|
2023
|
|
|
Egitura sinpleak hautatzen dira eta igorlea adierazkorra izaten da. Kalea, lagunartea, aisialdia dira
|
bere
espazio naturalak.
|
|
|
• Gaztetxoak
|
beren arteko
harreman berrietan jartzeko aukera lantzen da.
|
|
|
• Tokian tokikoa da, eta gertuko beharrak asetzeko,
|
bertako
berezitasunak errespetatzen eta sustatzen dira.
|
|
|
Aurretiko plangintza bat edukiko den arren beti, plangintza hau beti aldatuko da ikasturtean zehar, haur eta gazte bakoitzaren eta taldearen nahi eta beharretara moldatu da eta. Uste dugu taldeak ez badu jarduera
|
bere
nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena. Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Hortik bi alderdi garrantzitsu atera ditzakegu. Alde batetik, hezitzaileak
|
bertakoak
izatea, horrek erreferentzialtasuna sustatuko du. Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere.
|
|
|
Testuinguru hartan Dindaia Fundazioan kezka handia bizi izan genuen. Aisialdiko euskararen sustapenari zegokionez, eta baita Dindaia
|
beraren
iraupenari zegokionez ere. Aisialdiko ekintza guztiak bertan behera geratu ziren.
|
|
|
Euskararen erabilera eta momentu atsegin hauek batzen eta lotzen dituen arloa da aisialdia.
|
Bertan
topa ditzakegun gertaerak, beraz, momentu pribilegiatuak dira erabilera sustatzerako orduan.
|
|
|
Kilikako begiraleek txanda hasi aurretik saio horietarako txostena jasotzen dute (saio bakoitzeko hiru edo lau proposamen biltzen dituena). Programazioaren txostenean edukiak saioz saio jasotzen dira, eta aldi
|
berean
" hodeian" saio bakoitzeko aurkezpenak prest dituzte, gero bideo-deian gaztetxoekin partekatuko dituzten diapositibak.
|
|
|
Atal honetan, gorago azaldu dugun moduan, erabilerari buruzko pertzepzioaz galdetzen dugu. Jakina, pertzepzio subjektiboa da, baina ekintza
|
beraren inguruko
espektatibak neurtzeko balio duela uste dugu.
|
|
|
Azken finean, era askotako eragileak helburu
|
berarekin
norabide berean aritzean datza gakoa.
|
|
|
Azken finean, era askotako eragileak helburu berarekin norabide
|
berean
aritzean datza gakoa.
|
|
|
Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria
|
bertatik
bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua dena ondorioak ateratzeko orduan, horien araberako proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik
|
bertara
eskuratu ahal izateko aukera ematen dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua dena ondorioak ateratzeko orduan, horien araberako proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Oro har, salbuespenekin noski, baina aipatu ditudan eremu horietan guztietan, Bigarren Hezkuntzan, unibertsitatean, Nafarroan, Lapurdin, handiak, txikiak: ikasleek erdaraz egiten dute
|
beren artean
. Egia aitortu behar badut, oso etsigarria da, hainbeste non uste baitut arazoari ezin zaiola gehiago ez ikusiarena egin, eta hala egin dezagun dei egiten diot hezkuntza komunitateari, baita herriari berari ere.
|
|
|
ikasleek erdaraz egiten dute beren artean. Egia aitortu behar badut, oso etsigarria da, hainbeste non uste baitut arazoari ezin zaiola gehiago ez ikusiarena egin, eta hala egin dezagun dei egiten diot hezkuntza komunitateari, baita herriari
|
berari
ere. Aurre egin behar diogu egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena, honek azkenaldian hartu duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena.
|
|
|
Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak
|
berak
duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira. Aspaldi zaigu kezka iturri, euskaraz dakiten eta ikasten duten haur eta gazte euskaldunak ere euskaraz egiteari uzten hasi direla eskola eremutik kanpo, esate baterako.
