|
2000
|
|
|
Agian bertsolaria akitzen duena ez da bertsotan egitea, baina bai bertsolarien bizimodua eramatea, alde batetik bestera
|
ibili
beharra...
|
|
|
Iragan astean baraualdia egin zuten Iruñean toki desberdinetako zenbait euskaltzalek presoen eskubideen eta prozesu politikoaren alde. Ez zuten ordea presoekiko elkartasun adierazpenera mugatu euren ekimena, euren ustez euskalgintzak ere bere bidea
|
ibili
behar baitu: «Euskara ere preso dago marko juridiko politiko honetan, erdaren diglosiapean, administrazioen erasopean, onarpenik gabe, legeen benetako babesik gabe».
|
|
|
Bai, Gaztelan baino hagitzez gauza gehiago dago. Kontuz
|
ibili
behar da, hala ere, suek ez baitute berdin balio. «Sua» ordaintzen da eta «sua» familia izaiten da, baina nolakoa zen?
|
|
|
Nik uste dut Euskal Herria bere tokira eramango baldin bada, horiek denek elkarrekin joan behar dutela. Nahiz gauza batzutan hain ondo etorri ez, uste dut elkarrengandik hurbil
|
ibili
behar dutela. Eta horixe daukat beldurra, ez direla hala ibiliko.
|
|
|
LAIA eta KASen sasoiak ziren; eztabaida, formazioa eta pil pilean; HBren sorrerarako ilusio eta itxaropena, atsedenik gabeko lana... baina pozik eta gustura! Eta Teo, saltseroa zen, geldi egon ezina, batetik bestera eten bako mugimenduan
|
ibili
behar zena, berdin gaua ala eguna izan, ordurik gabe, ogitartekotik tira eta segi, redios!
|
|
|
Beste asko baino makurragoa den lanbide bat. Tristea da horrela
|
ibili
behar izatea: energia gastatuz, borrokan, ea lan hau niri ematen didaten eta ez beste horri, gero haserretu eta, hala ere, lana lortu ez... horretan sartzen direnek denetarik egin behar dute.
|
|
|
Gerriarekin eta hankekin kontuz
|
ibili
beharra dago. Ez da beso indarra bakarrik.
|
|
|
Ez da beso indarra bakarrik. Oinekin ere oso kontuz
|
ibili
behar da, nik behin gaizki apuntatu eta hamasei puntu eman zizkidaten. Badakizu, eskarmentua hartzeko zauria baino gauza hoberik ez da.
|
|
|
Asteburuetan eta zubi luzeetan egiteko modukoak; baita heldu diren edo heltzear diren opor egunotarako aproposak ere. Ez dugu aldapa ikaragarririk igo behar, ezta leize zuloan arrastaka
|
ibili
behar ere. Euskal Herriko herri eta hiriak ibilgailuz bisitatuko ditugu, patxada ederrez eta noski, handiz.
|
|
|
Ez da inoiz erraza izan euskararen alde lan egitea Nafarroan, oztopoz beteriko bidea
|
ibili
behar izan dugu euskaldunok eta zantzu guztien arabera, aurrerantzean ere horrela izango da. Ederki aski gogoratzen ditut Felix Martiren hitzak AEK ko irakasleon lan baldintzak ezagutu eta gero:
|
|
|
Orain, neuk jartzen dizkiot baldintzak eta debekuak nire buruari: " Abiatzeko bideak ez dik orube partikularrik zeharkatu behar... ehiza sasoian ez diagu ehiztarien ondotik
|
ibili
behar... todoterrenoen pistetatik ez dik merezi, dena hautsa eta zarata baita... poliziak zaintzen dituen errepetidoretatik urrun, mesedez... giriek maite dituzten kasko famatuetan hago lasai, euskaraz entzunik atzerritar bezala tratatzen bahaute ere... lagunen txaboletan ez ezak sua aipa... erdara hutsezko seinaleak erauzi baino lehen, kontuz, begira inor ez dagoen...". Eta araudiak oso nahasiak direnean, bagoaz Pirinioetara, gora, urrun, pentsatuz gorago joan zela Luis Pedro eta bazekiela zergatik
|
|
|
Lan istripu hori martxoaren 23an gertatu zen, eta, ordurako, gutxienez, beste 24 langile hilak ziren Hego Euskal Herrian (18 EAEn, 5 Nafarroan eta 1 Iparraldean). UGT sindikatukoa zen eta ACB sortu zenetik, hau da, 1996az geroztik, bertan ari zen langile honek ordurako UGTko ordezkariari esana zion" langile urritasunaren ondorioz bazter guztietara korrika
|
ibili
behar izaten zutela beti".
