|
2000
|
|
|
Asiarrak, arrain kontsumitzailerik handienak, konturatu ziren haztegien potentzialaz. 50eko hamarkadan hasi ziren, eta gaur
|
egun
munduko akuikultura produkzioaren% 80ren jabe dira. Asia barruan Txina dugu bereziki aipagarri, bertan biltzen baita mundu osoko produkzioaren% 60 Txinak izandako garapena balio komertzial urriko arrain kontinentalak hazten diharduen hainbat familia ustiapen txikiri zor zaio.
|
|
|
Eta dagoen ustiakuntza sozialaren aurka eta sufritutako akulturalizazio eta desnazionalizazioaren aurka, gaur
|
egun
munduan dauden erresistentzia mugimenduenarteko artikulazio solidarioa egitea premiazko bihurtu da, Hirugarren MundukoHerriak eta Lehen Munduko Herrien arteko artikulazioa eginez, eta nazionartekotasun edo internazionalismo berria gauzatuz.
|
|
|
Banku moneta erabiltzen duten ekonomia mota guztietan, alegia,
|
egun
munduko estatuguztietan, bankuek sortua da moneta.
|
|
|
gure gizarte modernoa zenbat eta konplexu, anitz eta espezializatuago bihurtu, hainbat eta presio handiagoa ere sortzen da gure liburutegiak bilakaera horri egokitzeko. Izan ere, gaur
|
egun
munduan zehar gero eta liburutegi gutxiago dago han eta hemenka argitaratzen diren liburu guztiak edo gehienak bere baitan fisikoki biltzeko asmoa dutenak. Bestalde, arloka edota gaika antolatutako liburutegiek emaitza onak lortu dituzte.
|
|
2001
|
|
|
Alfarotik hemengo muturrera 120 kilometro daude. Gaur
|
egun
mundu osoan bilatzen dena kontsumitzaileari zer hartzen ari den azaltzea da. Bai, ardo hau Errioxakoa da, baina zer aldetakoa, goikoa, behekoa...?
|
|
|
Arazoa zera da, suitzarrak lehenbizi Emmenthal esportatzen hasi zirela, eta gero Gruyere, eta bien zaporea antzekoa denez kanpoko erosleak zulorik gabeko Gruyere faltsua zela pentsatzeari ekin zioten. Ondorioz, esportaziorako zuloak egiten zaizkio, eta gaur
|
egun
munduko Gruyere ia guztiak zulodunak dira, suitzarrek jaten dituztenak ezik.
|
|
|
hor da globalizazioa, munduaren kutsadura, teknologia berriak, kultura, emigrazioa... osagai berriak sortzen dira eta horien aurrean kokatzeko modu desberdina dute ezkerrak eta eskuinak. Baina Europako ezkerra ideologorik gabe dago, eta gaur
|
egun
munduan dauden osagai berriekin ezkerra berrosatu behar da
|
|
|
Askotan, goizean goiz jaiki bezain laster, galdetzen omen dio bere buruari: zer ari da gertatzen gaur
|
egun
munduan. Garai batean bakezale ziren herriak, zergatik dabiltza orain gerra eta borrokan nahastuta?
|
|
|
Hauek osatzen dute: korakana (Eleusine coracana), azeri buztan artatxikia (Setaria italiarra), kodo mijoa (Paspaluminscrobiculatum), mijo arrunta edo prosoa (Panicum miliacum), um), mijo txikia (Panicum sumatrense) eta arrozaloen edo saochletxoa.Gaur
|
egun
munduan ekoizten diren giza kontsumorako pikorren% 1 baino gutxiago dira mijo txikiak. Hori dela eta, ez dira garrantzitsuak munduko elikagai ekoizpenari dagokionez, nahiz eta funtsezkoak izan nekazaritzako ekosistemetan elikagai labore gisa.
|
|
|
Egungo
|
egunean
munduan nazio gutxi izango da India bezain jainkozale. Eguneroko bizitza, familiako harremanak, gizarteko gorabeherak, jaiak eta urte barruko eginkizunak Jainkoa deituz eta Jainkoari begirune erakutsirik egiten dira.
|
|
|
zuzenak, agerian daudenak, eta zeharkakoak, erritmo sakonean oroen subkontzientean higadura sakona eragiteko modukoak. Bizi baloreak ere mendratuz eta ahituz doazelarik, euskararen berreskurapena, ezinbestean, haiei uztarturik dakusat sormenean; edukiez eta moldez
|
egun
munduak behar duenbe rdintasunberezitasunelkartasunezko ildotik. Hor erakutsi behar dugu nor garen.
|
|
2002
|
|
|
Txiki txikitatik liluratuta begiratzen zion izadiari, eta hain maite zuenez, fisika ikasketak burutu zituen barrutik ezagutzeko. Gaur
|
egun
munduko liderrik handienetako bat dugu lurraren alde borrokan ari direnen artean. Donostian izan zen Eusko Ikaskuntzak gonbidatuta.
|
|
|
3 Bake ikasketen eta gatazka konponbidearen inguruan AEBetakounibertsitateek duten nagusitasuna kezkagarria da. Ezin dugu inolazere ahaztu gaur
|
egun
munduan dauden gatazka askoren atzean AEBetakoenpresen eta Gobernuen interesak suma daitezkeela. Bestalde, horrek munduko beste unibertsitateen gabezia uzten du agerian.
