|
2005
|
|
|
08 Suteak berez pizten dira sarritan Australiako baso eta belar luzeko larreetan, eta arlo
|
handiak
erretzen dira. Aborigenek horixe bera egiten zuten, baina kontrolpean.
|
|
|
09 Bilbiek ere onura
|
handia
ateratzen dietehonelako suteei.
|
|
|
17 Haitz walabiak ez dira katuak baino askoz
|
handiagoak
. Dingo taldeak sarri agertzen dira hemengo arroiletan; adi egon behar dute, beraz.
|
|
|
Urbegiak errekasto bihurtzen dira, eta gero ibai. Gutxi zirudien, baina apurtxo askok multzo
|
handia
egiten du.
|
|
|
20 Kakatua buztan gorriak sekula ez dira Finke ibaitik asko urruntzen. Haren inguruan batzen dira multzo
|
handietan
, ura eta jatekoa bilatzeko.
|
|
|
20 Zuhaitz
|
handiak
benetako saria dira.
|
|
|
20 Hemengo kakatuak
|
handiak
dira, eta zulo zabaltxoa behar dute.
|
|
|
21 Aborigenek ere trebeak izan behar zuten; eta sekula ez ziren luzaro toki berean geratzen. Finke ibaia errepide moduko bat da; ez da harritzekoa, ba, kolono berriak
|
handik
zehar heltzea.
|
|
|
24 Arrik
|
handienak
indar erakutsia egiten du.
|
|
|
25 Izaki
|
handiak
ikusgarriak dira... baina txikiak dira bizkorrenak.
|
|
|
28 Mendien eta Finke ibaiaren eragina heltzen ez deneskualdean, kontinente lehor honek azal harrigarria erakusten digu. Munduko duna paralelodun arlorik
|
handiena
.
|
|
|
34 Metro erdi harea zulatzea, hatz baten neurria ere ez dutenean, Ihesaldi
|
Handiko
tunela egitearen antzekoa izango da.
|
|
|
35 Kanguru gorriak Australiako bertako animaliarik
|
handienak
dira; gizakiak baino altuagoak. Irauteko belar apur bat baino gehiago ez dute behar, ordea.
|
|
|
35 Bost metroko jauziekin neke
|
handirik gabe
zeharkatzen dituzte arlo handiak, jateko apurraren eta uraren bila.
|
|
|
35 Bost metroko jauziekin neke handirik gabe zeharkatzen dituzte arlo
|
handiak
, jateko apurraren eta uraren bila.
|
|
|
35 Lehorte
|
handietan
kanguru asko galtzen da. Baina aldi onak datozenean laster hartzen dute berriro lehengo kopurua, benetako ugalketa makina bihurtuta.
|
|
|
36 Edozein unetan, emea ernari egon daiteke, erditzeko; zorroan kume txikia duela, erro batetik esne mota bat edaten... eta zorrotik kanpora kume
|
handiagoa
; hari beste esne mota bat ematen dio beste erro batetik.
|
|
|
37 Gorputz
|
handia
gorabehera kanguruek ez dute egunero edan behar. Baina non aurkitzen dute ura lur idor honetan, azalean behintzat inon ageri ez bada?
|
|
|
38 Australia hain kontinente zabala izanik, lehen esploratzaileek uste osoa zeukaten barrualdean ur multzo
|
handiren
bat aurkituko zutela. Honelako iturriei buruz galdetzean, aborigenek gezurra esan zieten.
|
|
|
39 Artesiar Arro
|
Handian
, hain zuzen ere. Lurpeko urtegirik handienetakoa munduan.
|
|
|
39 Artesiar Arro Handian, hain zuzen ere. Lurpeko urtegirik
|
handienetakoa
munduan. Ur hau orain dela denbora asko erori zen, ekialdean, euri zaparradetan.
|
|
|
46 Berrogeita hamar mila bikote daude kolonia honetan. Kume batzuk gurasoak baino
|
handiagoak
dira ia.
|
|
|
Haien ondorengoak, milioi erdi gamelu, noraezean dabiltza barnealdean. Gehiegi, lehorte
|
handiak
izaten diren lurraldean.
