
hitzak jaso zituen Oskarrek. Ni manikia nintzen.
|
|
2004
|
|
|
Eta oraingo honen iritziak ere ez dirudi gogo gozagarriak izanen zaizkigunik. Kontuak kontu, Pello Salaburu
|
dugu
hitzaren jabe, ideologiaren sail labainkor honetan: –Euskararen ghettoak sortu ditugu, askotan talde edo sektore jakin batzuekin lotuak direnak eta beste anitzetan, zoritxarrez, herri honetako biztanle gehienok gaitzesten dugun ideologia jakin batekin?. 198
|
|
|
Zorioneko esaeraren esataria zein izan zen, berriz, gauza ezaguna da euskaltzaleen munduan: . Beraz, eta dirudienez. Villasantek
|
du
hitza?, euskarak zer ikusi handia izan du bi hizkuntza erromanikoen sorreran: gaztelania eta gaskoiaren sorreran, alegia.
|
|
|
Ohikoa ez den bigarren aspektua baliteke Sarasuaren intuizioan idoro uste genuen bera izatea. Nolanahi ere, irakurleak
|
du
hitza, ulermenaren giltza: –Hizkuntza batek bi lurraldetasun ditu.
|
|
|
Euskaltzaindiko idazkariak
|
du
hitza oraindik, lehen eten egin diogu-eta: –Baina nago ez ote ditugun hitzak fetitxe bihurtzen.
|
|
|
Euskaltzaindiko idazkariak du hitza oraindik, lehen eten egin diogu-eta: ?. Baina nago ez ote
|
ditugun
hitzak fetitxe bihurtzen. Eta nago lurraldetasuna ez dela hitz edo kontzeptu sendo eta egokiena gure egoerarako?
|
|
|
Gai honen barrunbeak behatzen gogoeta teoriko luzeak egin ditu Mikel Zalbidek. Berak
|
du
hitza, iritzi landuaren hitza: –Faktore garrantzitsua da ereduen hori, erabakigarria ere bai hainbat kasutan, baina inola ere ez bakarra.
|
|
|
multzotan mugatzen dira, elkarren aurka eta elkarri bultzaka berezten dira, adieraz dezakegun guzia multzotan partekatzen dugu. Ondoko etsenpluetan ageriko den bezela, ez
|
dute
hitzek beren izana" berez" finkatzen; edo bakarrean, edo ez dakigu zein" logika" ren arabera. Ez.
|
|
|
Izan ere, indar hutsa zen Lantza, indar itzela, ongirako zein gaizkirako erabil zitekeen energia. Eta Lantzaren Ahotsak ez
|
zuen
hitzik erraten, ez behintzat Munduak ezaguturiko ezein hizkuntzatakorik, baina hitz egin zidanean, nire ama hizkuntzaz mintzatu balitzait bezain ongi ulertu nuen.
|
|
|
Josebak, inguruari jaramonik egin gabe, totelka baizik ezin
|
zuen
hitz egin.
|
|
|
Bart gauez lo geratu orduko hiru aldiz irakurtzen saiatu eta bukatu ezin izan zuen paragrafoa errepasatzen hasi da eta hitz haiei gastatu antza hartu die, zahar antza. Halako batean, komunetik datorren dutxako uraren zarata entzun eta ur tanta bakoitzak aurrean
|
dituen
hitzak urtu eta nahasi ditu. Ezin dio hariari heldu.
|
|
|
Belarri azpietan sentitzen ditu bihotzaren taupadak. Kolpe bortitzak dira, Josebarekin izan duen eztabaida gogorrean hark bota
|
dituen
hitzak bezalakoak. Min egin dio.
|
|
|
Berak bai izan zuela zortea ni aurkitzean, ez duzu uste? –eta barre algara bat bota
|
du
hitz egiten jarraitu aurretik– Gainera, hau ez esan inori, azken bolada honetan lanean ere zortea izaten ari da.
|
|
|
–Ez dizut ulertzen! Umore txarrez nagoenean, umore txarrez hitz egin behar badiot Jainkoari, nola nahi
|
duzu
hitz egitea?
|
|
|
Eta ongi bete
|
zuen
hitza!
