|
2008
|
|
|
artearen eta mitoen arteko erlazioa, denboraren eta artelanaren arteko erlazioa, estetikaren eta sakratuaren arteko harremanak edo pintura muralaren arazo formalak. Horiek guztiak aztertuta, arteak nondik nora joan edo eboluzionatu beharko lukeen argitu
|
nahi zuen
. Lehen abangoardietan ohikoa zen bezala, testu hau planteamendu estetikoen manifestu bat zen, zeina komunikabide baten bidez beste artistei, kasu honetan Ameriketako artistei, zuzendua zegoen, Oteizak uste baitzuen Europako arte zaharkitua Ameriketako artista gazteek berrituko zutela.
|
|
|
20«. Ezkor? (estetika ezkorra, teologia ezkorra, politika, demagun, ezkorra) hitzak hemen aipatzen du ezezko jarraituen bidez era sortzailean jokatzeko prozedura, ezabaketa sorta progresiboan, era fenomenologikoan, egiazko helburua edo lortu
|
nahi dugun
ekintza isolatzeko aldendu behar dugun guztia parentesi artean murriztuz. Horrela, mistikoen teologiari buruz dakigu ezen ezabaketak ezerez sail baten bidez erdiesten duela azken Ezerez hori (Gurutzeko Joan Deunarengan), non aurkitzen den aurkikuntza zuzenekoan eta harremanetan, komunioan, Jainkoarekin», (Oteiza, 2007:
|
|
|
Unibertsala dena ez bada pertsona konkretu bakoitzarengan islatzen, alferrikakoa zaigun metafisika transzendental bihurtzen da. Quousque tandem?!-eko pasarte hunkigarrienetako batean, bere haurtzaroko oroitzapenez mintzatzean, Oteizak hau guztia gogorarazi
|
nahi digu
:
|
|
|
Oso-oso babesturik sentitzen nintzen. Baina, zerengandik babestu
|
nahi nuen
nik. Haurretan jada, denek bezala, gure izatea ezerez txiki bat bezala sentitu ohi dugu, gauza, zirrara, mugazko biribilki ezkor bat bezala zertzen zaiguna, haren erdian, gure bihotzean heriotzaren beldurra, ukapen goren bezala?
|
|
|
Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki-formak nahasten dituzten eskulturak. Oteizak ikusi eta aztertu
|
nahi zuen
nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira. Ikerketa horien emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu zituen, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?!-en modura, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke.
|
|
|
Unidad triple y liviana lanaren kasuan, formek kanpo-espazioa esanahiez betetzeko duten gaitasuna nabarmendu
|
nahi da
. Ezaugarri formal horietaz gain, eskultura horietan beste ezaugarri garrantzitsu bat aipatu behar da:
|
|
|
Testua erabat programatikoa zen, aurkeztutako eskulturak eta haiekin burutu
|
nahi zuen
asmoa azaltzeko idatzirik zegoena. Bertan Kandinsky, Mondrian eta Malevich-en lanak aztertzen zituen, eta Oteizak azken horren jarraitzaile modura aurkezten zuen bere burua.
|
|
|
Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan ere, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko. Horri atzerritartasun-legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen,
|
nahi
bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua ezingo litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio-lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Diskurtso-gaitasuna ardatz gisa hartuta, testuetan ardaztutako ikerketa egin dugu. Hala, testuen aukeraketa egiterakoan ikasleen behar komunikatiboak eta hezkuntzaren bitartez lortu
|
nahi diren
helburuak hartu ditugu kontuan. Aukeratutako testuak ahalik eta kontestualizatuenak izaten saiatu gara, ikasleen egunerokoari erantzungo diotenak.
|
|
|
Ikasleek euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboa ezagutu
|
nahi dugu
. Gainera, gaitasun komunikatiboa neurtzeko modu bat proposatu nahi dugu gaitasun diskurtsiboa ardatz hartuta.
|
|
|
Ikasleek euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboa ezagutu nahi dugu. Gainera, gaitasun komunikatiboa neurtzeko modu bat proposatu
|
nahi dugu
gaitasun diskurtsiboa ardatz hartuta.
|
|
|
D ereduko ikasleen 1Hak duen eragina ezagutu
|
nahi dugu
ikasleek euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboan.
|
|
|
Hezkuntza eleanitzean orokortu den ingelesaren sarrera goiztiar partzialak duen eragina ezagutu
|
nahi dugu
ikasleek euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboan.
|
|
|
Hirugarren argudioa oso lotuta dago garapen parte-hartzaileak izan dezakeen arrisku batekin bestearen enpoderamendua bilatzen den heinean, bilaketa hori gure sopikuntza eta nahiaz zeharkatua egongo baita (Kapoor, 2005). Sopikuntza Iparraldeko gizartekook munduko ekonomia global kapitalistaren partaide onuradunak garelako, zeinak gure garapen-lankidetzak konpondu
|
nahi dituen
bazterketak sortzen dituen. Nahia, lankidetzan beste herrialdeetan sustatutako parte-hartze hau gure sistema politikoen akatsen konpondu gabeko gatazkaren translazio bat baino ezin izan daitekeelako.
|
|
|
Guztiagatik, ez dugu garapen-lankidetzarako berezko balioa zapuztu
|
nahi
, baina prozesu holistikoago bat bilatuko lukeen internazionalismo baten alde egingo genuke. Non toki guztietan, han eta hemen, garapenaren ikuspegi lineala hausten den neurri berberean eta prozesu parte-hartzaileen bitartez alda-keta koordinatu bat posible egiten den.
