|
2014
|
|
|
Esan nahi du honek guztiak euskaldunek eta batez ere, euskal baserritarrek ez dutela euskarari buruzko paradigmarik sortu? Euskaraz bizi izan dira eta euskarari atxiki, eta euskararen alde borrokatu eta lan egin ere bai, baina lotura guztiz praktikoa izan
|
dute
euskararekin, euskara sano erabili duten artean. Erabilera trakestu zenean, oztopoak eta gutxiespenak topatu zituztenean, orduantxe hasiko ziren euskarari buruzko paradigma bat sortzen eta horretan erdal mundutik zetozen ideiei eusten.
|
|
2015
|
|
|
Egaña, Zuberogoitia eta Bidegainek gazteekin eginiko ikerketan (2015) maiz atera zen kontu hori: gazteek ia ez
|
dute
euskarazko tokiko telebistarik kontsumitzen, haien ustez berauen estetikak eta ikus entzunezko hizkuntzaren erabilerak ez dituelako betetzen bete beharreko gutxienekoak(, hain gaude ohituta 10 minutuan 500 plano ikusten ezen epe horretan 50 jartzen dizkigutenean guretzat hori mantsoegia baita?, dio ikerketa horretan jasotako gazte baten lekukotzak).
|
|
2016
|
|
|
Eta hori ez da inposizio injustua, baldintza antidemokratikoa. Gu legez behartu baldin bagaituzte, lortu arte, espainola/ frantsesa jakitera bizikidetzaren izenean, beraiek behartuta egon behar
|
dute
euskara jakitera, eta legez ez bada, komunitateen arteko itunez. Eta betebehar horren demokratikotasuna da guztiengainetik aldarrikatu behar duguna.
|
|
|
– Gobernuek lotsagabeko dumpinga egin
|
dute
euskara erabiltzearen alde. Bere eskuko hedabideetan, hezkuntza zerbitzuetan, administrazioan, bere botere legegilean, laguntza aukeretan?, euskaldunon komunitateari onura plusak eskaini dizkio, eta erdal komunitateari, bere euskara gaitasuna handitzen joateko aukerak?
|
|
|
Batek bakarrik duenean euskara lehen hizkuntza:? % 95ek transmititzen
|
dute
euskara? % 71k euskara bakarrik?
|
|
|
Guraso biak direnean hiztun berri:? % 80k transmititzen
|
dute
euskara? % 45ek euskara bakarrik?
|
|
|
Guraso bakarra denean euskalduna eta hiztun berria:? % 49k transmititzen
|
dute
euskara eta erdara
|
|
|
– Elebidunak (ondo hitz egiten
|
dute
euskaraz eta erdaraz) 665.800 lagun (Arrieta 2008, 142 IV. Inkesta Soziolinguistikoa oinarri) [714.000 (Eusko Jaurlaritza, 2013. V. Inkesta Soziolinguistikoa?
|
|
|
Nahikoa da Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako institutu batera hurbiltzea, zeinahi institututara ia. Agian, euskara etxetik ez zekiten ikasle horiek, aurretik euskal identitate handirik ez zutenek, ikasi
|
dute
euskara eskolan, eta berehala konturatu dira eta esan dute:
|
|
|
Aspaldi zabaldu da ere ingelesaren (eta ere ingeles bidezko) irakaskuntza EAEko eskola sisteman. Nafarroa Garaian ere eta hala erabili
|
dute
euskararen kontra baliatuz herritarren ingelesarekiko zaletasuna/ beharra (ik. esaterako Lasagabaster 2008a edo Cenoz 2011).
|
|
|
Beraz, oro har Euskal Herrian euskararen kale presentzia ez da homogeneoa. Hiztunen adinak, generoak edota haurren presentziaren indarrak ere modu ezberdinetan eragiten
|
dute
euskararen erabileran, eremu batean edo bestean. Errealitate anitz horren argazkia atera dute Kale Neurketek, eta horregatik zaigu ikerketa hau diagnosia egiteko baliagarri.
|
|
|
Euskararen erabilera hiztunen adin taldeen arabera aztertuko bagenu, gaur egun haurrek hitz egiten
|
dute
euskaraz gehien, gazteek ondoren, helduek, eta, azkenik, adinekoek. Beti ez da horrela izan, ordea.
|
|
|
Askotan lurralde antolamenduan hartzen diren erabakiek hizkuntza politika publikoek baino eragin handiago
|
dute
euskararengan (Gorri, 2017). Ildo horretan, Zalbidek (2016) euskararen presentziaren arabera proposatzen duen udalerrien banaketa oso interesgarria dela esan daiteke.