|
|
|
21 Australian desagertutako animalia ezagunenak Tasmanian iraun zuen apur bat gehiago. Tigre tasmaniarra Australiako haragijalerik
|
handienetarikoa
zen, baina dingoek triskantza egin zuten Australian, eta bizirik gelditutako apurrak nekazariek hil zituzten, ardiak lapurtzen zizkietelakoan.
|
|
|
23 Berrogei baino gutxiago geratuko dira Australia osoan รข?, izan ere, Australiako ugaztunik berezienetakoa da, eta babes
|
handia
behar du.
|
|
|
24 Hainbat kanpaina antolatu ziren hegaztia ezagutzera emateko, baten batek paisaia
|
handi
eta bakartian ikusita ere.
|
|
|
27 Herrialdea oso
|
handia
da eta animalia ahulenak izan ohi dira misteriotsuenak. Beraz, oraindik bizirik dirautela jakiterik ez badugu, nola pentsatuko dugu ba aurrera egiteko laguntza ematea?
|
|
|
29 Basamortuko eskinko
|
handia
izeneko muskerra desagerturik egon da azken hamarkadetan. Mendebaldeko zientzialariek hogei bakarrik aurkitu zituzten ehun urtean.
|
|
|
Ederra, ezta?
|
Handia
eta mardula. 190รข? ยฆ
|
|
|
33 Zorionez, Australia milaka uhartez inguratua dago,
|
handi
zein txiki. Babesleku natural hauengatik ez balitz, beste bederatzi ugaztun espezie galduko lirateke, harraparien atzaparretan.
|
|
|
34 1954an petrolioa aurkitu zuten. Multzo
|
handia
, hari muzin egiteko. Goi mailako natur erreserba hau petrolio eremu garrantzitsua zen.
|
|
|
35 Aparteko leku honetan, erraldoiak petrolio hobien artean dabiltza larritugabe. Perentiak dira, Australiako muskerrik
|
handienak
; eta honako hau zerbaiten bila dabil.
|
|
|
37 Animalia hauek hondar eta apurretara lotsarik gabe hurbiltzen ikusita, erraz ulertzekoa da harrapariek ahalegin
|
handirik gabe
ehizatuko zituztela. Baina hemen ez da horrelakorik gertatuko.
|
|
|
37 Australiako uharte
|
handi
eta ospetsuena fauna galduaren paradisua da. Tasmania ere aspalditik egon da dingo eta azeririk gabe, eta animalia bitxi askok han dute babesa.
|
|
|
9 Ardi etxalde
|
handi
honetan ezusteko batzuk topatuko ditugu. Gauez, langile guztiak etxera joan eta gero, gauza bitxiak gertatzen hasten dira txabolan.
|
|
|
41 Gizakiak eta animaliak elkarrekin nahastu dira. Baita hiririk
|
handienetan
ere: batera bizitzera beharturik daude.
|
|
|
47 Hona heldu ziren lehen europarrek ez zituzten begi onez ikusten bertako animaliak, eta zozo eta urretxindorrak ekarri zituzten Europatik, inguruak sorterriaren itxura
|
handiagoa
izan zezan. Gaur egun, berrehun urte geroago, gero eta gehiago baloratzen dira paisaia eta animalia paregabeok.
|
|
|
00 Australia uharte
|
handia
45 miloi urtez eraldatu da bere kabuz, paisaje sorta zabala emateraino. Orain dela belaunaldi batzuk arte apenas zapaldu duten gizakiek.
|
|
|
Australia barnealdean, tenperatura 46 gradutik 8 gradu zeropera jaisten da. Urte batzuetan, eurite
|
handiak
egiten ditu, eta beste batzuetan, apenas garotzen duen lurra.
|
|
|
Gizona, ordea, hemen ura bazegoela ohartu zen รข?, putzu erraldoiak, milioika urtekoak, lurpeko sakonean. Aurreneko abeltzainek, ura lurrazalera ateratzeko ahalegin
|
handiak
egin zituzten, horrela ardi eta ganaduek ziurtaturik izango zuten ur hornidura.
|
|
|
11 Oso taldekoiak direnez, multzo
|
handietan
ibiltzen dira.
|
|
|
Sasoi hartan etxe bat baino gehiago zegoen salgai, eta hauxe erostea erabaki genuen:
|
handia
zelako, dotorea, baserri itxurarekin, eta baรข? ยฆ hauxe gustatu etaรข? ยฆ berton geratu ginen.