|
|
|
Handik aurrera, afari osoan ez
|
genuen
hitz erdirik esan, guztiok altxatu ginen arte:
|
|
|
" Antiguallen" kontu hura, batez ere. Ezetz, ez
|
nuela
hitz hura esan nahi, nik ere banuela izugarri maite nuen amona bat, eta ez nintzela amonaren teilatuaren kontra harrika ibiliko; eta ezetz, hirugarren adinekoak ez zirela aprobetxategi batzuk, hura ere gaizki esan nuela, eta barkatzeko, ongitxo mereziak zituzten-eta bidaiatxo haiek, bizitza osoan lan egin ondoren eta segurtasun sozialari urte luzeetan zergak ordaindu ondoren. Entrenatzaileari buruzkoan, berriz, hura gu bion arteko afera zela esan nuen, eta kito.
|
|
|
–Behin batean bazuan Argentinako herri batean, Alfredo Di Stefano izeneko mutil bat, futbolaria izan nahi zuena, eta baloiarekin hitz egiten zuena. Bai, bazakiat baloiek ez
|
dutela
hitz egiten, baina gutxi batzuek, bai, hitz eragin ziezaieketek, ametsetan... eta dantzarazi ere bai, errealitatean: futbolaren magoak dituk, oin buruetan makilatxo magiko ikusezin bat dutenak.
|
|
2005
|
|
|
20 Gure hizkuntzan ordainik ez
|
duen
hitza. Tokion oso tipikoak diren neska gazteak, institutukoak gehienbat.
|
|
|
–Ez
|
dut
hitzik deskribatzeko. Zure begiradak hitz guztiak lapurtzen dizkit, hain da ederra.
|
|
|
Berriro hiztuna nintzenetik gizaki bakarra baino ez
|
nuen
hitz egiteko: Mateo.
|
|
|
Gazte garaian gustuko zuen etengabe hitz egitea, honetaz eta hartaz, edozertaz; baina jatetxean bigarrengoz hasi zenetik nahiago
|
zuen
hitzik ez ahoskatu, irribarrea ahoan zebilen batetik bestera, inolako kexarik gabe egiten zituen lan nekezenak, eta gainera dena egiten zuen ondo. Beti izan zuen esku ona.
|
|
|
–Zertaz hitz egin nahi duzu? –igartzen zitzaion ez
|
zuela
hitz egiteko gogo handirik. Ez zen geldi geratu, logelatik irten zen, komunera bidean.
|
|
|
–Jatetxera nire bila etorri zen eguerdi hartan ikusiko zuen lehenengoz eta ez
|
zuten
hitzik gurutzatu; ez, ez zuen ezagutzen.
|
|
|
Eta arrazoi zenuen... grabagailuari hitz egin ondoren, hobeto gelditzen da bat. Badakit behin eta berriro entzungo nauzula, eta errepikapen batetik bestera ez
|
ditudala
hitzak aldatuko, ez naizela erratuko. Beti irmo mantenduko naizela nire hitzetan.
|
|
|
Osaba Simonek ere asko asko hitz egiten duelako. Eta batzuetan ur apur bat hartu behar
|
du
hitz egiten jarraitzeko. Osaba Simon Iñesen osaba da eta nire osaba ere bai.
|
|
|
Eta orduan, inoiz ahantziko ez
|
ditudan
hitzak entzun ditut:
|
|
2006
|
|
|
Gero, beste kantariek abestutakoen multzo horretan, Mikel Laboak, Antton Valverdek, Imanol Larzabalek eta Benito Lertxundik musikatu eta kantatu zituztenak datoz. Bakoitzak bere gustokoen
|
zituen
hitz eta poematxoak aukeratu zituen, eta harridura sentiarazten zidaten, pozari lotua. Neronen hitzek, besteren musika eta ahotsetan, argitasun bat zekarkioten nere iraganari.
|
|
|
Bazegoen zuzendaritza artistiko bat, bestetik, tutoretza politiko bat; eta bi ikuspegiak uztartzea ez zen erraza izaten. Artista bezala, pentsatu nahi genuen askatasun osoa
|
genuela
hitz egiteko, espresatzeko. Baina abertzale militante bezala, hori ez zen erabat zilegi; kontuan hartu behar ziren sentsibilitate desberdinak, eta ikonoklastiak, gordinkeriak eta horrelakoak mugatu egin behar ziren...