|
|
|
Atal honetan mota askotako analisiak egiten dira, baina orain aspektu kritiko batzuk baino ez ditut azpimarratu
|
nahi
. Lehenik, giza talde baztertuen parte-hartze eraldatzailea premiazkoa dela onartu behar da, beraiek izan behar dute prozesu horren hastapenen helburu nagusia, izaera holistikoa nolabait ahaztu barik.
|
|
|
Lan honen izenburuan zer motatako parte-hartzea bilatzen den aipatu da, eraldatzaileak diren ereduak hain zuzen. Bilaketa horretan ez da defendatuko zenbat eta parte-hartze gehiago izan, hobe delako ideiarik, ez da eskala kuantitatibo soil bat eskaini
|
nahi
, baizik eta sakoneko begirada kualitatibo bat. Zentzu horretan, eraldaketarako klabea ez da zenbat alditan dagoen erabakitzeko aukera, baizik eta biztanleek euren parte-hartzea definitzeko bitartekoak izatea ala ez (Kaufman, 1997).
|
|
|
sortuak izan diren espazioen artean, gehienetan gobernuek edo instituzioek bultzatuak direnak gizartearen presio edo eskari bati erantzuteko premiaz; eta bestelako, espazio herritarren? artean, non jendea bere
|
nahi
propioz biltzen den gobernuaren politiken aurka egiteko, beraien zerbitzuak ekoizteko edo elkartasunerako eta elkarren arteko laguntzarako, nahiz eta bi espazioen arteko mugak errealitatean ez diren horren zehatzak hainbatetan (Cornwall, 2004).
|
|
|
Hala ere, adierazle izateko gai den materia gordin bat topatu ahal dugu: edozeri esanarazi ahal diogu
|
nahi duguna
, edozer, izan daiteke, esaterako/ Alaitz/ zeinu tipoaren agerpena eta alea (askotan ahazten dugu, esaterako ahozkoaren eta idatzizkoaren artean dagoen lotura konbentzio hutsa dela).
|
|
|
Arestian ikusi bezala, Bourdieu-ren ustez, pertsona-izenek ez dute erreferentziarik, aitzitik, ustezko erreferentzia baten? (nor) beratasuna? sortu
|
nahi dugu
haiek erabiliz, hartara izugarrizko abstrakzio bat dugu bide: esentzia iraunkor eta egonkor bat irudikatzeko, aldaketa guztiak baztertu behar ditugu.
|
|
|
duten eragileak baino ez dira: hautatzeko irizpide zenbait, gustu zenbait,
|
nahi
eta zaletasun zenbait dituzten eragileak dira, haien arabera beren burua gidatzen dute, askotan kausak eta arrazoi, egituratzaileak, zeintzuk diren jakin barik, baina jendarteko jokorako sen praktikoa ondo barneraturik.
|
|
|
Kapital kontzeptuaren erabilera azaltzeko kontuan hartu behar dugu Bourdieu-k, praktika ororen ekonomia? eraiki
|
nahi zuela
. Horrelako ekonomia batek kontuan hartu behar ditu jendarteko balio mota guztiak, ez soilik balio ekonomikoa.
|
|
|
Bai; bada izenetan berdin partekatzen ez den kapital bat, eta badira lehian edo zein bere aldetik dabiltzan kapitalak. Kapital horiek, hasiera batean izendatze-kode edo izendatze-kultura bereziak baino ez dira, erkideek lehenetsi dituzten eta kanpokoei balioztarazi
|
nahi dizkieten
kodeak.
|
|
|
guztiok dakigu zein diren izenaren konnotazio positiboak eta negatiboak (gizon gaztea, ederra, aberatsa, ospetsua...) Ez da inolako ahalegin berezirik egin behar, ez lan kognitibo nekezik, izen hori jarri dutenen asmoa zein izan den antzemateko. Berehala ulertu ahal dugu zer adierazi
|
nahi diguten
izen horren bidez6.
|
|
|
pasatzen ez den erabakirik. Horrez gain, izen pertsonalagoak
|
nahi ditugu
: nork bere oldez hautatuak eta ahalik eta bereizienak (pertsona-izenak pertsona bakar baten izena izan beharko balu bezala).
|
|
|
Ikerketa honetan abiapuntu dugun Bourdieu-ren ekintzaren soziologia oso da anti-intelektualista. Soziologia horrek ez du bere egiten behatzaile erreflexiboaren begirada, beretzat
|
nahi du
jokoan ari denaren begirada praktikoa, batzuetan irreflexibo, beste batzuetan erreflexibo ari denaren begirada engaiatua. Aktorea, hots, jardulea, praktikan engaiaturik bizi da ezinbestean.
|
|
|
Ahalegin horiek, merkataritzasistemak? kolonizatu(
|
nahi
) duen eguneroko bizimoduan, autonomia-guneak, sortzen dituzte (Dobré, 2002:
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri
|
nahi
beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai-arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Gaztelaniaz, esaterako, Trinidad, Cruz edo Alba izen anbiguoak aski erabili dira. Baina oso tematia da legegilea gai honetan; orain dela gutxi onartu den Sexu Identitatearen Eskubideari buruzko Legeak ere sexu-bereizketa anbiguotasunik gabe ezarri
|
nahi du
: sexu-identitatea dena dela ere, erregistroan pertsonak duen izena eta sexu-identitatea egokitu behar dira.
