|
2000
|
|
|
Bat dator aurreko kritikoekin balioztapen eta kritikei dagokienez," Ukabilka" eta" Haurrak pindaturiko paisaia" jotzen ditu ahulentzat. Gainerako kritikoek aipatzen ez duten zinearekiko harremanaren behin eta berriko aipamenak
|
ikusten
dira azken komentario honetan: Ifar aldeko orduak zinezaletasun horren lekuko zintzoa omen da, adibidez," Excalibur" filmearen remakea egin duela dio" Amorante ausarta" izeneko ipuinean.
|
|
|
Bestalde, 1983kotik 1990eko narrazioetara bilakaera izan deneko hipotesiaren aldeko azaltzen da Azkorbebeitia, jadanik aipatua dugun kronotopo indeterminatuetatik determinatu eta errealagoetarako norabidea, beti ere denboraren urruntasuna mantenduz. Lehenengo bi narrazio liburuetan narrazio maila ezberdinekin jokoan dabilela, ametsa eta irudimen jokoak narrazio askoren zutabe direla
|
ikusten
badugu ere, azkenekoan, aldiz, joko hori alde batera utzia du. Horregatik, bat dator Azkorbebeitia Kirmen Uriberen garapen ikuskerarekin:
|
|
|
Aipamen honekin lotzen badugu epilogoaren amaieran dioena, garbi
|
ikus
genezake, Atxagaren ustez, Sarrionandiaren literaturak eta dudarik gabe adierazten duen joera etikoak nabigatzera badaramala, nahiz eta hartu lukeen portuaren ideiarik ez duen, eta nabigatu egiten duela" Baina nabigatzen ari da. Eta oraingoz, hori da funtsezkoena." (141) Beraz, nabigatzailearentzat egitea posible zaion eta ezinbestekoa duena egiten du, nabigatu, horretarako sortua balitz bezala.
|
|
|
Sarrionandiaren esanetan, Durangoko irteerako zuhaitz horrek pelegrina, bidazti edo nabigatzailea izan nahi luke, baina bere erro sakon ikaragarriek eutsi egiten diote lurrari itsatsita, leku liriko horretan.
|
Ikusi
batera esan liteke zuhaitz hori Sarrionandiaren obraren irudi bat dela, leku lirikoan kokatua dagoela esaten du iturriaren ondoan, bere prosaren lirikotasunaz eta metaliteraturaz (iturriez) egin diren hainbat aipamen kritikori irri egin nahiez bezala.
|
|
|
Baina horretaz gain, zer da arteztasun hori, bizkaitarren" zuzentasuna eta leialtasuna" ala iparraldekoen adieraz," sutilitatea"? Sarrionandiak sinboloen eta orakuluen mintzaira nola maite duen
|
ikusita
, pentsatzekoa da bi arteztasunak izan dituela gogoan. Izan ere, ikusi dugun moduan, bere liburuek askotan halako testuinguru kulturalaren premia eta interpretazio exegetikoaren beharra izaten baitute nolabait ulertzen, obra interpretatzen saiatzeko.
|
|
|
Sarrionandiak sinboloen eta orakuluen mintzaira nola maite duen ikusita, pentsatzekoa da bi arteztasunak izan dituela gogoan. Izan ere,
|
ikusi
dugun moduan, bere liburuek askotan halako testuinguru kulturalaren premia eta interpretazio exegetikoaren beharra izaten baitute nolabait ulertzen, obra interpretatzen saiatzeko. Eta irakurleoi dagokigu berak iradokitakoaren haritik testua" berridaztea", horixe da Sarrionandiak berariaz irakurleari egiten dion proposamena.
|
|
|
2
|
Ikus
1990 urte inguruan Sarrionandiak buruturiko literatur lanen ugaritasuna.
|
|
|
Edorta Jimenezek(" Ereduak" izenburuaz Zabalik en XX, 25 or.) aipamen laburra egiten du, esanez, gutun erara idatziriko lantxo hauetan beste zenbait liburutan erabiliriko gai berberak direla funtsean: irakurritako ipuinak,
|
ikusitako
filmeak, filosofia, umetako jokoak eta abar. Berez helduentzako aproposago ez ote den esaten du, edo hauei gaztetxoei baino gehiago ez ote zaien gustatuko.
|
|
|
" Txori batek, bere habia epelean dagoela, heldu berria den beste txori bati emandako erantzuna da, heldu berriak Orhi aldean eguzkiak bero jotzen duela eta hara joateko gonbitea luzatzen dio; kabi epelean dagoen txoriak, aldiz, iruzurra sumatzen du eta ezetz erantzuten dio" han izanik hona naiz" esanez. Alegia, Orhi aldean izana dela eta han berorik ez zuela
|
ikusirik
, bere habiara itzulia dela. Gerardo Markuletaren ustez, ordea, izenburuaren jatorria hori bada ere, izenburuan esaldiak beste esanahi bat hartzen du, hitz jolasa eginez, erbesteratuen paradoxa adieraziz, han egonik ere hemen daudela nolabait.
