|
2013
|
|
|
J. M. Torrealdaik Artaziak liburuan oso ongi laburbiltzen du frankismoak maite
|
zuen
euskara zein zen: –Frankismoak maite(?) duen euskara herri mailakoa da, tradizionala, antigoaleko kulturaren ekarlea.
|
|
|
J. M. Torrealdaik Artaziak liburuan oso ongi laburbiltzen du frankismoak maite zuen euskara zein zen: . Frankismoak maite(?)
|
duen
euskara herri mailakoa da, tradizionala, antigoaleko kulturaren ekarlea. Horri deitzen dio jatorra.
|
|
|
Garaia dugu onuzkero txorakeri oiek al [bo] batera uzteko. Erriak ez
|
du
euskerarik irakurtzen, ez popularrik ez eta bertzerik, ain ederki Orixe' k esan zuenez. Beaz alper lan ori utzite, obe dugu gere bidetik euskera goi mailatara iasotzen ekin, bakoitzak bere almenaren neurriak.
|
|
|
Han filosofia ikasten du, eta orduan hasten da kulturaren esparruan mugitzen. Garai honetan ez
|
du
euskararik lantzen frantziskotarren artean, eta zeharo galtzen ez badu ere, hizkuntza klasikoak eta gaztelania ikasiz, bazterturik geratzen zaio euskara. 1902an Erriberrira joaten da:
|
|
|
egileak esku artean izana aitortzen duen poesi eskuizkribuak galduak dira; poeta ere ba omen zen Zalgizeren idazlan poetikoaren arrastorik ez da gelditu... Beraz, bada albisterik jakinarazten duenik Lazarragak, Etxeparek edo Oihenartek egungo dokumentazioak adierazten duena baino lagun gehiago izan
|
zituztela
euskararen erabilera literarioan. Alegia, euskaldun ikasiak egun dokumentatua dagoena baino gehiago landu eta gozatu zuela euskaraz literatura, nahiz eta historiaren uneren batean, transmisioa eten izanak gure ezagueraraino garraiatzea galarazi duen.
|
|
2014
|
|
|
Oihartzabal, EILASeko Pedro Matxo, LABeko Roberto Tornero, CCOOko Javier Nogales eta EHIGEko Ana Izagirrek eredu hau proposatu dute: ikastetxeak berak bere hizkuntz plana egitea, ikasle guztiek 16 urte
|
dituztenean
euskara eta gaztelania menperatzeko; eta baita ingelesa ere. Hau da, ikastetxe bakoitzak erabakiko du ikasgai bakoitza zein hizkuntzatan eman, bere ingurunearen arabera.
|
|
|
|
Badugu
euskaraz bizitzeko gai dela badakigun masa kritiko gero eta zabalago eta anitzagoa, euskalgintzak antolatzen duenaren xede talde egoki izan daitekeena. Badugu euskaraz bizitzeko hautua modu kontzientean egin duen jende multzo zabala ere (batzuk, majo sufrituta, euskaltegitik atera berriak; gero eta gehiago, etxean aurreko belaunaldietatik euskara jasotzeko zortea izan dutenak).
|
|
|
Badugu euskaraz bizitzeko gai dela badakigun masa kritiko gero eta zabalago eta anitzagoa, euskalgintzak antolatzen duenaren xede talde egoki izan daitekeena.
|
Badugu
euskaraz bizitzeko hautua modu kontzientean egin duen jende multzo zabala ere (batzuk, majo sufrituta, euskaltegitik atera berriak; gero eta gehiago, etxean aurreko belaunaldietatik euskara jasotzeko zortea izan dutenak). Badugu eskura eta erabilgarri dituen sormen bideak euskaraz natural erabiltzeko gai den artista kuadrilla ederra ere.
|
|
|
Guk, dena dela, eredua ez ezik EAEko A eredua ere aintzat hartuko dugu lan honetan, kontrasteak aztertzeko, eta beste arrazoi batengatik ere bai: helburuetan EAEko A ereduak ere, legalki, bermatu behar duelakozikasleak gaztelaniazko komunikazio gaitasun maila bera lortu behar
|
duela
euskarari dagokionez ere. Hezkuntza elebidunaren ulerkera honi dagokionez, hona zer dioten Dolzek eta Idiazabalek (2013:
|
|
|
Euskal Herriko jendartean badira sentsibilitate desberdinak hizkuntza ofizialei dagokienez. Testuinguru horretan, amaierako gogoeta gisa, azpimarratu nahi
|
dugu
euskarak balio behar duela kohesio elementu gisa, eta ez jendea gaitzesteko edo baztertzeko, eta horretarako garrantzitsua da gai horretan ahal den adinako kontsentsu soziala zaintzen saiatzea herritarren artean (Baztarrika, 2009; Euskararen Aholku Batzordea, 2009; Zalbide, 2010).