|
|
|
Argi dago gaur
|
egun
munduko bazterretara begiratu bat emanez gero, bi mutur horietako bat nagusi dela. Mendebaldea izenaz ezagunak izan diren gizarteetan, mendetasuna eta itxikeria teknikaren alde bateko gailentasunagatik etorri
|
|
|
Berlingo harresiaren erorketarekin batera, asko eta asko izan ziren mundua bat eta bakarra izatera kondenaturik zegoela eta eredu bakarraren arabera funtzionatzera deituta zegoela uste eta idatzi zutenak; aitzitik, gaur
|
egun
mundua askotarikoa da eta kulturarteko eztabaida eta elkarlana beti bezain beharrezkoa da.
|
|
|
Chamiek esan zuen gaur zaila dela hain pertsona zaharrak aurkitzea, baina gero eta gehiago ikusiko dutela esan zuen. Ehun urte baino gehiago dituzten pertsonen kopurua gaur
|
egun
munduan bizi diren 210.000 pertsonatik 2050ean 3,2 milioi izatera pasatuko dela kalkulatzen da. Populazioaren zahartzea ugalkortasun tasen beherakadagatik eta hilkortasun tasen murrizketagatik gertatzen da, Chamieren arabera.
|
|
|
Horregatik, Aniztasun Biologikoa Kontserbatzeko eta Modu Iraunkorrean Erabiltzeko Espainiako Estrategiaren plan sektorialak onartzeko eta garatzeko eskatzen dute. Arriskuan dauden ugaztunak Bestalde, Nazio Batuen txosten batek ohartarazten du gaur
|
egun
munduan dauden ugaztunen laurdena 30 urtean iraungiko dela, haien habitatak suntsitu eta espezieak munduko alde batetik bestera sartu direlako. Zortzi hegazti espezietatik bat ere desagertzeko arriskuan dago, baita 5.000 landare ere.
|
|
2003
|
|
|
Baina hondamen izugarri hori gertatzen ari da, eta badirudi inori ez zaiola axola. 5.000 hizkuntzek diraute bizirik gaur
|
egun
munduan zehar, baina 400era ez dira iristen ohiz idazkera erabiltzen dutenak, ezta 600era 100.000 hiztun baino gehiago dauzkatenak. Hau da, 4.000 baino gehiago dira 10.000 hiztun baino gutxiago dituzten hizkuntzak.
|
|
|
Gaur
|
egun
munduan ekoiztutako janarien herena ureztapen lurretarik dator.
|
|
|
Globalizazioaren garai honetan nekazaritzak hartu duen moldea nolakoa izanden eta zein ondorio izan dituen hegoaldeko elikaduraren egoeran eta bere garapenaukeretan aztertuko dugu. Horretarako, lehenbizi gaur
|
egun
munduan gosea etaazpielikaduren arazoa zer nolakoa den aztertuko dugu, arazoaren larritasun mailaeta banaketa geografikoa azpimarratuz. Ondoren, hegoaldeko nekazaritza sektorearen bilakaera aztertuko dugu, bertan nagusitu diren politikak azaltzeko.
|
|
|
Zientzia eta ezagutza teknikoaren aro honetan oraindik gabezia izugarriak hautemandaitezke hainbat herrialdetan eta gose direnak edo azpielikatutakoen kopurua handiada. FAOren arabera1, gaur
|
egun
munduan 840 milioi pertsona bizi dira azpielikatuta eta gosea modu iraunkorrean jasaten, horietatik 174 milioi umeak dira.Gosea diren gehienak garapen bideetako herrialdeetan bizi dira, 799 milioi, hainzuzen; baina gosearen eragina nabarmen hedatu da transizio ekonomiak deiturikolehengo Sobiet Batasuneko eta Ekialdeko herrialdeetan (30 milioi), herrialde garatuetan diren 11 milioi ahazteke.... Egoera lazgarri horri aurre egiteko borondatea agertu zuen nazioarteko komunitateak 1996 urtean FAOk sustatu zuen ElikadurarenMunduko Goi bileran (EMG), eta 2015 urterako gose direnen kopurua erdirajaisteko konpromisoa hartu zuen.
|
|
|
Hori dela eta, AEXPAINBAk abian jarri du martxoaren hasieran jarriko dudan proiektu hau. Programa lanean integratzen saiatuko da, gaur
|
egun
mundu guztiak teknologia berrien gurdira igo behar baitu. Internet informazioz eta irudiz betetako mundu baterako sarbidea da, “ikaragarri bisuala da, eta horrek interesa sortzen die, atentzioa ematen die”.
|
|
|
Haren ustez, historia garaikideko paisaia ingelesaren suntsiketa aurrekaririk gabeko bandalismoarena da. Bestalde, Lester Brown World Watch Instituteko zuzendariak esan du 2050 urterako 400 milioi tona zereal inportatu liratekeela Txinak, gaur
|
egun
mundu osoan baino gehiago. Garapen bidean dauden herrialdeetan, bizi itxaropena 40 urtetik 72ra igaro da mende erdian bakarrik.
|
|
|
Horrelako lehergailuak debekatzen dituen konbentzio bat dago, 141 naziok sinatua, baina herrialde batzuek arma mota hori egiten jarraitzen dutela jakin dute. Martin Barber Meatzeei buruzko Jarduerak Koordinatzeko Zentroko zuzendariak esan du gaur
|
egun
mundu osoan dozenaka milioi meatze daudela gordeta. Barberrek gaineratu du Afganistanen garatu dela meatzeen desaktibazio eragiketa handiena, eta, horri esker, gutxitu egin da lehergailu horiek hildako pertsonen kopurua.