|
|
|
Talai horren adierazgarri egokienak" Ekibokazioa" deritzana eta liburuko izenburu bera daramanaz batera," Haizeak eraman dezala" delakoak dira. Lopez Gaseniren iritziz, liburu honetako Sarrionandiaren literaturan" negu gorri askoren euri eta haizeek herdoildutako literatura, jadanik sekula xaloa izango ez den jarduera literarioa
|
ikusten
da nahitaez".
|
|
|
Esan bezala liburuaren egitura hamar narraziok osatzen dute, luzera, taxuera eta gai ezberdinekoak dira. Amaieran, Sarrionandiak berak erantsiriko oharrak
|
ikus
daitezke, berak dioen moduan" irakurlearentzat erreferentzia literarioen azalpen gisa" erantsiak. Azkenik, aldiz, Bernardo Atxagak POTT bandaren kide ziren garaietako idazle lagunen arteko konplizitatea agertu alde Jean Baptiste Hargous
|
|
|
Poemaren hasieran F. Holderlinen aipamena egiten da"... baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan" eta poemak hain zuzen ere horren erantzuna bilatzen du, poesia egiten dihardu baina aro gaitz horrekiko kontrajarpena etengabea da, Kandelako komentariogileak dioenez," modu askotan errepikatuko duen kontrakoen binomioa
|
ikusten
da: batetik kartzelatik kanpo dagoen orok bere baitan biltzen duen" agiatasuna" (35 or.). Izan ere, kartzelaz kanpoko guztia erreferentzia oroimena edo suposizioa baita presoarentzat" gaur ere goiz ilunduko du/ zohardian izarrak biztuko (35 or.)" begira ezazu han goian ilargia/ elkarturik omen daude... (36 or.) izarrak suzkoak omen dira.
|
|
|
Jakina, Joseba Sarrionandiaren bigarren liburua da sailkapen honetarako bidea ematen diona. Liburu honetan egileak autozentsura egin duela dio" Literatura eta iraultza" poeman
|
ikus
daitekeenez, eta Lauaxeta omendu eta gero, Aresti egiten duela etorkizuneko euskal olerkiaren buruzagi.
|
|
|
Beraz, agerian geratzen da bizitzari buruzko ikuspegi historikoa emateko asmoa.
|
Dakusagunez
, pertsonaiak bizitzaren ikuskera bat emateko aitzakiak direnez, ez du hauen ezaugarrietan sakontzeko ahalegin handiegirik egingo, pertsonaia lauak eraikiz: bizitzari aurre egiteko aholkuak baitira ipuin honetako zutabe nagusiak.
|
|
|
Ikuspuntuari begiratuz, aniztasuna
|
dakusagu
. Izan ere, erabat argiak ez badira ere, gure irakurketaren arabera, hiru maila narratibo bereiz daitezke.
|
|
|
Honen guztiaren berri emateko, batzuetan kronotopo zehaztua eta besteetan zehazgabea darabil. Zehazgabetasuna batez ere historiaurreko pasarteetan
|
ikus
daiteke, eta zehaztasuna garaikideak diren pasarteetan. Gainera, mende honetan kokatzen diren gertakizunetan kronotopoak garrantzia berezia du.
|
|
|
Aitzitik, arretaz eginiko irakurketa baten bidez Arrietak eskaintzen digun mundu iradokitzailea barneratzeko zailtasunik ez dugu izango. Gainera, patroi berri honen erabileraren atzean, ezarririko canon edo ereduak desjosi eta berriro josteko beharraren aldarrikapena ere
|
ikus
genezake.
|
|
|
Amaia ezkonduta dagoenean eta bi seme alaba dituenean, Andonik eleberrian literatur saria jaso duela irakurtzen du egunkarian. Honen ondorioz, iraganeko sentimenduen indarrak bultzatuz Andoni
|
ikusteko
ahalegina egingo du. Urtaroek kontakizunaren nondik norakoak gidatuko dituzte:
|
|
|
Maitasunezko bi eleberri hauetan
|
ikusi
ahal izan dugun modura, iragan zoriontsuari begiratzen diote pertsonaiek ilusio txikien bila. Baina, azkenean harremana aurrera eramateko ahaleginak hutsalak izango dira, eta bakoitzak bere bideari ekingo dio.