|
|
|
Anek baiezkoa egin zion. Ezin
|
zuen
hitzik ebaki. Beldurrez dar dar bazegoen ere, ez zuen Geppert bakarrik utzi nahi.
|
|
|
–Barkatu, Geppert jauna, ezin
|
dut
hitz egiten jarraitu. Beste batean hitz eginen dugu.
|
|
|
–Guk badakigu zer gertatu zen –erran
|
zuen
hitzak begiratuki ahoskatuz– Atzo goizaldean Goldberg bilduma lapurtu zuten gizonetako batekin hitz egin genuen.
|
|
|
Eta mehatxu eta erasoak jasaten zituen merkataria, gure Hankapalo. Ez
|
zuten
hitzez aipatzen, baina hitzak baino adierazgarriagoa zen beren periodikoan atera zuten argazkia: alkatea eta zinegotziak, Miren Karmele tartean, Hankapaloren tabernaren aurrean," merkatari jazarrietako bati elkartasuna erakusten", argazki oinak argitzen zuenez.
|
|
|
Une hark izan zezakeen tentsio apurra kentzearren berriketan hasten nintzen ni, erizainok gaixoekin egiten dugun moduan, praktiketan ikasita nekien hori. Julianek, aldiz, ez
|
zuen
hitz erdirik esaten, ezta nire galderei erantzuten ere, eta neuk ere isiltzea erabaki nuen. Harrezkero, isiltasun osoz egindako operazioa bihurtzen zen oherako prestatze hura, eta isilik jardute horrek halako zeremonia kutsua ematen ziola esango nuke, egunero errepikatzen ziren keinu eta mugimenduekin, ballet baten koreografia edo erritu jakin baten pausoak balira bezala.
|
|
|
Edo bezpera gaueko nire arima biki hura agure erkindu bat zela ikusi berri banu bezala. Ez
|
zuen
hitzik esan, baina irribarrez geratu zitzaidan begira, egun on esanez bezala, edo nigan eguzki jaioberria ikusiko balu moduan.
|
|
|
Hala ere, barneko sua ez da zuhurtasun hutsez itzaltzen, eta Bawtryko uhalgileak esan behar ez
|
zituen
hitzen batzuk esan zituen esan behar ez zituen lekuren batean, eta epailearen aurrera eraman zuten. Erretxindutako edo puritanoen garaian gorriak ikusitako norbaiten aurrera eramango zuten, agidanean, eta heriotza zigorra jaso zuen gizajoak.
|
|
|
Ezinbertzean, haren anaiak, Nabarrenkoxeko setiatzaileen artean zuenak, bere partea bildu zuen eleketan. Bertze bi armagizonek irri egin bai baina nekez
|
zuten
hitzik tartekatzen solas erauntsi hartan.
|
|
|
Alta, Nabarrenkoxe Fedearen gotorlekua ere bazen. Eta Fedeaz, ministroek
|
zuten
hitza.
|
|
|
Ez dut uste sekula egin dudanik hain bizkor arineketan. Eta halere, atzetik entzuten nuen ezti saltzailearen zarata eta istilua, ulertzen ez
|
nituen
hitz itsusien zerrenda luzea ahoratzen zuela. Izkina batean txakur bat ere irten zitzaidan zaunkaka, baina alde egin zuen berehala, nire izu aurpegia ikusita.
|
|
|
Isildu egin zen eta behorren ibilbidea zuzendu zuen bihurgune batean. Begiak aurrean
|
zituela
hitz egin zidan.
|
|
2007
|
|
|
Adin batetik aurrera, esan liteke sutondoko beroa ematen digula adiskidetasunak, kanpoko hotzaren, erasoen, axolagabeziaren aurrean; niri, dagoeneko, zaila egiten zait sutondo horren beroarekin amets egitea ere, baina hango hauspearen epela lortu nahiko nuke bederen, ilinti bizi bat ez bada txingar ondo bat, garai bateko su lamen arrasto gisakoa. Metafora errazak dira hauek, ohartzen naiz, baina gizon emakume askoren gogoa zulatu duelako bihurtzen da metafora bat erabilerraza; sentipen sakonek, gehienetan, ez
|
dute
hitz zailen eta hitzaldi konplexuen beharrik.
