|
2000
|
|
|
Erreseinaren egileak liburu hau Narrazioak liburuarekin lotzen du, egitura nahiz gaiari dagokionez. Edukin fantastikoa duten istorioak direla esaten du, eta ezaugarri hau garai legendarioetan nahiz gaurko
|
egunean
kokaturiko lotura modua dela azpimarratzen du. Ipuinak Arthur erregearen garaikoak, Greziako trajerien garaian edo gaur egun koka litezkeela dio, baina hauetako askotan egunerokotasuna dimentsio irrealetan azaltzen zaigula esaten du.
|
|
|
Anjel Zelaietaren iruzkinak(" Euskal literatura eta gizartea edo Sarrionandiaren" Ni ez naiz hemengoa", Jakin, 1985, api eka, 35, 119 or.) azpimarratu egiten du liburuak duen egunkari egitura: " gau
|
egunen
erritmoan" egina dagoela esaten du, eta testuak autonomoak direla. Bestalde, saio bezala didaktikotasuna dariola esaten digu, beti entzule duen, edo ikasle duen" zu" bati zuzendua dagoela liburua, eta beharbada, kartzelako taldearen irakasle zereginaren testuinguruan ulertzen dela jarrera hau.
|
|
|
Beste alde batetik, idazleak narrazioa urtaroka antolatuz, eta hauetan
|
egunak
eta orduak bereiziz, jarraikortasuna xehetasun handiz adieraztea lortuko du. Izendapen hauen bidez, liburuaren hasieran azpimarratzen duen ideiari erreferentzia egiten dio:
|
|
|
Ondorioz, kronotopo determinatua darabil: lekuari dagokionez, narrazioak Gasteizen girotu dituela aipatu dugu, eta garaiari dagokionez 1937 urtetik gaur
|
egunera
arteko bidaia egiten digu. Bestalde, denboraren iragaiteak dakartzan aldaketak ere azpimarratzen ditu.
|
|
|
Gizakia da, bere abstrazioan, testuotako pertsonaia nagusia (bostetan agertzen zaigu izen baten konkrezioa: Remigio abadea eta Jaun Done Gabriel, tonu nagusiarekin bat ez datorren testu bakarrean, Ingrid, Lenin eta G.), bizitzaren zelda espazio eta
|
egunen
gurpil erlojurik gabea denbora. Ezagutzaren giltza, berriz, galdera eta zalantza.
|
|
|
Ipuinetan bertan aipatzen duen bezala: " iristen da
|
eguna
ezkutukoa azaleratzen dena." Honela, heroien desmitifikazioa egiten du, ipuin hauetako pertsonaia guztiak galtzaileak izango baitira. Beste alderdi ezkutu horien bilaketa ere antzeman daiteke aurreko bildumetan.
|
|
|
Nahiz eta liburuen izenburuan asteko egun jakin bat agertu, ez dira ipuinak asteko
|
egun
horretan bakarrik kokatzen. Ostegunak deituriko bilduman, unibertsitateko ikasleen xelebrekeriak kontatzen dizkiguten bost ipuin eskaintzen dizkigu, eta Ostiralak liburuan, ordea, karrera amaitu ondoren lan munduan sartzear dauden ikasle ohiak aurkezten dizkigu sei ipuinetan:
|
|
|
Honekin guztiarekin ikusi ahal dugun bezala,
|
egunek
jarrera bat islatzen dute, ez egunaren erreferentzia bera.
|
|
|
Honekin guztiarekin ikusi ahal dugun bezala, egunek jarrera bat islatzen dute, ez
|
egunaren
erreferentzia bera.
|
|
|
(1996). Trilogia honetaz gain, Hiru
|
egun
Larburun (1996) eta Ladix Petrirenekoa (1998) eleberriak ere argitaratu zituen.
|
|
|
Autoreak, Hego Amerikako nobela korrontearen eraginari nolabait jarraituz, bi plano desberdinetan eman digu fikzioa, bi espazio eta bi denbora desberdinetan, baina bi alderdiak elkarren osagarri gertatzen direnak. Bata Loitzu herrian eta gudu garaian ematen diren gertakariak, bizpahiru hilabeteren buruan eta bestea, gure garaitsuko
|
egunetan
ematen dena, hainbat aldiz erabilitako tren geltoki batean. Bigarrena, lehenengoaren ondorio gisara ezarria dago, neure iduriz errealismo eta egiantzekotasun haundiz.
|
|
|
Arestian aipatu bezala, 1996 urtean Hiru
|
egun
Larburun eleberria argitaratu zuen. Liburu honetan, seminarista baten gogoetak dira mami nagusia.