|
|
|
Zer dela-eta bereizteko grina hau? Zer dela-eta sexua eta izena egokitzeko
|
nahi
sutsua. Jendea identifikatzeko?
|
|
|
Jendea identifikatzeko? Edo pentsatzekoa da estatuak izendatua eta izena elkarri atxikiak
|
nahi dituela
generoen arteko, erabateko bereizketari, eusteko?
|
|
|
Gure ikerketa honetan, kontrako ahaleginaz jardun dugu, hau da, nahita edo
|
nahi
gabe, gizonezko eta emakumezkoentzat balio dezakeen izen baten hautuaz. Euskal izen guztiak halakoak direla pentsa dezake euskaraz ez dakienak edo euskal tradizio onomastikoa ezagutzen ez duenak.
|
|
|
Gizona ez baitaiteke esperantza metafisiko horretatik askatzen ahal, lehen bildumaren «hutsari» bigarren liburu baten beteak jarraitu dio (anarteko betea, liluragarria, hura ere «hutsean» bururatzen delako); lehen lanaren berridazketa den bigarren horrek «errepikapen eskubidea» («droit au ressassement») du aldarrikatzen, «literaturaren» eta joko literarioaren «eskubide» unibertsal eta translinguistikoaren baldintza gisa («Le ressassement ou le droit à la littérature», J. Derrida, op. cit., 323 or.), existitzen ez den Portu hutsaz, Portu hutserantz eta Portu hutsa den arren («Outportua» ou «Ophorportu») idazteko eskubidea, edozein giza idazketarentzat (gizadi-ondare geopoetikotzat hartu behar direnak, eta ez soilik dokumentu erregionalistatzat). Hain zuzen, A. Arkotxak ez du gelditu
|
nahi
giza menturaren historikotasuna gainditzea, idealki historikotasunik gabea litekeen memoria bat eraikitzeko, Septentriorat, jakitate-osotasunerat daramaten lekuen historikotasunik gabeko memoria bat eraikitzeko. Hori da adibidez 46 -47 orrialdeetako maparen erran-nahia:
|
|
|
Alabaina, bigarren Septentrio idazlearen poetika orokorrean osoki kokatzen da, ber denboran bere toki berezia dauka haren baitan, eta haren argitaratzeak idazlearen lan literarioaren unibertsaltasuna indartzen du. Hori
|
nahi nuke
erakusterat eman bi liburuen irakurketa bat proposatuz.
|
|
|
Lehena hauxe da: ikusiz errepikapen literarioa hondoratze etengabea dela, idazleak ez luke geihago hizkuntzak liluraz sortu zentzua (erran-nahia) defendatu
|
nahi
, baina mintzaira bat, euskara. Ezen, mintzaira da Poetari gelditzen zaiona hitzen zentzua (eta zentzu mentala) hondoratzekotan eta Literatura urperatzeko zorian direlarik, Derridak ohartarazten duen bezala:
|
|
|
bigarren liburua frantsesez da, eta gaztelaniazko bertsioa berrikitan argitaratua izan da, oraino desberdina. A. Arkotxak defendatu
|
nahi
ote ditu ere frantsesa eta gaztelania, eta ingelesa ere bai, lehen bilduma Kenneth White-ren olerki-zatiekin hasten baita?
|
|
|
Ez, «zergatik idazteari halere jarraiki» galderaren bigarren erantzuna hauxe da: A. Arkotxak ez du amore eman
|
nahi
metafisikarekin, Literaturarekin. Dadoak botatzen segitu nahi du, bere gizadia osoki biziz hitz «hesian», azkenean Septentrioa lortzeko esperantzaren eraginez, beharbada zentzugabekeria dena, baina beharbada ez, amets literario batean erortzeko arriskuarekin ere; hori da Marko Polo-k espresatzen duen Idealarekiko geroko bateratze-desioa:
|
|
|
A. Arkotxak ez du amore eman nahi metafisikarekin, Literaturarekin. Dadoak botatzen segitu
|
nahi du
, bere gizadia osoki biziz hitz «hesian», azkenean Septentrioa lortzeko esperantzaren eraginez, beharbada zentzugabekeria dena, baina beharbada ez, amets literario batean erortzeko arriskuarekin ere; hori da Marko Polo-k espresatzen duen Idealarekiko geroko bateratze-desioa:
|
|
|
/ bai, badakit, gaiaren itxura ezdeusak baizik ez gira, bainan aski sublimoak Jainkoa eta gure arimaren asmatu ahal izaiteko. [?]
|
nahi dut
nere buruari ikusgarri hau eman: gaia, bere buruaz konziente, eta, halere, jakinez Ametsa ez dela, huni buruz doana oldarra hartuz eta errabiaturik,[?] egia den Ezdeustasunaren aintzinean.
