|
2017
|
|
|
Pieza baliotsua saldu genuen, Rembrandt-en grabatu bat. Antikuarioak milaka marko eskaini zizkigun, eta pentsatu genuen
|
horiekin
zenbait urtez iraungo genuela. Baina, badakizu, dirua urtu egiten da...
|
|
|
Horrexegatik asaldatu da ama agertu zarenean... zeren aitak karpetak erakutsi balizkizu dena agerian geratuko zen... izan ere, ukituaz bakarrik ezagutzen dituen aspaldiko passe partouts
|
horietan
jarri dizkiogu saldu ditugun orijinalen erreprodukzioak edo antzeko laminak. Ukitzen eta zenbatzen dituenean (buruz daki zein ordenetan dauden) pozarren jartzen da, begiak zabalik ikusten zituenean bezainbeste.
|
|
|
Bi ordutik gora jarraitu zuen erakustaldi liluragarri eta berritsu honek. Ezin deskriba dezaket zein lazgarria egin zitzaidan ehun edo berrehun paper zuri eta erreprodukzio merke
|
horiek
berarekin batera ikustea; nolanahi ere, inozo tragiko honen oroimenean hain ziren benetakoak piezok ezen akatsik gabe eta zegokien ordenan deskribatzen baitzituen, pieza bakoitzari zegozkion detaileak erantsiz. Bilduma ikusezina, dagoeneko barreiatua egon behar zuena han hemen, errealitate hautemangarria zen itsu honentzat, gizon honentzat, engainatu hunkigarri honentzat, eta hain zen indartsua bere ikusmenaren sua ezen ni ere sinesten hasia bainintzen ikusi egiten zuela.
|
|
|
" Hara, begiratu behi
|
horiei
!" oihukatu zuen izebak. Trenbidearen inguruko zelai guztiak behiz eta idiz beterik zeuden, baina izebak, umearen arreta desbideratu nahian edo, gauza bitxia balitz bezala adierazi zuen.
|
|
|
Bezero honek jeneroa erosi zien nire aitari eta baita aitonari ere, baina bildumagile lanetan neramatzan hogeita hamazazpi urteetan, oroimenak huts egiten ez badit behintzat, ez zuen sekula gure denda zapaldu. Itxura baten, gizon eszentrikoa zen, antigoalekoa eta originala, Mendel edo Spitzweg en koadro batetik ateratako alemaniar
|
horietako
bat, probintzietako hiri txikietan, gaur egun ere, nonahi aurkitu daitekeen ale bakan arraro bat.
|
|
|
Kontua interesgarria zirudien, honela, hurrengo egunean, hobeto esanda, atzo gauean, trenez abiatu nintzen Saxoniako probintzia hiri jasanezin
|
horietako
batera. Geltoki txikitik kale nagusirantz nindoala paseoan pentsatu nuen ezinezkoa zela, etxe xume eta jendilaje burges txiki haien artean, Renbrandt en estanpa ederrenen eta Durero eta Mantegnaren grabatuen jabe zen pertsona bizi zitekeela.
|
|
|
Erraz aurkitu nuen bere etxea. Probintzia etxe xume
|
horietako
baten bigarren solairuan zegoen, hirurogeigarren hamarkadan etxegile zoli batek arin asko altxaturiko eraikin batean. Lehenengo solairuan sastre ondratu bat bizi zen; ezkerraldean poste etxeko funtzionario baten plaka ikus zitekeen; eskuman, azkenik, portzelanazko errotulu bat agertzen zen, baso eta ekonomia kontseilariaren izenarekin.
|
|
|
Aztoratuta eta lotsakor agertzen nintzen pertsona bat erabat bizirik zela sentitzean eta, aldi berean, nireak ez bezalako sentipenak zituela jakitean. Eta oraingo honetan ere hotzikara sentitu nuen begi hil
|
horiek
ikusi nituenean, hutsalari irmo zuzenduak, bekain sendo eta zurien azpian. Baina itsuak berehala eten zuen nire harridura; nire eskuak berea ukitu zuen unean bertan, agur adeitsua eta eztia eskaini zidan esku biak indarrez astinduta.
|
|
|
Nolanahi ere, nirekin ez zaude suerteko; gu, pentsiodun dohakabeok, pozarren gara ogi koxkor bat dugunean ahora eramateko. Ezinezkoa zaigu zuen prezio ikaragarri
|
horiekin
lehiatzea... Jokoz kanpo gaude, betiko.
|
|
|
Neguko egun triste
|
horietariko
bat da hau, zeinetan hotzak eta iluntasunak presentzia nabaria duten. Ezker eskua zigarroarekin kateaturik duzula, zutik zaude, zure haurtzaroko orduak igaro zenituen jolastoki hartara begira.
|
|
|
Begira zaude oraindik ur txorrotadek sabaitik nola jauzi egiten duten gero lur gogorrarekin tupust erabakior bat egiteko. Tanta
|
horiei
begira zaude oraindik, sorgindurik bezala. Hauen heriotza behatuz ari zara, nola desintegratzen diren, desegiten diren, hiltzen diren.