|
|
|
02 Beharbada Bizkaiko udalerririk dotoreena izango da. Arrantza portuizatetik abizen
|
handiko
euskal familia ugariren bizileku bihurtu zen. Ongietorri Getxora.
|
|
|
03 Ingurua oso ezaguna da hemengo lorategi, pasealeku eta begiratokiengatik. Hiri
|
handietako
zerbitzuak eskaintzen ditu baina herri txikietako lasaitasun eta aldeonekin; eta horixe da herritarrek gehien estimatzen dutena.
|
|
|
06 Algortan hasiko dugu ibilbidea, Getxoko herrigune
|
handienean
.
|
|
|
07 50eko hamarkadatik gaurdaino, Bilbo
|
Handiko
industri gunearen aldamenean, Getxo bizitza kalitate handiko oasia da. Zerbitzuen arlotik bizi den lo hiria.
|
|
|
07 50eko hamarkadatik gaurdaino, Bilbo Handiko industri gunearen aldamenean, Getxo bizitza kalitate
|
handiko
oasia da. Zerbitzuen arlotik bizi den lo hiria.
|
|
|
Zerbitzuen arlotik bizi den lo hiria. Arlo horri esker, herritarrek eta bisitariek maila
|
handiko
merkataritza, jan edanerako hainbat leku eta, batez ere, itsasoaz gozatzeko hainbat gune dituzte aukeran.
|
|
|
11 Areetak beste interesgune batzuk ere baditu jendea erakartzeko, zerbitzu ugari eta kalitate
|
handiko
hainbat jatetxe ospetsu, adibidez.
|
|
|
17 Golf zelaiak 18 zulo ditu, eta 72 parekoa da. Ibilbideak ez dauka zailtasun
|
handirik
, jolasa erosoa da eta zelaitik ikuspegi ederrak daude.
|
|
|
20 Kirol hau oraintsukoa da, ez da aspaldikoa. Baina gero eta zaletasun
|
handiagoa
dago, lehiaketa gehiago daude, jendeak txapelketetan parte hartzen du, eta beste modalitate batzuk ere egitendituzte: saltoak, raid a, zaldi heziketaรข? ยฆ Gorantz doan kirola da.
|
|
|
05 Norbere burua janzteko eta hiriaren historia hobeto ezagutzeko, bertako museoetatik bi garrantzitsuenak bisitatzera joango gara. XIX. mendera arte hiriak ez zuen aberastasun
|
handirik
, baina aurrerabidea itsasotik iritsi zen, merkataritzako ontziteriari eta kontserbei esker.
|
|
|
05 XX. mendearen amaierarantz petrolioak eta gasak gero eta indar
|
handiagoa
hartu zuten hirian. Historia horren berri jasoko duzue alde zaharrean dagoen Kontserben Museoan eta handik urrutixeagoko Petrolioaren Museo berri eta modernoagoan.
|
|
|
05 XX. mendearen amaierarantz petrolioak eta gasak gero eta indar handiagoa hartu zuten hirian. Historia horren berri jasoko duzue alde zaharrean dagoen Kontserben Museoan eta
|
handik
urrutixeagoko Petrolioaren Museo berri eta modernoagoan. Gaur egun petrolioa da Stavanger en irabazpide nagusia.
|
|
|
Eta ez da gutxiagorako. Urteko zatirik
|
handiena
ilunetan eman ondoren, udaberriko argia iristen denean bizipozez daude herritarrak.
|
|
|
09 Norvegiako sukaldaritza entzute
|
handikoa
da nazioartean, eta norvegiarrentzat arrantzak duen garrantzia argi ikusten da hemengo jatetxeetako plateretan, arraina hainbat eratara prestatzen baitute.
|
|
|
11 Zatika egin dugu ibaiaren jaitsiera eta halako batean euria hasi du zarra zarra. Baina euriak ez gaitu beldurtu; abenturari emozio
|
handiagoa
eman dio. Hasieran uste izan dugu gorabehera gehiago izango genituela sakonuneetan, baina, egia esateko, abiada biziagoa hartzen dugu leku azaletan.
|
|
|
15 Izokin amuarrain mota bat da eta, berezitasunen bat aipatzearren,
|
handiagoa
dela esan genuke, gure lurraldean, han Asturiasen, ezagutzen ditugun amuarrainak baino askoz handiagoa. Zaporeari dagokionez, motel samarra da, eta nire asmoa zapore hori indartzea da.