|
|
|
Bai, baina objektua da, esango dit norbaitek. Hizkuntza ezin zaio pertsona bati" kendu",
|
bere
parte bat da, barnetik dario. Egia da, eta, gainera, balore afektibo bat dauka beti, komunikatzen laguntzen digulako.
|
|
|
Eta horrekin lotuta, euskara ikasgaiaren nolakotasuna erabat eta errotik aldatzeko aldarri ozena, lerro hauetatik. Ezin dugu jarraitu euskara irakasten espainola, frantsesa edo ingelesa erakusten dugun modu
|
berean
. Besterik gabe, ezin dugulako ikasleon" gorrotoa" ren prezioa ordaindu.
|
|
|
Ahozkotasunaz ari garelarik poetikotasuna esaten dugun aldiro, poesia aipatze hutsak atzerakoa eragiten die gurasoei edo irakaskuntzako hainbat profesionali. Pentsatzen dutena adieraziko balute, seguru asko esango lukete ez direla poetak, ez dakitela gauza handirik literaturaz, irakasle soilak direla
|
berak
, ez besterik. Poesia aipatze hutsak zailtasuna iradoki dezake, hizkuntzaren goien gradua, bikaintasun estetikoa, aparteko mundu batera garamatzan arte delikatu bat.
|
|
|
Sehaskako umea, adi adi, aurrean dauzkan hatzei begira. Ez daki
|
bereak
direnik. Hatzak mugitu dira, autonomoak balira bezala.
|
|
|
Bat, bestea, bestea... Umeak ez daki
|
berak
eragin dienik. Agian, ezin dugu jakin, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia dauka buruan:
|
|
|
Ahozkoaren eta idatziaren mekanismoak espresibitatearen mundu
|
berekoak
izanagatik, mundu beraren aurkia eta ifrentzua dira.
|
|
|
Ahozkoaren eta idatziaren mekanismoak espresibitatearen mundu berekoak izanagatik, mundu
|
beraren
aurkia eta ifrentzua dira.
|
|
|
Begien lana eta belarriena ez dira gauza
|
bera
. Begien lanean, irakurketa da nagusi (irakurtzen hasi aurretik, seinalatuz izendatzea, nonbratzea, gauzen izenak esatea edo asmatzea, umeek askotan egiten duten bezala; mundua seinalatzen eta irakurtzen hasten dira, testu idatziak irakurtzen hasi baino lehenagotik).
|
|
|
entzun, ikusi, ukitu, mugitu, laztandu egiten ditu jostailu edo panpina maiteenak, bizidunei bezala hitz egiten die, totelka, hitz doiekin, keinuekin. Helduontzat umea artean ez da hizkuntzaren guztiz jabe, eta guk esango dugu nahi duguna, baina umea primeran moldatzen da eta komunikatzen
|
bere
jostailu eta panpinekin...
|
|
|
Harreman horrek duen garrantziaz. Transmisioaren ontzi
|
berean
egoteaz. Iniziatibak eta kezkak partekatzeaz.
|
|
|
elipsia eta estilizazio izugarrien bidez eraikitako ipuin labur bat ikusten ari da umea kanta apalaren baitan.
|
Bere
irudimena urruti dago oraindik logikatik.
|
|
|
Letra sare batekin errealitatea harrapatu dut. Ez dira lerro hutsak, ama
|
bera
agertu da bat batean paperean". Irene Vallejo, Infinitua ihi batean.
|
|
|
Umea eskolan dago. Aita eta ama nor
|
bere
lanean. Badaki irakurri duena paperean dagoela, gurasoek ez diotela entzungo.
|
|
|
Testuinguruaren garrantziaz ohartzen ari da jakin gabe; noski, ez daki zer den testuingurua. Aldi
|
berean
, papa eta mama ez ditu oraindik lotzen auzoko ume batzuei entzuten dien papá eta mamá hitzekin. Testuingurua ostera ere.
