|
2000
|
|
|
Orain bertan hor
|
dabiltza
, La Puebla de Arganzoneko bide egiturak bideratu ezinik. Hau da hau, XX. mende bukaeran, bidea bideratu ezinik!
|
|
|
Baina badirudi, Javier de Burgos zenaren gogoak bizirik dirauela Espainiako Estatuaren baitan. Zeren, ulergaitza iruditzen zait, bakearen bila
|
gabiltzan
demokrazia batean, Uda taldearen aurka Madrildik Ynestrillas eskuindarra bere taldearekin etortzea eta Guardia Zibilen babespean Treviñon istiluak sortzea.
|
|
|
Historia del euskera liburuaren 54 orrialdean, bertan erabiltzen ziren hizkuntzak orokortasunean begiratuz. Beraz, ez
|
nenbilen
oker.
|
|
|
Hainbeste urtetan lortu ezinez, azkenerako euskara legez onartua izan den Euskal Herriaren parte batean ere, oraindik euskalduna euskaraz epaitu ezinik
|
gabiltza
. Zer itxaron genezake bakoitza berari aukerakoen zaion hizkuntzan epaitu ezik?
|
|
|
hark Durangoko nekazariei foruak. Hala ere, aldi hartan oraindik bakeak egin ezinik
|
zebiltzan
.
|
|
|
–Errege kontseju nagusiaren buruak agin dezan, ta hau are debeka dezan, Hiriak elkarganatzea ta behar zan bezala biltzea, ahalik balu ta iñoiz izandu baleu bezala, Fuero gureak ematen digun eskua kentzeko eta itxitzeko bidea? Baña zergatik horrela
|
dabiltzan
, berak dakite; baita beste guztiok ere badakigu! Alabaiñan agerian zebiltzan.
|
|
|
Baña zergatik horrela dabiltzan, berak dakite; baita beste guztiok ere badakigu! Alabaiñan agerian
|
zebiltzan
. Estali behar; ez behar:
|
|
|
13 artikulua. 1 Pertsona orok du joan eta etorri aske
|
ibiltzeko
eskubidea eta Estatu baten lurraldean bizilekua aukeratzekoa.
|
|
|
Ez dago zalantzan jartzerik Pirinio gehienean, hemendik Kataluniaraino, ugari direla euskarazko sustraiak dituzten toki izenak. Ezpairik gabe esan nezake mendi horietan hainbeste
|
ibili
garen euskaldunontzat ez dela horretaz zalantzarik. Baina, zerbait sakonago jakin nahi dutenek, arren, jo dezatela Joan Coromines en Estudis de Toponímia Catalana() bilketa oparo eta ikerlan bikainera.
|
|
|
Araban
|
nenbilen
batean, hango adiskide, eta Erregeren Guardiako Kapitan baliente batek behin esan zidan: Aita, nola Euskal Herrietan, umeen haziera ona, eta behar den Dotrinarik izango da, baldin Euskera hondatzeko ahalegin guztiak egiten badira, eta gure mutiltxo, edo haurrei bildur eta azotearekin Euskera hitz egitea eragozten bazaie?
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean
|
ibili
beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz. Ez baita legezko talde politiko bakoitzak berak deritzon eran erabiltzea, gehiengoak legeztatuan baizik.
|
|
|
azaltzen diren askorentzat, nonbait ez da zilegi euskara Araban behartzea. Era horretatik hurbil
|
dabiltzala
esango nuke UAko horiek, eta ez da batere harritzekoa euskararen etsai izatea. Horientzat gaztelera omen Arabako hizkuntza.
|
|
|
Begiak itxi zituen gero, Rocío García de Mainuetaren irudia burura ekartzeko, eta Euskal Herrian zain izango zuen neska puska harekin gogoratuta plazerraren gailurretara ailegatzeko. Bitartean, zast eta zast hasi zitzaion, malguki guztiek oihu egiten zuten ohe zahar hartan, eta begiak itxita ahalegina egin zuen, ukitzen ari zen azal hura Rocíorena zela imajinatzeko; eta titi haiek, atzera eta aurrera dantzan
|
zebiltzanak
, bere ametsetako neskarenak zirela, eta txiliotxo lizun haiek.
|
|
|
Argiegi zegoen. Berak, Eiderren lekuan egon balitz, momentuan jakingo zuen ez zela normala sei tipo batera
|
ibiltzea
Irlandan zehar, eta tabernako borroka hura ere susmagarria zen, eta Ralph nazkagarri hura Eiderren eta Duncanen elkarrizketa kontrolatzen, eta atentatua; eta Rocío autobusean, Dinglera ez joateko erreguka.