|
|
|
Migel seminaristak hiru eguneko baimena izan du etxekoak ikustera joateko. Beraz, hiru
|
egun
horietan zehar dituen sentipen, oroitzapen, gogoeta,... kontatzen zaizkigu. Ostiraletik iganderako hiru eguneko iraupen hori 1962 urte inguruan kokatzen da.
|
|
|
Hiru
|
egun
hauen berri emateko hika darabilen narratzaile autodiegetikoa dugu: hots, narrazioan esku hartzen duen narratzailea.
|
|
|
Baina, erabakia hartzen duenerako, beranduegi izango da. Beraz, ezbairik gabe, hiru
|
egun
horiek erabakiorrak izango dira zalantzak agertzeko. Bestalde, Leticia Grandesek adierazi bezala," seminarista kezkatzen duenaz jabetzen goazen neurrian, besteak kezkatzen dituzten arazoez ere ohartzen goaz." (Egan 49)
|
|
|
Narrazioaren haria gogoetek bideratzen dutenez, hiru
|
egunetan
egituraturiko narrazio honetan linealtasun eza da nagusi: " denboran zeharkako jauziek iragana nahasten dute orainaldiarekin, gogoeta batzuk beste oroitzapen batzuekin..." (Egan 49) Beraz, kanpo analepsi ugari egiten ditu narrazioan zehar.
|
|
|
1996 Hiru
|
egun
larburun, narrazioa, BBK Euskaltzaindia.
|
|
2001
|
|
|
" Iraultza ez zen aukera gisa sentitzen" zioen gutxi gorabehera pasarteak," esentzia gisa baizik; edo iraultzaile zinen, eta orduan iraultzaile buruaz pentsatu eta iraultzaile bihotzaz sentitu behar zenuen, edo ez zinen, baina orduan izan nahia baino ez zen geratzen, eta ez izatearen kulpa behin eta betikoa". Eskaintzak, berriz," Hain zapalduak eta hain libre izan ginen
|
egun
haien gomutaz" zioen, haren letra biribil eta argiaz idatzia. (76 77.or)
|
|
|
Zutabe nagusia eta nobelan adiera sinboliko izugarria duena, 13arekin lotutako data zerrendak osatzen du: 1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian Ategorrieta gainetik okupazioa burutuz (55..); ia hirurogei urte beranduago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta
|
egun
berean ezagutu zuen senarrak Bioleta (58). 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama egun horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten eguna,...
|
|
|
1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian Ategorrieta gainetik okupazioa burutuz (55..); ia hirurogei urte beranduago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta egun berean ezagutu zuen senarrak Bioleta (58). 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama
|
egun
horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten eguna,...
|
|
|
1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian Ategorrieta gainetik okupazioa burutuz (55..); ia hirurogei urte beranduago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta egun berean ezagutu zuen senarrak Bioleta (58). 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama egun horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten
|
eguna
,...
|
|
|
Oroimenaren zutabe nagusia, eta nobelan adiera sinboliko izugarria duena 13arekin lotutako data zerrendak osatzen du: 1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian eta Ategorrieta gainetik okupazioa burutu; ia hirurogei urte geroago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta
|
egun
berean ezagutu zuen senarrak Bioleta. 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama egun horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten eguna,...
|
|
|
1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian eta Ategorrieta gainetik okupazioa burutu; ia hirurogei urte geroago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta egun berean ezagutu zuen senarrak Bioleta. 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama
|
egun
horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten eguna,...
|
|
|
1936ko irailaren 13an sartu ziren erreketeak Donostian eta Ategorrieta gainetik okupazioa burutu; ia hirurogei urte geroago, irailaren 13an, haserretu ziren protagonista eta bere emaztea azkenengoz eta egun berean ezagutu zuen senarrak Bioleta. 1936ko otsailaren 13koa da, halaber, Mikele de Abando eta protagonistaren aita azaltzen diren argazkia (eta gerora esango denez, Bioletaren ama egun horretako harremanen fruitu da); 1936ko uztailaren 13a da Calvo Sotelo hil zuten
|
eguna
,...
|
|
|
Norman Mailerrek esan eta Woody Allenek frogatu duenez, gaur
|
egunean
hiru pertsonaiaren arteko kontua da sedukzioa: mutila, neska eta psikiatra.