|
|
|
Laburretarako lana egiteagatik kontent naiz eta luzemetraia egin nahi badut, istorioa konplexuagoa delako da eta, bide batez, diru gehiago dagoelako eta ez bakarrik zuretzako baita musikariei ordaintzeko ere. Izan ere, askotan ezagunak ditudan bibolinjoleak baliatu behar izan ditut zerbait egiteko; alegia," trapitxeoan", eskean
|
ibili
behar izan dut. Zera nahiko nuke:
|
|
|
Gonbite bat da gure hizkuntzarekin, eta inguruan ditugun erreferentziekin, gure hitz egiteko modua sortzeko. Inoiz etorri behar du horrek eta etorriko da, azkenean hor daude Euskaltzaindia eta gauza horiek guztiak, baina hanka zabaldu eta puzker bat lasai botatzeko aukeraren bat dugu, bestela beti zuzentasunari lotuta
|
ibili
behar badugu azkenean nazkatu eta ito egingo gara.
|
|
|
Zeren gauza batek bestearekin harremana duenez, denak denarekin du lotura (hizkuntzak egoera politikoarekin, legeriak erakundeen legitimazioarekin, hauek epaileekin, torturarekin, atentatuekin, irizpide etikoekin, erantzukizunen zehaztapenarekin.... eta ikusten duzue honek luze jotzen duela). Estatuaren pentsamendu bakarra euskarara itzulirik hizkuntzaren normalizazioari bere ekarpena egin nahi dionak hor konpon, baina komeni da desberdintzea zer den ikuspegi linguistikotik landutako irakurketa orokorra eta zer den barkamen eske
|
ibiltzeko
behar infinitoaren sindromea.
|
|
|
Matrikulazioaren azken datuek asaldatu dute zenbait gizarte sektore, batez ere lehen aipatu dudan unibertsitateko hura eta bi alderdi politiko nagusien agintariak; eta, geroztik, haurrak euskarazko ereduetan ez matrikulatzeko etengabeko kanpaina batean egoten dira batzuk. Nafarroan arlo honetako gutxieneko eskubideak lortzeko, ereduen aukerarena edo ikastetxeen autonomiarena kasu, herrialde zibilizatu batean normala ez den borrokan
|
ibili
beharra dago.
|
|
|
Uste dut inportanteena esan nahi duzun hori erraz komunikatzea dela. Orduan pentsatzen dut ez dela lexiko arraro, hitz zail eta joskera korapilatsuen bila
|
ibili
behar. Hortaz, hizkera ulergarria, samurra nahi bada, irteten zait, eta gainera ez daukat asmorik korapilatzeko.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean
|
ibili
beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz. Ez baita legezko talde politiko bakoitzak berak deritzon eran erabiltzea, gehiengoak legeztatuan baizik.
|
|
|
Frankismoaren barneanpiztu zuen eztabaidagatik, agintari zibil militarren eta eliztarren artean sortutako gatazka tenkatuagatik eta erabili ziren prozedura politikoengatik, debekuaren hura hizkuntzpolitikan urte haietako jazoera politiko ofizial larriena izan zen(). Ezdaukagu orain hori azpimarratzen
|
ibili
beharrik, lan osoak esango duena baita.
|
|
|
Aldizkari ofizial hauetan datu zehatzak eta interesgarriak aurki daitezke, baita albisteen osagarriak ere, irratilarien ikutuaz irratitik emateko eran egon daitezkeenak. Haatik, kontuz
|
ibili
beharra dago, agiri hauetan zama ideologiko handia egon ohi baita.
|
|
|
Bestalde, adbersatiboekin ere kontu handiz
|
ibili
behar dugu, korapilatu egiten baitute adiera, beti beharrezkoa ez dena.
|
|
|
Bestalde, esaldiaren barruan doazen hitzak ere xeheak izan behar dira, bi silaba dituztenak lau silabakoak baino erretenigarriagoak izanik. Hitz teknikoekin ere kontuz
|
ibili
behar dugu, oharkabetzeko elementuak izan baitaitezke.
|
|
|
Bederatzi urte eman ditut berarekin, daudenik eta urterik politenak berarekin eta soilik berarekin. Eta nora noa, Txema utziz gero, kalean zehar burua makurturik
|
ibili
behar badut, inori begietara so egiteko beldurrez. Eta nori laguntza eskatu, merezi ere merezi ez dudala jakinik?
|
|
|
Eta hitz egin ere nahikoa eta aukeran, baina horrek ez zuela Txemaren eguneroko tristura lausotuko, ezpada alderantziz, zeren pena hori eragiten zioten oroipenak izan baitziren hizpide garagardoz betetako arratsaldean, eta modu horretan Eiderren irudia berritu eta berpiztu baino ez zutela egiten. Esana zion Jabiri, eta honek ulertu ziur aski, baina Txema zen berbetan jo eta dale
|
ibiltzeko
beharra zuena. Ahaztu nahian gogoratu beharra, alegia.
|
|
|
Baina denbora batean amets bat baino hagitzez gehiago izan zuan... Edo ez al dakik ezen jaun Esteban Etxegoien —gure etxeko ardi beltza— eta haren bi anaiak —jaun Eusebio Etxegoein eta jaun Pedro Etxegoien— ezin anaikiroago konpondu zirela, hura protestant zen arren eta bertze biak katoliko, ezkutuan eta isil gordean
|
ibili
behar izan gabe?"