|
|
|
bost gazteak hondartzaren parean zeuden, beste inor ez inguruan. Arrastia zen, eta hondartzako pasealeku hutsean zehar
|
nenbilen
egunkaria irakurtzen. Bost haietan erreparatu nuen, izan ere ahopeka ari baitziren hitz egiten, eta horrek harritu egin ninduen.
|
|
|
Bidaian aurrera segitzeak egia ezagutzea inplikatzen zuen, eta horrek min gehiago jasotzea, eta horrek oroimenaren gurpilari indartsuago eragitea, eta horrek gorrotatzea, eta inoiz ez onartzea Eider hilda zegoela zeren beti izango baitzuen tokitxo bat Txemaren buruan, sargori, beti sargori... Pentsatu zuen, alde batetik begiratuta barregarria ere izan zitekeela ezerezaren bila
|
ibiltzea
, bera ari zen moduan, ezerezaren atzetik nekerik gabe.
|
|
|
Erraza zen. Errazagoa Euskal Herrira lotsatuta itzultzea baino, eta bizitza guztirako Eiderren itzal madarikatuaren pean
|
ibiltzea
baino hagitzez errazagoa.
|
|
|
Baina Txemari hamabi pertsonarentzako logela huts bat tokatu zitzaion, dena berarentzat, eta pozik sentitu zen, inork gaizki begiratuko zion beldurrik gabe egin baitzezakeen nahi zuen guztia han: ordenagailuarekin
|
ibili
, jan, lo egin eta, zergatik ez, mozkortu. Komunera joateko logelatik irten beharrak ematen zion nagia, eta zegoena baino pixkatxo bat eroago egonez gero logelako leihotik behera egingo zuen txiza.
|
|
|
Ai, barkatu, Bitakora: ez
|
nabil
fundamentuz idazten, badakit. Arinegi eta horrela.
|
|
|
Eta egia da. Orduan nazka ematen zidan Ralphek, tabernan Duncan eta ni kontrolatzen
|
ibili
zenetik. Barreka eman genuen bidaia osoa.
|
|
|
Bazkaldu ere ez genuen ganoraz egin... Ihesean bezala
|
ibili
ginen, horixe! Beste bostak atzetik bagenitu bezala, je, je.
|
|
|
Inguruetatik paseatu dugu, aterkirik gabe nahiz eta euria masailetako txirristan olgetan
|
ibili
.
|
|
|
Mundutxo hau harrigarria da: gaur, berbarako, amildegi baten ertzetik paseatzen
|
genbiltzan
, eta bat batean txilio deigarri batzuk entzun ditugu. Malkarrera hurbildu eta, zer izango, lanperna musu deitzen diren txori berezi horien kolonia bat aurkitu dugu.
|
|
|
Bistan zen istripua izan zela. Inguruan
|
zebilen
norbaiti (Rocío García de Mainueta, akaso?) zer gertatu zen galdetu zion. Pertsona hark, Rocío izan zitekeen hark, erantzun zion zaurituetako bat Eider izan zela.
|
|
|
Segi horrela, bai, eta noizbait konturatuko zara zeu zarela hemen engainatuena: zure maitale polita ihesean
|
dabilen
terrorista bat dela, Chrysler zuriko bidaiariak ez zirela turista soilak, argiekin ez zutela egin Ralphek lainoen kontrakoak piztuta zeramatzalako. Segi horrela, esaten zuen Txemak berekiko, eta garaipentxo bat emango didazu.
|
|
|
–Baina, baina... baina ze ostia diozu? Eider adarrak jartzen
|
ibili
zitzaidan, eta zu dena ezkutatzen. Eta ez nabil udalekukoaz, e?
|
|
|
Eider adarrak jartzen ibili zitzaidan, eta zu dena ezkutatzen. Eta ez
|
nabil
udalekukoaz, e. Eiderrek postal bat bidali zizun Irlandatik, eta zurekin gogoratzen zen nirekin baino gehiago, eta edonorekin liatzen zen, neskekin ere bai, pentsa...
|
|
|
Ondoren lasaitu, Eider barreka erakusten zuen argazkiari begiratu," Goian bego. Eider Bengoa Erzilla, 1965eko otsailak 8 1994ko apirilak 21", eta sentitzen zuen guztia esatea, hala nola ez zuela eskubiderik berari horrelakorik egiteko, eta ea nork maite zuen gehien mundu honetan, eta gezurretan
|
ibiltzea
baino nahiago zuela dena bertan behera utzi izan balute, eta ea ez zen ulerkorra izan udalekuko kontua aitortu zionean, bai ezta. Ba zergatik ez zenidan hau ere esan?