|
|
2004
|
|
|
Eta hirugarrenean, berriz, gure gaur egungoan, berriro ahozkotasuna legoke puntaren puntan. Ahozkotasun hori, jakina, ez litzateke lehen arokoaren berdina, gaur
|
egun
mundu guztiak baitaki irakurtzen eta idazten. Bigarren mailako ahozkotasuna litzateke, beraz, gure egunotakoa, idatziaren ezagutzaren saldan egositakoa, eta ez lehen aroko ahozkotasun gordin hura.
|
|
|
Gaur
|
egun
munduan jaun eta jabe den Estatu motaren egituran eta erabidean hizkuntza aniztasunak lekurik ez baldin badu, nahiz eta Estatu horien agintepeko eremu politikoan hizkuntzak bat baino gehiago izan, hizkuntza politikaren ildoak eta estrategiak aldez aurretik ezagunak ditugu. Azken beltzean, Estatuaren ezpaleko ez diren etnia hizkuntzak tokiz kanpo baitaude espazio politiko horien antolamenduan.
|
|
|
145 Jose Mari Pastor: ?
|
Egun
munduan mintzatzen diren 6.500 bat hizkuntzen herenak desagertu egingo dira datozen hamarkadetan. Horixe entzun berri da Halle hirian eginiko Sprachkontakt jardunaldietan.
|
|
|
Gaur
|
egun
munduan dagoen kontsumo nahia erritmo jasanezinean mantentzen da, Worldwatch Institutuak argitaratutako “2004ko munduaren egoerari buruzko txostena” k adierazten duenez. Zehazki, “Zenbat da nahikoa? ” izeneko kapituluan adierazten da Lurra baino hiru aldiz planeta handiagoa litzatekeela egarri kontsumista globala asetzeko, mendebaldeko eredua errepikatuko balitz.
|
|
|
Txostenak dioenez, egunero 184 pertsona hiltzen dira hondamendi naturalengatik. Gainera, dio hondamendi horietako asko saihets daitezkeela, nahiz eta gaur
|
egun
munduko populazioaren ia% 75 “aldian behin lurrikara, zikloi tropikal, uholde edo lehorte baten eraginpean egon”. 1,5 milioi pertsona baino gehiago hil ziren fenomeno natural horien ondorioz 1980 eta 2000 bitartean; gehienak Koreako, Armeniako, Etiopiako, Hondurasko eta Sudaneko Errepublika Demokratikoan.
|
|
|
Erakundearen kalkuluen arabera, gaur
|
egun
munduan 34 eta 46 milioi lagunek dute hiesa.
|
|
|
Munduko Osasun Erakundeak (OME) atzo ohartarazi zuen Giza Immunoeskasiaren Birusaren (GIB) kontrol faltak izan ditzakeen ondorio “katastrofiko” sozial eta ekonomikoak; izan ere, GIB birusak hiesa eragiten du, eta adierazi zuen kasu gehienetan “babesik gabeko harreman heterosexualetan” kutsatzen dela. Atzo emandako “Munduko osasunari buruzko 2004ko txostena” lanean, OMEk adierazi du gaur
|
egun
munduan 34 eta 46 milioi pertsona daudela GIBaren eramaile, eta horietatik bi Afrikan bizi direla. Gaixotasun horrengatik guraso bat edo biak galdu dituzten haurren kopuruak okerrera egin dezakeen krisi bati aurre egiten dio kontinente honek.
|
|
2005
|
|
|
Egunotan, azkena: Unescoren ustez, gaur
|
egun
munduan hitz egiten diren sei mila hizkuntzetatik ia gehienak hilda egon daitezke mende hau bukatzerako, eta prozesu horretan Internetek eragin sekulakoa izango omen du. Aurreikuspen apokaliptiko horren aurrean nik ez daukat hemen aldarri bat egitea beste biderik:
|
|
|
Gaur
|
egun
mundu osoan milioika pertsonek homeopatiara jotzen dute, milaka medikuk praktikatzen dute eta herrialde batzuetan, Frantzian esate baterako, Gizarte Segurantzak kostuaren dirua itzultzen dio erabiltzaileari.
|
|
|
Dena dela, Xabier Munibek sortu zuen erakunde sozial berria eta bertako kide ziren Euskal Herrialdeetakoek gehi Ameriketan edo Europako beste erresumetan bizi zirenek bascongado izatearen harrotasuna eta nortasuna erakusten dute. Munibe gizon praktiko eta politiko legez ageri zaigu. lrurac bat, laurak bat, zazpiak bat izan dira hari bereko aldarrikapenak gaur
|
egun
mundu mundializatuan euskaldunok bat, agian izan luke.Herri Adiskideen elkartean (Real Sociedad Bascongada de Amigos del País) hasieran gogoeta sozialak, historikoak eta politikoak egiten saiatu ziren, baina aurrerantzean gai hauek bazterturik ageri dira, zientzia aplikatuen eta teknologi gaien mesedetan. 1765eko apirilaren 18ko Herri Adiskideen batza rrean elkarteko idazkariak, M. Olasok memoria bat agertu zuen izenburu honekin:
|
|
|
Gaur
|
egun
munduko leku guztietan lan egiten duten milaka GKEk proiektuak garatzen eta herri osoei laguntzen jarrai dezakete, boluntarioen lanari esker, pertsona anonimoen lanari esker. Pertsona horiek zeregin erabakigarria dute eraldaketarako gizarte eragile gisa, haien ekintzak beti bilatzen baitu eraldaketa.