|
|
|
Hartara, kultura eta naturaren arteko lehia
|
ikus
daiteke. Iñaki eskolak irudikatzen duen kultur mundura egokitzen ez denez, baserrian lanean jarraitu du.
|
|
|
Honek fokalizazioaren bidez hiru pertsonaia ezberdin hauen sentimendu eta egoeren berri emango digu. " Autorearen komentarioei esker haien ekintzak, ideiak eta eritziak objetiboki jakitera ematen zaizkigu, eta horrela ezohizko bizimodua daramaten istorioaren protagonistak pertsona arruntak bezala
|
ikusi
ahal ditugu." (Belaunde: Egunkaria)
|
|
|
(Honek gogora dakarkigu beste hainbat narraziotan deskribaturiko giroa: Manhattan
|
ikus
4.2, eta Speed gauak ikus 2.2, esaterako). Gainera, oso gertutik deskribatzen digu mundu hori bertan aurki daitekeen samurtasun eta adiskidetasunaren berri emanez.
|
|
|
(Honek gogora dakarkigu beste hainbat narraziotan deskribaturiko giroa: Manhattan ikus 4.2, eta Speed gauak
|
ikus
2.2, esaterako). Gainera, oso gertutik deskribatzen digu mundu hori bertan aurki daitekeen samurtasun eta adiskidetasunaren berri emanez.
|
|
|
Gainera, narratarioari erreferentzia zuzena egiten zaio. Hau guztia
|
ikusirik
, bakarrizketa luze baten aurrean gaudela esan genezake. Gainera, narratzaileak eleberri psikologikoetan ohikoa den bezala, barne fokalizazioa darabil pertsonaiaren barne munduaren berri emateko.
|
|
|
Estiloari dagokionez, honakoa aipatzen digu Xabier Aldaik: " hizkuntzaz aberatsa, eta dotore idatzita, nahiz eta narrazioa zenbait pasartetan apur bat gehiago konprimitzea eskatzen duen." (Egunkaria) Luis Mari Mujikak intimismoan
|
ikusten
du eleberri honen lorpenik behinena:
|
|
|
Izan ere, bildumaren lehen eta azken ipuinek Berardo liburuzainaren istorioa kontatzen digute: liburuzaina goiz batez T herrian bakarrik esnatzen da, eta herriko gainontzeko biztanleak desagertu direla
|
ikustean
, zoratzear dago. Azkenean, bere nobela idazteko liburutegitik zortzi urtetan ez ateratzea erabakiko du.
|
|
|
Kafka gogora lezake (absurdogatik, maiz ez baita deusik
|
ikusten
ahal), Borges (itzul eta itzal inguruko labirintoengatik), baina, batez ere, Julio Cortazar. Ipuin batzuetan, aipatu idazle ezberdinen eragina erabatekoa den arren, besteetan iragazia eta tindura pertsonaletan lerrokatua eta baitaratua ageri da, horretan ipuinak bere aldeko tantoak irabaziz.
|
|
|
esate baterako, Errusia eta Irlanda. Garaiarekin gauza bera
|
ikusten
dugu. Ipuin gehienak gaur egungo giro batean kokatu baditu ere, hirugarren ipuinean, adibidez, XVII. mendera jauzi egiten du.
|
|
|
Ondorioz, naturaren aldarrikapena ere
|
ikus
dezakegu bilduma honetan.
|
|
|
droga, sexua, rock and rolla, tabernetako giroa, alkohola,... Lotura handia dago bilduma batetik bestera. Honela," Gauaren testuingurua dute ipuin guztiek, eta ez dago liburuan gauetan gertatzen ez den ezer;
|
ikusitakoa
, bizitakoa kontatzea baitu xede, errealitate horri imajinazio apur bat gaineratu dion arren." (Egunkaria XI) Honetaz gain, giroa ere aitzakia da hainbat sentimendu unibertsal islatzeko: etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde guztietan." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren eraginez, hilak eta biziak batera agertuko dira.
|
|
|
Unzuetak aitortzen digunez, ez dute testuok zer
|
ikusirik
adimenarekin, bihotzarekin baizik, ideien interpretazioarekin ez, bai sentimenduenarekin.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, hirugarren zein lehen pertsona darabil, eta zenbaitetan narratzaile orojakileak ere bere gogoetak gehitzen ditu. Haatik, idazle honek fokalizazioa askotan erabili ohi du, izan ere, pertsonaiek bere inguruan
|
ikusten
dituzten beste gizakienganako arreta jartzeko joera baitute: eta hauengana hurbilduko gaitu narratzailea.