|
|
|
" Ama, aita, eman papa eta mama", irakurri du berriro umeak. Aita eta ama nor
|
bere
lanean daude, ez dute umeak irakurri duena entzun. Burutik pasatu zaio, gauean, afaltzeko orduan, esaldia irakurriko diela gurasoei.
|
|
|
Hitzaren presentziari dagokionez, hitza irakaslearena da, nagusiki, gela barruan. Ikasleek gero eta gutxiago izaten dute ahozkotasuna sendotzeko aukera, ez dute
|
beren artean
debate formalik izaten demagun klimaren aldaketaz, ez dute poema bat buruz ikasi eta hura errezitatzen (Oi, lur, oi ene lur...), apenas antzezten duten antzerki pieza laburren bat, ez dute lagunen aurrean honetaz edo hartaz mintzatzeko ohiturarik, eta inoiz egin behar dutenean lotsatu egiten dira...
|
|
|
Baina horra, bitarteko digitalak. Hiru ume, eta bakoitza
|
bere
tresnarekin, batek telefonoa, besteak tableta, hirugarrenak nintendoa... Ahozkotasunik gabeko trepeta mutuak dira asko, erritmo biziko musika behin eta berriro bera ematen dutenak, hitzik gabe jolasak, edo, hitzik badute, ingelesez esanak, perpausa laburrak, ia kontsignak.
|
|
|
Hiru ume, eta bakoitza bere tresnarekin, batek telefonoa, besteak tableta, hirugarrenak nintendoa... Ahozkotasunik gabeko trepeta mutuak dira asko, erritmo biziko musika behin eta berriro
|
bera
ematen dutenak, hitzik gabe jolasak, edo, hitzik badute, ingelesez esanak, perpausa laburrak, ia kontsignak.
|
|
|
Ondorioa: gaurko umeek gero eta euskarazko eredu digital gutxiago dute, Euskal Telebista ez da
|
bere
betebeharra konplitzen ari, eta bere posibilitateen gailurra emango balu ere, nekez erantzungo lioke dagoen premiari. Estrukturala da ahulezia.
|
|
|
Ondorioa: gaurko umeek gero eta euskarazko eredu digital gutxiago dute, Euskal Telebista ez da bere betebeharra konplitzen ari, eta
|
bere
posibilitateen gailurra emango balu ere, nekez erantzungo lioke dagoen premiari. Estrukturala da ahulezia.
|
|
|
Halakoetan, bainuontzitik, konfortetik aterako zara, toallak lehortuko zaitu eta berotu. Ez da lehendabiziko aldia gauza
|
bera
gertatzen zaizuna. Ur gehiegi eta gas gehiegi gastatzen dituzu.
|
|
|
Hizkuntza hegemonikoen bainuontzian pentsatu ordez, agian dutxaren aldeko apustu ekologikoa egin behar genuke, ura eta energia kalkulatu. Ezin dugu euskara irakatsi gizartea elebakarra balitz bezala, Salamancan gaztelania irakasten duten modu
|
berean
. Izango dira berrogeita hamar urte esaldi horixe bera eta ia hitz horiexekin esaten genuela irakaskuntzari buruzko eztabaidetan.
|
|
|
Ezin dugu euskara irakatsi gizartea elebakarra balitz bezala, Salamancan gaztelania irakasten duten modu berean. Izango dira berrogeita hamar urte esaldi horixe
|
bera
eta ia hitz horiexekin esaten genuela irakaskuntzari buruzko eztabaidetan. Aspaldi utzi nuen irakaskuntza eta oso oker egon ninteke, baina errezeloa dut hausnarketa horrek ez ote duen orduan baino gehiago esaten.
|
|
|
Populazioaren gehiengoa erdaldun hutsa izanik ere, euskaldunen kopurua gero eta handiagoa dela, ez hain nabarmenki, halere, adierazten digute inkestek; baina, aldi
|
berean
, euskaldun askorengan erdarak gero eta toki handiagoa hartzen duela ahozko harreman formaletan zein informaletan. Euskaldunen kopurua hazten ari da neurri handi batean helduen euskalduntzeari eta, bereziki, haurren irakaskuntzari esker, eta, horregatik, adin tarte gazteenak dira euskaldunenak ehunekotan.