|
|
|
Zientziaren Eliza hura gehiago izan zen, beraz, gure isilpeko adiskidetasunari izena emaiteko modu bat, eta konplizitate keinu bat, etxeko bertze guztienganik bereizten gintuena, eta elkartzen... nahiz eta horrek ere ez zigun eragotzi egite guti batzuen aitzinatzea, zeinetarik pare bat bederen sonatuak baino sonatuagoak izan baitziren... zeren, komunionearen kontuan izan ezik, osaba Joanikot Lutheroren guragoa eta aldekoagoa baitzen Kalvinena baino eta, ondorez, gauzak gehiegi ez lotzearen aldekoa, airearekin aire eta haizearekin haize, eta zeren halakoak ere izan baitziren gure egite haiek ere —bihurrikeriatik ere franko zutenak, bertzalde—, bere mementuan ohartuko zaren bezala... eta zeren, osabak noizbait erran zidan bezala: " Baldin satorren moduan
|
ibili
behar badugu, satorren moduan ibiliko gaituk, Joanes, lurpean, baina, haiek bezala, lurra ere jo diagu noizik behin, mutturraren erakusteko bertzerik ez bada ere".
|
|
|
Eta, haren izena ezagun egiten bazitzaidan ere, zeren jaun Marcel prezeptorearen ezpainetarik noizbait aditua bainuen, Bartolomé de Carranza artzapezpikuarenarekin baterat, zerbait gehiago jakin nahi izan nuen, eta orduan kontatu zenidan nola Barasoaingo doktoreak Fernando Katolikoaren indar armatuetarik ihesi
|
ibili
behar izan zuen, haren familiakoak Nafarroako errege legitimoaren aldekoak zirelako; nola apez ordenatu ondoren urte luzeetan Salamancan irakasle izan zen, Frantzisko Vitoriakoarekin batean, eta gero Portugalerat joan zen, non Coim brako unibertsitatean aritu baitzen, luzaroan han ere; nola, gero, Carranza artzapezpikuaren defendatzaile izan zen, Europa osoan sonatua izan zen auzian, eta nola har... lehena, ez zuela onartzen Espainiak Nafa rroa bereganatu izana; bigarrena, Martinek erraiten zuela ezen erregek gorrotatzen zuela eta hargatik ez zuela haren Gorteetan kargurik; hirugarrena, nafarra zela eta Albre ten aldeko familia bateko kide eta partaide; laugarrena, Franziaren laguna zela eta Frantziako kulturakoa; eta kontatu zenidan, finean, nola Mar tinek ospitale batez dotatu eta hornitu zuen bere jaioterria, Barasoain, hil ondoren.
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen berak ere gutun bat jaso zuela eta kontuz
|
ibili
beharra nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—:
|
|
|
Eta, urtean bizpahiru aldiz, aitak inguruko jauntxoak bildu eta guztien arteko solasetan berdin gertatzen zitzaidan, eztabaida filosofiko teologikoren bat sortzen zenean... nahiz eta hori bakanetan gertatzen zen, zeren eta aita baitzen buru haien artean buru, eztabaiden nondik norakoak fintkatzen eta bideratzen zituena, eta hark laketago izaiten zituen ehizarekin loturikako gaiak... eta bertze jaun gehienek ere bai, egia erran. Baina, nehoiz eztabaida filosofikoren bat sortzen bazen, ikusgarria zen nola
|
ibili
behar izaiten zuen osaba Joanikotek soka baten gainean bezala, zuhur eta ausart aldi berean, eta nola izaiten zuen aita jesuita zelatari, sokatik noiz eroriko...
|
|
|
—Hago lasai, Joanes —ihardetsi zidan osaba Joanikotek—, zeren eta Jainkoak behin mugitu baitzuen bere hatza, mundua sortu zuenean, eta ez dik berriro mugituko. Izan ere, Jainkoa akasgabea duk, baita Hark egin lehen mugimendua ere, bertze mugimendu guztien katea ekarri duena eta etengabeko kreazioaren katea, eta, hala, ez dik gu bezala okerrak xuxentzen
|
ibili
beharrik, egiten duen guztia zuzena delako...
|
|
|
Zeren paretaren kontra adarka dabilen aharia kementsua eta ezin adoretsuagoa izanen da, baina nehola ere ez burutsua eta argia. Eta bertzeen buruetarat eta bertzeen baitarat argia eraman nahi duenak edo eraman nahiko lukeenak argi
|
ibili
beharra du edo ibili luke, eta argiago erabili bere burua. Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da buruko barren argia.