|
|
|
Adimen eta irudimenez osaturiko narrazio laburren aurrean aurkitzen gara, honela, bi hauek garatzeko aukera ezin hobea eskaintzen zaigu. Canok
|
ikusi
ez dituen hiri horiek irudimenaren bidez bereganatu eta ezagutzen ditu. Bi bilduma hauetan errealitatea irudikatzeko irudimenaren gailentzea da azpimarragarriena.
|
|
|
Ozen esan beharrekoa da liburuko testuak" testuak" direla beste ezer baino lehen, eta irratian esan bazituen ere, horixe direla, literatura. Literatura hori argitaratzea aberasgarri
|
ikusten
dut nik. Bada, ostera, Harkaitz Cano azkarregi argitaratzen eta, ondorioz, talentua alferrik galtzen ote dabilen dioenik.
|
|
|
Lasartearrak ipuin oso laburrak ere idatzi dituela aipatu dugu. Hauetan ildo honetako ipuinetan aurki daitezkeen ezaugarriak
|
ikus
ditzakegu: izenburuaren garrantzia; denbora eta espazioaren zehazgabetasuna; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia, ezustea eta zentzugabekeriaren bidez sentsazio bereziak sortaraziz; erreferentzia literarioen erabilera;...
|
|
|
Ondorioz, ugariak dira naturaren aipuak: paisaien deskribapenak, animalien protagonismoa,... bere lehen eleberrian
|
ikusten
genuen bezalaxe. Antton Lukuren Botoiletan bilduma aintzat hartuz honela mintzatu zen Edorta Jimenez:
|
|
|
Bestalde, zentzugabekeriaren zantzuak han hemenka tartekatzen dira, askotan pertsonaiak errealitate eta fantasiaren mugetan murgilduz. Honela, ipuin gehienetan hiriko giroa aurkezten bazaigu ere, ez dugu ipuin hauetan guztietan giro bera islaturik
|
ikusten
, nahiz eta pertsonaia gehienak hirietan galduriko ilusio gabeko izaki modura irudikatu.
|
|
|
Narratzeko eran aurki daitekeen aniztasun bera
|
ikus
daiteke espazioan ere. Bilbotik hasi eta hainbat hiri ezberdinen aipamena egiten da:
|
|
|
Bigarrenik, bidaia horretan abiatu ahal izateko idazleak erabiltzen dituen garraiobideen egokitasuna. Azkenik, moralkeriarik eza." (Egunkaria III) Guk, ordea, ez dugu hain garbi
|
ikusten
barrurako bidaiak direnik, izan ere, eguneroko egoeren aurkezpenak baitira ipuin gehienak. Gainera, eguneroko egoera hauen unibertsaltasuna adieraziz edo, ez du denbora eta espazioa zehazten, Iturberen joerari jarraiki.
|
|
|
Bestalde, bilduma honetako hiru ipuinetan tradiziozko ipuinak oinarritzat hartu eta hankaz gora jarri ditu: " txikitako ipuinak hartu, astindu bat eman eta ipuinok hankaz gora jartzeko." Joera hau Mailuix Legorbururen ipuin batzuetan ere
|
ikusiko
dugu. Honela, joko ederra sortzeaz gain, ohikoa denari beste ikuspegi batetik begiratzeko beharra azpimarratzen du.
|
|
|
Ipuin hauek estiloari eta gaiari dagokionez estuki lotuta daude. Gaiari begiratuz, ipuinok maitasunaren zein bikoteen harremanen inguruko istorioak direla
|
ikus
daiteke. Iruzkin honetan era honetara laburbiltzen da ipuin hauetako edukia:
|
|
|
|
Dakusagunez
, maitasuna ez da modu idealizatuan aurkezten, ironiaz josia baizik. Jose Jabier Fernandezek dioen bezala," umorez beterik daude baina garratzak dira, gogorrak eta zuzenak.
|
|
|
90eko hamarkadan idazle honen hiru ipuin bilduma eskuratu ahal izan ditugu. 1992 urtean Eldarnioak lehen bilduma argitaratu zuen, eta ondoren, 1994 urtean estuki loturik dauden Zer gerta ere eta Ipuin arriskutsuak kaleratu zituen(
|
ikus
4.3). 1999 urtean ere ipuin labur bat argitaratu zuen ipuin askeen atalean aipatuko duguna:
|
|
|
Narrazio hauetan guztietan narratzerakoan ikuspegi ezberdinak hautatu dituela
|
ikus
dezakegu: hirugarren pertsona, lehen pertsona, berorika,...
|
|
|
Idazleak sortaraziz irakurlea irakurtzen jarraitzera bultzatu nahi du. Gaiari begiratuz, ordea, Rikartek berak esan bezala" desioaren narrazioak" direla
|
ikus
dezakegu (Elizondo, Edurne: Egunkaria VI).