|
|
|
Dolz ek (1994) baieztatzen duen moduan, ahozkoaren garapena, idatziarekin batera, derrigorrezko irakaskuntzaren erronka handietako bat da; hala ere, muga handiak daude horren garapenean, bai baliabide didaktikoei dagokienez, bai orientabide metodologikoei, bai irakasleen prestakuntzari dagokienez. Hori
|
bera
ikusi ahal izan dugu azkeneko 10 urteotan, nekez ari baikara aurreratzen bederen inplementazioan.
|
|
|
Entzuten duenak, hau da, ajente hartzaile denak ahalik eta esfortzu gutxien egitea nahi du; gauza argiak, interesgarriak, errazak izatea nahi du. Bestalde, mezua bidaltzen duenak ere ahalik eta esfortzu txikiena egitea nahi du
|
bere
mezua helarazteko orduan. Hizkuntz hautapenean fenomeno honek bete betean funtzionatzen du, jokabide guztiz inkontzientea den arren.
|
|
|
Bien arteko oreka ez dagoenean oreka berreskuratuko da jarrerak aldatuz: " jendeak
|
bere
burua zuritzeko behar duena sinesten du". (Apodaka, 2004:
|
|
|
(...) Desberdintzea bezain garrantzitsua da, ordea," nor garen" adieraztea, identifikazioa, alegia. Gazteak
|
bere
burua bere egoera berean dauden beste batzuekin identifikatzen du. (...) Dena den, adina ez da gizartean diberjentziak sortzen dituen dimentsio bakarra.
|
|
|
(...) Desberdintzea bezain garrantzitsua da, ordea," nor garen" adieraztea, identifikazioa, alegia. Gazteak bere burua
|
bere
egoera berean dauden beste batzuekin identifikatzen du. (...) Dena den, adina ez da gizartean diberjentziak sortzen dituen dimentsio bakarra.
|
|
|
(...) Desberdintzea bezain garrantzitsua da, ordea," nor garen" adieraztea, identifikazioa, alegia. Gazteak bere burua bere egoera
|
berean
dauden beste batzuekin identifikatzen du. (...) Dena den, adina ez da gizartean diberjentziak sortzen dituen dimentsio bakarra.
|
|
|
Adinarekin batera desberdintasun sozialak daude, ekonomikoak, kulturazkoak, jarrerazkoak, heziketazkoak... (...) Alegia, gazte batek, heldu batek bezalaxe, ez du era
|
berean
komunikatzen haserre dagoenean eta pozik dagoenean, edo iritzia ematen duenean eta lanpostua eskuratzeko elkarrizketa batean dagoenean. Ez, gizarteak dimentsio ugari du, gizarte bakoitzak ezartzen du zein diren beretzat dimentsio garrantzitsuak eta horren arabera kasu bakoitzean nola jokatu (nola komunikatu) definitzen du".
|
|
|
(...) Alegia, gazte batek, heldu batek bezalaxe, ez du era berean komunikatzen haserre dagoenean eta pozik dagoenean, edo iritzia ematen duenean eta lanpostua eskuratzeko elkarrizketa batean dagoenean. Ez, gizarteak dimentsio ugari du, gizarte bakoitzak ezartzen du zein diren
|
beretzat
dimentsio garrantzitsuak eta horren arabera kasu bakoitzean nola jokatu (nola komunikatu) definitzen du". (Esnaola, 2000:
|
|
|
Apodakak azaltzen duen bezala, kontrako adibideak egon badaude, jazarpen edo debekualdietan
|
bere
iritzi eta balioak aldatu ez dituztenenak, esaterako, baina oro har, jarreraren kontrako jokabide bat denean aurreko sinesmenak aldatuko dira eta jokabidearekin bat datozen sinesmenei eutsiko die subjektuak (rola bereganatu edo bere burua zuritu) tentsio psikologikoa gutxitzeko, gizakiok koherente izateko beharra omen dugulako (Apodaka, 2004: 108) 11.