|
|
|
ordularia, ez nezan denbora neurtu; arkatza, ez izkiriatzeko; aiztoa, zainak irekitzea erabat ezinezkoa izateko. (?) Hamabost egunean ikusi nuen aurpegi bakarra zaindariarena izan zen, zeinak debekatua
|
zuen
hitz egitea eta nire galderei erantzutea. Ez nuen inoiz ere giza ahotsik entzun.
|
|
|
Aitonaren eskaerari kasu eginez, egunkariari begira jarri zen neska, eta isilik eman zituzten hamar bat minutu aitonak eta biek, neska begiak gurutzegramari itsatsita eta aitona, o? forman biltzen ziren neskaren ezpainetara begira, behar
|
zuen
hitza bertatik noiz aterako zen zain. –Otarre, otarre izan behar da derrigor!?
|
|
|
Hirurak eta bost dira telefonoa hartu dudanean. Ez
|
dut
hitzik egiteko indarrik, marmar egin dut horren ordez.
|
|
|
zer? , ezin
|
dut
hitzik artikulatu. Zergatik ari da ni iraintzen emakume hau?
|
|
|
Kasete bat gogoratu duzu, azalean. Janis Joplin? du idatzita boligrafo urdinez, eta zeure burua ikusi duzu boligrafoa eskuan
|
duzula
hitz haiek indarrez markatzen. Tronpetaren eta saxoaren soinua entzutean intsentsuaren usaina hartu duzu, geroago laka usaina bihurtu zaizuna.
|
|
2008
|
|
|
–Dirua besterik ez duzue ikusten, etekina. Arerioaren aurpegia aurrean bazenute, bestelakoak lirateke
|
zuen
hitzak! –aurpegiratu dio, latz, Beltrán ek IMri.
|
|
|
Izeba Ursula ere hantxe zegoen? , osaba izebak eta iloba protagonista zituèn eszenari begira zegokeèn lekuko balizko batek berehala antzemango zion nola begiratzen zion izebak ilobari, harekin liluratuta balego bezala, osaba Bixentek bere jarrera itxiari eusten zion bitartean?, baina ez
|
zuen
hitzik egin osaba Bixentek alde egin zuen arte: aitzurra erakutsi didak, bai, Nazario, eta orain banoak, gauza inportanteagoak egin behar ditiat eta?
|
|
|
Biak bakarrik zeuden arren, ez
|
zuten
hitz gehiagorik egin, izebak, haatik, muturra okertu zion, sinesgogor?, bezperan aski eta sobera hitz eginak baleude bezala. Baina buruko minak burmuinak zulatzen bazizkion ere, bezperako eguna zuen, ezinbestean behar zuen?
|
|
|
–Aldarea aldarea da, ez lorategi bat, eta nahikoa litzateke, beharbada, arrosa gorri bakar bat, Jesusen bihotza sinboliza dezakeena: ez al zaizu iruditzen???; ama nagusiak, baina, burua hiruzpalau aldiz ezker eskuin mugitu, eta gero, ama nagusiak gogoan behar zuen orduantxe frai Millanekin izan zuèn lehen eztabaida, noiz eta aita karmeldarrak jakinarazi baitzion, mojen komentura iritsi ez beste, zilarrezko kustodia lehenesten zuela elizkizunetarako eta urrezkoa baztertzen?, are biribilagotu
|
zuen
hitzez keinuzko erantzuna:
|
|
|
Reginak pozez gainezka behar zuen, baina, bizkarrean erantzukizunaren zama sentitzen zuelako edo, zer izango ote zen bere etorkizunaz, hain gai labainean laprast egin eta ahuspez erortzen bazen, brist eta brast??, ilun itxurako aurpegia jarri zuen; hitz egin ere, horregatik egin zuen, beharbada, egin zuen moduan, hitzak pentsatuz, neurtuz, hain behar zuen neurri neurrikoa markesa anderearen eremura eramango zuèn hitzezko zubiak, antza? horixe
|
baitzuen
hitz bakoitzak: zubiko harri bihur zitekeen bezalaxe bihur zitekeela bonba, zubia hankaz gora jar zezakeena.