|
|
|
HATSARREAN kontatu dizut nola bai aitak eta bai aitona Nikolasek ere erraiten ziguten ezen urbiaindar guztiok ginela noble, baina batzuk bertzeak baino nobleago, eta halakoak ginela etxegoiendarrak. ...4marra eta azpimarra—, goikoen eta behekoen munduak bereizten zituena eta batzuen eta bertzeen arteko harremanak fintkatzen, halako suertez, non, goiti beheitikoak baitziren manuak eta desaireak ezinbertzez, eta beheiti goitikoak begirunea eta obligazinoak; aitonak, bere aldetik, ez zuen ukatzen marra hura, ezta manuen emaitea goikoei zegokiela ere, baina berez hala zena ez zuen azpimarratzen
|
ibili
beharrik, eta uste zuen, bertzalde, ezen begirunea eta obligazinoak bi aldeetarat zeudela, eta goiti beheitikoak zirela beheiti goitikoak bezainbat; eta desaireak beti zeudela, edo gehienetan, soberan.
|
|
|
Atertu zuenean, osaba eta biok gurditik jaitsi eta, gurdizainari laguntzeko asmotan, harri batzuk jarri genituen gurpilen aitzinean; gero, berriz, gurdian zituen bi taket eman zizkigun gurdizainak eta manatu zigun ezen taketak lurrean berma, eta bulka genitzala gurpilak gibeletik, berak zaldiak zigorrez jotzen zituen bitartean, eta entseia gintezela, halatan, gurdia lohitik ateratzerat. Eta, arestian erran bezala, nik gauez gaizki lo egin nuen eta urduri nengoen... eta hala
|
ibili
behar izaiteak are urduriago jarri ninduen. Eta gurdizainak erraiten zuen:
|
|
|
Zeren, orduan bai, guztiz libre sentitu bainintzen... eta zeren ez bainuen jada isilpean
|
ibili
beharrik, nola ibili bainintzen Ocomotoko presondegitik jalgi nintzenez geroztik...!
|
|
|
—Ez dut jauregia burdel bat bihurturik ikusi nahi eta, beraz, badakizue nola
|
ibili
behar duzuen, kondenatuen gelan hilabetea iragan nahi ez baduzue...
|
|
|
Eta nik banekien, bertzalde, ezen almirant D’Estréesen manuen aiduru zegoela Alain Coup d’Œil... eta banekien, halatan, ezen, neure asmoen aitzinatzeko, bizkor
|
ibili
beharra nuela, kortsario buruak manu haiek errezibitu baino lehen, zeren noiznahi den irits baitzitekeen almirant frantsesaren mandatari edo mezulariren bat manu haiekin, eta zeren manu haiek La Crique tik ateratzerat obliga baitzitzaketen Alain Coup d’Œil eta bere kortsarioak, auskalo zer bertze batailarat eta auskalo norat... Eta, hala, Alain Coup d’Œil ekin hilabete eta erdi edo neramala, galdetu nion ea ba ote zekien nola sortu zen xake jokoa, eta hark ezetz ihardetsi zidan, eta nik asmatzailearen eta erregeren arteko historia kontatu nion.
|
|
|
Eta, behin desterruan, Lapurditik Nafarroa Behererat eta Nafarroa Beheretik Lapurdirat
|
ibili
behar izan zuten, aldi batez, baita Biarnoko lurretarat ere, hainbat bider, gure arbaso haiek, lagun handiki batzuen etxetik bertze lagun batzuen etxerat, harik eta, Indietarako asmotan zegoen etxejaun bati etxea eta lurrak erosi zizkioten arte, non habia berria moldatu baitzuten, Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugan. Desterru hura, beraz, distantzian eta legoatan ez zen luzea ez neurtezina, baina nola amorante batzuei gorputzen urruntzerik tipienak arimen urruntze guztizkoa dakarkien, hala egiten zitzaien gure odoleko gizon emazteki haiei eskumenean zirudiena eskuragaitz, desterrua kasik jasanezin egin arteraino.
|
|
|
Eta hala
|
ibili
behar izan nuen haiekin hilabete hartan ehizan.
|
|
|
Haien aita Ezpeldoiko jauna zen —gure amaren anaia eta gure osaba—, zeinari Bernabe baitzeritzan eta zeinak gonbidatu baikintuen hiruzpalau urte haietan bere jauregirat, norat joaiten baikinen Mattin eta biok amarekin eta hiruzpalau morroi neskamerekin; baita aitarekin ere, negozioek bakean uzten zutenean... baina nola negozioek bakean uzten zutenean aitak ez zituen negozioak bakean uzten, uste dut ezen behin bakarrik etorri izan zela azkenean eta ez egonaldi osorako. Ama gogara joaiten zen, bere ahizparekin —zeina baitzen gure izeba Emiliani, bertze nonbait ere aipagai izan dudana, zeren eta amak osaba Joanikotekin ezkondu nahi izan baitzuen gure izeba hura— egoiteko gogoz, eta gurekin ere nehork ez zuen erreguka
|
ibili
beharrik harat joan gintezen, osaba izebek ongi tratatzen gintuztelako eta lehengusuekin gogaitzeko astirik izaiten ez genuelako.
|
|
|
Informatzaile zailxkoa gertatzen hasia zitzaidan. Tentuz
|
ibili
beharra neukan, haregandik deus aterako banuen.
|
|
|
—Badakit izorramendu bat izan zela zuretzat eta zure arrebarentzat hain berandu ailegatu izana, Unairekin alde batetik bertzera
|
ibili
behar eta. Sentitzen dut.