|
|
|
Ipuin hauetan, bestalde, maila narratibo desberdinak
|
ikus
ditzakegu. Rakel Beaumont ipuinean, Albertek Rakelen koaderno bat aurkitzen du eta beraz, hau irakurtzean narratzaile homodiegetikoa (Rakel) narratario intradiegetikoari zuzenean mintzatzen zaio:
|
|
|
Egunkaria VII) eta horretarako, kronotopoa zehazteke utzi du. Beraz, espazioa irudikatzeko darabilen zehaztasun eza ere denboran
|
ikus
dezakegu. Hots, ez digu gertaera noiz gerta daitekeen susmatzeko daturik eskaintzen.
|
|
|
iraganari oraina erantsiz. Beraz, oraina eta iragana bata bestearekin harilkaturik
|
ikus
ditzakegu. Izan ere, askotan iraganetik ihesi eta etorkizun berri baten bila dabiltzan pertsonaiak aurkezten zaizkigu:
|
|
|
Ipuin oso laburrak dira, eta hauetan argazkiak berak ipuinotan ageri ez diren arren, ipuin hauen bidez egoera jakin bateko argazki txiki bat eskaintzen zaigu, sentsazio ezberdinak iradokitzen zaizkigula. Hortaz, oso ipuin eskematikoak dira, topikoz beterik daudenak eta gehienetan galtzaileen mistifikazioa ere
|
ikus
daiteke.
|
|
|
Azken ipuin bilduma honetan ere lotura tematikoa nabaria da, aurreraxeago adieraziko dugun bezala.
|
Ikusiko
dugunez, hiru saio ezberdin dira, nahiz eta badiren errepikatzen diren elementuak ere.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez aniztasuna
|
badakusagu
ere, ipuin guztietan antzeko estiloa darabil: hizkera bizia.
|
|
|
|
Ikusi
dugun modura, Manhattan bilduman itsasotik urrundu eta hirira ekarri gaitu. Hiri bateko lekukotasuna emateko gaueko giroa aukeratu du bederatzi ipuin hauetan, beste narrazioetan ere nagusi zena.
|
|
|
Hortaz, aurreko ipuinetako hainbat gai berragertzen dira. Izan ere, ipuin hauetan ere heriotzaren zantzuak non nahi
|
ikus
ditzakegu: HIESA, birusa,...
|
|
|
Beraz, bi hauek izango dira luzera ezberdineko sei ipuin hauen hari nagusiak: herioaren eta desiraren zantzuak nonnahi
|
ikusi
ahal izango ditugu, hots, eros eta thanatosen zantzuak. Bestalde, narrazio hauetan guztietan" emakumearen bilaketa dagoela onartu zuen" egileak, desiraren irudia litzatekeena.
|
|
|
Merkataritzako nabegazioan mundu zabaleko portuetan dabiltzan marinelak edo itsabazter urrunetan galdutako petroliountzien inguruko istorioak kontatuko zaizkigu; besteetan, gizon emakumeek gorpuzturiko istorio samin eta indartsuak: andrazko bat gizonezkoen untzi batera igo zenekoa, aspaldi
|
ikusi
gabeko marinelaren aurrean familiak sentitzen dituen gazi gozoak, aspaldiko piraten gorabeherak. (Rojo, Jabier: El Correo IV)
|
|
|
Honekin guztiarekin
|
ikusi
ahal dugun bezala, egunek jarrera bat islatzen dute, ez egunaren erreferentzia bera.
|
|
|
Zarauzko Lanbide Eskolako sortzaile eta zuzendari izan zen fraidea hartu du oinarri horretarako Andoni Egañak, haren bi argazki
|
ikusi
eta gero. Francoren aurrean ageri da bietan Egañak eleberrian Frai Kandido deitu duena.
|
|
|
Pertsonaia bakoitzaren ahotsa eta ikuspuntua mosaiko baten zatitxo bat baino ez dira eta irakurleak zatitxo horiek banan banan
|
ikusi
eta irudia osatu du. Gauzak horrela, batzutan agertzen zaizkion zatitxoek elkar osatzen dute; bestetan, ordea, kontrajarrita egongo dira.
|
|
|
Lehen zatian plano bakarra aurkezten zaigun arren, bigarren zatitik aurrera aurreikusgarria zirudien narrazioa korapilotuz joango da. ...al zati hautsi bat baino, ispilua eratzen duten kristal zati guztien arteko bat." (Egunkaria) Egileak berak dioskun bezala," Hasieran, beharbada, errealagoa, sinesgarriagoa da kontakizuna, baina apurka apurka gero eta gauza eta pertsonaia bitxiagoak hasten dira agertzen." (Egunkaria XII) Ondorioz, bigarren zatian aurrera egin ahala, eleberrian hiru plano ezberdin azaltzen zaizkigula
|
ikusi
ahal izango dugu. Hiru plano hauek bigarren zatiko lehen atalean egiten dute bat.
