|
2002
|
|
|
hori euskal literatura da, baita ere: irakurleok gero eta itzulpen gehiago dugu eskura, munduko literatur ondarearen gero eta zati handiagoa irakur
|
dezakegu
euskaraz, eta horrek gure literaturgintzan ondoriorik izango ez duela pentsatzea zentzugabekeria litzateke). Eta eta abar.
|
|
|
Hala ere, oraingo egoera ez da, inolaz ere, klandestinitate garaia. Ezin ahantz
|
dezakegu
euskaraz egin dugun gehiena, ikastolak, aldizkariak, irratiak, elkarteak eta abar, euskaldun batzuen auzolanean daukatela sorburua. Militantzia esan ohi zaio horri.
|
|
2004
|
|
|
Zertan ote datza zehatz mehatz orain eta hemen euskararen lekua eta egitekoa? Horren arabera bakarrik jakin
|
dezakegu
euskara zein neurritan den forma, bitartekoa eta edukia gure egitura sozial eta nazionalaren luze zabalean.
|
|
|
Horren berri izan genuen marxismoaren iturrietan ibili ginenean, han behin eta berriz ageri zitzaigun ideia hori, instantzia politikoari aplikatutako kontzeptua hain zuzen, horrek osotasuna taxutzen zuen formazio sozialaren barruan berezko dinamika eta ekimen propioa zituela adierazteko erabiltzen genuela uste dut. Definizio horren arabera, zer esan
|
dezakegu
euskararen normaltze mailaz ari garen bezainbatean. Euskalgintzak ekoizten duen gizarte ekimenaren mailak berezko dinamika propioa duen heinean esparru horretako gizarte jardunaren luze laburrak autonomoak direla?
|
|
2007
|
|
|
Bata Jose Agustin Goytisolorena da eta izenburua Hitz batzuk Juliari eman
|
dezakegu
euskaraz; gogoratuko zarete: " Hesiturik sentituko zara, galdurik, bakarrik, beharbada ez jaio izana desio izango duzu.
|
|
|
Zenbaki honetako artikuluan bertan Iñaki Iurrebasok dioenez: " bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut
|
dezakegu
euskararen egoera eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino." Aurrerapauso handia eta txalotzeko moduko ahalegina da bi ikerlan horien emaitzak uztartu eta hainbat lekutan elkarrekin aurkeztu izana; aro berri baten beste zantzu bat.
|
|
|
Sarrera bat idatzi, aportatu, klik egin, lotura bat gehiago jarri, egokitu, azken berriak eman. Wikipedia egin
|
dezakegu
euskaraz, edo frantsesez, gaztelaniaz, ingelesez, garena agertuko dugu horrela. Gure kultura, hizkuntza, herria, jakintsuak, idazleak, kirolariak, armarriak, herrien lekukotasunak batzen dira hor.
|
|
2008
|
|
|
XUXEN zuzentzaile ortografikoak laguntza paregabea eskaintzen dio erabiltzaileari testuaren kalitatea hobetzeko eta forma estandarrekin ohitzen joateko apurkaapurka. Horrela esan
|
dezakegu
euskararen estandarizazioprozesuaren aliatu indartsua da XUXEN programa.
|
|
|
Horrela esan
|
dezakegu
euskararen estandarizazio prozesuaren aliatu indartsua da XUXEN programa.
|
|
|
Azkenik, biek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, baina bietako inork ez duenean euskara lehen hizkuntza esan
|
dezakegu
euskarazko hizkuntza gaitasun egoki batek ez duela besterik gabe hizkuntza transmisioa bermatzen. Alegia, bi gurasoak euskaldun berriak direnean (B), ehunekoak askoz txikiagoak dira, lehen hizkuntza gisa euskara jasotzen duten seme alaben ehuneko osoak (bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera) ez baitu %50 gainditzen (%32, 2k euskara eta %18, 9k euskara eta gaztelania).