|
|
|
Dirudienez, margolari prerrafaelitek modeloei eskatzen zieten itxura argal, zurbil eta heriotzezkoa lortzeko itzelezko baraualdiak egitera, gerruntzea estutzera edo ozpina edatera behartzen zituzten. Nobelan bertan esaten denez, Ophelia izeneko koadroa margotzeko, esaterako,
|
egunetan
uretan sartuta egotera behartu zuten Siddal (125). Eta Siddal aipatu dugunez, esan dezagun garaiko emakume viktoriarraren patu tristea sufritzera kondenatuta egon zela emakume hau.
|
|
|
" Kirofanoa", adibidez. Baina aipaturiko, eta zabal zitaturiko," Tortura
|
egunak
" poema gogorra da, torturaren gunera heldu nahi duelako. Hala ere, liburuan gai hau leundu egin da, gogorragoa eta bortitzagoa baitzen Marinel zaharrak poema liburuan.
|
|
|
"
|
Egunen
batean mundua lehunagoa eginen da gure inguruan eta nahinorantza abiatuko gara nahieran eta hamaika urteren ondoren lehenengoz gorrotoaren gortesiaz diosala eginen diegu gartzelan utziko ditugun funtzionarioei" (GP, 109)
|
|
|
" Gaur itxadotea dela esan du esperantza
|
egunik
egun itxadotea besterik ez dela" (GP, 92)
|
|
|
" Estazioak eta
|
egunak
bata bestearen barruan galtzen horrela doa trenean ez doan jendearen bizitza" (P, 50)
|
|
|
" Neu bakarrik eroriko naiz zulora eta egundoko
|
egunik
bakartiena izango da.
|
|
2002
|
|
|
Espainiako espetxe batean 18 urte preso egon eta Goierriko bere etxera itzultzeko ordua iritsi zaion ETAkide baten istorioa. Protagonistak, Joxe Garmendia" Marmitte" k bi igoera egiten ditu hiru
|
egunetan
, eleberri hasieran bata, bukaeran bestea, itzulera horretan: lehenengoan, protagonista nagusia bere baserrira igotzen da, eta bigarren igoeran, amaieran, Txindokira.
|
|
|
gizona eta bere bakardadea. Eleberria 1982ko ekainaren 28an hasten da, eta ekintza hurrengo 5
|
egunetan
gertatzen da, Munduko Futbol Txapelketan. Zehaztapen kronologiko honi akzioa garatzen den leku kopuru mugatuak gaineratu behar zaizkio (ekintzaile ohiek Bartzelonatik 50 kilometrora duten hotela, eta hotel inguruak:
|
|
|
Baina hariaren bi fokuek, hau da, batetik protagonistaren barne bakardadearen mamitzea eta bestetik terroristen ihesaldiaren inguruko intriga, Gizona bere bakardadean eleberri psikologikoa edo thriller bat dela esatera eraman bagintzakete ere, haren edukia sinplifikatzeko arriskua ekar lezake horrek. Egia da suspense eleberria dela, eta, ildo horretatik jarraituz, narrazioaren erritmoak irakurlearen jakin minarekin jolasten du, lehen lau
|
egunetan
mantsoa baita, analepsiaren bidez, eta azken egunean, berriz, azkarragoa, atzera kontaketaren bidez. Baina intrigaren bilakaerari protagonistaren baitako mundua kontatzeko orduan erabilitako sakontasuna gaineratu behar zaio. Nahiz hirugarren pertsonan kontatuta egon (narratzaile estradiegetikoa), Carlosengan ezarritako foku narratiboak gidatzen du kontakizuna hasieratik amaierara, eta ezaugarri horrek, hari nagusiaren amaierak pizten duen interesarekin batera, betearazten dizkio eleberriari Henry James idazle iparramerikarraren arabera eleberri interesgarri orok bete beharreko baldintzak:
|
|
|
Baina hariaren bi fokuek, hau da, batetik protagonistaren barne bakardadearen mamitzea eta bestetik terroristen ihesaldiaren inguruko intriga, Gizona bere bakardadean eleberri psikologikoa edo thriller bat dela esatera eraman bagintzakete ere, haren edukia sinplifikatzeko arriskua ekar lezake horrek. Egia da suspense eleberria dela, eta, ildo horretatik jarraituz, narrazioaren erritmoak irakurlearen jakin minarekin jolasten du, lehen lau egunetan mantsoa baita, analepsiaren bidez, eta azken
|
egunean
, berriz, azkarragoa, atzera kontaketaren bidez. Baina intrigaren bilakaerari protagonistaren baitako mundua kontatzeko orduan erabilitako sakontasuna gaineratu behar zaio. Nahiz hirugarren pertsonan kontatuta egon (narratzaile estradiegetikoa), Carlosengan ezarritako foku narratiboak gidatzen du kontakizuna hasieratik amaierara, eta ezaugarri horrek, hari nagusiaren amaierak pizten duen interesarekin batera, betearazten dizkio eleberriari Henry James idazle iparramerikarraren arabera eleberri interesgarri orok bete beharreko baldintzak:
|
|
|
1996). Lehenengoak, pormodernitateak, gaur
|
egunean
indarrean dagoen eredu filosofiko eta kulturalari egingo lioke erreferentzia; bigarrenak, berriz, epistemologia berri horretan indartu diren estetika eta artelanak adierazi nahiko lituzke.