|
|
|
Etxean zaude, liburu potolo bat eskuartean duzula. Hitzak esaldiak, parrafoak... astiro irakurtzen dituzu orrialde
|
horietan
ezkutuan dirauten gauza guztiez jabetu nahirik bezala, bat batean telefonoaren txirrin hotsak mundu horretatik bortizki atera zaituen arte. Eta telefonoa ondoan badaukazu ere, ez duzu aurikularra jaso.
|
|
|
Isildu egin da. Orduan erlojuari so egin diozu, segundorik segundo aldatuz doazen zenbaki
|
horiei
begira zaude, nola batzuk ezerezean desagertzen diren, beste batzuei segundo bateko bizitzaren jabe izateko aukera emanaz. Bi minutu igaro dituzu horrela.
|
|
|
Hamar pausu eman ditugu.
|
Horietatik
lau gibelera eta bat zulora. Zulora jausten garen bakoitzean gutariko batek ordaintzen du gu guztion zorra, gaur bera izan da, bihar ni izan naiteke, eta etzi zu.
|
|
|
Loak albait arinen hartuko zaituen esperantzaz. Behingoagatik lo lasai egin nahi zenuke, zure barnea zulatzen duten pentsamendu
|
horietatik at
. Barrena garbi sentitu nahiko zenuke, eguneroko nahaspila horren presentziarik gabe. Irtenbiderik ez duen gauza berari milaka buelta eman gabe.
|
|
|
Pesimismoa nabari da beraietan. Edo bestela esanda, etsipena, oinazea, pairamena... orrialde
|
horien
atzean ezkutatzen dira. Lau pareta hotzen artean harrapaturik datzan arima mintzo baita hitz horiekin.
|
|
|
Edo bestela esanda, etsipena, oinazea, pairamena... orrialde horien atzean ezkutatzen dira. Lau pareta hotzen artean harrapaturik datzan arima mintzo baita hitz
|
horiekin
. Edozeren gainetik askatasuna errebindikatzen duen arima.
|
|
|
Eta egia esan behar badut, momentuotan, damu naiz. Esanak luketen hitz
|
horiek
ahoskatzeko beta nahi nuke izan. Azken aldiz, maite zaitut esateko aukeraren jabe izan.
|
|
|
Hasieran ez zitzaidan asko axola, denak, batez ere ume txikia, nirekin egoten zirelako. Umeak hitz egiten zidan eta nirekin jolasten zuen, batzuetan min egiten zidan arren, hostoak kentzen zizkidalako eta gero jostorratz itxurako nire hosto
|
horiekin
marrazkiak egiten zituen lurrean. Azkenean zakarrontzian amaitzen zuten beti, amak batu eta bota egiten zituelako, horregatik beti hosto berriak behar zituen eta gehiago kentzen zizkidan.
|
|
|
Edozer gauza egiteko prest zegoen Ataulf Tarqquus jauna paper
|
horiek
lortzearren.
|
|
|
Magaleko patrikan zelai
|
horietako
marrubirik ederrena gordetzen zuelako.
|
|
|
Baina
|
horiek
beste garai batzuk ziren.
|
|
|
Ondoren Tomasekin elkartu zen. Hitzik sortzen ez den egoera
|
horietako
bat zen. Bi agureak, mutu, bazekiten minutu batzutan ez zutela hitz egin behar, absurdua izango zela.
|
|
|
Puskas tabernan zeuden herritarrei arretaz begiratzen ari zen. Bazekien herritar
|
horietako
bat izan zitekeela hurrengoa, barruko mezulari ezezagun batek esaten zion. Baso erdiari azken tragoa eman eta Maialenengana biratu zen beste bi baso erdi eskatzeko.
|
|
|
Sendagilearenean dago Maite. Hain ezezagunak egiten zaizkio horma
|
horiek
, aulki horiek... beldurra ere ematen diote. Iseka egiten diotela begitanduko zaio.
|
|
|
Sendagilearenean dago Maite. Hain ezezagunak egiten zaizkio horma horiek, aulki
|
horiek
... beldurra ere ematen diote. Iseka egiten diotela begitanduko zaio.
|
|
|
Isiltasuna. Berriro ere aurpegira egin dio so eta neskaren begirada tinko eutsi du Joxeanek bere begi urdin handi
|
horiekin
. Eta Maiteri inoiz baino ederragoak iruditu zaizkio begi horiek.
|
|
|
Berriro ere aurpegira egin dio so eta neskaren begirada tinko eutsi du Joxeanek bere begi urdin handi horiekin. Eta Maiteri inoiz baino ederragoak iruditu zaizkio begi
|
horiek
. Oraingoan Joxeanek maletak eta diosala bera ere irakurri ditu Maiteren begietan, eta negar egin du.