|
|
|
Praktikan, baina, espiralki joka  tzea guztiz debekatuta dago, non edo non ez gaur, ez hemen, mugimendu horren aurrean itsuarena egiteko joera ikusi bada ere. Bi jokalari abailduekin ez dago itsuarena egiten
|
ibili
beharrik. Eseri dira atzera.
|
|
|
Hantxe bertan zapatak erantzi, eta oinekin zer arraio gertatzen zen ikusteko zorian egon zen, baina espaloiaren kuxidadeak eta autozentsurak halako lotsagabekeria bat egitetik libratu zuten. Bazekien, gainera, zer gertatu zitzaion, konprobaziotan
|
ibili
beharrik gabe. Hala ere, bulegora iritsi bezain laster, komunean sartu eta zapata galtzerdiak erantzi zituen.
|
|
|
Banituen, beraz, lasaitasunera gonbidatzen zuten zantzu nabarmenak, baina lasaitasun behin behinekora soilik. Zuhur
|
ibili
beharra neukan, zuhur beti ere; zeren, jakina den bezala, gudualdiaren ondorengo atsedenaldia izaten baita, sarri askotan, eraso erabakiorrena jotzeko unerik egokiena. " Tiento bada barealdiarekin!", agindu nion neure buruari, begiak ezker eskuin abaila batean mugituz.
|
|
|
Hutsune nabarmen batean dut arima, eta ez naiz ezertara jarriko neure pentsamenduak banatu artean. Kontuz
|
ibili
beharrean naiz. Eskuak luzatu dizkiot etorkizunari, baina berdina da guztia.
|
|
|
Ematen du oporretan ere estresaturik
|
ibili
beharra daukatela adierazi du Rubenek, estresatu aditza esatean, eskuarekin airean marratxoak marrazten zituela.
|
|
|
Nik, ordea, neure buruarekin badut aski lan, bai, eta ez dut gehiago nahaspilatu nahi izan. Hala ere, taldean
|
ibili
beharraren desabantailak nabarmen baino nabarmenagoak iruditu zaizkit Adelak honela esan duenean:
|
|
|
Ez dakit nola esan. Nire bidaia hau erretrasmititzen ari direlako sentsazioa izan dut, intimitaterik ez banu bezala, eta, Karmelo oraindik ere aski atsegina zaidan arren (azken batean, berak nire berri duen neurri berean dut nik harena, edo hortxe hortxe, eta, bestalde, mezuan sumatzen zaio ez dela gaiztoz ari, ez dela gustura ari), ez zait batere atsegina egiten beraren begiradapean
|
ibili
behar izatea, eta are gutxiago Teresa etxean ez topatzea eta harekin askatu ezin izatea. Eta orain ere Dabidek ere dena kontrolpean...
|
|
|
Allô, Dabid? Orain artekoan esateko askorik izan ez eta sarritan itzulinguruka
|
ibili
behar izan dut kaka esplikatzen. Ãxcusez moi.
|
|
|
engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua
|
ibiltzeko
beharrik izango ez duena alegia adierazi du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula. Presidente batek, garbitzaileek, taxistek edo irakasleek ez dituzten pribilegioak gozatzen ditu, eta neurri berekoa izan behar du herritarrekiko duen exigentzia.
|
|
|
Denver-eko aireportua izugarri handia da; pistetara inguratzeko metroa eta guzti dauka. Bidailagunok fardelekin atzera eta aurrera
|
ibili
behar izan dugu, eta gureak gutxi ez balira, dendak, hozkailuak, suak, den dena garraiatu behar izan dugu aireportuko aparkalekuan zain genuen beste furgonetaraino; baina gaur inortxori ere ez zaio bururatu kexuka hastea. Bestalde, bidaia bospasei ordukoa izan arren, erlojua aurrena atzeratu eta hurrena aurreratu egin behar izan dugu.
|
|
|
Bazkalorduan, gaur ez naiz oso eroso sentitu. Ez dut batere atsegin gutxi jaten dudala oroitaraz diezadaten; ez dut batere atsegin bidailagunen aurrean hitz egin, eta neure burua zuritzen
|
ibili
behar izatea. Eta, gaur, Adelak denen aurrean oso argal nagoela eta gutxiegi jaten dudala nabarmentzeaz gain, Rubeni (Patxi eta Karmelorekin bezala, gutxienez Rubenen lagun ere izan nahi nuke" Bai, bai, lagun, lagun...", entzun diot Teresari esaten) egiten ari nin  tzaion igarkizuna denen aurrean egitea proposatu dit...
|
|
|
Gu hemen beroak kiskalita gabiltza. Egia da net paisaje ederrak ikusten ari garela, baina izerdiz belztua
|
ibili
behar hau ere... Futxo!