|
|
|
Gure irudirako, bigarren adiera da gaur
|
egunean
hedatuena eta zentzu horretan erabiliko dugu gure ikerlanean ere: eleberri esperimentalaren ostean sortzen den joera aniztasuna adierazteko hain zuzen.
|
|
|
Azpimarratzekoak dira, beren karga sinbolikoarengatik, urte eta hilabete desberdinetako 13
|
egunean
gertatutako eszena guztiak: 1936ko irailaren 13an erreketeak Donostian sartu ziren; 1996ko irailaren 13an obraren protagonistak elkarrekin haserretu ziren, eta senarrak Violeta, maitale izango zuen emakumea, ezagutu zuen; 1936ko otsailaren 13koa da protagonistaren aita eta Mikele de Abando agertzen diren argazkia; 1936ko uztailaren 13an hil zuten Calvo Sotelo.
|
|
|
Juan Luis Zabala Euskal Filologian lizentziaduna eta kazetaria da (ik. http://www.idazleak.org). artean Andoaingo Zine eta Bideo Eskolako irakasle izan zen eta gaur
|
egunean
kulturako erredaktore dihardu Euskaldunon Egunkarian. Horretaz gain, aipagarriak dira hainbat egunkari eta aldizkaritan argitara eman dituen artikulu eta kolaborazioak, hala nola, Txortan; Ai, ama; Atte; Susa; Literatur Gazeta; Plazara; Hemen; Irudimena; Literatura; Hegats; Egin; AHTaren Aurkako Aldizkaria; Egan; Jakin; Administrazioa Euskaraz; Ostiela!; Donostia Aisia; Buztanikara...
|
|
|
Gainera, liburu ataletan kritikak argitara ematen dituzten salbuespen interesgarri batzuk kenduta (F. Juaristi, J. Rojo, J. Kortazar, J. L. Zabala, J. Benito, A. Iban, A. Urkiza...), aurkezpen
|
egunean
esandakoen laburpena gainditzen duten iruzkin gutxi aurkituko du irakurleak29 Gure aburuz, euskal liburugintzari buruzko argitalpen batek gaur egun daukagun gabezia nabarmenetakoa betetzen lagunduko liguke: euskal literatura betiko zirkuituetatik kanpora ateratzen eta hartzaile sail zabalagora iristen.
|
|
|
Zeru horiek eleberrian murriztu egin dira ia erabat osagai kronotopikoak: protagonistak bidaia egiten duen autobusa da eleberriko espazio nagusia, eta narrazioa espetxetik irten osteko lehen bi
|
egunetan
garatzen da. 86 orrialdea arte ez dugu ikasten protagonistaren izena, eta haren deskribapena ezaugarri xume baina esanguratsuez egiten da:
|
|
|
Edonola ere, gurean badago aldaketa eta poetika anitzen ezaugarriak bere eleberrietan barneratu dituenik, Anjel Lertxundi adibide nagusi. Eleberri alegorikoa (Ajea du Urturik), narrazio neorrealista (Goiko Kale), errealismo magikoaren ekarriak, thrillerraren teknikekin uztartuta (Hamaseigarrenean aidanez), edo Otto Pettez geroztik, bidaia literario metanarratiboak (Argizariaren
|
egunak
...) anitzak dira Lertxundik landu dituen tipologiak.
|
|
|
Ikasten dugu, besteak beste, Otto Pette erregearen aholkulari izan zela, etengabe borrokan jardun zuela bere etsai Aba Yakue fraidearekin, izurritearen errua bere gain hartu zuela eta bere iloba eta maitale Grazibel hiltzen ikusi zuela. Hariaren egitura zirkularra da, eta bi pertsonaien arteko topaketak bi
|
egun
besterik ez du irauten. Kondentsazio kronologiko horrek, bi narratzaile protagonisten kontakizun eta ikuspuntuen txandakatzearekin batera, areagotu egiten du lehenbiziko orrialdeetatik transmititzen zaigun atezua.