|
|
|
Zirimiriaren antzeko zerbait bota du goizean, baina erabaki dut bizikleta bat alokatu behar nuela hemengo inguruak hobeto ezagutzeko, bestela ezer gutxi egin bainezakeen, Dingleko uretan bizi den izurdea bisitatu baino ez. Distantziak luzeak dira, eta apenas
|
dabilen
autorik errepideetatik. Marka ezezaguneko bizikleta bat lortu dut, baina behintzat ondo zebilen, askatasuna gurpilpean sentitzeko moduan bai behinik behin.
|
|
|
Distantziak luzeak dira, eta apenas dabilen autorik errepideetatik. Marka ezezaguneko bizikleta bat lortu dut, baina behintzat ondo
|
zebilen
, askatasuna gurpilpean sentitzeko moduan bai behinik behin. Haizeak eta euritxoak aurpegia nola laztantzen zidaten konturatzea, eta abiaduraren sentsazioa bide estuaren ertzeko landareak atzean uzten nituenean, lehenengoz antzeman dudan zerbait izan da.
|
|
|
Gu geunden lekutik besoak, hankak eta buruak ikusten ziren mugimenduan, zirimola itzela sortuz. Segundo batzuk behar izan nituen erreakzionatzeko, ez bainuen ulertzen zer gertatzen zen (beharbada, eta ez da broma, edan nuen guztiagatik), eta zurrunbilo hartara hurbildu nintzenerako denboratxoa zeraman bertan Duncanek, borrokan
|
zebiltzanak
banatzeko ahaleginetan. Borroka bat zen, bai, Duncanen lagunetako baten eta nireetako baten artekoa.
|
|
|
Ralph. Bai, aurreko gau hartan Duncan eta nire arteko elkarrizketa" kontrolatzen"
|
ibili
zen hura. Berarekin paseatuko al nuen galdetu dit.
|
|
|
Prakak, berriz, panazko lodi batzuk, euria kupelkadaka egin zuen egun baten ostean baino aldatu ez zituenak, lehor zeuden bakero batzuk janzteko. Kamixeta ere, bat eta bakarra
|
ibili
zuen soinean: logotipoa ia joanda zuen neolitikoko Nafarroa Oinez batekoa.
|
|
|
lurralde hark ez zuen inola ere liluratu. Emozio pittin bat sentitu bazuen ez zen izan hango paisaiengatik, baizik eta Eiderrek
|
ibilitako
bide eta txokoak ezagutzeagatik. Eta hori, emozioa alegia, bidaiaren aurreneko egunetan baino ez, ezen gutxi gutxika amorru berezi bat ari baitzen jabetzen Txemaren sentimenduez:
|
|
|
Sukaldera jo zuen garagardo bat lapurtzeko asmoz, baina ez zuen batere aurkitu. Beste norbait sartu zen sukaldera eta galdetu zion ea zertan
|
zebilen
bereak ez ziren poltsetan bilatzen. Txemak erantzun zion barkatzeko, ez zela konturatu plastikozko poltsa hura berea ez zenik, eta gainera bazihoala kalera eta agur.
|
|
|
Ilunetan
|
ibili
zen hondartzaren paretik, noizbehinka aurretik zetozkion zaharrei zeharka begiratuz edo pausoak zenbatuz farol batetik bestera.
|
|
|
Alderantziz, noizean behin egurrezko karabana bat etortzen zen Lahinchera, garai hartako putetxea alegia, eta hantxe izaten zinen zu ere, ilaran, sosak eskuan dantzan zenituela. Eta beno, ez gaitezen inguru minguru
|
ibili
: egia da Allisek zure etxea eta abereak lortu zituela, baina Mary...
|
|
|
Nahikoa zen horretarako Eiderrek aipatzen zuen gida hori bere gelako apalen batean aurkitzea, eta artxiboz artxibo, izandakoaren pausoak jarraituz, bigarren, hirugarren, laugarren... enegarren artxiboa zabaltzea. Zeren gida famatua Eiderren gelan egongo baitzen seguru asko, eta beharbada Txemaren eskuetan kulunkatu zen unetxo batez, Irlandako historia liburuei gaineko hauts apurra kentzen
|
ibili
zenean. Beharbada hantxe egon zen, norbaitek irekiko ote zuen esperantzaz kargatua, nork daki zein sekretu gordeaz bere orrien artean.
|
|
|
Beraz, Dublinera heldu orduko erabaki zuen ezetz, ez zuela gidarik erosiko. Ondo gogoratzen zuen, Eiderrek askotan kontatuta, nondik nora
|
ibili
zen bere oroimenetako laguna: Dublin Cashel Killarney Dingle Lahinch Clifden Derry Belfast.
|
|
|
Gaua azkar igaro zen. Denbora aprobetxatzen maisuak ziren (larunbatero laupabost ordutan mozkortu eta desmozkortu egin behar baitzuten, etxera onik bueltatzeko), eta gauerdirako lurretik arrastaka
|
zebiltzan
jada. Likore eta konbinatuak ziren euren bazka gau hartan, H ordua iristean behar bezala ekiteko nesken erronkari.