|
|
|
Gizakia izaki inperfektua da, hiru petalodun hirustak bezala. Eta arrosa gorrien ondoan hazten diren margarita ttipi
|
horiek
bezala.
|
|
|
Jendeak dio mundu hontan egoten jarraitzeko egunak bukatzear dituzunean agertzen direla zure bizitzako oroitzapenik politenak. Nik, behintzat, ziurtatu dezaket hitz
|
horietan
gezurrik ez dela ageri.
|
|
|
Hitz
|
horiek
entzutean Ibai bere alboan belaunikatu zen, ezin baitzuen jasan neskatoa horren triste eta goibel ikustea. Lorerik ederrena eguzki argi gabe geratzen den moduan zegoen Katalin, bere begiak malko ilunez betetzen ziren bitartean.
|
|
|
Oroitzapen latz
|
horiek
gogoratzen ari zela sartu ziren tabernara Tomas eta Joxe, muturluze eta triste.
|
|
|
...deportearekin, futbol partida batekin emozio handia sentitu genezake, baina bertsolariak emozio hori artikulatu egiten du hitzez eta orduan bihurtzen da berebiziko aberastasuna, non emozio taldeko bat bihurtzen dan, non emozio hitz bihurtu bat, non emozio argumentatu bat, eta orduan halako indar berezia hartzen du.Orduan bertsolariaren aberastasuna da, nik uste, bere biluztasuna, beste arte forma
|
horien
ausentzian. Bere pobreza hori du bere aberastasuna.
|
|
|
Nik uste entzuleak, berak ere, bere burua nahasten dala pentsatzen" nik egoera horretan zer esango nuke, zer pentsatuko nuke?" orduan, bera hasten da, bere barruan, horrei erantzuna ematen, entzuten dio bertsolariari eta ikusten du bertsolariaren forma hori zenbateraino dan aberatsagoa, zenbateraino dan ederragoa, zenbateraion dan, e, artistikoagoa, eta orduan, nolabait, bertsolariarekin identifikaturik dagoen entzuleak, hantxe gozamen hori izaten du, zeren bertsolariaren hitza ere, bere hitz bihurtzen da, eta orduan, hor dago entzulearen gozamen hori, hortik dator, ez? nolabait, entzulea bera ere bertso
|
horiek
botatzen ari da bertsolariarekin. Eta hortik dago hitzaren jolas zoragarri, paregarria ez?
|
|
|
Bestelako kulturetan ere ezagunak dira, planiderak eta abar. Orduan Bizkaiko Foru horrek aipatzen du galerazten zaiela emakume profazadora
|
horiei
kantatzea. Eta mila marabediko isuna jarriko zaiola hola kantatzen harrapatzen denari.
|
|
|
Baina oraindik ere baserrietan eta etxe askotan aipatzen digute behar bada familia hartan bertsolaririk onena amona zela, edo ama zela, edo izeba zela. Noski emakume
|
horiek
egoera sozialagatik ez dute sekula plazan kantatu izan. Eta hori da kontua.
|
|
|
Eta hori da kontua. Ez emakume bertsolaririk ez dela egon, baizik eta emakume bertsolari
|
horiek
ezin izan dutela plazara atera, zirkunstantzia sozial eta ohitura sozialengatik. Orduan herriko plazan edo festan kantatu izan dutenak beti gizonezkoak izan dira.
|
|
|
Eta gaur egun, edo orain gutxitik hona emakumeok hasi gara berriz plazara ateratzen. Eta gure plazaratze horretan gure zailtasunak, trabak, eta kinkak, sentitzen ditugu, aspalditik datorren kontu baten ondorio dira, eta pixka bat
|
horiei buruz
gogoeta egiten gabiltza etengabe.
|
|
|
Nik uste bertsolariaren irudia oso irudi sendoa dela, geldia, segurtasun bat trasmititzen duena, norbere buruarengan sinismena transmititzen duena, indarra transmititzen duena, bere ahots ozen horrekin, bere planta sendo horrekin, eta ezaugarri
|
horiek
ez direla behintzat emakume guztiekin lotzen direnak. Emakumea heziketaz ere ez da hezia izan gaur egun arte zentroan egoteko, nabarmentzeko, espazioa okupatzeko, ozen hitz egiteko, bere buruaz eta bere iritziaz jabe eta sendo sentitzeko, heziketaz ere ezaugarri horiek ez dira lantzen emakumeengan.
|
|
|
Nik uste bertsolariaren irudia oso irudi sendoa dela, geldia, segurtasun bat trasmititzen duena, norbere buruarengan sinismena transmititzen duena, indarra transmititzen duena, bere ahots ozen horrekin, bere planta sendo horrekin, eta ezaugarri horiek ez direla behintzat emakume guztiekin lotzen direnak. Emakumea heziketaz ere ez da hezia izan gaur egun arte zentroan egoteko, nabarmentzeko, espazioa okupatzeko, ozen hitz egiteko, bere buruaz eta bere iritziaz jabe eta sendo sentitzeko, heziketaz ere ezaugarri
|
horiek
ez dira lantzen emakumeengan. Behar bada gehiago gaur egun, baina orain arte ez asko.