|
|
|
jende dentsitate handia, abiadura eta ibilera zoroak, merkatu orojalea... Bistan da, euskalfilia honek modernizatu nahi
|
zuen
euskara, aro modernora ekarri, haren legeen neurrira, eta hori zerbait bada, euskara nazio hizkuntza bihurtzea da; edo bestela esan, hiri hizkuntza bilakatzea.
|
|
|
Gauzak horrela, hizkuntza nazionala, modernoa eta hiritarra egiteko egitasmoa nahikoa kamutsa izan zen, gutxienez 60 hamarkadara arte, orduan hasi ziren gauzak apur bat aldatzen. Arestiren garaietatik eta Atxagaren Ziutateazargitaratu zenetik, iduri
|
du
euskarak baduela lekurik hirian eta hiriak euskaran. Ohikoak dira, horrezkero, New York, Bilbo edo Martutene euskal literaturan.
|
|
|
Badute, han hemenka, euskal babestoki zenbait, baina hiriburuetan euskarak ezin dio egote logika huts bati eutsi. Kontrara, nire ustez gero eta argiago dugu fluxuetan behar
|
dugula
euskara, eguneroko fluxuetan ahal delarik: hirian barna egin beharreko praktika arruntetan, hain zuzen, eta ez babestoki mugatu eta ohiz kanpoko jarduera bereizietan.
|
|
2015
|
|
|
Batzuek ikasketa guztiak euskaraz burutu baina arazoak zituzten testua natural esateko. Eta beste batzuek euskalkian hiztun peto petoak izan arren zalantzak
|
zituzten
euskara batuan aritzeko. Gipuzkoarrak eta bizkaitarrak, denetik zegoen han.
|
|
|
Eta tartean bazen Johara Farley izeneko aktore bat, Paristik etorria puta beltzaren pertsonaia egitera. Eta, munduan euskara izeneko hizkuntza bat bazenik ere ez zekien arren, bi eszena oso antzeztu behar
|
zituen
euskaraz.
|
|
|
Helburu honek gidatzen du gure jarduna: formazio zikloa amaitzen duenean, euskal aktore batek gai izan behar
|
du
euskara batuan zein bere euskalkian jarduteko, eta baita ere eszenaren egoerak edo pertsonaien arteko harremanak eskatzen duen edozein euskalki eta erregistrotan.
|
|
|
Etxe elebakarrak, beraz, geroz eta gutxiago dira, baina, aldi berean, geroz eta gehiago dira etxe mistoak (%60 EAEn), hots, euren baitan hartzen dituztenak euskaldunak eta euskaldun ez direnak. Honek bete betean eragiten dio hedabideen kontsumoari; etxe horietan kide guztiak telebistari begira daudenean, adibidez, pentsatzekoa da ez
|
dutela
euskarazko telebista katerik jarriko, euretariko batzuk ez direlako bertako edukia ulertzeko gai. Euskararen ezagutza hedatu ahala arazo hori berez konponduko da agian, baina ondo legoke bitartean denen ulermena bermatzeko formula posibleak aztertzea (azpitituluak baliatzeko aukera, adibidez).
|
|
|
Egaña, Zuberogoitia eta Bidegainek gazteekin eginiko ikerketan (2015) maiz atera zen kontu hori: gazteek ia ez
|
dute
euskarazko tokiko telebistarik kontsumitzen, haien ustez berauen estetikak eta ikus entzunezko hizkuntzaren erabilerak ez dituelako betetzen bete beharreko gutxienekoak(, hain gaude ohituta 10 minutuan 500 plano ikusten ezen epe horretan 50 jartzen dizkigutenean guretzat hori mantsoegia baita?, dio ikerketa horretan jasotako gazte baten lekukotzak).
|
|
|
EITBk, nolanahi dela, aparteko gogoeta merezi du, bai irismen handiena
|
duen
euskarazko hedabide taldea delako, bai berak daukalako aurrekonturik altuena; hurrengo lau urteetan, gainera, gora egingo du aurrekontu horrek, aldirako kontratu programa tarteko; edozelan ere, Aranbururen ustez (2016),? 2016 eta 2019 artean diru-laguntzak gorakorrak izango diren arren, zifrak, zenbaki absolututan, 2003 aurrekontuak baino txikiagoak dira?.