|
|
|
Ideia bere herrialdean ezagututa, Mollisonek Permaculture Institute sortu zuen, eta mundu bira bat hasi zuen ideia hori zertan zen eta nola gauzatu azaltzeko. Gaur
|
egun
mundu osoan ditu irakasleak eta jarraitzaileak, eta herrialde batzuetan nekazaritza eta plangintza politiketan erabiltzen da. Adibide gisa, Zimbauek permakultura erabiliz diseinatutako 60 eskola ditu, eskola curriculumak garatzeko unitatean lan egiten duen talde nazional batekin.
|
|
|
Eta gehiengoak erabakitzen duena egokiena izateko joera du. Irizpide horretan oinarritu zen Google bilatzailea antolatzeko (bere ospearen arabera sailkatzen ditu orriak), eta, hari esker, gaur
|
egun
munduko Interneteko enpresa handiena da. Library Thing da… Librea.
|
|
|
Hiru erakunde horiek 2003an hasi ziren, baina Elikaduraren Munduko Gailurretik ekin zioten lanari. Medinaren hitzetan, helburua da “agintariei eragitea, 2015erako, gaur
|
egun
munduan dauden 825 milioi pertsona gosetiak 520 milioira murrizteko, eta ez 750 milioira, gauzak aldatzen ez badira gertatuko den bezala”. Elikadura burujabetza Helburu hori lortzeko, liburuak proposatzen du nekazaritza eta abeltzaintzako politikak ez daitezela produktibitate parametroetan oinarritu, baizik eta elikadura subiranotasunaren eta ingurumena errespetatzearen ikuspegia izan dezatela, herriek elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko beren estrategiak izan ditzaten.
|
|
|
Nutrizioan eta osasun publikoan aditu gisa, ekarpen garrantzitsuak egin ditu metodologian eta kontzeptuetan. Berea izan zen Nutrizio Egoera Hobetzeko Zentroak sortzeko ekimena, gaur
|
egun
mundu osoan zehar zabalduta direnak. Venezuelan nutrizioa erakunde mailako ardura bihurtzearen egileetako bat izan zen –Venezuelako Nutrizioaren Institutu Nazionalaren fundazioan parte hartu zuen–.
|
|
2006
|
|
|
Maiatz honen 3an edo entzungo du irakurleak ARGIA hau eskuetara iritsiko zaion
|
egunetan
munduko herrialderik behartsuenetako bat den Txaden Deby Itno hautatu dutela lehendakari, berriro. Oposizio guztiak bozketa boikotatzea erabaki du eta Itnok atera behar du garaile, baldin eta tarte horretan jauregian estatu kolperen bat eman ez badiote, edo Sudango mugatik abiatuta matxinoek ezustekoren bat.
|
|
|
Teknologia berrien zabalkundeak eragin handia izan du gure gizartean eta, noski, baita arte munduan ere. Artea sortu eta artearekin esperimentatzeko aukera berriak eskaini dizkigu, eta gaur
|
egun
mundu honek eskaintzen dituen aukerek ez dute orain dela 20 urtekoekin zerikusirik. Artelekun teknologia berri horiek guztiak integratzen saiatu gara, eta horregatik garrantzia handia eman diogu digitalizazioari eta ikus entzunezko munduari.
|
|
|
Geroztik, soinua biltzeko teknologia hobetzeari eta banda zabalaren (ADSL eta haria, batik bat) bidezko konexioa jeneralizatzeari esker,
|
egun
mundu zabaleko zeinahi tokitan den erabiltzailearekin hitz egin dezakegu arazo berezirik gabe.
|
|
|
Laborantza nagusiak Frantzian eta Portugalen, hurrenez hurren, lau eta bost urteko etenaldiaren ondoren, Bt arto ereintza berrabiatuko da. Gaur
|
egun
munduan sei barietate transgeniko merkaturatzen dira (soja, artoa, kotoia, koltza, kalabaza eta papaia). Iranen 2004an onartu eta adoptatutako Bt arroza da laborantza eremu handiena dutenetako bat.
|
|
|
Nekazaritzako baliabide genetikoek gainbehera handia izan dute aspalditik, mundu osoko elikagaien horniduran. Guztira, 12 laborek, besteak beste, garia, arroza, artoa eta patata, gaur
|
egun
mundu osoan kontsumitzen diren kalorien %80ra iritsi behar dute.
|
|
|
Nolakoa da zure ibilbidea? 1969ko maiatzean Nazioarteko Emaus elkartea sortu zen, eta gaur
|
egun
mundu osoko 40 herrialdetako 300 talde baino gehiago biltzen ditu. Eta 1980ko udan hasi zen gazte talde bat Errenterian (Gipuzkoa) altzari zaharrak eta arropak biltzen, mundu osoan Emausko ehunka taldek egiten zuten bezala, lurraldean talde egonkor eta iraunkor bat eratzeko oinarriak finkatzeko.