|
|
|
Baina orain behar bada dauzkagun arazoak sutilagoak dira, eta inkontziente mailakoak. Emakumeak kantatzen duena nola jasotzen den, ba al daukan pisurik, emakumearen ahotsak eta gizonezkoarena pisu berdina al daukaten, iritzi
|
horiek
.
|
|
|
Eta horrek konbokatuko balitu milioika pertsona lehiaketa hori jarraitzera. Uste dut idazle
|
horiek
badakitela goiz horretan ipuin onena idazten duena ez dela idazle onena. Eta ez dela hori beren urte guztiko jardunaren erakusgarri ere.
|
|
|
Nik holako zerbait uste dut dela txapelketa. Eta uste dut txapelketa horretan ere bertsolari
|
horiek
erakusten dutela lehiatzen ari direla, eta zalantzarik gabe ahalik eta ondoen egiten dutela eta irabaztera doazela, baina aldi berean transmititzen dutela lehia horretan badela zerbait faltsua. Eta badela kooperazio modu bat.
|
|
|
Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak dauzka, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur
|
horietan
denetan bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura denaren premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati.
|
|
|
Orduan, bueno, baloratu egin behar da, funtzio sozialak, funtzio linguistikoak, eta funtzio kulturalak, eta logika artistikoa nolabait. Logika artistiko hutsetik begiratuta txapelketa batek ez leukake zentzurik, baina guk ez diogu begiratzen hortik bakarrik, begiratzen diogu baita ere bestelako funtzio
|
horien
ikuspuntutik. Funtzio sozial, funtzio linguistiko, horien ikuspuntutik.
|
|
|
Logika artistiko hutsetik begiratuta txapelketa batek ez leukake zentzurik, baina guk ez diogu begiratzen hortik bakarrik, begiratzen diogu baita ere bestelako funtzio horien ikuspuntutik. Funtzio sozial, funtzio linguistiko,
|
horien
ikuspuntutik. Eta are, txapelketak behartzen gaitu artistikoki esprin bat egitera, eta gogoeta bat egitera gure bertsokerari buruz.
|
|
|
Gero nahiko dugu geroni hobeto jardutea noski, baina norbera ondo jardute hori ere autosuperazio moduko jarrera bat da.Zuk dauzkazun intentzioetatik hurbil ibiltzea, egiten ari zaren ahalegina plazaratu ahal izatea, doinu jakin
|
horietan
, zuk landutako errimaje hori, ideia aldetik zure buruarekin koherente eta fidel izatea, hor badaude apustu batzuk oso intimoak direnak. Orduan lehia nahiko intimoa ere bada, nahiko norbere buruarekin egiten den lehia bat ere bada.
|
|
|
Gu sortzen ari gara, ale ederrak, ale interesgarri izan nahi dutenak, lehengaia dialektika da, arrazoia da lehengaia, mundu dialektiko horretan, eta hoskidetasunaren eta estetikaren mundu horretan sortzen ari gara. Orduan behar bada termino hauek, eta lehiaren terminoek ez dute bat egiten, inposibleak dira uztartzen, eta txapelketak nolabaiteko uztarketa bat egiten du bi mundu
|
horiena
. Behar bada hasi gintezke orain, eztabaida genezake ia zentzurik ba al daukan jardun artistiko bat puntuatzeak, eta baloratzeak, eta jardun artistiko baten lehia planteatzeak.
|
|
|
Askotan esan izan dugu," puf, lasaiegi niok, hemen ez dator ezer onik", sentitzen baldin badugu erlaxazio handiegia dela, ez dugu beharbada sorkuntza puntakoa egiten. Ez dakit zenbateraino bihur litekeen, ez dakit biokimika ez dut gehiegi ezagutzen, baina adrenalina sorkuntza ere lika edo bizio txiki bat gugan, baina garbi daukat seguru asko bertsolari baten bizitzan adrenalina kolpe
|
horiek
ezinbesteko osagai direla, ohitu egiten garela, eta gainera behar dugula baita ere bizitzaren abiadura sentitzeko.
|
|
|
Beti izan da kitzikatzen ninduen bertigo sentipen bat, eta sortzen lagundu zidan bertigo sentipen bat. Ez dakit, nik hori hola gogoratzen dut, segundu
|
horiek
beti. Ia ia bilatzen ditudan segundu batzuk dira.
|
|
|
Badu funtzio sozial bat, herriaren ainbat estratotan parte hartzen duelako eta nik uste baduela ere funtzio linguistiko bat ere. Politikoa ere baietz esango nuke, baldin eta hizkuntza eta ikuspegi soziala eta
|
hoiek
politikan sartzen direlako.