|
|
2017
|
|
|
Ideia horren alde eginez, Azkaratek eta Altunak (2001: 70 orr., 38) agerian jarri
|
dute
euskararen historian zehar mugatzailerik gabe erabili izan direla bai ergatibo edo datibo kasu marka daramatenak, bai instrumentala izeneko postposizioa daramatenak ere. Edonola, egile hauek aditzera eman digute gradu bakoitzeko erakusletik atzizki bana sortu zela, egun mugatzaile hurbila euskalki guztietan azaltzen ez bada ere:
|
|
2019
|
|
|
1 Ondarroako nerabe gehienek gaitasun aitortu handiagoa izango
|
dute
euskaraz, gaztelaniaz baino. Hipotesi horri dagozkion azpi hipotesiak: 1A. gehienek euskaraz hobeto hitz egingo dute gaztelaniaz baino. 1B. gehienek euskaraz hobeto irakurriko dute gaztelaniaz baino. 1C. gehienek euskaraz hobeto idatziko dute gaztelaniaz baino.
|
|
|
2 Ondarroako nerabeek gaztelaniaz baino gehiago egingo
|
dute
euskaraz, ikerlanean aztertutako erabilera eremu guztietan.
|
|
|
Lehenengo hipotesia (Ondarroako nerabe gehienek gaitasun aitortu handiagoa izango
|
dute
euskaraz, gaztelaniaz baino) hein batean bete da, baina ez erabat. Izan ere, hiru azpi hipotesietatik bi (1A:
|
|
|
Seigarren hipotesia (Ondarroako nerabeek Ondarroako hizkera gehiago erabiliko
|
dute
euskara batua baino, aztertutako erabilera eremu guztietan) guztiz baieztatzen dute datuek: tokiko hizkeraren erabilera nagusi da batuarekiko aztertutako eremu guzti guztietan, alde handiarekin gainera.
|
|
|
Ondarroako nerabeen hizkuntza gaitasunari eta erabilerari buruzko datuek, lehenik eta behin, udalerri horien arnasgune izaera baieztatzen dute. Datuek argi erakusten
|
dute
euskara dela bertako nerabeen artean hizkuntza nagusia: euskara da gehienek (ahoz behintzat) hobeto darabilten hizkuntza eta euskara da erabilera eremu hurbilekoetan (lagunekin, etxean, ikaskideekin) nagusi.
|
|
|
Zein zerikusi du erabileraren eremuz eremuko konpartimentazio horrek diglosiaren eredu klasikoak azaltzen duen goi formal eta behe informal mailako banaketa soziofuntzional teorikoarekin (Fishman, 1967; Zalbide, 2011)? Labur esanda, gaur egungo Ondarroako nerabeek ez
|
dute
euskara gehiago erabiltzen behe informal mailako jardunean, ezta gaztelania gehiago ere goi mailako jardun formalean. Diglosia egoera klasikoa ezaugarritzen duen elementu garrantzitsu hori, hortaz, aski itxuraldatuta ageri zaigu Ondarroako belaunaldi gazteenaren jardunean.
|
|
|
Dena dela, gaur gaurkoz ez dakigu jarrera horiek zein neurritan duten zerikusia euskara batuan hitz egiteko (eta are ulertzeko) bost nerabetik hiruk adierazi dituzten mugekin(% 36,4k bakarrik erantzun
|
dute
euskara batuaz ondo hitz egiteko gai direla). Edonola ere, etorkizuneko ikerketek arnasguneetako nerabeek euskara batuaz jarduteko duten zailtasuna baieztatuko balute, zer pentsatua emango luke euskara batuaren irakaskuntzaren helburu eta lorpenei buruz.
|
|
2020
|
|
|
Mutil batek aipatu du euskara EAEn erabiltzeko aukera izateaz gain Frantzian erabiltzeko ere baliagarria izan daitekeela. Beste gazte guztiek uste
|
dute
euskara soilik EAEn erabil dezaketela, eta eremu soziolinguistiko euskaldunetan, eta berak bizi diren herriak ez dituzte errealitate soziolinguistiko horretan sartzen.
|
|
|
Antzeko desoreka ikusi dugu beste ikerketa batzuen bidetik bildutako emaitzetan ere. Esate baterako, Arrue proiektuak jasotako datuen arabera, EAEko LH4ko ikasleen% 33,5ek jaso
|
dute
euskara edo euskara eta gaztelania etxean. Baina horietatik% 17k soilik erabiltzen dute bakarrik edo nagusiki hizkuntza hori familia giroan.
|
|
|
Baina horietatik% 17k soilik erabiltzen dute bakarrik edo nagusiki hizkuntza hori familia giroan. DBH2ko ikasleen kasuan,% 35,4k
|
dute
euskara edota euskara eta gaztelania lehen hizkuntza, eta hortik,% 19k erabiltzen dute etxeko eremuan euskara nagusiki.