|
|
|
Apodakak azaltzen duen bezala, kontrako adibideak egon badaude, jazarpen edo debekualdietan bere iritzi eta balioak aldatu ez dituztenenak, esaterako, baina oro har, jarreraren kontrako jokabide bat denean aurreko sinesmenak aldatuko dira eta jokabidearekin bat datozen sinesmenei eutsiko die subjektuak (rola bereganatu edo
|
bere
burua zuritu) tentsio psikologikoa gutxitzeko, gizakiok koherente izateko beharra omen dugulako (Apodaka, 2004: 108) 11.
|
|
|
2016 urtean Bigarren Hezkuntzako Nafarroako 12 institututako gazteekin egindako ikerketak hori
|
bera
utzi zuen agerian (Olasagarre eta beste, 2019: 56) 12:
|
|
|
Beraz, orain arte azaldutako arrazoiez gain, taldea eta, taldearen bitartez, arau sozialak ezarritako presioa izan daitezke euskara erabiltzeko edo ez erabiltzeko arrazoiak. Rodriguez Carnotak Bourdieuren" merkatu linguistikoa" kontzeptuari15 erreferentzia egin eta" Eskolako jolastokiko merkatu linguistikoa" aipatzen du
|
bere
ikerketan (Rodriguez Carnota, 2022: 289).
|
|
|
Beraz, honako hurrenkera honetan landu genuke: lehenik, hezkuntzan, ahozko gaitasun komunikatiboa garatzeko lanketa sistematikoa (mintzamena
|
bera
bihurtu ikasgai, Dolz en hitzetan) (Dolz, 2006); bigarrenik, adierazkortasun informalerako baliabideak eskura jarri (hezkuntzan oinarria jarrita ere, zeregin horretan hedabideen eta kultur eragileen ekarpena ezinbestekoa da); azkenik, erabilera informaleko esparruak hedatu eta saretu. Azken puntu horretan aisialdiko hezitzaileekin ere lan egin da, haur eta gaztetxoentzako erregistro ez formaleko eredu linguistiko egokiak izan daitezen.
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du
|
bere
ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu behar dugu euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen
|
bertan
gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu behar dugu euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza
|
bera
dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu behar dugu euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
19" Kultura ez da produktu edo ondare bat.
|
Bere
buruaz pentsatzeko gai den gizartearen jarduera esanguratsua da." (Garcés, 2022: 95). eas_ ikerketak/ eu_ def/ adjuntos/ VII. INKESTA SOZIOLINGUISTIKOA_ laburpena.pdf
|
|
|
Oraintsu arte, munduan zehar sortutako kultur ekoizpenak eskuratzeko bideak urriagoak ziren, eta, egun, jendarteak esku eskura du mundu osoan entzuterik gehin daukaten kultur adierazpenetarako sarbidea. Euskal kulturak ur handi horietan ere eutsi egin behar dio, kultura eta hizkuntza nagusien artean
|
bere
lekua egin behar du, eta horrek euskal kulturarekiko atxikimendua eta kontzientzia bizi bizi izatea eskatzen du.
|
|
|
Egoera horrek kezka eragiten du; izan ere, ikasle horiek gizartean parte hartzeko ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute lortzen edota lortzeko zailtasuna dute, eta, era
|
berean
, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari berari ere eragiten dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
Egoera horrek kezka eragiten du; izan ere, ikasle horiek gizartean parte hartzeko ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute lortzen edota lortzeko zailtasuna dute, eta, era berean, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari
|
berari
ere eragiten dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
Dena dela, gurean, nahitaez, euskarari lehentasuna eman beharrean gaude, gainerako hizkuntzen aurrean. Huts egingo genuke eskolan, irakatsi beharreko hizkuntza guztiak maila
|
berean
kokatuko bagenitu. Gurea bezalako hizkuntza gutxituen eremuan, eskolak funtsezko eginkizuna du euskara erabiltzeko komunikazio behar errealak sortzen.