|
|
|
Azterketa gogorrak gainditu ondoren," luxuzko ertzain" izatearekin batera, Dabidek politikarien mundua barne barnetik ezagutzea lortu zuen. Egokitu zioten lehendabiziko lana politikari bat zaintzea izan zen eta, hauteskunde garaia izaki, hara eta hona
|
ibili
behar izan zuten. Behin batez, Madril aldean zebiltzan batean, dena delako politikariari telefonoz deitu zioten eta Cuencako herrixka batera joateko eskatu, bertako alderdiaren egoitza inaugura  tzera.
|
|
|
Unamuno sasoi hartan Salamankako Unibertsitateko greziera katedraduna eta bertako errektorea zen, hots, jadanik bere ibilbide profesionalaren goren puntuan zegoen. Ez zuen, hortaz, inoren uzkia musukatzen
|
ibili
beharrik. Bestaldetik, diplomaziarako trebetasuna ez zen On Migelen bertuterik nabarmenena, eta horrek maiz orduko botere faktiko nagusien etsaigoak erakarri zizkion, horien artean Primo de Rivera jeneralarena edo Espainiako erregearena berarena.
|
|
|
Baina kontuz
|
ibili
behar izaten nuen azokan, Patxi Handi aguazila han ibiltzen baitzen bazterrik bazter, zer ikusiko. Hark ondo ezagutzen ninduen, lehenago egina bainion egitekoren bat.
|
|
|
– Baina Europa bide horretatik baldin badabil Euskal Herriak be bide horretatik
|
ibili
beharra jaukak derrigor, ezin jok Europatik kanpora geratu, aurrean ibilten saiatu behar jok, atzean geratzea dana galtzea izango litzatekek.
|
|
|
Angiozarren geratu gabe, zuzenean egin nuen behera, Bergara aldera. Beste bide bat bazen arren, basoan zehar, nahiago izan nuen errepidetik jaitsi, bide zuzenaren bila duda mudatan
|
ibili
beharrik ez izatearren. Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du.
|
|
|
Ez zekien, ordea, zer esan. Noski, tentuz
|
ibili
behar zuen: gizon haiek, Henri, beraz, ezagutzen zutenak, menturaz haren lagunak ere bazirenak, agian ez ziren hala ere berarekin erabat fidatzen; bera ere baina, fida ote zitekeen beraiekin?
|
|
2001
|
|
|
Gauza jakina da Ipar Amerikako ekonomia" eztulka" hasten denean, mundu guztiko ekonomiek kutsaturik amaitzen dutela. Ahalegin guztiak motz gerta daitezke eta argi
|
ibili
beharra dago krisialdi larrian erori nahi ez bada.
|
|
|
Bizirik iraun nahi izanez gero ankerkeriari nola edo hala aurre egin behar zaionez, bistan da, bakoitzak ahal duena egingo du heriotza krudel horri ihes egiteko. Adi
|
ibili
beharra izango dute, ordea, zenbait herritar koldar agintari gupidagabeen salatari bilakatu direlako. Sinesmenak eta sineskeriak bat egiten dute egoeraren kontzientzia handiena duen jendearen aurka, eta hain zuzen fede kontu horietaz baliatu dira hauexek, sinesmenean irautea agintzen duen gizarte antolakuntza hori nolabait irauli ahal izateko.
|
|
|
Duela urtebete, Xiberoko Herrien Elkargoak egitasmotzat hartu zuen" industriako 600 lanpostu Xiberoan 10 urtez" lema. Xede zinez deigarria da, baina kontuz
|
ibili
behar da hor, tokiko ekonomiaren beherapeneaz arrazoi osoz kezkatuak dauden zuberotarrak ez ametsez ilusitzeko. Gobernu ezberdinek eginiko politikaren ondorioa da benetan oraiko egoera.
|
|
|
Ez gaitu erakartzen, ez dakigulako haietan dagoenarekin gozatzeko lain; ez dugulako nekazaritza eta basoei buruzko oinarrizko jakituririk eta, beraz, ia ezerk ez digu deus esaten. Gainera, oinez
|
ibili
behar dugu eta nekatzen garenean ez dago besterik: iturriko ura (dagoenean!) eta harriren bat gainean esertzeko, hori bai, kontu handiz begiratu ondoren ea zirinik, zizarerik edo sugerik baden gure" sofa" aurrez okupatu digunik.
|
|
|
Mundu honetan batzuetan laino tartean zaude eta bestetan lur azpian sakon. ETBrentzako egun lan egitea nahiko konplikatua da, irudiaren mundu honetan beti tentuz
|
ibili
behar zara.
|
|
|
Makila eta telefonoa hartuta batera eta bestera
|
ibili
behar izan nuen, atzapar hauekin zenbakiak markatu, kamerari begiratu, alde batetik eta bestetik, irribarrea egin, ez egin...
|
|
|
Sarri erorketak maniobrak bezain ikusgarriak dira. Zerekin
|
ibili
behar du kontuz surflariak?
|
|
|
Garai hartan Fragak aterako zuen lege berriaren aurrerapen bat izan zen, eta irekitasun hartaz baliatu ginen baimena eskatzeko. Dena den, kontu handiarekin
|
ibili
behar izan genuen, gauza erlijioso, kultural eta abarren artean, ia ezkutuan, informazio orokorra ere emango zuela aipatzeko. Baina han hasi aurretik, aldizkariaren zuzendari agertuko zen kazetaria lortu behar zen.