|
|
|
Baina niri ez zait inoiz buruan kabitu ihesalditxoek kolorea hartzeko izan behar dutenik, eta gusturago
|
nabil
euriaren mehatxua gordetzen duten hodeien azpietatik. Itxura bakartiagoa ematen diote bati; iheslariagoa, nahi bada.
|
|
|
Igual horrela ikusten naute errepidetik pasatzen diren autoetako gidariek, eta pentsatuko dute neska bakarti bat naizela, edo ausartegia bakarrik
|
nabilenez
. Ez bata ez bestea:
|
|
|
Eta zorte ona, ez soilik Kilkennyraino kolpe batez iristeagatik, baizik eta gidariak arestian aipatu dudan zerbeza horietako bat edatera gonbidatu ninduelako. Gizon jatorra zen, eta hantxe
|
ibili
ginen kontuak esaten. Euskal Herriari buruz aritu zitzaidan, hizkuntza zahar bat ere ba omen dugula gogorarazi zidan, eta gure egoera politikoak baduela antzik beraienarekin.
|
|
|
Dohainik bidaiatzea maite dutenen, dugunon, merkatu bat ematen zuen Kilkennytik abiatuta Cashelera zihoan bide hark: gazte bat hemen, erosketak egiterakoan goiztiar
|
ibilitako
emakume edadetu bat harago, motxila handi bat bizkarrean zuen betaurrekodun despistatua urrunago. Ni azkenetakoa heldu naiz, baina hala ere beste gehienak baino lehenago irten naiz handik.
|
|
|
Hasierako oinarrizko datuak ezagutu ondoren, egiten ari den bidaiaren berri eman dit. Nire ibilbidearen justu kontrakoa
|
dabil
egiten: Dublindik gora lehendabizi, Ipar Irlandan sartu, eta ondoren mendebaldeko kostaldetik behera egin du.
|
|
|
Uste dut Rocío Pérez de Mainueta deitzen zela. Txemarekin
|
ibiltzen
hasi eta urte bat edo bira izango zen, bai, eta hark ere begi dizdizariak zituen. Baina horrek ez du zerikusirik idazten ari naizenarekin.
|
|
|
Edo Los Angeleseko auzo desberdinetan lau mutil lagun dituela, batak bestearen existentzia ezagutzen ez duelarik noski, eta lauren kontura moldatzen duela bere unibertso sentimentala. Gaur batekin eta bihar bestearekin, horrela
|
ibiltzen
da Rocío, eta hau dena gutxi balitz, lau horietako birekin hitzartuta dauka ezkontza egun bana. Eta harritzeko motibo gehiago, Rocíok ez baitaki bere aita nor den.
|
|
|
Baina orain oso berandu da, eta gainera hortxe
|
dabilkit
Rocío orain ere ez dakit zer esaten. Hobe dut, hortaz, esaten ari zaidanari kasu pittin bat egitea.
|
|
|
Harik eta, bi egun haien buruan, Eider azaldu zen arte Rocío eta Txema hitz egiten ari ziren tabernako izkinatxora. Aurpegi alaiz zetorren Eider, eta gogo nabarmenak erakutsi zituen Txemarekin hizketan
|
zebilen
hura ezagutzeko. Aurkezpenen ostean, garai hartan herrian puri purian zegoen gaiaren azken berria ekarri zuen Eiderrek:
|
|
|
Bata atxilotua. Bestea, izartxo izan guran
|
zebilena
, egun bat lehenago bere buruaz beste eginikoa.
|
|
|
Ezerk poztekotan, horrek poztuko zuen. Hitzak apaintzen
|
ibili
barik, egunkariek puta deitzea bere izandako neskaetsaiari. Horrek emango zion poza eta, nola edo hala, arrazoia.
|
|
|
Guk ideiarik ere ez geneukan, azken aldi honetan nahiko isolaturik bizi izan baikara, baina autobusean zihoan andre batek argitu digu militarren presentzia izugarriaren zergatia: egun batzuk lehenago IRAk atentatu bat egin omen du Errepublikan, Clare konderrian, eta egileen bila omen
|
dabiltza
. Uste dut Clare konderria Lahinch eta inguru hori dela, ez baitakit seguru.
|
|
|
Furgoneta sinple bat osteagatik atxilotuko gaituztela ala? Txikikeriatan
|
ibiltzeko
gogoa izango dute, ba, milikitoek!"