|
|
|
«Benturosak» izenondo horrek, bildumaren lehen orrian agertu zenak, (25 or.), Absolutu gisa itsasoz itsaso bilatua den Terra incognita baten, bai eta hau absolutuki islatuko lukeen Textus incognitus baten mentura azpimarratzen du; ezen ipuinean, fikzioan hondoratzeko arriskua etengabea da. Eta hori du adierazi
|
nahi
azken poemak, azken hitzak arbuiatzen dituela hitzen bidez errealitatea konprenitzeko saiakerak (kon-prenitu: lehen zentzuan):
|
|
|
Gainera, Sevillako Isidororen 1472ko maparen erreprodukzioa ironiaz betea da: A. Arkotxak erakutsi
|
nahi digu
marrazki hori bera delako testu bat dela, erran-nahi teologiko bat daramana («oriens», paradisuko norabidea, eguzkia nehoiz sartzen ez denarena, gainean ezarria da); horrela, mapa hori hipertestu bibliko bat bezala agerrazaziz eta hipotestu ludiko gisa baliatuz, A. Arkotxak azken finean beraren lanari buruz itzultzen dio ironia: beraren paradisuaren keta, Septentrio keta, ez ote da beti hitz-jokoan beti eta beti preso egoteko arriskuan?
|
|
|
Baina hori berez lan burutuezina eta gezurtia da. Poetak Mentura menperatu
|
nahi lukeela
dio, benetan kontrolpean daukan sistema baten makinerian finkatuz, baina Menturaren Ideia mentala baizik ez du eskupean; Gizakiak bere ideiak baizik ez ditu ordenatzen ahal, eta ez haien erreferenteak: gauzekin berekin aritzea ez zaio emana, are gutiago agintzen dituen Menturekin, Gizakia beraren existenzia honen menpeko dela ere.
|
|
|
Une proposition qui émane de moi[?] veut que tout, au monde, existe pour aboutir à un livre. / Nereganikako proposamen batek[?]
|
nahi du
dena, munduan, existitzen dela liburu baterat heltzeko. (, uvre complètes, op. cit., 378 or.)
|
|
|
Hain zuzen, «Liburu» izan ezina Menturaren baieztapena eta ezeztapena da ber denboran («il y a et il n, y a pas de hasard»/ «mentura bada eta ez da»,, uvres complètes, op. cit., 442 or.), bi jarrera horiek gauza bera erran nahi dutelarik: Menturaren Ideia baizik ez dugu lortzen ahal, hizkuntzatik harat ez baikintezke joan gure «bisioek» («visions») errepresentatzen duten izaeraren edo izaera ezaren arrazoia osoki ulertzeko («bisio» horiek zuzenean «bistan» ager dakizkigun
|
nahi genukeelarik
–«vues»?, Mallarmé-k dioen bezala «Prose (pour des Esseintes) »en, Poésies, op. cit., 45 or.), «bisio» horiek «zerbait» edo «ezer» edo ahoskaezina den beste zerbait izan daitezen. Gizakiarentzat existitzen den errealitate bakarra da beraz «Jokoaren» («Jeu») «tokia» («lieu»), Poesia; gure ideien erreferente posibleak erdiesteko dugun ahalmen eskasaren konzientziari buruz norabidetzen gaituen «toki» horretatik harat, hondoratzea da, «galtzea» («perdition»):
|
|
|
Hain zuzen, A. Arkotxak bere zortea jokatzen du: pertsonalki eta konkretuki badoa lehengo itsasgizon euskaldunen hatzei jarraikiz, beharbada deskubritzeko, halabeharrak hala
|
nahi badu
, haiek amesten zuten ipar diamante hura (oroitaraz dezagun A. Arkotxak Sevillako Isidorori mailegatzen dion kartografian, Septentrioa ezker aire dela, Mundu Berrirantz).
|
|
|
Ni hortik gibelera itzuli naiz eta orain beranduegi da enetzat. Baina zuk irakurle maitea, bidaia benturos hori egin
|
nahi
baldin bazenu eta ni baino urrunago joan, jakin ezazu hortik eguzki sortzera joanez itzulia egin daitekeela. (Septentrio, 85 or.)
|
|
|
Ikusten denez, irrati-publizitate klasikoa desagertze bidean egon daiteke, alde batetik, jada ez baitzaie entzule guztiei barreiatzen eta, beste alde batetik, sare-irratian erabiltzaileak berak bilatzen eta kudeatzen baitu web orrialdean eskegitzen den publizitatea bere
|
nahi
eta beharren arabera.
|
|
|
Alegia, badirudi
|
nahi zuela
, batetik, eskolan umeek frantsesa ederto ikas zezaten, frantsesa zen, izatez, orduko hizkuntza nagusia: Goienetxek berak Donibanera hurbiltzen ziren mundu zabaleko errege-erreginekin erabiltzen zuen hizkuntza diplomatikoa frantsesa zen?
|
|
|
Goienetxek berak Donibanera hurbiltzen ziren mundu zabaleko errege-erreginekin erabiltzen zuen hizkuntza diplomatikoa frantsesa zen? baina, bestetik, euskararentzat ere zeregin guztiz garrantzitsua gorde
|
nahi zuen
, etxean eta euskaldunen artean. Esaterako, Goienetxek berak sarritan erabiltzen zuen euskara plaza-gizon aritzean, eta, halaber, euskaraz idazten zuen, eta, pentsatzekoa da irakurri ere egiten zuela.
|
|
|
Hortako behar dire laborari konfardia azkarrak, klabertzat eman gizon fierrak, oihu gora egin dezaketenak eta erran gobernamenduari: . Laborariek, zuzen den bezala, beren lanetik
|
nahi dute
bizi, nahi dituzte beren errekoltak ongi saldu; aski hola tratulariez, zoinak bizi eta aberasten baitire hekien gostuz. Aseak gare hitz eder efetu gabekoez.