|
|
|
Honako izenburu hauek osatzen dute bilduma: Piztiaren izena (Alberdania, 1995) ipuin liburua, deabruaren eta Fausto mitoaren ingurukoa; Azkenaz beste (Alberdania, 1996) eta Argizariaren
|
egunak
(Alberdania, 1998) eleberriak; eta Letrak kalekantoitik (Alberdania, 1996) atsotitz, mito eta herri kanten glosa bilduma.
|
|
|
Argizariaren
|
egunak
(1998) izan da Ifrentzuak saileko azken emanaldia. Eleberri honetan heriotzari, eromenari eta idazketari buruzko hausnarketa egiten da, eta bi plano narratibotan dago egituratuta.
|
|
|
Argizariaren egunaken eta Otto Petteren artean zenbait paralelismo nahiko nabarmenak izan arren, adibidez, hasieran aipatzen den dantza makabroa, duda izpirik ez dugu azken eleberri hau autoreak Carlarekin hasi zuen ibilbide literarioaren ondorioa dela. Topaketa kezkagarri baten inguruan egituratutako barne bidaia (Otto Pette) edo izaki hilezkor batzuen inguruan fantasia, ametsa eta errealitatea konbinatzen dituen bidaia literarioaren narrazioa (Azkenaz beste) eskaini ondoren, literatura da, berriro ere, Argizaria
|
egunak
honetan Lertxundiren sormenezko unibertsoari eusten dion erreferente bakarra. Era honetan ulertua, autorearen azken obra joko bat da, idazketa/ irakurketa egitate oro inguratzen gaituen errealitate faltsuaren bilaketa besterik ez dela iradokitzen digun ispilu jokoa. c) Polizi eleberriak (espioi eleberriak, misteriozkoak eta eleberri beltzak)
|
|
|
Arazoa erraz konpontzen da: errua bertako ahulenari botatzen diote, Billieren aitari, Vietnamen soldadu ibili eta bere
|
egun
tristeak gerra hartako oroipen ankerrak alkoholean itoz ematen dituen gizagaixoari.
|
|
|
Alabaina, lehen esan dugun moduan, Rock" n" Rolleko metafora eta espresioek liluratzen dute hasieratik irakurlea: autoaren ibilera deskribatzeko konparaketa harrigarriak(" autoaren mutur luze urdina zorua xurgatzen ari zitzaion karrika hustuari, nerabe goseti batek espageti mugagabea bezala." (9)), burua" telebista aparatu itzalia bezalakoa" duen protagonista (11), berun puska goritua dirudien eguzkia (239), edo" infernuko beroaren galdan hogei
|
egunez
atxikitako malkoak" husten dituen zerua (404). Chandlerri bezala, intrigaz gain, pertsonaien karakterizazioa eta atmosfera baten sorkuntza interesatu zaizkio Epaltzari.
|
|
|
Deia, 88, 51) edo adibide berriagoak gogoratuz, Torrealdaik Euskal Kultura Gaur liburuan 365 orrialdean dakartzan egileei egindako inkestaren emaitzak. kadan Egan aldizkarian Koldo Mitxelenak argitara emandako lan interesgarriak, edo urte batzuk lehentxeago Andima Ibinagabeitiak Euzko Gogoan argitaratutakoak. Garai horietako eztabaida literarioak irakurtzen ditugunean, gaur
|
egunean
faltan dugun bizitasunaz jabetzen gara.
|
|
|
Euskal literaturak inoiz baino presentzia handiagoa du gaur egun komunikabideetan. Komunikabideen arloa aztertzerakoan, 1980ko hamarkadaren amaieran desagertu ziren
|
Eguna
edo Hemenekin batera, 19861995 bitartean El Diario Vasco egunkariak kaleratu zuen Zabalik gehigarria nabarmendu genuke lehenik. Felix Ibargutxi kazetariaren zuzendaritzapean argitara eman zen gehigarri interesgarri honek 8 orri izan zituen 1992 arte eta egile nahiz kazetari kualifikatuek (A.
|
|
|
2000c. ikertzea eta ordezkapen estetikoen bilakaeraz jabetzea. Modu honetan ulertuta, kanonaren azterketak
|
egun
hain beharrezkoa dugun irakurketa diakronikoa egiten ere lagunduko liguke (ik. Genette, G., Figures III, Seuil, 1972) eta bilakaera literarioa parametro hertsiki estetikoetan interpretatzen.