|
|
|
Hala ere, industrializazio bidean dauden herrialdeetan, hala nola Txinan edo Europako ekialdeko herrialde batzuetan, non ikatza energia iturri garrantzitsua baita, arazo larria da oraindik hiri batzuetan. “Smog fotokimikoa” fenomeno arrunta da gaur
|
egun
munduko ia hiri guztietan Bestalde, “smog fotokimikoa” fenomeno arrunta da gaur egun munduko ia hiri guztietan. Nitrogeno oxidoek eta konposatu organiko lurrunkorrek (KOL) eguzki argiaren aurrean erreakzionatzen dute, eta aerosolen eta gasen nahasketa kaltegarria sortzen dute (ozono troposferikoa, formaldehidoa, zetonak eta abar).
|
|
|
Hala ere, industrializazio bidean dauden herrialdeetan, hala nola Txinan edo Europako ekialdeko herrialde batzuetan, non ikatza energia iturri garrantzitsua baita, arazo larria da oraindik hiri batzuetan. “Smog fotokimikoa” fenomeno arrunta da gaur egun munduko ia hiri guztietan Bestalde, “smog fotokimikoa” fenomeno arrunta da gaur
|
egun
munduko ia hiri guztietan. Nitrogeno oxidoek eta konposatu organiko lurrunkorrek (KOL) eguzki argiaren aurrean erreakzionatzen dute, eta aerosolen eta gasen nahasketa kaltegarria sortzen dute (ozono troposferikoa, formaldehidoa, zetonak eta abar).
|
|
|
Hildakoen kopuruari eta larritasun fisikoari dagokionean, egun Balkanetan bizitzen ari den gatazka ez da azken urteetako odoltsuena, eta beharbada ezta gaur
|
egun
munduan pizturik eta sutan dagoen gerrarik gogorrena ere. Ez da, beraz, hildakoek, zaurituek eta iheslariek sentiarazitako errukia benetan desosegatzen nauena.
|
|
2007
|
|
|
Ekosistema eskuinean dagoelako ez da nabarmentzen. Gaur
|
egunean
mundua hartzen ari den tankera oso egokia da eskuinarentzat. Horregatik ez dago krisi ideologiko sakonik eskuinean, ezkerrean baizik.
|
|
|
Ondo eiten ez dunak eamangoitu266 penak. Lau
|
egun
mundu ontan izan gaitezen onak.
|
|
|
Esan biar det momentu ontan danori berso onekin, gaurko
|
egunian
mundu onetan egin nuala nik ekin.
|
|
|
Lau
|
egun
mundu ontan dirala pasatzen, askoetan aztu eta gerala bizitzen.
|
|
|
Lau triste
|
egun
mundu onetan ein biaitugu302 pasatu.
|
|
|
Hurrengo
|
egunean
munduaren amaieran izartu gara. Leku ederra, benetan ederra.
|
|
|
Honelako partikula ezegonkorrak, atmosferako atomo eta izpi kosmikoen arteko interakzioetan edo partikula azeleragailuetako energia handiko talkatan sor daitezke. Eta, kasu honetan,
|
egun
munduan dagoen partikula azeleragailurik indartsuena erabiliz lortu dituzte, hain zuzen ere. Aurkikuntza honek, quarken teoria baieztatzeaz gain, quarketatik abiatuta materia nola eratzen den ikertzen lagunduko du, bai eta quarkak lotzen edo banatzen dituzten indar nuklearrak hobeki ezagutzen ere.
|
|
|
Gure artean nagusi den pluraltasunaren kontzeptuak, ordea, ez dio errealitate historiko eta nazional horri erreferentziarik egiten; aitzitik, kulturarik gabeko gizabanakoaren fikzioan du bere iturri ideologikoa.Zehaz dezagun, bada, desberdintasunaren berdintasuna bakarrik dela, auzi honetan, bide demokratikoa. Bestea, gaur
|
egun
mundua eratzeko dagoen nazio estatuarenestatus internazionala, totalitarismoaren hondamendia da. Mundua herri, hizkuntzaeta kulturen hiltegi bihurtu duten honetan hilotzak eta hil hurren daudenak zenbatdiren ondo asko daki irakurleak honezkero.
|
|
|
Areago, munduko pobrerik pobreenak eta aberatsik aberatsenak alderatuz gero, proportzioa 1etik 180ra pasatzenda. Egoera hori
|
egun
munduan nagusi den sistema sozial eta ekonomikoarenondorioa da; hau da, mundua egituratuta dagoen moduarena.
|
|
|
Txertoa “oso denbora gutxian gauzatuko da, hiesaren ikerketan eta tratamenduetan aurrerapauso handiak eman baititugu; asko dakigu gaixotasunari buruz, eta bide onetik goaz” esan zuen Gatellek, Bartzelonako Ospitale Klinikoko Gaixotasun Infekziosoen Unitateko burua ere bada. Ikertzaile espainiarraren iritziz, txertoa, gaur
|
egun
mundu osoan 30 bat laborategik lan egiten dutena, “eraginkorra izango litzateke pazienteen ia %100ean, eta garrantzi handia izango luke garapen bidean dauden herrialdeentzat, horietan planetako gaixoen %90 bizi baita”. Gatellek onartu zuen, ordea, oraindik ez dela aurkitu hiesaren aurkako txertorik “gripearen edo poliomielitisaren antzekoa”, baina laster bitarteko zerbait erabiliko dugula, gaixotasuna kutsatzea eragotziko ez duen txerto bat, baina gaixotasunaren bilakaera arinduko duena”.