|
|
|
Ikerketa horien zain, eta aurreko argudioari tiraka, esan
|
dezakegu
euskarazko hedabide bati interesatzen zaiola gainerakoak ere indartsu egotea. Hau da, ETB1eko arduradunentzat albiste ona dela Berriak irakurle asko izatea, eta Berriako arduradunentzat albiste ona dela ETB1ek ikusle asko izatea.
|
|
|
Ikerketa horien zain, eta aurreko argudioari tiraka, esan
|
dezakegu
euskarazko hedabide bati interesatzen zaiola gainerakoak ere indartsu egotea bakoitzaren irakurle elebidunak, egunkaria irakurtzen ematen duten denbora eta egunkari bakoitzean euskarak duen lekua kontuan hartuta, (betiere egunkari horietako irakurle euskaldunek euskarazko zein erdarazko albisteak maila berean irakurriko dituztelako hipotesia eginez), euskarazko kontsumoa zenbaiten egongo litzatek... Kontuan har bedi ohar hau datuak ikusterakoan.
|
|
2009
|
|
|
Hori, azpiegiturari dagokionez, baina zer esan
|
dezakegu
euskarak berak sarean daukan presentziaz. Lehentxoago ikusi dugu zelan icebergaren azpian zeuden 30.000 internauta euskaldunez mintzo zen Fernandez 1998an.
|
|
|
Horren harira, Eusko Jaurlaritzaren estatistiken arabera (normalean Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleak dituzte hizpide, eta EAEn bizi dira 16 urtetik gorako euskal hiztunen% 84), gorako joera erakusten dute euskarazko orrialdeetarako sarrerek, 2004an% 15 eta 2008an% 24 izan ziren eta. Horrela, esan
|
dezakegu
euskarazko orrialdeetara sartzen diren pertsonen portzentajea euskal hiztunak diren internauten portzentajera hurbilduz doala. Bestalde, azken urteetako hazkunde nabarmen hori ulertzeko, ziurrenik arestian aipatu dugun joera, Interneteko euskarazko eskaintza gehitzean islatzen dena, eta sarera erantsiz doazen belaunaldien artean euskara dakien jende gehiago dagoela kontuan hartu behar ditugu.
|
|
|
Espainia eta Frantziako etxeetan (ikus horri buruz gehiago in Basterretxea, 1997). Liburu honetako ikergaiari helduta, 1971ko iraila jar
|
dezakegu
euskarazko telebistaren abiapuntu modura68 Hona zelan azaltzen duen kontua Xipri Arbelbidek (2002: 9):
|
|
|
Erratzeko beldurrik gabe esan
|
dezakegu
euskarak tokiko telebistetan, hizkuntza kuoten sistemari esker, lortu duena abiapuntu bikaina dela telebisten munduan gaztelaniaren eta euskararen artean dagoen desoreka ikaragarriari aurre egiteko; oso abiapuntu aurreratua eta indartsua, ezbairik gabe. Pozgarria da hori, euskararen erabilera soziala indartzeko eta euskararekiko atxikimendua areagotzeko esparru garrantzizkoa izan baitaiteke tokiko telebistena.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen du etxean; %71k besterik ez, ordea, Nafarroan; eta %45era ez dira iristen Iparraldean. Erratzeko beldurrik gabe esan
|
dezakegu
euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen erakusle direla.
|
|
2010
|
|
|
Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen: euskal autonomia erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen dute etxean; baina %71k besterik ez nafarroan; eta %45era ez dira iristen iparraldean. erratzeko beldurrik gabe esan
|
dezakegu
euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen adierazle direla. hezkuntza sistema da hiztunen gehikuntza gehien ahalbidetu duena. Joan den mendeko 80 hamarkada arte oro har erdalduna zen irakaskuntza, derrigorrezkoa nahiz unibertsitatekoa. ikastolena zen salbuespen bakarra. baina, ikastolei ondo merezitako merezimendu guztiak aitortugaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute.