|
|
|
Horrela jokatzeak hizkuntzetako curriculumak, eta, ondorioz, gainerako jakintza arloetakoak, era bateratuan landu beharra dakar. Hizkuntzen elkarmenpekotasun printzipioan oinarrituz, hizkuntzak era integratuan landu dira, ez bakoitza
|
bere aldetik
, eta horrek hizkuntzen irakaskuntza ulertzeko modua adostu beharra dakar.
|
|
|
ekintzan eta erabileran oinarritutako ikuspegia da lehenesten duguna. Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela
|
bera
ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke.
|
|
|
Azter ditzagun, beraz, diziplina edozein izanda ere, irakasle taldeak,
|
bere
jardun didaktikoa diseinatzerakoan, aintzat hartu beharreko zeharkako alderdiak:
|
|
|
Denok izan behar dugu hizkuntza irakasle 52 jomuga. Era
|
berean
, eskura izango ditu zenbait euskarri edo material, eta baita egoerari erantzuteko baldintza jakin batzuk ere. Finean, ekintza sozialera daramaten egoerak dira irakasle taldeak proposatuko dituenak.
|
|
|
EEEBren arabera, estrategiak hizkuntzaren erabiltzaileak
|
bere
baliabideak mobilizatzeko eta orekatzeko erabiltzen dituen bideak dira, bere trebetasunak eta prozesuak abian jartzeko erabiltzen dituen bideak10, alegia. Komunikazio estrategiek edozein komunikazio moduri eragiten diote (ulermena, ekoizpena, elkarreragina eta bitartekaritza) eta metakognizioarekin lotura estua dute:
|
|
|
EEEBren arabera, estrategiak hizkuntzaren erabiltzaileak bere baliabideak mobilizatzeko eta orekatzeko erabiltzen dituen bideak dira,
|
bere
trebetasunak eta prozesuak abian jartzeko erabiltzen dituen bideak10, alegia. Komunikazio estrategiek edozein komunikazio moduri eragiten diote (ulermena, ekoizpena, elkarreragina eta bitartekaritza) eta metakognizioarekin lotura estua dute:
|
|
|
informazioaren benetakotasuna eta fidagarritasuna aztertzen eta ebaluatzen trebatu behar ditugu (berariaz landu beharreko alderdia dugu azken hori, egun eskura dugun gehiegizko informazioa kontuan hartuz gero), horretarako, ulermen sakonagora iristeko bitartekoak landuz (informazioa eta iritzia bereizten, helburu jakin baten arabera informazioa eskuratzen, testuak edota irudikapen grafikoak edo sinbolikoak interpretatzen trebatzea, esaterako). Betiere ekoizpen jakin bati begira jorratu beharreko alderdiak lirateke, ulermena eta ekoizpena txanpon
|
beraren
aurkia eta ifrentzua direla aintzat hartuta.
|
|
|
Dena dela, ikasleak ez dira informazio hartzaile edo ekoizle hutsak. Informazioa (eta, beraz, ezagutza) teoria eraikuntza edo konstruktu soziala den heinean, elkarreraginean negoziatutakoa eta eraikitakoa da, eta ikasleak ere elkarreraginean partekatuz
|
bere
egiten du. Ekintzara bideratutako elkarreragina (Piccardo & North, 2022) kontuan hartzean, norbanakotik sozialera egiten da jauzi, esanahi indibidualetik kolektibora pasatzen da; arestian aipatu dugun adimen kolektiboaren eraikuntzara, hain zuzen.
|
|
|
Helburu desberdinak izango dituzten beste zenbait egitekorekin batera, bost aldagai horiek gogoan izanda ekingo dio ikasleak egoera ebazteko bideari. Era
|
berean
, bost aldagaiok erabili beharreko hizkuntza erregistroan eta hizkera akademikoaren konplexutasunean duten eraginaz jabetuta jokatu du irakasleak ikasle taldea gidatzeko lanean.