|
|
|
Ahozko tradizio guztiak bezala, bertsolaritza ere bakarra da bere diziplinan eta, aldi berean, munduko beste ahozko tradizioen antzekoa da. " Poesia norgehiagoka" esaten zaien diziplina
|
horietakoa
da bertsolaritza. Bi ahozko tradizio mota ikusi ditut nik gehien munduan.
|
|
|
Bigarren mota, hori ere oso ohikoa, elegia da, dolu errituala, norbait hildakoan egiten da.
|
Horiek
dira ahozko tradizio nagusiak, ia kultura guztietan daude. Uste dut, bertsolaritza, oso ohikoak diren poesia norgehiagoka mota bat dela baina bakarra dela zabaldu den moduari, gizarteko maila guztietan agertzeari eta ikusleen aniztasunari dagokionez.
|
|
|
Guk badaukagu almazen bat, badaukagu memoria bat, memoria kolektibo bat ere, bertso memoria bat, entzuten ditugu, ikusten ditugu, iritzi pila bat irakurtzen ditugu, eta beharbada
|
horiek
dira buruan lehen planoan dauzkagunak, berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta horiek dira derrepente azkarren ateratzen direnak. Pixka bat bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia horiek denak detektatu eta frenatu egin behar dira, eta benetan horien artean, leku egin, garbitu bide hori, eta benetan zuk esan nahi duzun hori bilatu.
|
|
|
Guk badaukagu almazen bat, badaukagu memoria bat, memoria kolektibo bat ere, bertso memoria bat, entzuten ditugu, ikusten ditugu, iritzi pila bat irakurtzen ditugu, eta beharbada horiek dira buruan lehen planoan dauzkagunak, berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta
|
horiek
dira derrepente azkarren ateratzen direnak. Pixka bat bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia horiek denak detektatu eta frenatu egin behar dira, eta benetan horien artean, leku egin, garbitu bide hori, eta benetan zuk esan nahi duzun hori bilatu.
|
|
|
Guk badaukagu almazen bat, badaukagu memoria bat, memoria kolektibo bat ere, bertso memoria bat, entzuten ditugu, ikusten ditugu, iritzi pila bat irakurtzen ditugu, eta beharbada horiek dira buruan lehen planoan dauzkagunak, berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta horiek dira derrepente azkarren ateratzen direnak. Pixka bat bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia
|
horiek
denak detektatu eta frenatu egin behar dira, eta benetan horien artean, leku egin, garbitu bide hori, eta benetan zuk esan nahi duzun hori bilatu.
|
|
|
Guk badaukagu almazen bat, badaukagu memoria bat, memoria kolektibo bat ere, bertso memoria bat, entzuten ditugu, ikusten ditugu, iritzi pila bat irakurtzen ditugu, eta beharbada horiek dira buruan lehen planoan dauzkagunak, berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta horiek dira derrepente azkarren ateratzen direnak. Pixka bat bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia horiek denak detektatu eta frenatu egin behar dira, eta benetan
|
horien artean
, leku egin, garbitu bide hori, eta benetan zuk esan nahi duzun hori bilatu.
|
|
|
Hori baina aldi berean zure uretik ateraz. Orduan horregatik esaten nuen bertsolari ona izatea dela ur putzuak edukitzea, propioak, zer esana, sentipenak, baina jakitea ur putzu
|
horietatik
zipriztintzen maila ezberdinetan. Jubilatuekin zaudenean jubilatuei esatea gauza pertinenteak, eta haiekin txirikordatzea, haietako, haien festan parte hartzea.
|
|
|
Guk badaukagu almazen bat, badaukagu memoria, memoria kolektibo bat ere eta bertso memoria bat. Entzuten ditugu, ikusten ditugu gauza pilo bat, iritsi pilo bat irakurtzen ditugu, eta beharbada
|
hoiek
dira buruan lehen planoan dauzkagunak ezta. Berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta hoiek dira derrepente, azkarren ateratzen dianak.
|
|
|
Entzuten ditugu, ikusten ditugu gauza pilo bat, iritsi pilo bat irakurtzen ditugu, eta beharbada hoiek dira buruan lehen planoan dauzkagunak ezta? Berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta
|
hoiek
dira derrepente, azkarren ateratzen dianak. Eta bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia hoiek denak detektatu eta frenatu egin behar dira eta benetan hoien artean leku egin, garbitu bide hori eta benetan zuk esan nahi dezun hori bilatu.
|
|
|
Berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta hoiek dira derrepente, azkarren ateratzen dianak. Eta bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia
|
hoiek
denak detektatu eta frenatu egin behar dira eta benetan hoien artean leku egin, garbitu bide hori eta benetan zuk esan nahi dezun hori bilatu.
|
|
|
Berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta hoiek dira derrepente, azkarren ateratzen dianak. Eta bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia hoiek denak detektatu eta frenatu egin behar dira eta benetan
|
hoien
artean leku egin, garbitu bide hori eta benetan zuk esan nahi dezun hori bilatu.