|
|
|
2000 euskal herriko hitzarmen Berezia estatuak, akitaniako eskualdeak eta pirinio atlantikoetako departamenduak izenpeturik 2000ko abenduaren 22an, hitzarmen bereziak zeuzkan 10 ataletan lehena" hizkuntza politika" zen. nahiz aurrekontu txikiena zeukan, erran
|
dezakegu
euskararen aldeko lehen urrats publikoa zela, lehen hizkuntza politika publikoaren urratsa.
|
|
|
Hitz batez erran
|
dezakegu
euskarazko komunikazio gaitasuna lehentasuna dela AEKko ikasleentzat. Oinarrizko ezagutza bilatzen dute.
|
|
2011
|
|
|
Finean, artikuluko sorburuan aipatura itzuliz, baiezta
|
dezakegu
euskara ikasi gero erabiltzeko paradigmatik, erabiliz ikasten da dioenera aldatzeko tresna emankor bezain eraginkorra izango dela TXORIERRIKO BASERRI ANTZOKIA. Hala izan dadila hurrengo ehun urteetan.
|
|
2012
|
|
|
Bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut
|
dezakegu
euskararen egoera eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino.
|
|
|
Behin hori esanda, hona bigarren ideia: bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut
|
dezakegu
euskararen egoera eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino. Angelu batetik baino gehiagotatik egindako argazkiek aberastu egiten baitute, inolako ezbairik gabe, ezagutza ahalegina.
|
|
2013
|
|
|
" Bakarka txikiak eta ahulak gara, baina indarrak batuz gero Euskal Herriko komunikazio talde indartsuena era
|
dezakegu
euskaraz lan egiten dugun komunikabideok". Hori da Tokikomek aste honetan aurkeztu duen gogoetaren abiapuntua. Euskal hedabideen etxea irudikatu du Tokikomek:
|
|
|
" Bakarka txikiak eta ahulak gara, baina indarrak batuz gero Euskal Herriko komunikazio talde indartsuena era
|
dezakegu
euskaraz lan egiten dugun komunikabideok". Hori da Tokikomek aste honetan aurkeztu duen gogoetaren abiapuntua. Euskal hedabideen etxea irudikatu du Tokikomek:
|
|
|
Merkatuko kontsumitzaile gisa nola egin
|
dezakegu
euskararen alde?
|
|
|
Ez baikaude ohituta hizkuntza erabilera emozioekin eta sentimenduekin lotzen, eduki formal eta ideologikoekin osatzen baitugu euskararen inguruko diskurtsoa, batzuetan erdaldunen enpatia aktibatzeko aukera bat galtzen ari garela iruditzen zait. Egin
|
dezakegu
euskaraz, noski, eta zortzikotearen egoera horretan hala egin behar dugula iruditzen zait niri behintzat. Eta egin dezakegu inori argibiderik eman gabe, guk ere badugu normal aritzeko eskubidea.
|
|
|
Isildu egin behar pixka bat, asko ibili, igurtzi eta protagonista askori entzun. Gaurkoei entzutean sumatzen dugun gauza bertsua suma
|
dezakegu
euskararen loraldia sortu zuen belaunaldi harengan ere. Haietako batzuentzat euskara ez zen ezagutzen zuten gizartea erreproduzitzeko funtzioak betetzeko behar zuten hizkuntza, horretarako erdaraz instruitu zituzten.
|
|
2014
|
|
|
Helburua izan zen galdera honi erantzutea: zer egin
|
dezakegu
euskarazko kulturgintza bultzatzeko. Artikulu honen bitartez, proiektu haren laburpena eskaini nahi dut, beste elkarte edo herriren batzuen egarria asetzeko lagungarri izan daitekeelakoan.