|
|
|
Nondik
|
ibili
naizen, leku politak ikusi ditudan... betiko galderak egin zizkidan. Eta nik egia erantzun nion:
|
|
|
Hirugarren aldia da Jabi osabaren baserritik agertzen dela. Barkatu, Bitakora, azken aldian oso nahastuta
|
nabil
, eta ez naiz konturatu osaba Pedroren heriotzaz ez nizula ezertxo ere aipatu. Ospitalera eraman eta egun gutxira hil zen, hantxe bertan, gorputza hoditxoz beterik.
|
|
|
Bederatzi urte eman ditut berarekin, daudenik eta urterik politenak berarekin eta soilik berarekin. Eta nora noa, Txema utziz gero, kalean zehar burua makurturik
|
ibili
behar badut, inori begietara so egiteko beldurrez. Eta nori laguntza eskatu, merezi ere merezi ez dudala jakinik?
|
|
|
Eta nori laguntza eskatu, merezi ere merezi ez dudala jakinik? Pentsatuko duzu, Bitakoratxo, umekeriatan
|
nabilela
, nagusia naizela nerabeen kontu hauetan jarraitzeko. Eta txarrena da arrazoi duzula.
|
|
|
Ralphekin hitz egiteko ahaleginetan
|
nabil
egun guztian. Eguerdian deituko nuela agindu nion, eta ez dut harrapatzen.
|
|
|
Baina nik zer egiten dut hemen? Zertan
|
nabil
–Ez daukat inor, mundu hau kaka bat da, putakumez betetako mundua diosss!
|
|
|
Eta preso haiek korrika segitu zuten, urrunago eta urrunago. Harik eta, bide ertzean geratuta, zeren bila
|
zebiltzan
ere ez zekitela konturatu ziren arte.
|
|
|
Rocío oso berandu agertu zen, ia gauez. Ez dakit nondik
|
ibili
zen," don’t worry" batez erantzun baitzion nire galderari, eta segituan amodiotan bildu ginen, biak neure ohean, herenegundik erabiltzen dugun ohe bakarrean.
|
|
|
Ahalegindu naiz atzo nondik
|
ibili
zen jakiten, eta mutil horiek nola ezagutzen zituen, baina keba, ez dit oso erantzun zuzenik eman, eta nahiago izan dut gehiago ez ekitea. Ze goxo sartzen den kolakaoa etxetik hain urrun.
|
|
|
Argi zegoen kontrazeinuren bat bazegoela, baina zein? Logelatik bueltaka hasi zen, buruan makina bat hitz zirimolaka
|
zebilzkiola
. Eta orduan... zergatik ez?
|
|
|
Horrela, bat batean. Ez zirudien segika
|
ibili
zitzaionik: ustekabean egin zuten topo, besterik gabe.
|
|
|
Artean Eider poz pozik
|
zebilen
bidaia prestatzen, egun bakarra geratzen baitzitzaion Irlandara abiatzeko, eta azken uneko ukituak ematen ariko zen lehendik ere ondo lotuta zituen detaile guztiei. Horrelako lanetan ibiliko zen Eider ziur aski, Txemak Rocíorekin topo egin zuenean.
|
|
|
Artean Eider poz pozik zebilen bidaia prestatzen, egun bakarra geratzen baitzitzaion Irlandara abiatzeko, eta azken uneko ukituak ematen ariko zen lehendik ere ondo lotuta zituen detaile guztiei. Horrelako lanetan
|
ibiliko
zen Eider ziur aski, Txemak Rocíorekin topo egin zuenean.
|
|
|
Besterik ez dakit, mapetan ere ez baitator urtegi hori, eta gutxiago bere azpian geratu zen herriaren izena. Despistaturik
|
nenbilen
, eta kotxea bide bazterrera eraman nuen mapari begirada bat emateko.
|
|
|
Bi egun behar izan zituen Txemak Killarneyra heltzeko, baina azkenean hantxe zen. Eiderren egunerokoari kasu eginda stoparen aukerari ekin zion berak ere, ez baita gauza bera –otu zitzaion– autobusean bidaiatzea, ordura arte egiten
|
ibili
zen bezala. Batetik, garestiagoa delako, eta bestetik turista mailara makurtarazten duelako horrela bidaiatzen duena.
|
|
|
Eta orain ere, Irlandan zehar bueltaka
|
zebilelarik
, lana ematen zion hizketan hasi beharrak. Esan nahi baita askoz errazagoa zitzaiola kaleetan zehar, eta aterpetxeetan, eta autoen barruan ere berbarik ez egitea.
|
|
|
Eta igandeetan zailagoa da stopa egitea, familiek txangoak egiten dituztelako eta autoak beterik doazelako. Kamioilaririk ere ez da
|
ibiltzen
, noski, eta autoa elizara joateko erabiltzen dutenen laguntza alferrikakoa da, hain ibilbide laburra egiten dute.