|
|
|
Zosimo Sukunzak osaba Bixenteren jarduna moztu zuen: Zosimok hitz egiten zuèn neurrian, baina, are moztuago gelditu zen, osaba Bixentek ez
|
zuen
hitz erdirik ere egin behintzat; eta orduan, lauzpababost segundoko isilunea gauzatu zen; atzera aurrera gabeko egoera hartan, gehienak osaba Bixenteri begira zeuden, baina Ismaelek. Nazariorekin gero eta konfiantza handiago zuelako, beharbada, are handiagoa honek Dobainen eskopeta bat erosi eta oparitu zionetik, Ismaelek hamabost urte bete zituenean: –Askotan esan izan duk, Ismael, ez haizela basurde bat akabatu arte gizon sentituko, eta hemen daukak eskopeta??
|
|
|
Beñardok esan zuen, ustez, azken hitza, baina berak. Nazariok? bihur zezakeen azken hitza, goian dagoenak beti
|
du
hitz bat gehiago esateko aukera?, eta hala, han nork agintzen zuen argi eta garbi gera zedin edo, anaiaren gorpua jaitsi ahala su eman eta errauts bihurtu arte kiskali zuen olako sutegian.
|
|
|
–Orain? ama nagusiak
|
du
hitza.
|
|
|
Aita ere han zegoen, baina ez
|
zuen
hitzik egiten, Ernestinak ere ez, eta Reginak behin eta berriz begiratu zien biei, batean aitari eta bestean ahizpari, harik eta begirada Ernestinaren begietan pausatu eta honela mintzatu zitzaion arte, etsipenaren ertzetik:
|
|
|
Entzuna
|
nuen
hitz hura, eta banekien bukaneroen artean aski arrunta zen zigor latz bat adierazten zuela: erruduna lehorrera eramaten zuten bolbora pixka bat eta perdigoi batzuekin, eta hantxe abandonatzen zuten uharte desolatu eta urrunen batean.
|
|
|
Noizbehinka sendagilea atera egiten zen haize pixka bat hartu eta begiei atseden ematera, zuloetatik atera beharrean baitzeuzkan keagatik; eta horrelakoetan beti
|
bazuen
hitzen bat niretzat.
|
|
|
Norbait marinel kanta zahar, motel, monotono bat ari zen kantatzen, erorialdi eta dar dar bat zuena bertso bakoitzaren azkenean, eta antza zenez kantariaren pazientzia adina luza zitekeena. Behin baino gehiagotan entzuna nuen bidaian zehar, eta gogoan
|
nituen
hitzak:
|
|
|
–Horretaz ezin
|
dut
hitz egin, jauna, ez baitut oraindik itsasoan probatu, esan zuen kapitainak?. Ontzi egokia dirudi; besterik ezin dut esan.
|
|
|
Harrezkero, neska bakartia izaten hasi zen Zuriñe, baina ondo gogoan zuen orain hilotz datzan Erramun berriarekin joan zitzaienekoa. Sinesgarri izan nahi
|
zuten
hitzek, ordea, sinesgaitz egin zuten kontatutakoa. Aitak ondo asko ezagutzen zituen inguruko baso eta mendi guztiak, eta inolaz ere ez zen arriskatuko txaroldunak ibili ohi ziren muga inguruetatik zamarekin pasatzen.
|
|
|
Pixka batera, idatzi zuena zirriborratu eta begiak jaso zituen, leihotik kanpora aurrera zihoan udaberriari erreparatu gabe, pentsakor. Altxatu eta gelan harantz honantz hasi zen, buruan
|
zituen
hitz nahasiek, horrela, esaldi zuzenak osatuko zituztelakoan.
|
|
|
Baina berehala pentsatu dut: idazle batek egunsentiko giro lasaia behar
|
du
hitz korapiloak askatzeko.
|