|
|
|
Batzuetan curriculumeko ikasgai soil bat da (hizkuntza ikas irakasgai huts gisa ulertzen da, atzerriko hizkuntzan ohikoa izan den trataera eskainiz), baina beste batzuetan eskolako edukia bideratzeko lanabes edo tresna da (hizkuntza ulerturik curriculumeko beste eduki batzuen ikas irakasbide gisa). Bestela errateko, hitz egin
|
dezakegu
euskararen ikas irakaskuntzazeta euskarazko (edo euskararen bidezko) ikas irakaskuntzaz. Bi ikas irakasbide horiek agertzen dira euskal lurraldeak diren hiru erkidegoetan, hezkuntza sisteman baliatzen diren hizkuntza ereduen bidez. Ondoko 2 taulak erakusten du zer antz direneuskararen trataerari dagokionez hezkuntza sisteman erkidego bakoitzean (taulan ikus daitezkeen ikasleen datuak 2010/ 2011 ikasturtekoak dira; Hegoaldekoak Haur eta Lehen Hezkuntzakoak dira, eta Iparraldekoak premier degré koak).
|
|
2015
|
|
|
Egia da, baina egin nahi zaien kritika funsgabea da, taldea interes horiek babesteko eratu da eta. Gauza bera esan
|
dezakegu
euskararen aldeko mugimenduez.
|
|
|
Modu batera edo bestera, ondoriozta
|
dezakegu
euskarazko idatzizko komunikabideek sortutako bideoen% 47,05ek behar duela idatzizko testuaren laguntza, edukia bere osotasunean ulertzeko. Hau da, testuingurua beharrezko dutela sortzen dituzten ikus entzunezkoen ia erdiek, idatzizko medioaren eta ikus entzunezkoaren artean menpekotasunezko harremana sortuz.
|
|
|
Joan den maiatzetik aurrera harro esan
|
dezakegu
euskara ikerkuntza zientifikoaren munduan ere sasoiko dagoela. Eta ez da makala!
|
|
2016
|
|
|
Azken finean, abokatu batek edo epaile batek nahi duena da segurtasun eta ziurtasun juridiko bat izatea, bai erredakzioan eta bai terminologian. Egun, esan
|
dezakegu
euskarazko hizkera juridikoa nahiko finkatuta dagoela, eta berme osoz lan egin daitekeela.
|
|
2017
|
|
|
Lehenengo begiratuan, argi ikusten dugu autoitzulpen gehienak Euskal Herrian bertan argitaratudirela. Datu esanguratsua iruditzen zaigu; hipotesi modura, esan
|
dezakegu
euskaraz irakurtzen ezduten (bai ez dakitelako, bai hizkuntza nagusian irakurtzera ohituak daudelako) euskal herritar horieizuzentzen zaizkiela, oro har, euskaratik autoitzulitako liburuak. Itzulpenak asmo duen hartzailenagusia hori litzateke, beraz, eta ez gure mugetatik kanpo bizi dena.
|
|
|
Gure aldetik gehi
|
dezakegu
euskaraz toponimia atzizki emankor eta ugaria dela ena. 1) Jabetasuna adierazten du:
|
|
2018
|
|
|
Horren ondorioz, ikasleek euskarazko egunak huts egiten dituzte. Orokorkiago, erran
|
dezakegu
euskararen berezitasuna arlo ainitzetan ez dela aski kondutan hartua.
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, laguntzailearen taulan bazterketa guztiak egin ondoren, da/ du eta zen/ zuen saileko adizkiak soilik dira geratuko zaizkigunak. Horregatik, erran
|
dezakegu
euskararen historian zehar hurbildu garela garai batera non lehenengo aldiz antzinako belaunaldi batek, partizipio baten ondoan, uztarturik, aipaturiko adizki bat, laguntzaile gisa, erabili zuen: etorri da ekarri du
|
|
2021
|
|
|
Ez gaiten lotsa. Bakoitzak gure xokoan egin
|
dezakegu
euskararen aldeko urratsa, eta ttipia izanik ere, urrats guziak bat bertzeari juntatuz, euskara bizirik atxikiko dugu. Euskararen egunean bururatuko den" Euskararen urtaroak" oldar berezia eman dio gure hizkuntzari azken bi aste hauetan, ehunez goiti ekintza antolatuz.