|
|
|
Twitter.com gunean dagoen aplikazioa, adibidez, oso oso erabilia da
|
egun
mundu osoan. Euskal Herrian ere, Korrika hasi zen egunetan euskaldun batzuk sare txiki bat osatzen hasi ziren, Korrika bere etxe ondotik igarotzen zenean kontatzen hasteko; eta ordudanik, sarea hedatuz joan da, aplikazio berriak sortu dira... eta what are you doing?
|
|
2008
|
|
|
Panettik zuzenean bidaiatu zuen Rosariotik Bilbora, 2002 hasieran bukaeratik senarra Bartzelonan eta Bilbon egona zen. Ahalegin handiak eginez atera dira aurrera;
|
egun
Munduko Emakumeak elkartearen izenean hitzaldiak ematen eta inkestak egiten dihardu, baina ez du lortu ingeles irakasle moduan aritzea. Dena den, egonkortu egin direla dio," ez hainbeste ekonomikoki, espiritualki baizik".
|
|
|
Bi mundu gerratan txiklegaiaren garraioa babestua egiten zen Mexikotik AEBetara, hortik atera kontuak zenbaterainoko garrantzia zuen.
|
Egun
mundu zabalean sortzen duten sarraski ugaritan antzera jarraitzen dute, matrailezurra dantzatzen, keinuekin ere kolonizazioan. Polimero eta gozagarri sintetikoekin eginak dira, ordea, egungoak.
|
|
|
4 Oso zaila da ingelesdunen kopurua jakitea, gaur
|
egun
mundu mailako lingua franca baita.
|
|
|
Eta horrek esan nahi du partikula hori detektatzeko eragin behar duten talka oso energia handikoa dela. Hortaz, bi azeleragailu daude gaur
|
egun
munduan horrelako esperimentu bat egin ahal izateko: Tevatron izenekoa eta orain martxan jarriko duten LHC ospetsua.
|
|
|
Deskargua egin arteiño, etzuen utzi bere konzientziak sosegatzera, anarteraiño bethi eman zioen garri eta narrio. Ezta egungo
|
egunean
mundua hunein sentikor eta konzientziatsu.
|
|
|
–(Se observan características que a Rusia) no permiten desahuciarla para siempre de la posibilidad de un porvenir democrático?? 53 Historialariek Errusiarentzako nahi dutena demokrazia da, biolentziaren erabilera eza, jendearen bizi baldintzak hobetu daitezela, etab. Baina ez dirudi bide hori daramanik, guk justu kontrakoa esango genuke. Gaur egungo Errusiak ez dauka zerikusirik Mendebaldeko Europako herrialdeekin eta ziur asko gaur
|
egun
mundu mailan zilegitasun maila altuena ematen duen erregimen politikoa demokrazia izango ez balitz, Errusian aurkitzen dugun erregimena ez lukete irudi horren pean ezkutatuko. Errusia berri bat da.
|
|
|
Horregatik, NBEren Nekazaritza eta Elikadurarako Erakundeak (FAO) mintegi bat antolatu du Thailandian, sektore horrek Asia Pazifikoan izan dezakeen garapen potentzialaz eztabaidatzeko. Intsektuen giza kontsumoa oso ohikoa da gaur
|
egun
munduko leku askotan. Hala, gutxienez 527 intsektu kontsumitzen dira Afrikako 36 herrialdetan, Asiako 29tan eta Amerikako 23tan.
|
|
|
Topaketa honetan parte hartzen duten adituak estrategiak definitzen saiatzen dira, duela 8.000 urte baino gehiago Peruko goi lautadan sortu zen elikagai baten ekoizpen sistemen produktibitatea eta jasangarritasuna handitzeko. Patata kontsumoa asko zabaltzen da garatzen ari den munduan, gaur
|
egun
munduko uztaren erdia baino gehiago ekoizten baitu, eta bertan hazteko erraztasunak eta organismoari ematen dion energia handiak produktu komertzial baliotsu bihurtu dute milioika nekazarientzat. Perun bertan, elikagaien prezio altuek Gobernua bultzatu dute gari inportazio garestiak murriztera eta herritarrak paper irinarekin ogia kontsumitzera animatzera.
|
|
|
klima aldaketa. Gaur
|
egun
mundu osoan espezie asko mehatxatzen dituen fenomeno berak lagundu zuen mamut iletsua itzaltzen. Hipotesi horren arabera, globoa azken glaziazio aldiaren ondoren berotzeak nabarmen murriztuko zituen mamutak egoteko habitat egokienak, ia desagertzeraino.
|
|
|
Hiru milioi haur inguru erabiltzen dira gaur
|
egun
munduko gatazka armatuetan, ACNURen (Nazio Batuen Errefuxiatuentzako Goi Mandataria) kalkuluen arabera. Agni Castro Pita Espainiako ordezkariak gogoratu du ez dagoela arazo horri buruzko datu ofizialik.
|
|
|
American College of Rheumathology ren datuen arabera, munduko biztanleen %2 eta %4 artean fibromialgia dute, nahiz eta beste iturri batzuek %3 eta %6 artean hitz egiten duten. Espainian milioi eta erdi pertsona inguruk pairatzen dute gaixotasun hori, eta gaur
|
egun
Mundu Eguna ospatzen dute. Irudia:
|
|
|
isoniazida eta errifanpizina. Gaur
|
egun
munduko TB MR kasuen %2 bakarrik diagnostikatzen eta behar bezala tratatzen direla kalkulatzen da, batez ere laborategiko zerbitzu egokirik ez dagoelako. Aste honetan iragarritako ekimenek ehuneko hori zazpi aldiz edo gehiagotan biderkatu lukete, eta gutxienez %15ean utzi, sustatzaileen arabera.