|
|
|
15 Izokin amuarrain mota bat da eta, berezitasunen bat aipatzearren, handiagoa dela esan genuke, gure lurraldean, han Asturiasen, ezagutzen ditugun amuarrainak baino askoz
|
handiagoa
. Zaporeari dagokionez, motel samarra da, eta nire asmoa zapore hori indartzea da.
|
|
|
16 Honetan ez dago sekretu
|
handirik
. Egia esan, ideia ez dut oraindik guztiz biribildu, hausnartzen ari naiz.
|
|
|
16 Sukaldean lema bakarra, gehienbat, kalitate
|
handiko
produktuekin lan egitea da. Hortik aurrera edozein gauza lortu dezakezu edo, behintzat, lortzen saiatu.
|
|
|
18 Bergen ek, gainera, Europako hiririk garbienarenospea dauka eta, zalantzarik gabe. Kokagune pribilegiatua da hiriaren erakargarritasunik
|
handiena
.
|
|
|
23 Mendi berdeak, ur jauzi txiki eta
|
handiak
maldetan behera eta kolore biziz pintatutako zurezko etxeak agertuko dira inguruan han eta hemen.
|
|
|
03 Fiordoen herrialdera egingo dugun bisitaldia Norvegiako hegoaldean hasiko dugu, Stavanger en. Hiria baino gehiago herri
|
handia
dela esan behar da. Norvegiako laugarren hiri honek hainbat sari jaso izan ditu, bazterrak arduratsu zainduta dauzkalako.
|
|
|
04 Erdigunetik bost minutura dago etxe pilo dotore hau. Auzo honi esker, zurezko etxedun Europako hiririk
|
handiena
da Stavanger. 173 etxeak XVII. mendetik XVIII.aren amaierara arte jasotakoak dira.
|
|
|
11 Itsasadarrak itzal
|
handia
dauka Plentzian. Haren ertzean atondu duten pasealekua kirol porturaino luzatzen da.
|
|
|
17 Dena den, baliorik
|
handieneko
tenplua San Pelaioren ermita da, XII. mendekoa, Berant Erdi Aroan egina. Bizkaiko tenplu erromaniko urrietako bat dugu.
|
|
|
26 Eskailerak igota Foruen plaza aurkituko dugu. Bertan daude udaletxea, erloju
|
handiz
jantzitako dorre eta guzti, eta Bakearen Museoa, mundura bakea zabaldu nahi duen zentroa.
|
|
|
07.14 Gautarrak dira normalean, baina orain gauez irteteko baino hotz
|
handiagoa
egiten du; beraz egunez bazkatzen dira, eguraldirik zakarrenarekinere.
|
|
|
15.58 Zenbat eta
|
handiagoa
, ordea, zailagoa da hanka handiak zorroan gordetzea. Bi hilabete barru betiko irten du.
|
|
|
15.58 Zenbat eta handiagoa, ordea, zailagoa da hanka
|
handiak
zorroan gordetzea. Bi hilabete barru betiko irten du.
|
|
|
20.49 Gurasoentzat bakarrik lan
|
handiegia
da, beraz aurreko urteko kumeen laguntza izaten dute. Kukaburren horniketa zerbitzuaren antzekoa da, eta gazteek ohitura hartuko dute euren txitak hazi behar dituztenerako.
|
|
|
21.05 Kukaburrak munduko martin arrantzalerik
|
handienak
dira. Baina, Australian beti ez dute arrainik harrapatzen; ibaien ondoan ere ez dira bizi beti.
|
|
|
24.43 Miloika urtez Australiako kliman gertatu den lehorraldiakeragin
|
handia
izan du kontinenteko oihanetan; eta ez txikiagoa bertako ibaietan.
|
|
|
Baina klima lehortzean, galdu egin ziren. Gaur, Murray Darling da ibairik
|
handiena
; honako hauxe... errepidea baino zabalagoa ez.
|
|
|
31.25 Eguraldiari dagokionez, montzoia da planetako indarrik
|
handienetakoa
.
|
|
|
32.12 Azkenean gainezka egin eta urak inguruko zelaiak azpian hartzen ditu. Munduko hezegune tropikalik
|
handienetakoak
sortzen dira bertan.