|
|
|
Hortako behar dire laborari konfardia azkarrak, klabertzat eman gizon fierrak, oihu gora egin dezaketenak eta erran gobernamenduari: . Laborariek, zuzen den bezala, beren lanetik nahi dute bizi,
|
nahi dituzte
beren errekoltak ongi saldu; aski hola tratulariez, zoinak bizi eta aberasten baitire hekien gostuz. Aseak gare hitz eder efetu gabekoez.
|
|
|
M. de Larralde, Urtubiako jauna, Donibandar eta bazter herritarrek, Urruñako zure herritar fidelek, zure ongi eginezko bizi osoa
|
nahi dute
ohoratu eta ofreitzen dautzute egun nire eskuetarik orhoitzapenezko medailla urhe hau. Hainitz urthez Jainkoak gure artean atchik zitzala gure onetan eta Donibaneko kantoinamenduko onetan.
|
|
|
Aita-amen ganik, haukiek ongi balin badakite ongi; gaizki ikhusten badute berritz gaizki; askotan gusturik gabe, ez dakitelarik eian hobekiago egin diteken. Guk
|
nahi
ginduke laborari haurrek eta bereziki laborantzatik beren bizia atheratu behar dutenek haur-haurretik eta printzipioz eskoletan ikhas balezate laborantza.
|
|
|
Eskoletan ikhasten balute haurretik dauzkioten irakaspenak bilhaka litezke emazte zuhur eta ohoragarri beren etcheen aberastasuna egin lezaketelarik. Egun bazter guzietan pleini dire nihork ez duela bere tokietan egon
|
nahi
; bertzela liteke eta hori galdetzen dugu, eskola danik eta haur-haurretik maitha-arazi behar litekela gazteri beren segidako bizi moldea eta estatua; utzirik bazterrerat amets choroak eta urguilu ergelak.
|
|
|
Eta amaierako pasartetik hurrengoa azpimarratu
|
nahi dut
:
|
|
|
Uste zuten
|
nahi zutena
egitea, bainan badakite Murde Goyenechekin, Donibaneko juduek eta framazonek ez dutela hauzirik irabaziko. Ez behar ere!
|
|
|
Horra horien trichtezia,
|
nahi
eta ez, iretsi behar. Hori duk hori gauza gogorra!
|
|
|
Hari kronologiko horretan aurrera goazelarik, azaroaren 17ko Eskualdunak Semaine de Bayonne delakoak argitaraturiko berri bat jaso zuen, aditzera emanez Goienetxe medikuak Eskualdun kantaria opuskulua plazaratu zuela42 Izatez, liburuxka horretan hainbat kanta bildu zituen mediku donibandarrak, la grande patrie françaiseren zerbitzura joandakoan euskaldun gazteek bihotzean bizirik manten zitzaten bai la petite patrie basqueren eta bai ere euskararen gomuta. Era horretara, halaber, hiri handietan gelditzeko tentaziotik begiratu
|
nahi ditu
.
|
|
|
(1) Bozkario handitan, kantatzen naiz hasi, Ohore emaiteko, gure jaun merari; Harrotz batzu
|
nahi dute
(bis) herrian ezarri, Promes ederrekilan gure buruzagi.
|
|
|
(7) Behinere jaun hunek (Goyenechek) ez du egin hutsik, Gure gidari hemen eman dugunetikOraino populua (bis) badauka eskutik, Hortako ez dugu
|
nahi
, guk nausi harrotzik.
|
|
|
(10) Kanpotik behar dute egin orai chichtu, Halere
|
nahi dute
beti gerla pichtu; Gure jaun mera ere dute suspenditu,
|
|
|
Ekainaren 4ko kazetan, Donibaneko kronikan alkatearen aldarria errepikatzen da68 Alegia, euskal jaiekin batera abuztuaren 15erako erakusketa etnografiko bat antolatuko zen, eta horretarako baliagarriak izan zitezkeen objektuak bildu
|
nahi zituzten
, hala nola antzinako altzariak, jantziak, potretak, baxerak, armarriak, blasoiak, armak, bitxiak eta abar. Arbasoen bizimodua berreraiki nahi zuten:
|
|
|
Ekainaren 4ko kazetan, Donibaneko kronikan alkatearen aldarria errepikatzen da68 Alegia, euskal jaiekin batera abuztuaren 15erako erakusketa etnografiko bat antolatuko zen, eta horretarako baliagarriak izan zitezkeen objektuak bildu nahi zituzten, hala nola antzinako altzariak, jantziak, potretak, baxerak, armarriak, blasoiak, armak, bitxiak eta abar. Arbasoen bizimodua berreraiki
|
nahi zuten
: etxebizitza, ogibideak, artea eta bestelako industriak.
|
|
|
1897ko abuztuaren 6ko Eskualdunatik Larresoroko kronika aipatu
|
nahi
dut71 Bertan batxilergoko azterketak gainditu zituzten Seminarioko ikasleen izenak daude, hamaika denetara. Izen bi ekarriko ditut hona, bata,. Pierre Etchepare, de Mendionde?, hain zuzen ere Jean Etxepare medikuaren anaia, gerora apaiza izango zena, eta bestea,. René Goyeneche, de St-Jean-de-Luz (avec mention assez bien)?, nor eta Albert Goienetxe medikuaren semea, laster egiaztatuko dugunez.
|
|
|
Izatez, iragarritako liburu hori 1899 urtean argitaratu zen azkenean, eta oraintsu berrargitaratu da (Askoren artean, 1899). Oso liburu mardula da eta
|
nahi
beste argibide dakar egun horietako giro eta ekitaldiez.