|
|
|
Baina, berehalaxe, han genituen eskuindarrak alde batetik, marxistak bestetik... Denen artean nola asmatu ez zenekiela
|
ibili
behar zenuen, ez baitzegoen inori atea ixterik...
|
|
|
Gure flora eta faunaren kontserbazio egoera aztertzerakoan kontu handiz
|
ibili
behar dugu, joera kontrajarri asko baititugu. Zenbait espezie asko ugaritu da, sai arrea, orkatza...
|
|
|
13 Etenduraz hitz egitean kontu handiz
|
ibili
behar dugu. Izan ere, irakurketak irakurketa, ezin esan baitaiteke nobela honek arrakastarik eduki ez duenik, eta oraindik irakurlerik ezagutzen ez duenik.
|
|
|
Ordu luzez
|
ibili
behar izanez gero, hasi baino ordu 1 edo 2 aurretik hiru basokada ur hartzea gomendatzen da, bi basokada 15 minutu aurretik; eta etapan zehar, baso bati dagokion ur kopurua edatea 40 minuturo.
|
|
|
Hori bai, hezetasunarekin kontuz
|
ibili
behar da, parketak kalterik jasan ez dezan.
|
|
|
Kontu handiz
|
ibili
behar da zura behin behingoz distirante eta polit uzten duten produktu horiekin, epe luzera zorua zeharo honda dezaketelako.
|
|
|
Eman egunero krema hidratatzailea eta luzaroan hotzetan
|
ibili
behar baduzu, jantzi eskularruak.
|
|
|
Oinez ibiltzean segurantzia handirik ez badute, ez dute igogailuan bakarrik
|
ibili
behar.
|
|
|
Yensal laginean, aldiz, tiragailua erregulatu behar duen mekanismoa ez
|
zebilen
behar bezala, adierazitako posizioetan finkatzerik ez baitzegoen.
|
|
|
Horien arteanazpimarragarriena (bere zailtasunarengatik), helburuen eskuratze prozesuan daudenfase desberdinak definitzea da. Azken finean, nola ikasten den ari gara aztertzen, hots, gaitasun komunikatiboa eskuratzeko ikasleak zer bide
|
ibili
behar duen. Arazohau ezinbestean gainditu behar da, neurri handi batez ebaluazioa, materiala, irakasle eta ikasleen momentu bakoitzeko rola, helburuen iraupena eta beren banaketaikas prozesuan hemen hartuko ditugun erabakien menpe daudelako.
|
|
|
Itzala norberaren arimaren metafora baldin bada, herri batek ere, itzala galtzenduenean, arima galtzen du. Gauzak horrela, normala da jaso duguna gorde nahiizatea, eta ez da inolako eskandalurik sortzen frantses batek edo espainiar batekesaten badu, tentuz
|
ibili
beharra dagoela ingelesaren itzal luzearen aurrean. Bainalogika hori desagertu egiten da, untxia prestigitadore baten kapeluan bezala, eremuurriko hizkuntza eta literaturei aplikatzean.
|
|
|
Distilazioa oso egokia da zuhaixken esentzia olioak ateratzeko, esate baterako labanda, erromeroa, tomilloa, hinojoa eta abar. Dena dela, kontuz
|
ibili
behar da, hain zuzen ere, olioetan dauden esterrak saponifika daitezkeelako edo egitura kimiko batzuk apur daitezkeelako. Horregatik, olio fin finak eskuratzeko, laborategi teknika egokiagoak erabili behar dira, hala nola disolbatzaile organiko hegazkorrez egindako erauzketak edo koipeez egindakoak.
|
|
|
Lehenengoak pintura edo berniza biguntzen duten disolbatzaile produktuak dira, eta, ondorioz, pintura edo berniza kentzeak lana errazten du. Osaera kaustikoa duenez, kontu handiz
|
ibili
behar da, gomazko eskularruak eta babes betaurrekoak erabili, eta ongi aireztatutako toki batean lan egin. Gel edo pasta moduan merkaturatzen dira.
|
|
|
Pisua galtzeko eta osasunerako arriskurik ez izateko, oso kontuz
|
ibili
behar da edozein dieta egiteko.
|
|
|
Baina ez zuen etsi nahi. Berak, Sergiok, zapata saltzaile profesionala izan nahi zuen eta horretarako gai zela erakutsiko zion mundu osoari, baita hamar urtez emakumezkoen takoien gainean
|
ibili
behar bazuen ere.
|
|
|
Unai eta bere playboy filosofia: 50 urte arte neskekin ez dela serio
|
ibili
behar esaten du beti. Ahal den parranda gehiena bota eta ahal den neska gehienekin joan bai, baina konpromisorik gabe.
|
|
|
Eta horixe esango nioke nik, trenetan
|
ibili
behar dudala, ahal ditudan guztiak probatu behar ditudala. Eta horretarako, esango nioke, goizetik aterako naiz etxetik berandura arte.