|
|
|
Nik egiten dudana da margarita moduko bat eta erdiko gunean jartzen ditut beti erabil ditzakedan hitzak edozein testu ingurutan eta adibidez, hor sartuko nuke: mina, egina, ezina eta bagina eta
|
hoiek
hor edukita badakit edozein momentutan, bertsoaren bukaera aldera ere, ondo etorriko direla eta hor badakit atseginarekin batera: fina, arina.
|
|
|
Esan ohi da poema homerikoetaz, bere funtzioa zan jakintza modu bat transmititzea belaunaldiz belaunaldi. Orduan bertso
|
horiek
ziren nolabait memoria gordetzeko modu bat, ziren orduko softwarrak eta zentzu horretan, izan du paper memoristikoa hori dudarik gabe
|
|
|
Leheno baserriko txorradak esaten ibiltzen ziranak hitun tabernako moxkor batzuk ziren eta hola 60 hamarkada hortan, ostra!, hemen zeozer bazeok!... Eta orduan hasi huan bertsolaritza kalea hartzen eta eskerrak kalea hartzen joan dan bertsolaritza bestela baserriak pikutara joan dituk eta
|
hoiekin
batera ere joango hintuan bertsolaritza ere.
|
|
|
Bestelako kulturetan ere ezagunak dira plañiderak,... Orduan Bizkaiko Foru horrek aipatzen du galerazten zaiela emakume profazadora
|
horiei
kantatzea eta 1.000 marabediko isuna jarriko zaiola horrela kantatzen harrapatzen danari. Beraz, ba bueno, kurioski, emakume bertsolaria lehenengo aipamena prohibizio baten bidez daukagu, ezta?
|
|
|
Garrantsitzua zera da emakumeen papera transmisioan. Auskalo zenbat bertsolari egin den bertsolari txikitatik etxean kontu
|
hoiek
, kanta hoiek bertso hoeik entzun dituelako, ezta. Gure amonak kantatzen zuen baina etzean, plazan ez du izan lekurik
|
|
|
Garrantsitzua zera da emakumeen papera transmisioan. Auskalo zenbat bertsolari egin den bertsolari txikitatik etxean kontu hoiek, kanta
|
hoiek
bertso hoeik entzun dituelako, ezta. Gure amonak kantatzen zuen baina etzean, plazan ez du izan lekurik
|
|
|
hemen raperoak badaukagu ondoan eta guk konturatu gabe. Eta
|
hoiek
bertsolariak dira.
|
|
|
Horrez gain, emakume batek lehengo aldiz txapela irabazi duela, horrek ere duen esanahiarekin. Pentsamentu
|
hoiek
denak nahasten zaikitz nere oroimenean, eta gero jendearen emozioa, ta jenderaren esker ona saio horren ondoren, jendea pasatu zuen eguna eta sentimendu horiek denak piztu ezanak esan nahi duena ere.
|
|
|
Horrez gain, emakume batek lehengo aldiz txapela irabazi duela, horrek ere duen esanahiarekin. Pentsamentu hoiek denak nahasten zaikitz nere oroimenean, eta gero jendearen emozioa, ta jenderaren esker ona saio horren ondoren, jendea pasatu zuen eguna eta sentimendu
|
horiek
denak piztu ezanak esan nahi duena ere.
|
|
|
Hitzen jolasa, hitzekin jolastearen plazera, norbere ideiak bertsotan jarri ahal izatea den arma. Ideiak, zirikarako, umorerako, maitasunerako, ideia ideologikoak, ideia sozialak eta politikoak, bertsotan jarri ahal izatea den komunikazio estrategia eta erreminta, hitzen edertasun hori, kantakera, doinuak, hor azkenean espresatzeko eta izateko modu berri bat deskubritzen duzu, bere xumean nik uste ikaragarri aportazen duela bertso eskolako bizipen
|
horiek
, eztabaida dialektiko horiek, bai, nik uste gaur egungo bertso mundua ezin dela ulertu bertso eskolarik gabe, eta bertsogintza suspertzeko eta bizitzeko ba ezinbesteko erreminta izan dela.
|
|
|
Hitzen jolasa, hitzekin jolastearen plazera, norbere ideiak bertsotan jarri ahal izatea den arma. Ideiak, zirikarako, umorerako, maitasunerako, ideia ideologikoak, ideia sozialak eta politikoak, bertsotan jarri ahal izatea den komunikazio estrategia eta erreminta, hitzen edertasun hori, kantakera, doinuak, hor azkenean espresatzeko eta izateko modu berri bat deskubritzen duzu, bere xumean nik uste ikaragarri aportazen duela bertso eskolako bizipen horiek, eztabaida dialektiko
|
horiek
, bai, nik uste gaur egungo bertso mundua ezin dela ulertu bertso eskolarik gabe, eta bertsogintza suspertzeko eta bizitzeko ba ezinbesteko erreminta izan dela.