|
|
|
Euskal literatur sistemari buruzko atal luzexka hau amaitzeko, birsorkuntzaren atalean aipatu gabe utzi ditugun hainbat elementu aipatu genituzke. Hortxe dauzkagu, esaterako, hamarkadetan zenbait euskal eleberri edo ipuinez egin diren egokitzapenak, dela film edo laburmetraia moduan (Zergatik Panpox, Hamaseigarrenean aidanez, 100 metro...), dela irratinobela modura (Babilonia, Hamabost
|
egun
Urgainen...). Edonola ere, euskal literatur sisteman birsortzaile eraginkorrena, ezbairik gabe, hezkuntza sistema bera dugu.
|
|
|
Zergatik, Panpox gaztelaniara eta katalanera itzulita dago, eta ama baten eta amultsuki" Panpox" esaten dion 7 urteko bere semearen bizitzako egun bateko gorabeherak kontatzen dira bertan. Narrazioa goizeko 7: 45etan hasi eta
|
egun
bereko arratseko 21:15 inguruan amaitzen da, eta protagonisten eguneroko zereginen inguruan bilbatzen da: emakumearen lanaldi bikoitza, eskola, haurraren zaintza...
|
|
|
Ziur aski barne bakarrizketaren erabilerak eta hariaren ezaugarriek (protagonistaren sexua eta gertakari guztiak
|
egun
batera mugatuta egotea) bultzatu zituen euskal kritikariak V. Woolfen Mrs. Dalloway (1925) eleberriarekin lotura intertestualak bilatzera.
|
|
|
Haizetan egindako lan horren ostean, 1989g. irailaren 19an, goizean, martitzena zan, ezin ahaztu jat
|
egun
hori hasi neban Bizkaiko bideetango bidezbideko liluragarri Alberto Schommer lagun nebala, pintore, olerkari ta gizatar dana batean dan argazkilari mozorrotu hau: arean, Gasteizen hiru mende beranduago jaio zan, jaioken bidaiak Medicitarren Florenza berpiztailerakoa zeitekena.
|
|
|
Gure lana Santimamiñen hasi zan arren Bizkaian, bizitzearen hasiera ta jatorkia berezkoa zan Bilboko Ibaian amaitzea, orokartasun sinbolo ta itxaropen bide danez, Europaren eta munduaren etorkizunerantz doana. Eta horretara, azkenengo
|
egunean
, erremolkadoraren brankan jesarrita, Schommer alboan, Santurtzitik San Antongo zubiraino astiro ta bazterretara begira joan ginan, eta geroago Sestaoko Benedikta mailaraino bihurtu. Barojaren berbak nituan gogoan:
|
|
|
Cuba" ko gudea amatu zanian Sabin" ek urrutidazki bat ugarte aretara zuzendu eban eta beste ezer barik espetxian sartun eben. Bertan gaxotu zan; bere azkenengo
|
egunak
Sukarrieta" n igazi ebazan. Jaungoikuak, beraganatu eban Euzkadi" ko gaizkatzalia, ogeta amasortzi urtendun zala.
|
|
|
jarraitu daigun Sabin" ek irakatsi euskun biderik zintzo zintzo; bera artu daigun eredutzat, eta lan egin daigun gogoz bape gogatu barik; ¡ Jel aldez beti! ¡ Ekin, bildurtu barik Euzkadi osasunez beterik agertu daiten
|
egun
zoriontsu baten...
|
|
|
Lengo
|
egunetako
jazoera iguingarrijak dirala bide, zer esana zegaitijagaz eta, sendo ibili da. Baña, emengo besteko" koitadurik" ikusteko be.
|
|
|
Laster dogu Jon deuna" ren
|
eguna
be. Amaika bidar ixan yaku egun au atsegin egiten gebazan jayak gaitik.
|
|
|
Adiskide batek lengo
|
egunian
itaundu eustan:
|
|
|
Lekeitiarrak euren errirantza etorteko
|
egunak
, egun gitxi barri doguz; San Antoliñak. Iragarkijak irarriten ei dagoz eta euzkeraz ta
|
|
|
Aspaldiko
|
egunotan
zokondo guztijetatik, euzkel idazliak parraparra agertu dira, izpar au poztutekua dala ixan be ta, pozez gagoz; yarraitu begije lan orretan. Baña emetik ezta oindiñokarren barririk agertu, ta gañera, zarrak" Lauaxeta" aizkidia, zartu barik zarra ezin ixango, e, lenguak, toton egin dabela dirudi.
|
|
|
EUZKO BATZOKIJAN. Idazle batek lengo
|
egunian
iñuana emen be yazoten dalata gagoz. Bein baño sarrijago ikusi ditut gabetan, mutil gaztiak, abertzaliak dirala ta ekiñaletan jokuan, beste zeregiñik ezpa" lego lez.