|
|
|
Egun argitan ikusi edo pentsatzen duena kontatzen die iluntzean besteei. Eta horixe da bere ofizioa; ez du ehizan
|
ibili
behar, ez armagintzan, ez gerran... tribuko kontalaria da. Eta horixe da bere ofizioa."
|
|
|
Egunero hirian batetik bestera
|
ibili
behar dira. Ez dituzte autobusetan onartzen, makila eta soka luze asko erabiltzen baitituzte.
|
|
|
Ia ez dago semafororik. Ahal den moduan
|
ibili
behar. Kale eta errepideetan ez da eskubitik edo ezkerretik datorren trafikoa bereizteko arrastorik.
|
|
|
Batzuetan erdi ezkutuan
|
ibili
behar izaten zuten, lehorretik aitamen deiadarrik entzun beharrik ez izateko eta lehorreratzeko aginduaren umiliazioa bete beharrik ez izateko. Itsasora batelean irten eta han joaten ziren ahalik eta ostenduen aurrera.
|
|
|
Eta munduko futbol kanpeonatorako Alemaniak ere talde ona omen zuen. Gogorra da gero denborarekin beti borrokan
|
ibili
beharra. Aspirinaren anuntzioa ere entzungo zen:
|
|
|
Jantokia utzi eta Pauso Galduen Galeria den korridore bakarti eta luzea
|
ibili
behar izan dut berriro jardinera heltzeko.
|
|
|
Harrezkero, zerbitzariak lau ordurik behin lan egin du, egunean sei bider: 8, 12, 16, 20, 0, 4 Eta ordu zehatzak direnez gero batak besteari deika
|
ibili
beharrik ez da izango, nahikoa izango da zerbitzu bakoitzaren ondoren Edwinen iratzargailua hurrengo ordurako seinalatzea.
|
|
|
‘Badira bide batzuk derrigorrez
|
ibili
behar ditugunak, inora ez doazela jakiteko.’
|
|
|
S: Ez daukazu horrela
|
ibili
beharrik, andereño... Irakurtzeko antiojoak, polainak, eskuzorroak...
|
|
|
Lasai, amigo. Nirekin ez dago itxurarik egiten
|
ibili
beharrik.
|
|
|
erori eta altxa, altxa eta erori. Arriskua eta ihesi
|
ibiltzeko
beharra.
|
|
|
Bai..., zuek barre egiten dozue, baina ezin izaten genduan trankil ibili... Lehenengoagaz, zure nebagaz, regulatu nintzan; baina, halan eta guzti bere, ez pentsatu, beti bilurretan, beti bilurretan
|
ibili
behar izaten genduan...
|
|
|
Aldizkariak, oraindik egunkaririk ez dela, askoz hobeak dira egungo egunean, bai ukitzen dituzten gaien zabaltasunagatik, bai berauek gero eta trebeago erabiltzeko moduagatik. Baliteke orain, askatasun handiagoa dela, lehia larriagoan
|
ibili
behar izatea erdal argitalpenekin, eta dagoeneko ere badugu honen seinale argia. Hala ere, lurpeko bizitzak ematen zion pribilegiozko itxura hura galduko badute ere (gogora lehen oharrean Egunari buruz diodana), badute, lehen momentuan izan ezik, atzera ez egiteko behar hainbat hazkunde eta indar.
|
|
|
Gaiari loturik
|
ibili
behar, bada, gehienez ere kontabideari hitz pare bat edo opa diodala. Zineman eta bestetan, gainera, ez dakit gehiegi kritika motez, Alexandria ingurukoak baino berriagoak direnez behintzat.
|
|
|
Baina ez da asko, zernahitarako izateko, hizkuntza bat herriz herri ibil  tzea: aldiz aldi eta garaiz garai ere
|
ibili
behar du, herrietan barrena eta denboretan barrena egin dituen ibilaldietatik aberastasun ugari jasotzen baitu. Batez ere, Aita Villasantek ederki dioen bezala,"... beti dakar  antzin aldiko kutsu berarizko hori, oihartzun hori, eta horrek, arno zaharrari bezala, prestutasun bihurtzen derauko".
|
|
|
Halaz guztiz ere, ordea, hizkuntza lehenago landu dutenek, baita moldakaitzenek ere, zerbait utzi digute: berriz
|
ibili
behar ez ditugun bideen irudia, besterik ezean, kontuak arretaz ateratzen baditugu behintzat. AzorÃn batek, de mortuis delako sonatu hartaz ahaztu gabe3, ez du neure gogorako irakurgarri den gai mamitsurik aski eman, baina itsukeria litzateke âlekuak, jendeak eta hautsez orakatuak zeuden liburu zaharrak begi berriz ikusten erakusle eta gidari izateaz gaineraâ gaztelaniaren ibilera eta hotsa bera aldatu zituela ez aitortzea, nahiz gero aldaketa hura cliché zurrun aspergarri bihurturik akabatu.
|