|
|
|
Baita ere bertsogintzak berak eskaintzen duenagatik. Jendea hurbiltzen da benetan bertsoak zerbait ematen diolako, zerbait sentitzen duelako, zerbait mugitzen zaiolako, interesatzen zaiolako bertso
|
horiek
eta bertsolari horiek entzutea. Eta nik uste dut horrek asko esan nahi duela bertsogintzaren alde.
|
|
|
Baita ere bertsogintzak berak eskaintzen duenagatik. Jendea hurbiltzen da benetan bertsoak zerbait ematen diolako, zerbait sentitzen duelako, zerbait mugitzen zaiolako, interesatzen zaiolako bertso horiek eta bertsolari
|
horiek
entzutea. Eta nik uste dut horrek asko esan nahi duela bertsogintzaren alde.
|
|
|
Nik uste dut mugimendu sozial txiki bat badela, zalantzarik gabe gaur egun Euskal Herrian bertso mundua mugimendu bat da, mugimendu hitza dela ondoen definitzen duena. Gero ditu tresna oso zehatz batzuk, Bertsozale Elkartea da mugimendu horri forma organizatu bat ematen dion erakundea, baina da mugimendu bat dituena bere ildo artistikoak baina baita ere horren inguruan eskolak, hezkuntza, transmisioa, jakintza, bilketa, ikerketa, uste dut ezaugarri
|
horiek
badituela.
|
|
|
Esan ohi da poema omerikoetaz, bere funtzioa zen jakintza modu bat transmititzea belaunaldiz belaunaldi. bertso
|
horiek
ziren nolabait memoria gordetzeko modu bat, ziren orduko, orduko software ak ziren, ez, orduko, orduko artxiboak eta zentzu horretan, tradizionalki, bertsolariak edo bertsogintzak eta antzeko fenomenoak; koplak eta zera, izan dira herri bateko gertakizunak, istorioak, e, e, e, moralitateak transmititzeko modu bat eta zentzu horretan izan du paper, paper memoristiko hori, dudarik gabe, bai, bai.
|
|
|
Poema
|
horiek
, bertsoak, ez dira existitzen bota aurretik. Bertsolariek ez dute buruz ikasitakoa botatzen, unean bertan sortzen dutena baizik.
|
|
|
13.000 edo 14.000 lagun biltzen dira hemen. Milaka lagun
|
horientzat
saioan bertan, zuzenean, egon beharra sentitzeko bezain garrantzitsua da saioa.
|
|
|
Milaka lagun
|
horientzat
saioan bertan, zuzenean, egon beharra sentitzeko bezain garrantzitsua da saioa. Jendeak kontzertuetarako izaten duen irrikaren parekoa sentitzen dute.
|
|
|
Eta hori da. Askotan ekibokatu gara nik uste pre sentsazio
|
horietan
. Joan kristoren aldartearekin, eta joan asko emateko gogoz, eta ba ez daukat.
|
|
|
ustekabean nireganatutako tanta
|
horiek
–
|
|
|
harekin hitz
|
horiek
erabiltzeko.
|
|
|
hileta baterako moduko doinu triste
|
horiekin
–
|
|
|
Galarragaren estiloa baita, jende guapoak gidatzen duen Range Rover
|
horietako
bat bezala: berdin tiratzen du mendi malkarrean gora eta autopistan ezker ezkerreko karriletik.
|
|
|
Bada, voyeur eta exhibizionista, biak batera esan izan dionik ere. Ez du
|
horietatik
ordea. Ez behintzat gainontzeko guztiok baino gehiago.
|
|
|
Muga
|
horien baitan
, edo, hobeki, muga horiekin jolasean daude Calleren obretarik asko. Luze gabe, garrantzitsuena:
|
|
|
Muga horien baitan, edo, hobeki, muga
|
horiekin
jolasean daude Calleren obretarik asko. Luze gabe, garrantzitsuena:
|
|
|
" Artista zen bera, baina egiten zuen lanak ez zuen zerikusirik normalean arte gisa definitzen ditugun lanak egitearekin. Batzuek esaten zuten argazkilaria zela, beste batzuek kontzeptualista esaten zioten, beste batzuentzat idazle bat zen, baina definizio
|
horietako
bakar bat ere ez da zehatza, eta azken buruan uste dut ezin dela inolaz ere sailkatu. Bere lana burugabeegia zen, pertsonalegia ezein bitarteko edo diziplina jakinetan sailkatzeko.
|
|
|
Alderdiek orain kontsentsua bilatu nahi dute, denek zerbaiti uko egitea: " Baina ezer ez edo gutxi, bi
|
horien artean
aukeratzeak ez du zentzurik; kasu honetan gutxik ez baitu ezertarako balio". Gehituko dizu ezin dela hizkuntza patrimonializatu, ez dela inorena, ezpada hitz egiten duenarena.