|
|
2016
|
|
|
Pasa den urtetik hona, hizkuntza guztien ehunekoa igo egin da (gaztelania bereziki),. EUS domeinua duten webguneak eleaniztunak diren seinale. Eleaniztasun hori esanguratsua da, baina jakinda. EUS ek xede berezi bat
|
duela
euskararen arnasgunea izateko, komenigarria litzateke euskara duten webguneen ehunekoa %100era iristea. Ikusteke dago domeinua eskatzerako orduan hizkuntza irizpiderik jarri ote dakiokeen eskatzaileari.
|
|
|
Zubiria, P., 2017,«' Egia eredua' k dakarren iraultzak badu mapa berria» in Argia, II Helbidea: ulertzen
|
du
euskara < Azken kontsulta: 2017/ 03/ 06>
|
|
|
2.2 Demokrazia lege, Euskal Herriko erdal komunitateak ezinbestean jakin/ ikasi behar
|
du
euskara
|
|
|
Eta hori ez da inposizio injustua, baldintza antidemokratikoa. Gu legez behartu baldin bagaituzte, lortu arte, espainola/ frantsesa jakitera bizikidetzaren izenean, beraiek behartuta egon behar
|
dute
euskara jakitera, eta legez ez bada, komunitateen arteko itunez. Eta betebehar horren demokratikotasuna da guztiengainetik aldarrikatu behar duguna.
|
|
|
– Euskaldunek ulertu behar dute pertsona askok ezin
|
dutela
euskara ikasi (Eusko Jaurlaritza 2015c, 16):
|
|
|
Beraz, soilik herritarren% 4k uste bide du Euskal Herriko erdaldunek ere euskara derrigorrez ikasi behar dutela, eta ez dutela aitzakiarik ez ikasteko, guk ez dugun bezala espainola ez jakiteko. Herritarren% 90 inguruk pentsatzen bide du aldiz euskaldunek bai ulertu behar ditugula eta euskara ikastetik salbuetsi behar
|
ditugula
euskara ikasi (nahi?) ez duten erdaldun guztiak. Kasuan ere ez dirudite oso berdin juzgatuak guztion hizkuntza eskubideak.
|
|
|
– % 68k nahi
|
du
euskararen [eta beraz euskaldunon] oraingoa baino presentzia handiagoa gizartean.
|
|
|
2.4 Kontuak aldatzeko beraz, erdal komunitateari egunero aurpegiratu diogu gurekiko
|
duen
euskara jakiteko/ ikasteko betebehar demokratikoa, entzuteko moduan
|
|
|
– Ez
|
genuke
euskarazko liburu/ film/ disko/ joko, bategatik ordaintzen jarraitu liburu/ film/ disko/ joko?
|
|
|
Eta arazo hori egunero sentiarazi behar diegu, momentuero. Sentitu behar dute ezinbestekoa
|
dutela
euskara guri ulertzeko. Ez diegulako gehiago gure hitzik itzuliko.
|
|
|
Guraso biak euskaldunak direnean:? Batek bakarrik
|
duenean
euskara lehen hizkuntza:? % 95ek transmititzen dute euskara?
|
|
|
Nik euskaraz egingo diot. Nik nahi
|
dudalako
euskaraz egin. Berak nahi duena egiten duela ere.
|
|
|
EAEn jada 1996tik ulertzen (bide)
|
du
euskaraz populazioaren erdiak(% 50,60k), artean Espainiaz kanpo jaiotako etorkin uholderik gabe. Eta 2011n, (ia) 3tik 2k ulertu gaitzake(% 62,80k).
|
|
|
Horrek ez du esan nahiko zuzenean euskaraz erantzungo digutenik. Halakoak oraindik ere gutxiengo izango dira zoritxarrez, baina erdaraz erantzunda ere, guk aukera
|
dugu
euskaraz jarraitzeko, elkarrizketa asimetriko elebidunean, eta jada soilik geure borondatearen baitan geratzen da guk euskaraz jarraitzea, edota bestela erabateko sumisioan amore eman eta erdarara pasatu, eta espainola indartzen jarraitu, nor eta gu!, gure solaskideak ondo kostata lortu dituen ulermen gaitasunak mespretxatuz, eta bide batez mezu subliminal argia isuriz: Ez dugu nahi zu gure (euskal) klubekoa izan zaitezen?