|
|
|
Hala ere, espero da hurrengo erregularizazio komunitarioak eta 3G terminalen eredu berriek merkatu hori bultzatzen lagunduko dutela, autoreek SINC plataformari adierazi zioten. Europako Batasuneko mugikorren% 5ek baino gehixeagok dute UTMS teknologia; GSM teknologia, berriz, arrakasta handia izan zuen, eta gaur
|
egun
munduko estandar teknologikoa da, batez beste% 100eko ezarpena gainditu baitzuen. Atzerapen horren arrazoi nagusia da bi teknologien hastapenak oso desberdinak izan direla.
|
|
|
1983 urtean identifikatu zen GIB birusa, eta 1985 urtetik aurrera zabalkunde nabarmena izan zuen mundu osoan. Egun, Mexikoko batzarrean aditzera eman dituzten datuen arabera, 33 milioi lagun daude
|
egun
munduan GIB birusak kutsatuta, eta iaz 2,7 milioi pertsona hil ziren hiesaren ondorioz.
|
|
|
Hori beste gauza bat da. Baina hutsuneak betetzea, gaur
|
egun
munduko literatura eskura daukagunean... Beharbada, Txomin Agirrek hutsuneak betetzen zituen, hori irakurtzen zutenek ez zutelako beste literatura irakurtzeko aukerarik, baina gaur egun... Guk, gure hizkuntzan, aletxo bat jartzen dugu, baina hutsuneak bete...
|
|
|
Halaber, lasterketak ospe handia bereganatu zuen, eta herrialde askotan antzeko probak antolatzen hasi ziren. Gaur
|
egun
mundu osoan zabalduta dagoen proba da, baina Hawaiikoak zapore berezia du.
|
|
|
Ghanan identitatean, inklusioan eta berrikuntzan oinarritutako formula komunikatiboak hobetsi ziren. Ez dira errezeta magikoak, baina bai baliagarriak
|
egun
mundu osoan dauden eten eta desberdintasun komunikatiboak desagertzen laguntzeko. Izan ere, gaur egun oraindik ere Internet ez da guztiz sare globala.
|
|
|
Baina nire musikak berezko historia, geografia eta kondaira du. Ez da beste musikak bezalakoa, nahiz eta
|
egun
munduan dauden musika askoren iturburua izan. Nire musikak 700 urteko baino gehiagoko historia du.
|
|
|
Haatik, bere izendapena jakin aurretik egindako hitzaldian, Merkelen politika gogor salatu zuen kantzilerordeak. Steinmeierren iritzian, CDU CSUk bultzatutako politika ekonomikoak bidea eman diete finantza merkatuetako jarduleei, gaur
|
egun
munduko burtsek eta bankuek pairatzen duten krisialdia eragiteko.
|
|
|
Nahiz eta burtsan balioaren ia %70 galdu duen aurten, Citigroup da gaur
|
egun
munduko bankurik handienetako bat. 352.000 langile zituen irailean eta kaleratzeen ondotik ere 300.000 izango ditu.
|
|
|
Zenbaitetan hildakoak ere izan dira. Hori guztia egiten dute aldatu egin nahi dugulako gaur
|
egun
munduan ezarrita dagoen eredu kapitalista. Interes asko daude tartean.
|
|
|
Berrogeita hamar urte bete ditu William Higinbothamen Tennis for two bideo jokoak; gaur
|
egun
munduko dirutza handienetakoa mugitzen du bideo jokoen merkatuak.
|
|
|
Asmakizuna oso garrantzitsua ez zelakoan ez zuen patentatu. Hala eginez gero, gaur
|
egun
munduko gizonik aberatsenetako bat litzateke.
|
|
|
Mundu tribala izan garen arren, zibilizazioa hedatu ahala herriak desagertuz joan dira.
|
Egun
munduko biztanleen %10 baino ez da indigena. Hauetako gehienak desagertu egingo dira.
|
|
|
" aretoa bera nahiko informala da, galeria baten seriotasunetik urrun dago. Hala, askeago sentitzen naiz erakusketa hau eskaintzerako orduan". Bere ibilbidean zehar margo lan, eskultura eta grabatu klasikoak egin ditu Izak, baina
|
egun
mundu digitalean murgilduta dabil Iza. Obra grafikoak egiten ari da:
|
|
|
Ekonomian doktorea eta EHUko irakasle Roberto Bermejok gaur
|
egun
munduak energiaren inguruan bizi duen egoera eta arazoa azaldu zituen. Bere esanetan," mundu mailan energia aztertzen duten zenbait adituren iritziz, hirugarren krisi energetikoaren atarian gaude" adierazi zuen Bermejok.
|
|
2009
|
|
|
Badira bestelako hirigintza politika babesten duten ereduak, Finlandiakoa kasu Pasaiako kanpo portua proiektatzeko, adibidez, eredu hori jarraitu zuten. Herrialde txikia izanda (5.300.000 biztanle), 70eko hamarkadan hasitako modernitaterako jauzia hango arkitektoen eskuek landu zuten, eta gaur
|
egun
mundu mailan erreferente bihurtu dira. Azken finean, egin jakitea (know how) ikusgarria erakutsi dute bertakoek, eta horrek mundu mailan izena eman die, urte askotako lanaren ondoren, hori bai.