|
|
|
Beraz, ikuspuntuari dagokionez, Apalategiren Gauak eta hiriak eleberrian
|
ikusten
genuen jokoaren antzekoa ikus dezakegu. Hala ere, kasu honetan aurkakoa gertatzen da.
|
|
|
Beraz, ikuspuntuari dagokionez, Apalategiren Gauak eta hiriak eleberrian ikusten genuen jokoaren antzekoa
|
ikus
dezakegu. Hala ere, kasu honetan aurkakoa gertatzen da.
|
|
|
Bertako protagonista Nepalen eta Indiako iparraldean dabil, budismoaren zein hinduismoaren bidetik, benetako izpiritualtasunaren atzetik, ez baitu
|
ikusteko
irrikaz bidaiatzen, bere burua aurkitzeko irrikaz baizik. Maitasun istorio bat, misterioa... denetik topatuko du irakurleak protagonistaren bidaiegunkari honetan, Arretxeren lanetan ohikoa denez, estilo zuzen eta arinez.
|
|
|
(gogoratu Oñederraren eleberria:
|
ikus
1.4) Izan ere, bidaiaren istorioaren ibilbidean amodiozko istorio bat tartekatuko du. Itxuraz, bidaia izpiritual honek indar gehiago bereganatuko du narrazioak aurrera egin ahala.
|
|
|
Intrigazko argumentuaren eta fokalizazioaren bidez, filme baten antzera eraikitako eleberri baten aurrean gaudela
|
ikus
dezakegu. Kasu honetan ere, narratzaile estradiegetiko batek kontatzen digu intrigazko istorioa, honela narratzaile guztiahalduna pertsonaia guztiengana hurbil baitaiteke.
|
|
|
Argumentua aipatzean
|
ikus
zitekeen bezala, intrigazko istorio hau Euskal Herrian kokatzea erabaki du idazleak. Zehazki zein lurraldetan kokatzen den aipatzen ez zaigun arren, idazlanean zehar aipaturiko datuen arabera Euskal Herriaz mintzo dela garbi geratzen da:
|
|
|
amodiozko gai bat jorratzetik genero beltza jorratzera igaro baita. Eleberri honetako pertsonaiak bat batean hilketa bat ikertu beharrean
|
ikusiko
du bere burua. Xabierrek aspaldian ikusten ez zuen anaiaren heriotzaren berri izan zuen.
|
|
|
Eleberri honetako pertsonaiak bat batean hilketa bat ikertu beharrean ikusiko du bere burua. Xabierrek aspaldian
|
ikusten
ez zuen anaiaren heriotzaren berri izan zuen. Hasieran, gaindosi baten eraginez hil zela zirudien.
|
|
|
Hilketa honen nondik norakoak ikertzeko Marlowe ren laguntza izango du. Izan ere, film baten argazkia
|
ikusi
zuenetik Chandler en liburuak irakurtzen hasiko baita. Beraz, dirua, droga, kaleko giroa,... izango dira liburu honetan aurkituko ditugun zenbait elementu.
|
|
|
Bi eleberri hauetan denbora kronologikoki antolaturik badago ere, zenbaitetan iraganerako salto batzuk
|
ikus
daitezke. Haatik, hari nagusiaren jarraikortasuna da nabarmenena.
|
|
|
gero eta marjinatu gehiago dituen gizartea, hirugarren munduaren egoeraren okertzea ekarri duena, eta lehen munduaren barruan ere desorekak areagotu egingo dira. Honela, Ipar Amerikako eskuindarrek zerbait egiteko beharra
|
ikusiko
dute: hortaz, boterea bereganatzeko diktadura ezarri beharrean izango dira.
|
|
|
Gainera, 2004 urteaz aritzean iraganean dihardu, eta 2008 urtea aipatzean, aldiz, orainaldian. Istorioa kronologikoki kontatzen bazaigu ere, pertsonaien berri emateko haien bizitzari buruzko zenbait pasarte aipatzean, denboran hainbat erretrospekzio egiten direla
|
dakusagu
. Bestalde, kontuan hartu genuke batzuetan narrazio luze baten bidez oso epe laburraren berri ematen dela, eta beste batzuetan, liburuaren amaieran, esaterako, orrialde batetik bestera urteetako aldea dagoela.