|
|
|
– Herritarren% 13 inguru ausartzen da bere burua ia euskalduntzat aitortzen (h.d. bere burua euskaldun eta ia euskaldun aitortzen duten% 58,48 herritarren laurden eskasa?% 23?), aldi berean aitortuz ez
|
duela
euskara ez ongi, ez nahikoa ongi ulertzen, baizik eta zertxobait. Eta ez da erraza jakiten zenbat izan litekeen ulertzen duen zertxobait hori aldi berean bere burua ia euskalduntzat aitortzen duenean, zehazki, ia euskaldun alfabetatu, alfabetatu gabe edo pasibo?.
|
|
|
Bertsolaritza, tradizio modernoa, EHU UPV, 2007], 6 Taulan [23 irudia] ikus ditzakegun datuek ere erakusten dute lehen hizkuntzaren erreferentzia ez dela nahikoa baina baliagarria dela zenbait joera islatzeko. Izan ere, itxura denez lehen hizkuntza euskara
|
dutenek
euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil egoteko probabilitate handiagoak dituzte. Beren kontsumo ohituretan nabarmen islatzen da hori.
|
|
|
Gu euskaldun. Ez
|
dugu
euskaraz hitz egiteko, euskaldun sentitzeko beste arrazoirik, gure nortasun euskalduna baino, eta gure hizkuntza nortasun honen bihotzean, euskara, gure arbasoekin eta gure historiarekin lotzen gaituena. Ez daukagu besterik munduari eskaintzeko.
|
|
|
Zubiria, P. (2017) «Zenbatek ulertzen du euskara? . Egia eredua, k dakarren iraultzak badu mapa berria.» Argia2.543,, 28 (http://www.argia.eus/argia astekaria/ 2543/ zenbatek ulertzen
|
du
euskara).
|
|
|
Askotan lurralde antolamenduan hartzen diren erabakiek hizkuntza politika publikoek baino eragin handiago
|
dute
euskararengan (Gorri, 2017). Ildo horretan, Zalbidek (2016) euskararen presentziaren arabera proposatzen duen udalerrien banaketa oso interesgarria dela esan daiteke.
|
|
2017
|
|
|
«Eskuetaratu dauzkidate hor gaindiko liburu eder zonbait, mintzaire garbi garbiz orhatuak eta, dioten bezala, ulert gaitzak. Holako lanek ez baitukete irakurlerik ez Laphurdin, ez Benabarren, ez Ziberon, xedea, xede zina
|
banuke
eskuara xehe xehez artzeko». Eta hona hemen Azkueren erantzuna:
|
|
|
–Arantzarik gabeko arrosarik ez baita, Maioraren liburuak eta bertan jasotako pasarteek ere badute itzalik. Liburuaren egileak ez
|
du
euskara menperatzen eta ez du hizkuntzaren historian eskarmenturik, ondorioz, traskribapenetan huts franko daude.?
|
|
|
5) Determinatzaile mugatzailea a
|
dugu
euskaraz, baina izenaren morfologia aldaera jakin hori oso gutxitan gertatzen da egungo fonologia sisteman.
|
|
|
(1) ekoek agerian uzten dute izen sintagmatik gorako islapen funtzional bat, behar?
|
dugula
euskaraz ere, ezinbesteko gizona (k) edota hainbat gizon horiek azaltzeko.
|
|
|
Aurreko atalean ikusia
|
dugu
euskararen izen morfologian korapilo handi samarra dagoela, determinatzaile atxikiak, zenbaki markak eta kasu markak eraginda. Edonola ere, azpimarratu beharra dago horko ikuspegi horretan erabat funtzionaltzat hartzen diren hainbat kategoria jorratu ditugula (determinatzailea eta zenbakia), eta gure ohiko gramatiketan hain argi sailkatu ez diren beste atzizki batzuk ere ikusi ditugula (kasu markak).
|
|
|
eta, mugabea? izena hartu izan duten hiru morfologia lerro
|
ditugula
euskaraz, eta zentzuzkoa da lerro horietan kasu markak kontuan izatea; hala ere, gure tradizioko kasu markez gain, lan honetan hainbat egilerekin bat eginez postposizioak ere gehitu zaizkio kasu markek osatzen duten zerrendari, eta kasuak zein postposizioak batera erakutsi izan dira deskripzio lanetan.
|
|
2018
|
|
|
Ez dakit zuzen Katalina Zubiri hitzen esaleaeta Grazia Martinez entzuleaurdiaindarrak ziren, eta seguru asko hitz horiek jaso zituen eskribaua ez zen herrikoa, baina dudarik ez dago urrun dagoela pasarteak ageri
|
duen
euskara egun Urdiainen baliatzen denetik. Bistan dena, laurehun eta hogei urteko aldeak baduke eraginik horretan, baina egon daitezke bestelako zergatiak ere.