|
|
|
Hemen ere gauza bertsua gertatu da. ...ntsitiboak bereizteko erabili izan diren irizpideak (laguntzailea nolakoa den, horrek erabakitzen du) ez dira egokiak (hizkuntzetan erabiltzen den irizpidea aditzaren argumentu edo sare tematikoarekin dago lotua). Argumentuak definitzen saiatu gara. Adizki alokutiboa xehekiago aurkezten da. Perpaus osagarrien atala beste modu batera egokitu da. Izan, ukan,* edin,* ezan aditzek biziki ongi islatzen
|
dute
euskararen aditz sistema, baina aurkezpenean hori guztia arintzen saiatu gara. Eranskinean ageri diren Diskurtso markatzaileen bi kapituluak guztiz berriak dira. Determinatzaile mugatzaileen artean a, o, bat eta ik sartu ditugu. Lan luzea bada ere, ez da adizki taularik ageri.
|
|
2021
|
|
|
Eta, horretarako, euskalgintzako hainbat eragile eta erakunde honakoan bat dator: hizkuntza politikek emateko gai direna eman
|
dute
euskararen ezagutzaren hazkundea, hezkuntza sistema eta helduen euskalduntzeari esker, eta bestelakoak behar dira (Aierbe eta Erro 2021, Bilbao et al. 2021, Plaza Hutsa 2021: 16).
|
|
2022
|
|
|
Ardi galduan, batez ere, gutun egileek gaztelaniara jotzen
|
dute
euskarazko hitzaren esanahia zehazteko. Noiz edo noiz euskarazko sinonimo batek edo latinak ordezkatzen badu ere, gaztelania erabat nagusitzen da, bere horretan utziz ala mailegatuta.
|
|
|
3.1 Zer diskurtso ezaugarri
|
dute
euskaraz idatzitako laburpenek Giza Zientzien arloko aldizkarietan?
|
|
|
Ikerketa ondorioen artean, honakoak dira esanguratsuenak: ...ian leku informaleanerabili da euskara gehien, izanik ikasleak eta irakasleak nahasirik dabiltzan eremua; bi, ikaskideen% 66k baino gehiagok darabil euskara, baina erabilera% 37ra jausten da lagunartean; hiru, ikasleek euskararen aldeko jarrera eta ezagutza maila ona izan arren, ezin da erabilera ziurtatu; eta lau, ikasleen identitate kulturala euskalduna izanik ere, identitate etnolinguistikoa ez
|
dute
euskararekin soilik identifikatzen, gaztelaniarekin nahasirik baizik.
|
|
|
Ondorioak honako bost puntu hauetan laburbildu ditugu: bat, hiru administrazioek bat egiteko aukera
|
dute
euskararen aferan, Nafarroako hizkuntza politika hastapenetan izanik (Euskarabidea) eta Iparraldean hizkuntza politikari buruzko erabaki politiko partekatu eta instituzionalerako lehen habeak jarririk (EEP); bi, harreman hizkuntzan gaztelaniak eragin handia izanik eta berau aldatzea zinez zaila baldin bada ere, egin egingarria da, baina halere kezkagarria da haurren artean erabilerak egin duen be... Testuinguru horretan, Martmez de Lunak (2018) zehazten du euskararen errealitatea Europako beste hizkuntza gutxituen antzekoa dela, eta eleaniztasunaren paradigma baliatu behar duela Euskal Herriak euskaltasun berri bat sortu eta helduleku berriak eraiki ahal izateko hizkuntza gutxituaren etorkizuna bermatzeko; izan ere, teorian, Europako testuinguruan eleaniztasuna onartzen bada ere, praktikan, nabariak dira elebakartasunaren zantzuak.
|
|
|
Bestetik, erraztasuna da arrazoi nagusi gaztelaniaz egitea erabaki dutenen artean; gainera, bigarren mailako arrazoi gisa, oharkabean hizkuntza hori hautatu izana dago. Ondorioztapen orokorrik egitea ezinezkoa baldin bada ere, esku arteko ikerketa honen ondorioek iradokitzen
|
dute
euskararen atzean babesteko usteak eta jarrerak daudela, hizkuntza gutxituarenganako atxikimenduan behagarri direnak; hein berean, ulergarria ere bada Hegoaldeko irakasleek euskararekin erraztasun handiagoa izatea hezkuntzarekin lotutako gaiei buruz galdetu eta erantzuterakoan. Era berean, lingua franca eta Hegoaldean hedatuena izaki, logikoa da erraztasun handiagoa izatea gaztelaniarekin; edonola ere, azken datu horretan sakonduz gero, esanguratsua bezain iradokitzailea da gaztelania hautatu dutenen irakasleen artean hizkuntzarekiko duten atxikimendu eza, iradokirik hizkuntza horren atzean funtzio utilitarista egon litekeela.
|
|
2023
|
|
|
Niri bederik, iruditzen zait aurreko gurasoek guk baino errazago egiten dutela euskaraz, jario gehiago eta adierazkortasun handiagoa dutela gure hizkuntzan. Ez dira eskolatuak eta, bestalde, ez
|
dute
euskaraz leitzen eta idazten ikasteko aukerarik izan, baina, halarik ere, gai dira jakitera eman beharrekoa euskaraz (aise) azaleratzeko edo euskarara ekartzeko, nola gainera!
|