|
|
|
38.12 Eta basamortuaren bihotz bihotzean, Uluru, munduko harri mokorrik
|
handienetakoa
. Eta hau muturra baino ez da; beste sei kilometro baditu gutxienik, lurpean.
|
|
|
38.40 Lehen begiradan ez dirudi basamortuan bizi
|
handirik
dagoenik.
|
|
|
Halabeharrez! Harrapakinik gehienak eurak baino
|
handiagoak
dira eta!
|
|
|
40.52
|
Handienak
metro batetik gorakoak dira.
|
|
|
42.04 Ez da gauza
|
handirik
; baina agian beste janik ez du aurkituko asteetan.
|
|
|
44.34 Orduan hartu zuen itxura, gainera, munduko egitura bizirik
|
handienak
: koralen arrezife handiak.
|
|
|
44.34 Orduan hartu zuen itxura, gainera, munduko egitura bizirik handienak: koralen arrezife
|
handiak
. Arrezife hau, behinola, lur lehorra zen.
|
|
|
Baliteke lehen australiarrek bertan kanguruak ehizatzea ere. Gaur egun, ia bi mila kilometroko luzera duela, inoiz izan den koral multzorik
|
handiena
da.
|
|
|
02.32 Orain ehun milioi urte, ikaragarrizko indarrek Gondwana super kontinentea apurtu eta askatu egin zuten. Haren zati
|
handi
batek iparralderantz egin zuen, bizidun multzo bat eramanda. Eta horrela Australia jaio zen.
|
|
|
45.31 Zehaztasun
|
handiz
, ilargiaren eta mareen seinaleei jarraituz, arrainak ugaltzen hasten dira, milaka eta milaka. Ekintza bizi bizian, minutu apur batzuetara mugatzen dute gorteiua, errutea eta arrautzak ernaltzea.
|
|
|
46.58 Mundukogertaera sinkronizaturik
|
handiena
da.
|
|
|
Narrastirik
|
handiena
desertuko baranoa dugu. Metro bat baino gehiago hazten da.
|
|
|
Metro bat baino gehiago hazten da. Jatun
|
handia
eta, sugeentzat harraparirik beldurgarriena. Bere isats zilindrikoarekin, kolpe handiakematen ditu.
|
|
|
Iristean, harrapatu duten suge txikia erakusten diote. Baina gaur sugegorri
|
handia
ikusi dute gertu, etaumeentzat oso arriskutsua.
|
|
|
Aissaouas tarrek agintea dute sugeen gain eta haiengandik babestuta daude. Diotenez, aginte hau, belaunaldiz belaunaldi igarotzen da Sidi Rahal buruzagi
|
handiaren
garaitik hona.
|
|
|
Ispilua eta burdinazko makila baten laguntzaz, Hadj Ahmed-ek kontu
|
handiz
bilatzen du sugegorria. Ispilua zulo beltzetan argia islatzeko erabiltzen du.
|
|
|
Bero
|
handia
egiten du, eta bi orduz bilatuondoren, aurkitu dituztesugegorriaren arrastoak.
|
|
|
Orratz
|
handi
batekin lagunduta sugea jatera behartzen du.
|
|
|
Sugeen jateko moduak beti liluratu gaitu gizakiok. Masailezurra askatuta eurak baino harrapakin
|
handiagoak
irensten dituzte, gorputza luzatu eta deformatuta, elikagaiei leku uzteko.
|
|
|
Desertuko baranoa animalia bakartia da eta ez du ezer elkarbanatzen. Eguerdiko eguzkiak kiskalita, ar
|
handiak
bere bideari jarraitzen dio, harrapakinenbila.
|
|
|
Eta koipea, sugeen hozkaden aurkako erremedioa da. Zenbat eta barano
|
handiagoa
, are eta propietate sendagarri gehiago.
|
|
|
Arriskua sumatuta, buelta eman eta jarraitzailea izutu nahian dabil baranoa. Baina Aรฏssaouiak kontu
|
handiz
harrapatudu narrastia minik gabe eta beldur izpirik gabe.
|
|
|
Arra beldurtzeko, lurra astintzen du isatsarekin. Sugeak indar
|
handia
sumatudu kolpeotan eta irristatuz doa, emea bakarrik utzirik.
|