|
|
|
Ez dira denak, halere, iritzi bereko. Izan ere, badira autoreak uste
|
dutenak
euskarak oraindik pauso franko egin behar duela aitzinera, nahi baldin badu komunikagarritasunean konparatu zerekin eta inguruko hizkuntza indartsuek1" mendetxo" batzuetan garatu eta findu duten kanon asentatuarekin. Euskararen hastapen egoera erlatibo hori adierazten du Juan Garziak, konparazio batera, aipu honetan:
|
|
|
Atal honen izenburuan ezarri dugun" Eskribitzen badaustazu" (gaztelaniaz," Ya conoces mi paradero") poemaren kasuan, egileak gaztelaniazko testu herrikoi baten oihartzunaren konnotazioak bilatzen ditu entzuleak berehala ezagutuko duen" Si me quieres escribir" testuaren esanahiaren baitan zifraturiko mezua helarazteko. Arestik gaitasun handia
|
du
euskarazko testuen estiloen pasticheak edota imitazioak egiteko; asmoa sarritan ironikoa edo kritikoa izaten da, baina beste askotan egileak, estilo imitazioaren bitartez, jatorrizko testuaren komunikazio modua eskuratzea du asmoa. Hala, bertsolarien eran ari denean, arau poetikoen loturetatik aske, hizkera laxoan mintzatzeko aukera baliatzen du, Bizkaitarrako testuetan egiten duen moduan, edota P. I. Barrutiaren Gabonetako ikuskizunatik nahiz Axularren Gerotik harturiko moldeetan idazten dituenean bere garaiko gorabeherei buruzko poema kritikoak.
|
|
|
Hortaz, antzeztaldeek testu originala eta itzulpena aurkeztu ohi zituzten zentsuraren aurrera, baimen eskaera egiterakoan. Urteek aurrera egin ahala neurria zorrozten joan bazen ere, autoreek eta antzerki taldeek eurek moldaketak egiteko baliatu zuten egokiera lehen urte haietan, euskarazko zein gaztelaniazko itzulpen zehatzak ekidinez eta interpretazioetarako aukerez baliatuz, zentsoreek ez
|
baitzuen
euskara ulertzeko gaitasunik lehen urte haietan. Egiteko honek idazle edota taldeei lan eskerga, ardura eta ausardia eskatu bazien ere, urte batzuk geroago etorriko zenarekin alderatuta, leuna izan zen zentsuraren jazarpena.
|
|
2019
|
|
|
" Euskera biziko bada, batu egin bear, anka bakartu egin bear..., bizitza dezan, eta ugariago dezan, indartsuagoa dedin, alegia; errextuta, laburtuta, batuta, geiagok mintza dezan". (EUSKERA XIII, Bilbao, 1968, 141 or.)" Ezinbestekoa, il edo bizikoa dela uste
|
dugu
euskera batasun bidean jartzea". (EUSKERA XIII, Bilbao, 1968, 203 or.)
|
|
|
34 Aztergai dugun izkribuaz gainera, bere kargualdikoak dira, baita ere, ezagunak
|
ditugun
euskaraz idatziriko Berako ordenantzak, artikulu honetan berean gehiagotan aipatzen ditugunak, ohartu baikara bere eskuaz idatzirik dagoela bi bertsioetako bat.
|
|
|
Argi da, beraz, 1766ko azaroaren 13tik aurrera Rada Etxeak ere ez
|
zuela
euskarazko libururik argitaratzeko baimenik. Eta ez, agidanez, asmorik ere.
|
|
|
Aztertutako erabilera eremuak formal informal irizpidetik begiratuta, ez dirudi hizkuntzen erabilera eremuon izaera formalago edo informalagoaren arabera aldatzen denik. Adibidez, oro har formaltasunari atxiki ahal zaizkion eskola giroko erabileretan
|
du
euskarak pisurik handiena, baina formaltasunari lotu ahal zaion liburu aldizkarien irakurketan gainerako eremu gehienetan baino ahulago azaltzen zaigu euskara. Hara beste adibide bat:
|
|
|
liburu aldizkariak irakurtzerakoan, batetik, eta telebista kontsumoan, bestetik. Horietan (telebistaren kasuan nabarmenago) gaztelaniazko kontsumoak pisu handiagoa
|
du
euskarazkoak baino. Erabilera eremuetan euskararen erabilerak duen pisuaren hurrenkera hori bat dator, 2015 urtean Euskal Autonomia Erkidegoko DBH 2ko ikasleei buruz Arrue ikerketak (Martinez de Luna Perez de Arriba eta Suberbiola Unanue, 2017) aurkitutakoarekin.