|
|
|
Itzulpen kritikei buruz eskuragarri dugun lan bakarra da oraindik ere guk geuk egindakoa (Ibarluzea, 2011): hainbat komunikabidetan 20002009 urte tartean argitara emanik euskarara itzulitako literatur lanen 511 kritika aztertu ondoren, esan
|
dezakegu
euskarara itzulitako literatur lanen ohar kritikoak hertsiki loturik daudela hizkuntzaren normalizazio prozesuarekin eta euskarara itzulitako literatur lanen sustapenarekin: kasurik gehienetan, hizkuntza maila goratzen da, hizkuntzaren erabilera ona azpimarratzen, eta beste horrenbeste egiten da irakurtzeko erraztasunarekin.
|
|
|
Bestalde, adjektiboaren oinarrian dagoen izenak adiera bat baino gehiago izan ditzake eta, beraz, ez dugu euskaraz beti modu berean zertan eman: rural, esaterako, baserri (baserri giro) herri (herri kirolak), landa (landa lan) edo nekazaritza (nekazaritza produkzio) mugatzaileen bidez ordezka
|
dezakegu
euskaraz.
|
|
|
15.1b Orain arte dioguna kontuan hartuta, esan
|
dezakegu
euskaraz [±mugatzaile] tasunaz balia gaitezkeela izen sintagmak sailkatzeko. Egoerarik arruntena sintagma[+ mugatzaile] markarekin azaltzea da, esan nahi baita izen sintagmak mugatzailea hartuko duela arruntean.
|
|
|
" Uste baino jende gehiagorekin egin
|
dezakegu
euskaraz"
|
|
|
Oso aproposa da daukagun egoera soziolinguistikorako, eta oso ariketa egokia iruditzen zait. Euskararen erabilera baxua den arren, uste duguna baino jende gehiagorekin egin
|
dezakegu
euskaraz. Azkenean, ez da “euskaraz egiteko gaitasuna dudanez ahobizi izan behar dut”; gehiago da.
|
|
|
Eskolaz kanpo ere aurki
|
dezakegu
euskararen jazarpenaren testigantza ugari; izan ere, erregimenaren asmoa euskara kaletik ezabatzea zen. Adibidez, Laudioko herritar batek gogoratzen zuen Guardia Zibilaren aurrean beldurra zegoela euskaraz hitz egiteko:
|
|
|
43). Esan
|
dezakegu
euskara modu batean edo bestean beti lotuta egon dela Arabako identitatearekin, baina ordura arte harremana sinbolikoa besterik ez zen. Aurrerantzean, ordea, euskararen biziberritzea praktikan jarri zen.
|
|
2022
|
|
|
(46)" beinga, mesedez, hitz egin
|
dezakegu
euskaraz, eske ez det euskaraz entzuten" ta(...) esaten nun" eske hitz egin behar det edo ez, da nahi dudana edo...?" (1ET Z)
|
|
|
(23) esaten genun" beinga, mesedez, hitz egin
|
dezakegu
euskaraz, eske ez det euskaraz entzuten"(...) esaten nun" eske hitz egin behar det edo ez, da nahi dudana edo...?".(...) batzutan ahazten zitzaigun baina beti izaten zen" e, euskaraz!".
|
|
|
– Nola konekta
|
dezakegu
euskara arlo sozioekonomikoan txertatzeko daukagun erronka interes taldeen prozesuarekin. Interes taldeak aktibatuta, noski!
|
|
2023
|
|
|
Altxorra bailitzan uler
|
dezakegu
euskara, ondare ordainezin gisa. Gizadiaren Kultura Ondare Ez materiala titulua ere eman diezaiotela nahi dute batzuek. Batzuetan ezinbestekoa bada ere, lurralde degradatu bat salbatzeko azken aukera delako (Amazonia edo Doñana kasu), eskualde bat eremu babestua deklaratzeak parke tematiko bihurtzea esan nahi du.
|