|
|
|
Beraz, gainditu egin behar da oztopo hori. Gaur
|
egun
munduan erabiltzeko gai den hizkuntza bat edukitzen jarraitu nahi badugu, aurrera egin behar dugu. Bestela, gureak egin du.
|
|
|
Mundu globala eta hizkuntza aniztasuna izan ditugu hizpide orain arte, baina, zertan da gaur
|
egun
mundu arrano hori komunikazio kontuei dagokienez (hedabideez ari gara orain). Unibertsoa gobernatzen omen duten bulkada nagusi biak antzeman daitezke arlo honetan ere:
|
|
|
Ingurumenaren Nazioarteko
|
Eguna
mundu osoan ospatzen da eta ehunka ekitaldi eta ekimen antolatu dira horren kontura.
|
|
|
Bestalde,
|
egun
munduak aurre egin behar dien erronken artean Erregeak aipatu ditu: Terrorismoaren gaitza, krisi ekonomikoa, klima aldaketa, pandemiak eta droga trafikoa.
|
|
|
Karbono dioxidoaren (CO 2) isurketa eskubideen merkatua 2005ean jarri zen martxan Europan, eta gaur
|
egun
munduan dauden era horretako merkatuen artean garrantzitsuena da. Hain zuzen, Europako Batasunaren ingurumen politikaren barruan, Kyotoko Protokoloak ezartzen dituen helburuak lortzeko ezinbesteko tresna da karbono dioxidoaren isurketen salerosketa.
|
|
|
Irudika genezake gizaberetxoaren arbaso hankabikoa,
|
egunez
mundurik hara sabanan ibilki jaki bila, bat batean buruz buru patariren bat arerioa ikusi eta tximista batean asmatu, kreatu, beharrean zer egin bere burua eta lagunak salbatzeko.
|
|
|
/ Edonola ere, eraikinaren bizitzan fase bat ixteaz batera, beste bat ireki zen. / Gaur
|
egun
mundu mailako enpresa garrantzitsuenetako batzuk bulegoak dituzte hemen, eta puntako orduetan 40.000 pertsona inguru pasatzen da hemendik.
|
|
|
Gaur
|
egun
munduan zehar milaka gazterentzat eredu den testuinguru ukaezinbilakatu da kirola, praktikari zein zaletasunari dagokienez: bai sortzen duenpartaidetzagatik, baita gure gizartean duen oihartzunagatik ere.
|
|
|
Horretarako, ekitaldi ludikoak eta erreibindikatzaileak egingo dira herrialdeko hiriburu nagusietan, globo urdinak eta berdeak botako dira, ijitoen banderaren koloreak bezala, eta ijitoen komunitatea ordezkatzen duen alaitasuna emango zaio ospakizunari. Plan estrategikoa Ijitoen Nazioarteko
|
Eguna
mundu osoan ospatzearekin batera, Ijitoen Idazkaritza Fundazioak bere Plan Estrategiko Instituzionala aurkeztu zuen berriki. 2009/ 2013 aldian aplikatuko da, ijitoen komunitatea sustatzeko, ilusioak berritzeko eta orain arteko konpromisoak sendotzeko.
|
|
|
Haren parasitoak, “Anopheles” eltxoak kutsatuta, 500 milioi pertsona baino gehiago kutsatzen ditu urtero, eta milioi bat pertsona baino gehiago hiltzen ditu. Saharaz hegoaldeko Afrikak jasaten du gaixotasunaren zama handiena, gaur
|
egun
Mundu Eguna ospatzen baitu, baina Asian, Latinoamerikan, Ekialde Ertainean eta baita Europako zenbait lekutan ere. Malariak eragindako heriotza gehienak bost urtetik beherako haurretan gertatzen dira, eta, emakume haurdunekin batera, horiek dira populazio talde ahulenak.
|
|
|
Ikertzaileak uste du gaur egun hiru energia iturri bakarrik daudela munduko beharrak asetzeko. “Erregai fosilak, gaur
|
egun
mundua gobernatzen dutenak; energia nuklearra eta eguzki energia fotovoltaikoa, munduaren itxaropen handia dena. Beste berriztagarriak txikiak dira”.
|
|
|
Ibarretxe lehendakariak, berriz, minbiziaren kontrako borroka
|
egun
munduak duen erronka nagusietakoa dela adierazi zuen. Bide horretan oso garrantzitsuak dira prebentzioa eta diagnostiko goiztiarra.
|
|
|
Egia da gaur
|
egun
mundu bazter honetan bizi garen askorentzat estatua Francoren kume zuzena zela, haren hatzaparrek gobernatutako izakia, propio guri kalte egiteko asmatutako tresna. Beraz, gogoz ala ekintzez kostarik kosta kaltetu behar zen zerbait, birrindu behar zen zerbait.
|
|
|
berrikuntza zientifiko oro teknikan, aparailuaren gainean oinarritzen da. Ezer gutxi esaten da ordea Galileoren garrantziaz, gaur
|
egun
mundua ikusteko dugun eran berebiziko garrantzia duen aspektu batez. Paradigma aristotelikoarekin amaitu eta berri bat eraiki zuen, esaldi bakarrean laburbildu ohi dena:
|