|
|
|
Horrela, alderdi kontzienteari begiratuta, nerabeen artean" Ondarroako tokiko euskaradun" agertzeak duen balorazio positibo argiaz edota euskara batuaren balorazio ez hain positiboaz ohartu gaitezke, Eneritz Albizu eta Goizane Aranak (2018) adin tarte ezberdinak aztertuz aurkitu zuten" tokiko euskararekiko harrotasunaren" ildotik. Zentzu berean, euskal hiztun legitimoen ikerketan Ortega eta bestek (2013) esandakoari jarraituz, ezaugarri bi
|
dituzte
euskaraz egiten duten hiztun berrien artetik euskaldun estatusa lortzen dutenek: euskara testuinguru informalean erabiltzeko gai dira eta euskalkia daukate.
|
|
|
" Ez zait hain argi, baina, gorago idatzi dutan bezala, iduritzen zait euskalkiak ahultzen ari direla. Gisa hortan, euskara beiratzekotan, iduri
|
luke
euskara batuak duela etorkizunean gure hizkuntza zilotik ateratuko".
|
|
|
3.6 13 Zerbait gehiago errateko ba ote
|
duzu
euskara batuari eta euskalkiei buruz Ipar Euskal Herrian?
|
|
2020
|
|
|
Euskara, oro har, eremu jakin batzuetan baino ez da erabili; adibidez, etxeko erabilerara mugatua izan da askotan. Hizkera maila jasoago edo formalagoetarako estilorik ere ez da garatu denbora tarte luzean, beste hizkuntza batzuek (gaztelaniak eta frantsesak azkenaldian) bete
|
baitituzte
euskararen barnean estandarrari legozkiokeen esparruak (Oñederra eta beste 2015: 507).
|
|
|
2 Lanaren luzera eta helburuak gaindituko genituzkeenez, ez
|
ditugu
euskara batuaren hastapen eta eraketako nondik norakoak ekarri. Horien berri jakin nahi izanez gero, ikus, besteren artean, Zuazo (2005) eta Hualde eta Zuazo (2007). zuten eredu batua, irratira eta telebistara, esate baterako (Larrinaga 1998:
|
|
|
Mutil batek aipatu du euskara EAEn erabiltzeko aukera izateaz gain Frantzian erabiltzeko ere baliagarria izan daitekeela. Beste gazte guztiek uste
|
dute
euskara soilik EAEn erabil dezaketela, eta eremu soziolinguistiko euskaldunetan, eta berak bizi diren herriak ez dituzte errealitate soziolinguistiko horretan sartzen.
|
|
|
Ez dakigu zer arrazoi egon diren aldaketa horren atzean. Deigarria da bereziki ikasle baten kasua, aldaketa 14 urterekin herriz aldatzean gertatu baita, ikusita gainera gaitasun handiagoa
|
duela
euskaraz hitz egiteko. Horrelako kasuak seinaleak dira irakasleentzat:
|
|
|
Gazteen aipamenetan horixe antzeman genien, eta horren adibidea da, esaterako, Padurako nesken elkarrizketetan jaso genuena: eskolarekin batera, entrenamendua
|
zuten
euskara gehien erabiltzen zuten gunea.
|
|
|
Igual esaten badizute hitz egin euskaraz, bai hala bai, ez zait gustatzen porque nik hitz egin al dut erderaz edo euskaraz. Esatea bai hala bai hitz egin behar
|
dudala
euskaraz eskolaz kanpo ba ez zait gustatzen.
|
|
|
Deigarria iruditu zaigu, adibidez, Euskal Autonomia Erkidegoko gazteak izanda honelakoak erantzutea: " nire kuadrillan batzuek ez dakite euskara" edo" gazte batzuekin ezin
|
dugu
euskaraz egin, ez dakitelako". Bestetik, gazteek euskararen erabilera eta familia lotzeko joera dute.
|
|
|
Baina horietatik% 17k soilik erabiltzen dute bakarrik edo nagusiki hizkuntza hori familia giroan. DBH2ko ikasleen kasuan,% 35,4k
|
dute
euskara edota euskara eta gaztelania lehen hizkuntza, eta hortik,% 19k erabiltzen dute etxeko eremuan euskara nagusiki.
|
|
|
Baina asko aldatu dira hizkuntzak deskribatzeko gramatikariek eskura izan dituzten moldeak eta kategoriak. Begiratu azkar bat emango diegu XVII. mendetik honako gramatikei ohartzeko garaian garaiko gramatiken ezaugarriak
|
dituztela
euskarazkoek ere.