|
|
|
a) enpresako prozesu eta prozeduren egonkortasuna, hots, errutinak bikain betetzea (horrek denbora, irudimena, adimena eta energia aurrezten dituelako), eta b) aldatzeko behar larri eta gorria. Aipatu dilema hori ondotxo ezagutzen du lider arrakastatsu orok, ahal den neurrian eta ahalik ondoen konbinatu
|
nahi
eta behar izaten baititu sormena/ berrikuntza, batetik, eta estandarizazioa, bestetik. Edozein produktu saltzea gero eta zailagoa da, baldin eta enpresak ez badauka kalitate-ziurtagiriren bat edo beste.
|
|
|
5 Peter Senge-ren (1997) hitzak baliatuta, antolakuntza inteligente edo adimentsua halako antolakuntza bat da non «pertsonek eurek benetan
|
nahi dituzten
emaitzak sortzeko gaitasuna areagotzen baitute, pentsatzeko era eta molde berriak esperimenta baititzakete, eta etengabe ikasten baitute elkarrekin ikasten». Delako antolakuntza inteligente edo adimentsuak, hortaz, etengabean landu eta landu egiten du bere izaeraren muina aldatzeko abilezia:
|
|
|
–Egitura-kapitalari dagokionez, garatu egin behar dira berrikuntzarako prozesu eta sistemak, ezagutza sortu eta biltzeko mekanismoak, komunikazioa hedatzeko tresnak, eta abiarazi
|
nahi diren
estrategiekin bat datorren antolakuntza-kultura malgu eta moldakorra.
|
|
|
Organigramako laukitxoek eta geziek zorrotz erakusten dute nor komunika litekeen norekin eta nola (zein ordena hierarkikori jarraituz). Horregatik, gaizki ikusia (eta sarri askotan debekatua) dago bilera formaletatik kanpo hitz egitea, norberarena ez den sail bati buruz iritzia ematea, hierarkiak ezarritako komunikazio-bideak zorrozki ez erabiltzea (hots, pertsonak, puenteatzea?), etab. Horrela, komunikazioaren kontrol zorrotzaren bidez, hierarkiaren funtzionamendua babestu eta bermatu
|
nahi da
.
|
|
|
Kalitatea ziurtatzeko sistemaren bidez bermatu
|
nahi da
enpresak eskaintzen dituen produktu edo zerbitzuak ez direla kasualitatearen fruitu. Produktuak taxuz egindakoak direla.
|
|
|
Derrigorrezko soldadutzak Armada Herrikoiaren giza hutsuneak bete baldin bazituen ere, maiz, arazo berriak sortu zituen; batetik, soldadu ugari desertatzen saiatzen zelako, bestetik, beren burua zauritzen zutelako. Beste batzuek ez zuten borrokatu
|
nahi
, eta beste aldeko soldaduekin hitzarmenak lortzen zituzten ahalik eta kalte gutxien egiteko elkarri. Euskal Herrian ez dugu anaitasun kasu asko ezagutzen, baina
|
|
|
Agirre lehendakariak Ciutat-i leporatu zion porrotaren ardura, komunistekin zituen loturak nabarmenduz. Munizio falta izan zen, Agirreren ustez, erasoaldia bertan behera uzteko arrazoia61 Komunistek, beren aldetik, Agirreren aurkako desprestigio-kanpaina gogor bat hasi zuten, Armada Errepublikazale guztiaren aginte militarraren batasuna lortu
|
nahi baitzuten
. Horren ondorioak nabarmenak izan ziren:
|
|
|
Abertzaleen kasuan, jarrera desberdina izan zen, ez hainbeste biktima-papera aldarrikatu
|
nahi zutelako
, zenbait egilek ikerketa gutxi eginda arinkeriaz esaten duten moduan64, baizik eta gerra ostean egitura sendoagoak mantendu zituztelako eta gerrako urteek pisu nabarmena izan zutelako egituratze horretan65 Legutiori dagokionez, jeltzale talde batek 1964 -65 inguruan hilarri bat jarri zuen Larragotiko basoan erasoaldian hildakoen alde, «Ire azkatasunaren alde jiarduen 1936-1937» esaldiarekin et... Franco hil ondoren Itxarkundia batailoiko jeltzaleak 1977ko urrian bertan bildu ziren eta beste hilarri bat jarri zuten gerra ostean eraikitako urtegiaren ondoan.
|
|
|
Sortu berria zen 6 batailoiak, azkenik, Legutioko pinudiaren okupazioan parte hartu zuen. Historial del Regimiento de Infanteria San Marcial nº 7, s.f., 5 eta 6 or. Eskerrak eman
|
nahi dizkiet
Gasteizko Arakako kuarteleko Gutiérrez Salguedo jeneralari eta Balero komandanteari, dokumentazio hori eta Flandes errejimentuari buruzkoa inolako arazorik gabe ikuskatzen uzteagatik.
|
|
|
Bestetik, etxebizitzen sustapen publikorako lurzorua antolatzeko LAPn, biztanle askoko nukleoetan alokairuaren aldeko ekimenak eta (behar dutenetan) birmoldakuntza-jarduerak lehenetsi dira esku hartzeko irizpide gisa. Era berean, gutxiago garatutako eremuetan eta harrera-ahalmen handiagoa dutenetan, saltzeko etxebizitza berri gehiago eraikitzea eta lurzoru berria kalifikatzeko proposamenak lehenestea proposatzen da13 Hau da, eraikuntza berria eta lurzoruaren kalifikazioa gutxien garatuta edo hedatuta dauden eremuetara eraman
|
nahi da
. Horren helburua, lurraldearen garapen orekatuagoa eta koherenteagoa lortzea da.