|
|
|
Estepan Deuna
|
egunez
ixan genduan Gora Buru antzokijan, gonbururaño beterik eguala. Euzko aldun jator Leizaola jaunaren gain eguan.
|
|
|
Baña onetzaz bere gustiok ezkagoz aburu baten. Batzuk diñoe gabon ostean izanen dala neguak bere arpegi larria erakusten dakiana, besteak barriz, bein
|
eguna
luzatzen asi ezkero bildurra, negu bildurra, yoan legikela esan daroenak. Gexo luzeak bularrekoak batez be otzalla eta epalla autuak edo dituez notin gexuakaz osoro jaubetuteko.
|
|
|
|
Egunean
egunean geure antza gauza orotan erakutsi bear geunkela, ondo dakiguna baita. Gexotu errez ta arin egiten da, sendatu nekez eta gaitz. Geyen geyenetan, sendagillearen esanekoa dana arinago osatuten da, bizkorkiago uxatuko dau beragandik eri zital kaltegarria.
|
|
|
Egunean
|
egunean
geure antza gauza orotan erakutsi bear geunkela, ondo dakiguna baita. Gexotu errez ta arin egiten da, sendatu nekez eta gaitz. Geyen geyenetan, sendagillearen esanekoa dana arinago osatuten da, bizkorkiago uxatuko dau beragandik eri zital kaltegarria.
|
|
|
Egungo
|
egunean
ba, ein dogu geure bizitza euzko bizitza osoan izan, osoro bizi. Origaitik eretia dogunetan ezkara lo egoten.
|
|
|
Origaitik eretia dogunetan ezkara lo egoten. Deun Agate
|
eguna
emen dogu. Oi dan lez, ziñopa orren abeslariak etxeriketxe ibilliko dira, Egunkari maite onetan lengo egunean agiri ziran onetzazko abeskiak, txiruetan be txiruak ziralata nago.
|
|
|
Deun Agate eguna emen dogu. Oi dan lez, ziñopa orren abeslariak etxeriketxe ibilliko dira, Egunkari maite onetan lengo
|
egunean
agiri ziran onetzazko abeskiak, txiruetan be txiruak ziralata nago. Enborra ta adarrak barriak izango ba" dira bere susterraya lengoa izan bear leukela dustot.
|
|
|
ARRANTZALIAK.
|
Egunotan
papardua polito dakarre. Arrañau aldi baten ezan agertu be eiten, eta orain berau ugarijena.
|
|
|
Oraino gazte baitzara, Sokrates, erran zerukon Parmenidek eta philosophiak eztu oraindino zure iabegoa hartu; harturen du, alegia,
|
egunen
baten, usteak ustel irtetzen ezpa deraut, den orotaz ezertto ere erdeina eztezazunean: egungo egunean, eta zure adina delakotz, gizonen aburuak haintzat hartzen dituzu.
|
|
|
Oraino gazte baitzara, Sokrates, erran zerukon Parmenidek eta philosophiak eztu oraindino zure iabegoa hartu; harturen du, alegia, egunen baten, usteak ustel irtetzen ezpa deraut, den orotaz ezertto ere erdeina eztezazunean: egungo
|
egunean
, eta zure adina delakotz, gizonen aburuak haintzat hartzen dituzu. Bainan erran dezadazu eideen zathi edo muinkide diren gauzei eideasunaren muinkide direnak gauza ahantzeko direla; eta handitasunaren tarteko direnak handi direla; eta zuzen eta eder, zuzentasunaren eta edertasunaren kutsu dutenak?
|
|
|
Ez horrelakorik, ihardetsi zuan Sokratek, eta bai ordea hunela:
|
eguna
, bat eta berdina delarik, aldabatean lekhu askotan berdineza edo differenta den bezela, eta horregatik berberagandik banandua ezta, horrelaxen eidea bakhoitza gauza anhitzetan batean izanen lizateke, eidea bakhar eta berberaren izatea utzi bage.
|
|
|
Harik
|
egun
batzuetara, Kofradian lanean ziharduala, mutil morrosko bat heldu zan, eta Erremonen galdea egin eban. Leonek berak eroan eban harengana.
|
|
|
Zenbat
|
egunean
agertu barik, Leon, kontuak atzeratu edo...
|
|
|
Itzartu zanean,
|
egunaren
argia leihoko zirrikitutik sartzen zan, alai eta ixilik. Leonek buruko astuna susmatu eban.
|
|
|
Harik
|
egun
batzuetara, eguerdi aurrean mahaian bere lanari ekionean, Leoni emakume ahotz gozo eta ezaguna entzuten ebala begitandu jakon. Burua dzart!