|
|
|
Grekoa edo latina deskribatzeko pentsatu zituzten erregelek, jakina, arazo ugari sortzen zuten euskara bezalako hizkuntza bat deskribatzeko, baina hori zen eskura zuten metodologia. Larramendik aitortu du euskara asko aldentzen dela beste hizkuntza batzuetatik, baina, aldi berean erakutsi nahi
|
du
euskara" sartzen dela" beste hizkuntza batzuetako kategorietan (Gomez 1991).
|
|
|
Esan al daiteke newtondar legeak, zatiketa zelular edo aldaketa molekular? Igone Zabalak (2013) argi eta garbi gaitzetsi du bide hori; izen elkartu sintetikoen bidez eman behar
|
genuke
euskaraz bi izenen arteko ‘osagarri buru’ harremana, eta ez ‘izena+ erreferentzia adjektibo’ egituraren bidez. Baina baditugu horrelako adibideak gure corpusetan. Gaitzetsi egin behar ote ditu Euskaltzaindiak, eta mota horietakoei bidea itxi?
|
|
2021
|
|
|
48). Horrek esan nahi
|
du
euskararen ikaskuntzaren aldeko dinamika baieztatzen dela, tirabirak izan arren.
|
|
|
Hirugarren atalean, zirkularrak dio elebitasuna indartzeko premia dagoela hizkuntza gutxituen irakaskuntzan interesa duten ikasleentzat. Argiki dio, sail elebidunak aukeratzen dituzten ikasleentzat, ministerioak asmoa
|
duela
euskara eta frantsesa maila berean menpera ditzaten. Horrela dio:
|
|
|
Egon da amaiera horretan latinezko anum forma ikusi duenik.41 Baina, anum> ano amaiera
|
duten
euskarazko toponimoek bokalarteko sudurkaria galdu ohi dute, eta hori ez da gertatzen Elkano izenaren kasuan.42 Bokalarteko nhori Ngogor edo fortis batetik dator, lehen lekukotasun idatzian nngisa agertzen zaiguna (Helcanno).
|
|
|
" Berak zerabilen moduan", esango dute batzuek. Orduan, ezin
|
dugu
euskarazko idazkera akademikoa erabili?
|
|
2022
|
|
|
Hala ere, badirudi hedadura semantikoa zabalagoa dela euskaraz. Hitza bete, esana bete, legea bete eta zorra bete ingelesez ‘to keep your word, to follow what is told you, to obey the law and to pay the debt’ dira, bakoitzean aditz desberdinez, baina guztietarako erabili ohi
|
du
euskarak bete metafora, akzio zehatzen deskribapenez landa.
|
|
|
3.1 Zer diskurtso ezaugarri
|
dute
euskaraz idatzitako laburpenek Giza Zientzien arloko aldizkarietan?
|
|
|
Azken hamarkadotan, Europan zein nazioartean, irakasleen usteak modako iker alor bilakatu dira hezkuntza eleaniztunaren esparruan, bereziki hizkuntza minorizatua eleaniztasunaren ekuazioan txertatzen denean. Euskal Herrian Hegoaldea ez da salbuespen, eta lehen mailako erronka
|
du
euskara eredu eleaniztunean egokitzeko aferan, ereduaren ardatz gisa finkatu eta ahal bezainbeste profitatzeko deman. Euskararen egoera soziolinguistikoari beha, Amonarrizek (2019) azpimarratzen du hizkuntza bidegurutzean dela, sarritan egon izan dela, baina oraingoa ekidin ezinekoa dela.
|
|
|
Ondorioak honako bost puntu hauetan laburbildu ditugu: bat, hiru administrazioek bat egiteko aukera
|
dute
euskararen aferan, Nafarroako hizkuntza politika hastapenetan izanik (Euskarabidea) eta Iparraldean hizkuntza politikari buruzko erabaki politiko partekatu eta instituzionalerako lehen habeak jarririk (EEP); bi, harreman hizkuntzan gaztelaniak eragin handia izanik eta berau aldatzea zinez zaila baldin bada ere, egin egingarria da, baina halere kezkagarria da haurren artean erabilerak egin duen be... Testuinguru horretan, Martmez de Lunak (2018) zehazten du euskararen errealitatea Europako beste hizkuntza gutxituen antzekoa dela, eta eleaniztasunaren paradigma baliatu behar duela Euskal Herriak euskaltasun berri bat sortu eta helduleku berriak eraiki ahal izateko hizkuntza gutxituaren etorkizuna bermatzeko; izan ere, teorian, Europako testuinguruan eleaniztasuna onartzen bada ere, praktikan, nabariak dira elebakartasunaren zantzuak.