|
|
|
Garapen iraunkorraren testuinguruan kokatuz teknologia eraginkor eta energia berriztagarrien aldeko apustua da, zalantzarik gabe, etorkizuneko auzo honen helburu nagusietako bat. Horrela, biztanleriaren ostatu-beharrak asetzea eta garapen iraunkorra txertatzea lortu
|
nahi da
aldi berean.
|
|
|
Zorrotzako kasuan, berriz, tarte handiagoa egin
|
nahi zaio
etxebizitzari, eta batik bat, etxebizitza babestuari. Horretarako, Eusko Jaurlaritzak abiatu ditu bertako lurzorua erosteko izapideak.
|
|
|
1 Etxebizitza-behar eta eskariaren gaineko azken inkestaren arabera, 2007an lehen etxebizitzaren beharra dutenen artean% 32k onartzen du alokairuaren aukera etxebizitzaren merkatuan sartzeko(% 24ri berdin zaio alokairua edo jabetza, eta% 8k alokairua
|
nahi du
). Eustat (zenbait urte):
|
|
|
Bestetik, dentsitateari buruzko arau batzuk ere emango dira, maximo bat batetik, eta berriki, baita minimo bat ere. Izan ere, dentsitate baxuegiei loturiko gehiegikerien kontzientzia harturik, etorkizunean arazo hau kontrolatzeko neurriak hartu
|
nahi dira
. Baina, finkaturiko ildo eta muga horiek errespetatuta, praktikan, udalek izango dute azken batean zer, non eta nola egingo den erabakitzeko eta exekutatzeko ardura, beraien baliabideak kudeatzeko ardura, alegia.
|
|
|
Honako hau oraingo belaunaldiei buruzkoa da; izan ere, pobrezia degradazioaren kausa nagusietakoa baita. Jasangarritasunak baliabideen banaketa hobeto kontrolatzea eskatzen du, oinarrizko beharrak eta
|
nahi
komunak kontuan hartuz. Helburu hori lortzeko elementu integral bat da ingurumen-estrategia eta politiketan parte-hartze handiagoa ematea.
|
|
|
Hau da, belaunaldi berekoen eta belaunaldi artekoen elkartasun-printzipioak analisian barneratu behar direla, alegia. Horrela, etxebizitza-sistema batek garapen iraunkorraren marko teoriko horretan zer-nolako ekarpena egiten duen aztertu
|
nahi dugu
.
|
|
|
Bigarrenak, aldiz, estandarraren eta dialektoen arteko ezaugarrien bateratzea adierazten du. Lan honetan, batez ere, bateratze bertikalak dira ikergai, bestela esanda, eguneroko jardunean estandarrak dialektoetan duen agerrera neurtu
|
nahi da
. Euskalkiek estandarretik jaso duten eraginera mugatuko da.
|
|
|
1 Eskerrak eman
|
nahi nizkioke
Gotzon Aurrekoetxeari, honelako ikerketa batean parte hartzeko gonbita egiteagatik, eta eginiko zuzenketa guztiengatik. Berau izan da artikulu honen akuilu, aholkulari eta bideratzaile, beronen gidaritzapean sortu baita.
|
|
|
Artikulu honetan Etxebarriko eta Bolibarko hizkeretan gertatzen ari den hizkuntza-bariazioa neurtu
|
nahi da
. EUDIA ikerketa-taldeak esku artean duen Euskal atlas sozio-geolinguistikoa3 da beronen sorleku eta arrazoia4 EHHA deritzon proiektua5 du aitzindari.
|
|
|
Hizkuntza estandarraren eta hizkeren (edo euskalkien) artean dauden berdintzeedo nibelazio-joerak aztertzea beharrezkoa zaigu herri horretako euskararen egoera eta etorkizuna zein den jakin
|
nahi badugu
. Batu edo estandarraren ezaugarriak hasi diren sartzen edo gure gurasoen berbeta magalean biltzen dugun.
|
|
|
Aurrekoetxeak eginiko ikerketen ondorioek erakusten dute nolako eragina duten estandarrek hizkera jakin batzuetan. EUDIA ikerketa-taldearen proiektuan aztertu
|
nahi dena
ere hori da, baina euskal eremu guztia aintzat harturik, hau da, estandarraren zantzuak hain nabari eta indartsuak ote diren Euskal Herriko gainerako herrietan ere. Euskararen atlas soziolinguistiko-dialektologikoa ikerketa-proiektuaren atal bat da, beraz, ikerketa-artikulu hau, aztertzen ditugun herri bietara mugatuko dena.
|
|
|
Amaitzeko, hirugarren ondorio bat badago: hizkera uneoro aldatzen doa eta zerk aldarazten duen aztertu
|
nahi bada
, ezinbestekoa da dialektologiak soziolinguistikari ateak zabatzea, ahozko hizkerak aztertuz.
|
|
|
6 Eman didaten laguntzagatik, eskerrak eman
|
nahi dizkiet
Maite Olabe eta Mireia Amilategiri, eta nola ez, lan honetarako ezinbesteko izan diren lekukoei: Jabier Bustindui, Iban Iloro, Luis Mari Ezenarro eta Iñaki Uzuriaga.