|
|
|
Liburuak, hartara, bi mutikoren arteko harremana deskribatzen du funtsean, frankismo garaian, lehen poemak 1969koak dira. " Urte
|
horietan
sexu bereko pertsonen arteko sexu harremanak legez galaraziak zeuden, eta kontzentrazio eremuak baziren Espainian LGTB jendea zigortzeko eta espetxeratzeko. Eta, jakina, hor zegoen bere lagunaren familia ere".
|
|
|
Gure bazterrak, hartara, baina ez Mikel Laboaren kanta hartan bezala: " Malenkonia biziko abestia, landarediak pisu izugarria hartzen duen hodei apaleko egun euritsu
|
horien
antzera". Eta auskalo malenkonia hitza den egokiena, baina MSOren aldartea ez da kanpokoa bezain eguzkitsua:
|
|
|
Eta aski ez izatea baino, konponezina da, idazten duzuna idazten duzula, ez dago biktimak eta oinordekoak erreparatzeko modurik, jartzen ahal dute plaka bat, lau sos eman. Baina benetako arazoa da ez dagoela borondaterik krimen
|
horiek
argitzeko".
|
|
|
Berlinen bazegoen emakumeek argazkia ikasteko zentro bat, eta hantxe egin zituen Breslauerrek ikasketak.
|
Horiek
bukatuta, Paris hartu zuen jomuga, garaiko jaidurak hala bultzatuta. Man Rayren estudioan hasi zen, 1929an.
|
|
|
Izango da agian kontzertua Palau de la Música ahalguztidunean egingo delako, orain tristeki (akusatuen) lehen lerroan dagoen musika jauregia, guztiok ezagutzen dugun ustelkeria kasuagatik, Felix Millet lehendakari ohia (gaizkile) buru (kuriosoa egiten da, hala, eraikinaren barruan Millet abizena leku batean baino gehiagotan irakurtzea, nahiz jakin Lluis birraitonari egiten diola erreferentzia). Eta deseroso nago, klase borroka edo, hobeki, gutxiagotasun konplexu bategatik, Palau de la Música klase altuko jendeak okupatzen baitu eskuarki, Upper Diagonal esaten zaien
|
horietarik
.
|
|
|
Baina izango da Raimon gorriegi zaielako, agian, gandorra uste baino apalxeago duen jendeak betetzen du gaur areto nagusia, guztiak ere jende zintzoa, ordenako jendea, gehienak ere konbergentziaren aldekoak. Kuriosoa, halaber, orain ustez
|
horiek
ere independentistak direlako, eta Raimonek inoiz aitortu izan duelako ez dela independentista, gaur egun Kataluniak bizi omen duen prozesu politikoaren gaineko zalantzak adierazteaz batera. Ea nor ausartzen den, ordea, Raimon bezalako ikono bati lezioak ematera, eta publikoak barkatu egiten dio bekatu hori, ahaztu behintzat (azken aurreko kontzertuan ez, zorionez, baina azken azkenean in inde independència oihukatu omen zuen jendeak; gustura ikusiko nuke zer aurpegi jarri zuen Raimon gizarajoak).
|
|
|
Kontzertua hasi da halako batean, hamarrak justu paseak direnean (beranduegi niretzat, lehen loaldiaren atarian egoten bainaiz ordurako, eta Barsak Alavesi lehen gola sartu ondoren). Abesti niretzat (eta susmoa dut publikoaren zati handi batentzat) erabat ezezagunekin hasi ere, ezagunak nizkion abesti zaharruno, oldarkor, builatsu
|
horiengandik
urrun, chanson frantses napolitarretik gertuago, sorpresa atsegina. Atorra gorria jantzirik, musikari akatsgabeez inguratua (bi gitarra, kontrabaxua, klarinetea), belarri gotorrontzat eztia diren melodiak interpretatzen ditu.
|
|
|
Antònia Fonten itzalean hazi dira beste hamaika talde; azkenetakoa, aipatutako Manel sonatua lehenengoen kopia dela uste duten ahotsak entzuten dira. Tartean, ordea, bada talde bailara, txukun askoak
|
horietarik
ez gutxi. Gaur, katalanez eta konplexurik gabe, pop musika adjektibo gehiago beharrik gabe egin daitekeenaren adierazgarri.
|
|
|
Elkar ulertzeko, esango genuke poparekin limurkeriatan ibiltzen direla, popari izan gabe. Quimi Portet da
|
horietako
bat. Ez da sobera gaztea, ez musikan hasi berria ere, baina 1998an El Último de la Fila utzi zuenetik erabat gaztetu zaigu gizona.
|
|
|
Kontxo, ibaian kendu gaueko izerdia. Baina jendea ikusten duzu kalean, adinekoak
|
horietarik
gehienak, haur batzuk ere bai, eta zera arraro batean ari direla entzuten duzu, betiko kastillanoa ez den hizkuntza batean. Kurioski, aurreko egunean, lau kilometro eskas harago, Arnesen, entzun duzun hizkuntza berberean.
|