|
|
|
Ez dakit (eta ez nekien momentu horretan ere) oker ala zuzen zegoen. Ez dakit zerekin
|
ibiliko
nintzen ametsetan, Rocíok deskribatu didan irri hori izateko. Baina berdin dio:
|
|
|
Azkenean dudak sortu zitzaizkidan nire bene benetako arrazoia ez ote zen Rocíori esan niona izango. Eta pentsatzen aritu naiz beharbada neure burua engainatu baino ez dudala egin, egunerokotasunetik eta monotoniatik ihesi
|
nabilela
hainbeste aldiz errepikatuz; eta akaso egiazko kausak duela hiru urte inguru (bai, hiru dira, 1990eko udan izan zen, garai hartantxe ari baitzen jokatzen Italiako Mundiala) sortu zirela. Izan daiteke oraindik orbaindu gabe egotea uda hartako zauria.
|
|
|
1990eko egun hartan lan handia egin behar izan genuen udalekuko umeak neka zitezen: mendira eraman genituen, eta gero piraguaz
|
ibiltzera
. Zertarako eta begiraleok gauean parranda txiki bat egiteko, umeen lo sakonaz baliatuta.
|
|
|
Ohartu zenerako gelako giroa arnastu ezina egin zitzaion, eta mikatzagoa mingaina, aho-sabaiaren inguruan bueltaka. Rodolfo, lanbada jotzen zuen karramarro iratzargailua, kantuan
|
zebilenik
ere ia ez zen konturatu Txema. Ihes egitea zen geratzen zitzaiona:
|
|
|
–Ahaztu nahian
|
zabiltzatela
dirudi.
|
|
|
Gehiago ez da gurekin egongo. Ahaztu nahian
|
gabiltza
, bai, baina onartu ere, onartu dugu. Eta nago, ez ote gauden zu baino finkatuagoak lurreko bizitza honetan, Txema.
|
|
|
Zuk ere badakizu pisura zenbaitetan etorri zela, eta arrastiren batean poteatzera irten ginen... Normal
|
ibili
zela esango nuke nik.
|
|
|
Kontsolatu zen pentsatuaz beharbada instintu atabikoren bat izango ote zen: umeak ere, antzera, hor
|
ibiltzen
dira hankak sudur ingururaino altxatu eta behin eta berriro usaintzen, arnasten duten hatsa gustuko ez duten arren. Edo horregatik hain justu, gustuko ez dutelako.
|
|
|
Musikaren atalean ere geldiune bat egin zuen. Honek ere oroitzearen kronika fidela eraiki zion minutu gutxitan, eta nostalgiaz gogoratu zituen jairik jai
|
ibiltzen
ziren denbora haiek, bafleen ondoan eurak ere rock radikal baskoaren parte zirela sinetsi nahirik; eta batez ere sinetsi nahirik eztarria urratu arte botatzen zituzten hitz eta mezu haiek beraien soinu banda osatuko zutela bizi ziren artean. Eta musika lasaiagoa ere hantxe zegoen, biak bakarrik zeudenerako; eta azken denboretan Eiderrek hainbeste gozatu zuen beste musika hura ere, zelta alegia.
|
|
|
Arraroena zen disket hura beste guztiekin batera ez aurkitzea, eskutitzez beteriko kutxa batean baino. Txemak ezagutzen zituen Eiderrek Irlandan bizitako guztiak, nola herrialde guztia
|
ibili
zuen eta aterpetxeetan lo egiten zuen, eta bertako pub zaharretan izan zituen mozkorraldi eta elkarrizketa luzeak, edota hango kondairak eta paisaiaren berezitasunak zenbateraino maite zituen. Baina disket hartaz ezer ere ez zekien.
|
|
|
Hau emozioa! Ia ezin sinetsita
|
nabil
, azkenean, behingoz, porfin, Irlandara joango naizela.
|
|
|
Aitzitik, airean altxatutako garagardo botila brindis baterako gonbita zela ulertu zuen Txemak eta, berak ere berea altxatuz, txin txinka hasi zen inguruko beste lagun guztiekin. " Eta zuri zer, berdin al zaizu Eider zu gabe joatea?" galdetu zion norbaitek geroago, komuneko lanetan
|
zebiltzala
. Eta oroitzen ez zen arren, ziur aski baietz erantzungo zion, edo ezetz, edo uzteko bakean, nahikoa zuela bere txizaz komuneko uretan igerian zebilen zigarrokin hondoraezin harekin jolastea.
|
|
|
" Eta zuri zer, berdin al zaizu Eider zu gabe joatea?" galdetu zion norbaitek geroago, komuneko lanetan zebiltzala. Eta oroitzen ez zen arren, ziur aski baietz erantzungo zion, edo ezetz, edo uzteko bakean, nahikoa zuela bere txizaz komuneko uretan igerian
|
zebilen
zigarrokin hondoraezin harekin jolastea.