|
|
|
Ipuin bildumak sailkatzerako orduan, hauen batasunari begiratu diogu. Hartara, datozen orriotan
|
ikusi
ahal izango duzuen bezala, hiru sailetan berezi ditugu; lehenik, ipuinen artean nolabaiteko kateaketa erakusten duten bildumak aurkeztuko ditugu; bigarrenik, bata bestearengandik independienteak edo askeak diren ipuinak eskaintzen dizkiguten bildumak aipatuko ditugu; eta azkenik, ipuin aske gutxi batzuei buruzko zenbait aipamen egingo ditugu.
|
|
|
Bestalde, ondorengo ipuin bilduma batzuetan
|
ikusi
ahal izango dugun bezala, ipuin laburrerako joera hedatuz doa. Ipuin labur13 honek bat edo bi orrialde izaten ditu, eta bere luzera dela-eta, ezau13 Zehaztasun gehiagorako ikus Lucanor aldizkariko 15 zenbakia. garri jakin batzuk ditu.
|
|
|
Bestalde, ondorengo ipuin bilduma batzuetan ikusi ahal izango dugun bezala, ipuin laburrerako joera hedatuz doa. Ipuin labur13 honek bat edo bi orrialde izaten ditu, eta bere luzera dela-eta, ezau13 Zehaztasun gehiagorako
|
ikus
Lucanor aldizkariko 15 zenbakia. garri jakin batzuk ditu. Hona hemen horietariko batzuk:
|
|
|
Izenburuan
|
ikus
dezakegun moduan, giroak edo naturak garrantzia berezia du. Honela, eguraldiaren bidez egoera animikoak deskribatzen dizkigu:
|
|
|
Bestalde, ipuin bilduma honetan zehazgabetasunetik zehaztasunera doan gradazio bat
|
ikus
dezakegu: izan ere, hasierako ipuinetan ez da kokalekua zehazten eta gero guztietan kokalekua zehazten hasiko da.
|
|
|
Ipuin hauetan begirada zorrotza eta arduratsua erakusten du. Bestalde, gauzei erreferentzia egiteko begirada berritua
|
dakusagu
:
|
|
|
Estiloari begiratuz, oso hizkera trinkoa darabilela
|
ikusten
dugu:
|
|
|
80ko eta 90eko hamarkadan literaturaren sistemaren finkatzea eta indartzea izan da euskal literaturaren indarberritzea ekarri duen gertakaririk aipagarriena. Jon Kortazarrek aipatu zuen bezala17, gertakari honen ondorioz narratiba gailendu da; izan ere, batetik, narratiban erabilitako teknikek
|
ikus
entzunezko komunikabideekin parekotasun handia baitute; eta bestetik, eskoletan poesia baino narratiba lan gehiago lantzeko joera dago (eta ondorioz, narratiba da gehien saltzen dena). Hartara, artikulu berean aipatzen duen bezala, 80ko hamarkadaren erdialdetik aurrera poeta asko narrazioak idazteari ekingo diote.
|
|
|
Mikel, Zuria Beltz taldeko baxujolea da eta musikaz gain, parrandan besterik ez dabil. Gau horietariko batean ETArekin zerikusia duen gazte bat ezagutuko du, eta era inkonsziente batez, itzulbiderik ez duen egoera batean sartuta
|
ikusiko
du bere burua.
|
|
|
Hona hemen Mendiguren Elizegik Iturriagaren eleberriari
|
ikusiriko
hutsuneak:
|
|
|
Jarraikortasunari begiratuz gero, hainbatetan barne analepsiak darabiltzala
|
ikus
dezakegu. Ondorioz, narrazio barruan jada kontaturiko hainbat gertaerari erreferentzia eginez, gertakizunak lotzeko saioa errazten digu.
|
|
|
Eleberri historikoetan ohikoa den kokapen zehaztasuna
|
ikus
dezakegu. Denborari dagokionez, laburpenean aipatzen zen bezala, Frankismo garaiko Euskal Herrian girotu ditu gertakizunak, Bizkaian bereziki (Bilbo, Gastelugatxe...).
|
|
|
Bere gainerako lanak aintzat hartuz gero, bere narrazioetan behin eta berriro errepikatzen diren elementuak
|
ikus
ditzakegu eleberri honetan ere: itsasoa, uhartea, arrantzaleak, portua,...
|
|
|
kontalaria, omnisziente edo orojakile ezezik, esplizitoegi eta ingenuo samarra ere bada zenbait pasartetan: pertsonaiak, berriz, planoegiak, sinpleegiak, barne gatazka handirik gabekoak, ez beharbada erabat zuhur eta gisakoak zintzoen rola dutenak, baina bai pitzadurarik gabeko dolorkeria baten jabe gaiztoak eta beren kideak (kontalari orojakileak Jenaro eta Errufinoren barrenera sartu eta haien pentsamenduen berri izateko aukera ematen digun arren, ez dugu une bakar batez ere
|
ikusten
euren jokabide arimagabekoari buruzko zalantza izpirik meharrena ere dutenik). (Egunkaria II)
|
|
|
|
Ikus
daitezke, sarritan, deskribapen paregabeak, bai pertsonaiak bereizterakoan, hauen barne gatazkak adierazterakoan, bai natura deskribatzerakoan, bai zenbait ohitura, gorroto, amodio, eliztarren izakera. Hein batean, lehentasunez tratatzen ditu autoreak euskal ohitura, izakera, etxe, eta hiri errural baten alderdi on eta txarrak.(...)