|
|
|
|
Eguna
argitu eta harik berandu barik, Gardata auzunean Ezenarro basetxeko gizona," Oilarra" eritxoena, gau lehenean etxean egoana, egunsentia baino lehen nora ete zan, zabal zan.
|
|
|
Noizean behin argi diztira mehe motelez deutsaz gizonari bideak eta kaleak argitzen. Goraldia dauan
|
egunetan
teilaturik teilatu doa eta katuak barriketan jarten ditu; miau erdiragarriak egiten ditue, ni lotan egon eta iratzarri egiten nabe. ...
|
|
|
Inork be ez. Zuek jai
|
egunetan
mendietara zoazenean, nahi ta ez arbolaren bat jo ta eratsi eta etxera ekarten ete dozue. Ba nik be, itsasoan ibili arren, ez arrainik ostu, ez galdu, ez ito.
|
|
|
Handik hiru lau
|
egunera
etxeratu eta berehalakoan Donostiara. Aldaketa guzti horiek Asuen ixilik zertu nituen.
|
|
|
Gure ama eta Asun bi izaki berdinezak zirela begitandu zitzaidan. Ez dakit nola, baina ama minak jo ninduen eta
|
egun
haietan beste gonadunik ez nuen gogoan izan.
|
|
|
Etxe
|
egunetan
mutikoak frontoirako zaletasun apurra agertzen eban. Bere adineko mutikoakaz jarduten ebanean, horraitio, hutsak egiten zituan sarri.
|
|
|
|
Egunetan
eta egunetan horrelan jaso zan. Domeka baten, han kortzelean alkar aurkitu eta ontziko patroiak Sabas amuginari esan eutsan:
|
|
|
Egunetan eta
|
egunetan
horrelan jaso zan. Domeka baten, han kortzelean alkar aurkitu eta ontziko patroiak Sabas amuginari esan eutsan:
|
|
|
Kontugintzakoak eta horren inguruko gaiak eukezan liburuak ziran. Astean hiru
|
egunez
irakasle barriagana joaten zan, irakaspenak zertzeko eta etxean lantxuak burutu egizan.
|
|
|
Sabas! Joan diran
|
egunetan
hiru lagunegaz berba egin dot. Horren ostean naiatortzu.
|
|
|
Izan be,
|
egunak
begia zabaldu baino lehen kofradiara erdi ilunetan sartu zan mutila zein izan zan, gautu orduko jakin eben lehorrean egozan arrantzale gazteek eta gizon batzuek. Azterkuntzea egiteko Leon gela baten sartu eben arren, nahikoa izan zan han norbaitek mutilaren belarri ertza ikustea, albisteari hego arinak jarteko.
|
|
|
Atalburuan alde batera eta bestera etzun samar, palmadar ikusgarri ederrak, eta erdian argia,
|
eguna
zan arren, biztuta egoana, urrezko dirdiraz inguru osoan iluntasuna uxatuten ebana.
|
|
|
" Seineru gaiztoa demonintresa beti itsasorako deia, lau sagar gordin, ogi zati bat
|
egun
guztiko jakiya".
|
|
|
Domeka edo jai
|
eguna
baldin bazan, esaldia luzeagoa izan ohi zan, honelan:
|
|
|
Etxeguna, barriz, besigu denporan itsasoraterik ez egoan
|
eguna
izaten zan. Holakoetan be, seineruak batu egiten ziran, erabagia hartzeko.
|
|
|
|
Eguna
argitu ebanean mutila eta patari biak kalera zireanean, txakur txiki zuriak ez eban ihes egiteko asmorik erakutsi. " Baltza" ren ondotxurik ibili zan, han ebiltzan beste txakurrei jaramon handirik egiteke.
|
|
|
Nun ibili zara hainbeste
|
egunetan
, tunantetzar hori?
|
|
|
Ganeko
|
egunetan
lehengo antzean jarraitu eben gauzak, GOL zikina, okerra ta lorrina eskuratzea ezer ez zala.
|
|
|
|
Egunak
joan, egunak etorri betiko agurea zala ta egozanean barriro be, goiraino, etxeko ateraino heldu eta hantxe ausika, dana zikin, dana argal.
|
|
|
Egunak joan,
|
egunak
etorri betiko agurea zala ta egozanean barriro be, goiraino, etxeko ateraino heldu eta hantxe ausika, dana zikin, dana argal.
|
|
|
Gau haretan eta biharamon goizean be, GOL lotuta eroan eban mutilak kalera," Baltza" zintzoa aske joian bitartean. Hainbat
|
egunetan
honelan jardun eben eta GOL barriro garbi eta zerbait gizenduta jarri eben.
|