|
|
|
Ez dut denbora larregi izan hiria behar bezala ezagutzeko, etxetik ekarri dudan Irlandako gida honen arabera hamar mila leku interesgarri baitaude Dublinen, eta beraz, larrialdiko aukeraketa bat eginda, hiru edo lau tokirekin konformatu behar izan dut. O’Connel Street eko postetxe historikoa, Trinity College, Grafton kalea eta kantoiz kantoi egindako ibilbide ez oso zehatzean aurkitu dudan elizaren bat, horiek izan dira nire gidaren iritziz denboraz estu
|
dabilen
bidaiariak ikusi beharreko batzuk. Eta bai, ahalegindu naiz 1916ko altxamenduaz geroztik postetxeko hormetako zokoren batean ikusgai dauden bala aztarnak aurkitzen, nolabait ere irudikatu dut Padraig Pearse iraultzailea, independentzia oihuka aldarrikatuz postetxeko eskaileretatik; eta Trinity College imajinatu dut Oscar Wildek bere pasilloak zeharkatzen zituen garaietan.
|
|
|
Eta hori guztia idaztean burura etorri zaidan beste zerbait aipatu gabe ez nuke ohera (edo, hobeto esanda, ohearen gaineko lo zakura) joan nahi. Hasierako garaiak etorri zaizkit gogora handitasunaren kontu horiek aipatzean, Txemarekin
|
ibiltzen
hasi nintzeneko garaia alegia. Gertatu zen herriko bi mutil ingelesa ikasteko akademia batean sartu zirela, euretako bat gainera oso guapoa.
|
|
|
Txemak galdu egin du bere betiko neska laguna, Eider, auto istripu batean. Hura ahaztu nahi eta ezinik
|
dabilela
, Eiderrek aurreko urtean Irlandara egindako bidaiaren egunkari bat topatuko du Txemak, klabe sekretuz babesturiko disketean. Eiderren arimarekin bat egiteko eta ondoren betiko ahazteko asmoz, bidaia hori bera berregitea pentsatu du Txemak, eta Irlanda mitiko horren bila abiatzen da, disketa poltsikoan, zer topatuko duen jakin gabe.
|
|
|
Eta hitz egin ere nahikoa eta aukeran, baina horrek ez zuela Txemaren eguneroko tristura lausotuko, ezpada alderantziz, zeren pena hori eragiten zioten oroipenak izan baitziren hizpide garagardoz betetako arratsaldean, eta modu horretan Eiderren irudia berritu eta berpiztu baino ez zutela egiten. Esana zion Jabiri, eta honek ulertu ziur aski, baina Txema zen berbetan jo eta dale
|
ibiltzeko
beharra zuena. Ahaztu nahian gogoratu beharra, alegia.
|
|
|
Beste alde batetik, ordea, pozteko balio zioten arrazoi berberek izugarri mintzen zuten Txema, zeren Eider hilda baitzegoen, ederki bota zionez bere neska izandakoaren amak. Eta sentitzen zuen (nahiz eta guztiz onartu ez) alferrik
|
zebilela
bidaia hura berreraiki nahian, alferrik zebilela itsasoaren hondoan itsatsitako aingura bati lotuta. Eta txarragoa zena:
|
|
|
Beste alde batetik, ordea, pozteko balio zioten arrazoi berberek izugarri mintzen zuten Txema, zeren Eider hilda baitzegoen, ederki bota zionez bere neska izandakoaren amak. Eta sentitzen zuen (nahiz eta guztiz onartu ez) alferrik zebilela bidaia hura berreraiki nahian, alferrik
|
zebilela
itsasoaren hondoan itsatsitako aingura bati lotuta. Eta txarragoa zena:
|
|
|
Antzinakoa, hori bai. Herritik
|
ibili
zen gero, hurrengo egunerako hiru sandwich erosi zituen eta aterpetxera bueltatu zen biharamuneko bidea zein izango zen mapan aztertzera. Jonathan Swift handiaren irudiak estaltzen zuen bere gelako atea.
|
|
|
aztoratuegi zegoen, ilusioz beteegia, Txemaren erregu eta eskariak entzuteko. Alferrik
|
zebilen
bere jo eta ke hartan, mesedez, egin behar zuena ondo pentsatzeko, erabakirik ez hartzeko birritan pentsatu barik, eta horrela. Eiderren asmoak tinkoak ziren, denboraz hausnartutakoak, eta, Txemak hala uste bazuen ere, ez ziren irlandar tankerako pub batean ezustean sortuak izan.