|
|
|
|
Dakusagunez
, bigarren eleberri honetan lehen eleberriko ezaugarriak errepikatzen dira. Eta gauza bera ikusiko dugu, trilogiaren hirugarren eleberrian ere:
|
|
|
Dakusagunez, bigarren eleberri honetan lehen eleberriko ezaugarriak errepikatzen dira. Eta gauza bera
|
ikusiko
dugu, trilogiaren hirugarren eleberrian ere: Bidean ihes... (1996)
|
|
|
Eleberri honetan ere gerrate baten testuratzea eta plano ezberdinen erabilera
|
ikus
ditzakegu:
|
|
|
Fidel. Hartara, maila narratibo ezberdinak
|
ikus
ditzakegu plano bakoitzean: batetik, narratzaile intradiegetiko heterodiegetiko batek kontatzen dizkigu kanposantuko gertaerak; bestetik, narratzaile autodiegetikoak beste bi planoko gertaeren berri emango digu:
|
|
|
Liburu honetan, seminarista baten gogoetak dira mami nagusia. Migel seminaristak hiru eguneko baimena izan du etxekoak
|
ikustera
joateko. Beraz, hiru egun horietan zehar dituen sentipen, oroitzapen, gogoeta,... kontatzen zaizkigu.
|
|
|
Bere aurreko eleberrietan
|
ikusten
den ideologia bikoiztasuna hemen ere ikus daiteke:
|
|
|
Bere aurreko eleberrietan ikusten den ideologia bikoiztasuna hemen ere
|
ikus
daiteke:
|
|
|
Nobela honek bi pertsonaia nagusi ditu: bata, Ladix Petrirenekoa da, bera baita Santa Luzia
|
ikusiko
duen pertsonaia bakarra (Santa Luzia ermitatik alde egin ondoren); bigarren pertsonaia nagusia On Benjamin apaiza da. Hau pertsonaia gatazkatsua da, izan ere, fedearen inguruko zalantzak izango baititu, liburuan zehar zalantza hauen nondik norakoak ikusi ahal izango ditugu.
|
|
|
" Thriller" a
|
ikusiko
genuke agian, Julen Azkue erresistentziako editore heroiko eta Zubeldia zentsore kolaborazionista soil egingo bagenitu. Beharbada, bere osoan ez hartzera, drama existentzialistaz edo kostunbrismo modu baten ekarriaz hitz egingo genuke.
|
|
|
hots, Julenek zalantza eta barne gatazka ugari ditu. Egileak berak azpimarratu zuenez," Editoreak berak, bere militantzia ez du oso garbi
|
ikusten
, baina halaber, ikusten du egoerak horretara bultzatzen duela, ezin duela beste jarrerarik hartu. Liburuan, zuri eta beltzen arteko gerra izan beharrean, gris asko dago.
|
|
|
hots, Julenek zalantza eta barne gatazka ugari ditu. Egileak berak azpimarratu zuenez," Editoreak berak, bere militantzia ez du oso garbi ikusten, baina halaber,
|
ikusten
du egoerak horretara bultzatzen duela, ezin duela beste jarrerarik hartu. Liburuan, zuri eta beltzen arteko gerra izan beharrean, gris asko dago.
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili: batik bat, hasieran bere buruaz beste egitera dihoala iragartzen duenean
|
ikus
ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
|
Bigarren eleberria, berriz, izenburuan bertan
|
ikus
daitekeen bezala, Pasaia Antxon kokatu du. Dirudienez, lehen eleberriko giro lausotu hori Euskal Herriko egoeran ere txerta daitekeela erakutsi nahi izan du.
|
|
|
Antza denez, narrazio hauetan ageri den sakontasunik eza, islatu nahi den gizartearen beraren azalkerian oinarriturik legoke. Hau da, inongo baliorik gabeko gizartea eraikitzen da; Gotzon Garatek zioen bezala" balio gehiegi eskaintzen dire10
|
Ikus
Granta aldizkariaren 8 eta 19 zenbakietan eskainiriko antologiak. lako, balio guztiak gutietsiak dauden gizartea" eskaintzen zaigu. (Deia VIII)
|