|
|
|
Ondorioak honako bost puntu hauetan laburbildu ditugu: ...ra instrumentala hazi egin da, baina norberaren beste espazioetakoak ez; lau, euskararen aldeko jarrerak gora egin duen heinean, erabilerak ez du joera berdina izan, eta, etorkizun hurbilean, hiztunaren hautua izango da euskaraz mintzatzea, esaterako, Bilbo bezalako hiri batean hamar hiztun berriren artean batek soilik izanik erraztasun handiagoa euskaraz mintzatzeko; bost, jarrera eta usteak alde
|
ditu
euskarak, eta baliabideak nahiz eragileen (publiko eta euskalgintzaren) elkarlana profitatu beharrean da erabileran aurrerapausoak emateko. Testuinguru horretan, Martmez de Lunak (2018) zehazten du euskararen errealitatea Europako beste hizkuntza gutxituen antzekoa dela, eta eleaniztasunaren paradigma baliatu behar duela Euskal Herriak euskaltasun berri bat sortu eta helduleku berriak eraiki ahal izateko hizkuntza gutxituaren etorkizuna bermatzeko; izan ere, teorian, Europako testuinguruan eleaniztasuna onartzen bada ere, praktikan, nabariak dira elebakartasunaren zantzuak.
|
|
|
Bestetik, aurreko lerroetako ondorioaren bide beretik, frantsesak jasotako garrantzi maila apalak indartzen du Hegoaldeko irakasleek frantsesa eleaniztasunaren ekuazioan ez sartzea, eta ekintza horren atzeko arrazoiak gizarteak hizkuntzarekiko duen atxikimendu mugatuaren, arroztasunaren, motibazioaren, funtzioaren eta beharren isla izan litezke. Azken ondorio horretan sakondurik, Martmez de Lunak (2018) azpimarratu bezala, Euskal Herriak paradigma eleaniztunera egokitu behar
|
du
euskara, eta, hortaz, aukera paregabea izan daiteke Hegoaldearen eta Iparraldearen kohesiorako erreminta gisa baliatu ahal izateko.
|
|
2023
|
|
|
hiztegi aberatsagoa, jario gehiago eta adierazkortasun handiagoa daukate. Ez dira gu bezain eskolatuak eta ez dute sortzezko hizkuntzan irakurtzen eta idazten ikasteko aukerarik izan, baina, halarik ere, gai dira jakitera eman nahi
|
dutena
euskaraz erraz asko azaleratzeko. Hitz bitan, guk baino sen gehiago dute.
|
|
|
– Baina nola gauzatu ahal izanen dute euskaldunek eskubide hori herrietara joaten diren apezek ez
|
badute
euskaraz egiteko gaitasunik, hots, seminarioko ikasketa guziak latinez eta erdaraz egin badituzte, euskara ez badakite edo, jakinda ere, hizkuntza bera eta euskal kultura eta literatura landu ez badituzte?
|
|
|
Alabaina, jakin nahi
|
duenak
euskarazko hedabideek egunerokotasun informatiboari nolako segimendua egin zioten eta zein eratako testuak idatzi izan zituzten, zailtasun handiagoak izango ditu. Hau da, hedabideen historia ikertu da, baina hedabide horiek nolako kazetaritza egin zuten, ez hainbeste; ikerketa gehienetan ageri dira edukiei buruzko azalpen orokorrak, baina gutxitan topatzen dira erabilitako kazetaritza generoei eta estiloari buruzko xehetasunak.
|
|
|
" Euskaraz ari dira nirekin. Uste
|
dut
euskarazko harremanak sortzeko bidean jarri ditugula, eta hurrengo pausoa euskaraz ikastea dela, hau guztiz bete ahal izateko". Modu berean, aipatutako guztiagatik, esan daiteke Anterok eta bestek (2023) HMOn zehaztu duten pertsona ereduaren ezaugarriak garatzeko esku hartzeak egindako ekarpena agerian geratu dela.
|
|
|
Hau da, gure gaurko gizarteko beste hizkuntzekin eta kulturekin batera eraiki behar dugun komunitateak eta elkarbizitzak euskara ardatz izatea nahi badugu, beharrezkoa
|
dugu
euskara ere ardatz izango duten hizkuntza estrategiak birpentsatzea. Hain justu, euskaratik inklusiboak izango diren gizarteratze prozesuak ziurtatuz, elkarrekiko mendekotasuna garatuz eta kulturartekotasunetik elkar elikatuz.
|