|
|
|
Oholesiak lauzpabortz ziren, elkarri itsatsiak, bakoitza ate tipi edo ateska batekin, zeina aise ireki eta herts baitzitekeen, lokarriz eginikako lakio batez baliaturik. Oholesi haietarik batean hiru orein zeuden, zeinetarik bi, bata arra eta bertzea emea, elkarren ondoan
|
baitzebiltzan
, hirugarrenetik —bertze ar bat— bereiz. Eta iritsi zen haien akabatzeko orena, eta hiru gizon hurbildu zitzaizkien oreinei:
|
|
|
Eta iritsi zen haien akabatzeko orena, eta hiru gizon hurbildu zitzaizkien oreinei: ireki zuten ateska, sartu ziren hiru gizonak, hertsi zuten ateska; atzeman zuten, bi gizonen artean, bereiz
|
zebilen
oreina; hirugarren gizonak aiztoa jaso... eta gero, bi oholen arteko zirritutik, odol iturri hura eta oreinaren gorputz dardarak hartua begiztatu nituen... eta ene begiak eta ene behakoa, bere batez, oreinaren begietan pausatu ziren: ai, oreinaren begi bi haiek, noraezean!, oinazeak iparrik ez balu bezala, zeren, oinaze oinazetsuak bere erpez eta atzaparrez harrapatzen gaituenean, jaun André, galtzen da iparra hegorako bidean, ekia mendebalerakoan, oinazea bera bihurtzen delarik, finean, ipar eta hego, eki eta mendebal, errealitate bakar eta gordin.
|
|
|
Eta jalgi zen oreina ate tipi hartarik, baita ni ere haren gibeletik, ezin alegerago, morroien garrasiei eta protestei entzungor egiten niela, neure buru bihotzetan biktorios... Laburra izan zen, ordea, ene garaitia, zeren oreinak, urrats batzuk kanpoan
|
ibiliz gero
, gibela egin baitzuen, oholesian berriro sartzeko. Eta urrundu egin nintzen handik, penaturik eta desliluraturik, neure baitan galtzaile, guztiz galtzaile, orein hark heriotza hautatu zuelako, nik bizitza eskaini nion arren.
|
|
|
Baina amorioaz izanen dugu, bai, gerorat ere, zer mintza eta zer asma eta, inguru minguruka
|
ibili gabe
, derradan ezen festa eguneko bazkari ezin joriagoan, oreinkia zerbitzatu zigutela, eta nik ez nuela dastatu ere egin, zeren oreinaren begi iraungi bi haiek baitzetozkidan gogorat, gogoa bera ere erroetarik kentzerat.
|
|
|
Eta historia hura halakoa izan zen eta hala akabatuko zen, bertzerik gabe, baldin handik astebeterat bururatu izan ez balitzait bururatu zitzaidana, komunionea egiten ari nintzela... zeren eta orduan ere, ene aitzinean akabatu zuten oreinaren bi begi etsi haiek etorri baitzitzaizkidan gogorat... Eta, komunione hartan bururatuak burutik ezin edekirik eta ezin bazterturik
|
nenbilela
, guztiok mahai inguruan bazkaltzen ari ginenean, hala erran nion don Frantziskori:
|
|
|
Baina, kontu hartan
|
nenbilela
, ongi egin ote nituen kontuak. Izan ere, nengoen tokian nengoela, ez al nuen hagitzez ere hobe neure mihiaren gobernatzea eta isilik egoitea ezen ez ausartki eta ahalkegabeki hitz egitea?
|
|
|
Banekien, bai, norekin konparatzen ninduen aitak, eta banekien ezen bere erran harekin heresetzat hartu ninduela, nihaur banintz bezala, jaun Esteban Etxegoienen ondotik, etxeko bigarren protestanta. Baina ez, orduan ere oker
|
nenbilen
... Zeren eta, hau nekien, hura nekien, baina ez nekien ezen neure bizitzako ustekabekorik ustekabetsuenaren aitzinean nengoela.
|
|
|
Baina antsiaturik igartzen zaitut, jaun André, zeren, Salamancan zerbait kontatu banizun ere, orain oro jakin nahi baitzenuke —hau, hori eta hura, eta xehetasun guztiak—, kolpe batez. Ordea, noiz eta historia baten korapiloak kolpe batez laxatu nahi baititugu, aldiz, are gehiago korapilatzen dugu hura, eta has nadin, bada, haien bat banaka laxatzen, geroko luzamendutan eta gibelamendutan
|
ibili gabe
.
|
|
|
Baina denbora batean amets bat baino hagitzez gehiago izan zuan... Edo ez al dakik ezen jaun Esteban Etxegoien —gure etxeko ardi beltza— eta haren bi anaiak —jaun Eusebio Etxegoein eta jaun Pedro Etxegoien— ezin anaikiroago konpondu zirela, hura protestant zen arren eta bertze biak katoliko, ezkutuan eta isil gordean
|
ibili
behar izan gabe?"
|