|
|
|
Ikerketa honek ikuspuntu sinkronikoan du bere ekarria, euskalki guztiek (batuaren eraginez) izandako berdintze-joera neurtu
|
nahi delako
. Azterketak hizkera zenbaitetan gertatzen ari den bilakaera zehaztea du helburu.
|
|
|
Jaso nahi izan den hizkera-erregistroa eguneroko bizitzan erabiltzen duten hizkera informala da. Grabaketa egiten hasi aurretik garbi azaldu zitzaien herriko bertako hizkera zela jaso
|
nahi zena
, etxekoa. Horregatik familiartean eta lagunartean egiten duten bezala egiteko esan zitzaien.
|
|
|
1. Deitu? aditzaren erregimena nolakoa den neurtu
|
nahi da
. Helduak áusuk deitxuste vs gazteak áusuk deitxu eistie.
|
|
|
–Urten? aditzaren erregimena da aztertu
|
nahi dena
. Helduak urten dau vs gazteak urten da/ dau.
|
|
|
–edun? [orain, guk-hura-hari] erako adizkia jaso
|
nahi zen
galdera egitean erantzun ezberdinak izan dira. Bolibarko hiztun helduaren erantzunean, eutsi?
|
|
|
–Akordatu? aditzaren osagarri zuzenaren kasu-marka zein zen aztertu
|
nahi zen
. Bolibarko helduak aitxas da amas erantzuna eman du, hau da, soziatibo singularra erabili du.
|
|
|
Gregorio-k (1997) bi konzeptu deskribatuz, talde domestikoa eta gizarte-sareak, migrazioa azaldu eta genero-ikuspuntua barneratzen duen eredu bat proposatzen du. Lehenengo kontzeptuarekin ikusarazi
|
nahi du
, bai gizonek eta bai emakumeek, familiaren iraupena segurtatzen dutela, eta horren ondorioz, edozein pertsona izan daitekeela hautagai etorkina izateko eta taldearen beharrak asebetetzeko. Bestaldetik gizarte-sareak jatorrizko herrialdean dauden pertsona ezagunek eta jomuga den gizartean daudenek osatzen dituzte, eta etorkinek duten babesa irudikatzen dute.
|
|
|
Magrebeko emakumeek, beren kultura dela-eta, ez dute aldarrikatzen kanpoan lan egitea, betebehartzat jotzen dutelako eta ez eskubide edota desiotzat (Gregorio, 1997; Gregorio eta Ramirez, 2000). Emakume horientzat, herrialde berrian helburuak eta balioak parekatzen dira, hau da, bizitza hobetu
|
nahi dute
, eta horretarako lan produktiboaren munduan sartu behar direla badakite, baina rolen aldaketa eta etxetik kanpo lan egitea, ez dago ongi ikusia jatorrizko lurraldean. Horrek esplika dezake lan-rola aldatzearen eta somatizazioaren arteko erlazioa.
|
|
2009
|
|
|
Atal honekin bukatzeko, gaur egun erabiltzen diren aditzekin erkatu
|
nahi ditugu
egileek testuetan eta hiztegietan erabilitakoak; izan ere, egileek erabili zituzten eta gaur egun berdin erabiltzen diren aditzak badaude testu guztietan; hona hemen adibide batzuk: [13-ZYA] kendu, neurtu, zatitu; [14-ZIA] bikoiztu, geitu, zenbatu; [20-EZB] emon, erdibitu, ubildu?; [23-DAN] ebaki, ikutu, neutu?; [31-ARG] batu, erantsi eta [31-AIH] zenbatu; [32-ZJA] eratu, ma, eztu eta [32-ZJH] ondoretu; [33-ZJ2] emon, maeztu?, neutu?; [33-ZLI] laburtu, ordeztu eta [33-ZLH] zenbatu; [72-NEU] atera, jaso eta [72-NEH] eratu.
|
|
|
[23-DAN] testuaren egileak Geometria bakarrik landu bazuen ere, terminoak sortzeko aurrekoak erabili zituen baliabide berak erabili zituen nagusiki; hiztegiko sarrerak% 14,06, hitz-elkarketa% 28,65 eta sintagmazioa% 36,46 Testuliburua baino, hitzen eta definizioen zerrenda dela dirudi; testua irudiekin dago lagunduta. Geometriako hitz asko arruntak badira ere, beste asko ez eta, gainera, askok grezierazko hitzen osaera kalkatzen du; egileak ez bazuen mailegurik erabili
|
nahi
, pentsatzekoa da euskarak eskaintzen zituen baliabideetara jo behar zuela.
|
|
|
Termino horiek hitz batekoak, hitz elkartu baten hitz bat, hitz anitzeko unitate oso bat edo hitz anitzeko unitate baten hitz bat izan daitezke, baita aurrizkiak edo atzizkiak ere. Hona adibide batzuk ekarriko ditugu, testuen arabera antolatuta (parentesi artean idatziko dugu azpimarratu
|
nahi dugun
terminoa):
|
|
|
Testuen barnealdea deskribatu baino lehen, testuen kanpoaldeari begirada bat emango diogu. Izan ere, garrantzi handia du testuak bere testuinguruan kokatzeak, ondorio zuzenak eta baliagarriak atera
|
nahi baditugu
. Aukeratu ditugun bederatzi testuetatik zortzi Espainiako militar batzuen 1936ko matxinadaren aurrekoak dira, 1913 eta 1933 urteen artekoak.
|