|
|
|
Hortaz, eguneroko bizitzako egoera batek testuinguruan jarriko duen edozein ikaskuntza prozesu abiaraztean aktibatzen diren eragiketa kognitiboen artean (konparatu, kalkulatu, inferitu, interpretatu, hautatu...), aldi
|
berean
kognitiboak eta linguistikoak direnak ere aktibatuko dira, edota lehenengo haiek aktibatuko dituzte (deskribatu, definitu, azaldu, justifikatu, argudiatu...).
|
|
|
Igorleak, geruza honetan, ekintza komunikatiboari erantzuteko testu generoa hautatu ondoren, plan orokorra eraikitzeari ekiten dio. Plan orokorra zein izango den erabaki ondoren, sekuentziak baliatuz, arestian aipatu ditugun eragiketa kognitibo linguistikoetatik eratorritako testu zatiak
|
bere
testu nagusira ekarriko ditu. Azkenik, geruza honetan erabakiko du, era berean, bere burua diskurtsoan txertatuko duen ala ez; hau da, testu interaktiboa ala autonomoa egingo duen.
|
|
|
Plan orokorra zein izango den erabaki ondoren, sekuentziak baliatuz, arestian aipatu ditugun eragiketa kognitibo linguistikoetatik eratorritako testu zatiak bere testu nagusira ekarriko ditu. Azkenik, geruza honetan erabakiko du, era
|
berean
, bere burua diskurtsoan txertatuko duen ala ez; hau da, testu interaktiboa ala autonomoa egingo duen.
|
|
|
Plan orokorra zein izango den erabaki ondoren, sekuentziak baliatuz, arestian aipatu ditugun eragiketa kognitibo linguistikoetatik eratorritako testu zatiak bere testu nagusira ekarriko ditu. Azkenik, geruza honetan erabakiko du, era berean,
|
bere
burua diskurtsoan txertatuko duen ala ez; hau da, testu interaktiboa ala autonomoa egingo duen.
|
|
|
Geruza honetan, ahots enuntziatzaileen erabilera eta modalizazioa aztertzen ditu J. P. Bronckartek. Igorleak
|
bere
ahotsa erabiltzeaz gain, ekintza komunikatiboaren xedea lortze aldera, beste zenbait ahots baliatzeko aukera du, esaten duen hori beste edonoren ardurapean jartzeko aukera, hain zuzen. Era berean, testuan zehar dioenaren gaineko zenbait alderdiri buruz duen jarrera islatzeko, modalizazioa baliatuko du.
|
|
|
Igorleak bere ahotsa erabiltzeaz gain, ekintza komunikatiboaren xedea lortze aldera, beste zenbait ahots baliatzeko aukera du, esaten duen hori beste edonoren ardurapean jartzeko aukera, hain zuzen. Era
|
berean
, testuan zehar dioenaren gaineko zenbait alderdiri buruz duen jarrera islatzeko, modalizazioa baliatuko du.
|
|
|
Era
|
berean
, Hizkuntzen Trataera Bateratuari ere berebiziko ekarpena egin dio Bronckarten ikuspegiak; izan ere, ikasleak hizkuntza batean landutakoa beste hizkuntza batean erabiltzeko bidean ezinbestekoa den kontzientzia metalinguistikoa garatzeko aukera ematen baitu. Aipatu berri ditugun geruza bakoitzean erabili beharreko hizkuntza baliabideak hizkuntza desberdinetan nola baliatzen diren hausnartu behar du ikasleak.
|
|
|
Ildo horretatik, ikasleak akatsak egingo dituela aurreikusi behar dugu; ikasketarako abiapuntu izango dituen akatsak, hain justu. Ikasleak
|
bere
hizkuntza errepertorioa arakatuz eta egindako akatsaren gaineko hausnarketa eginez garatuko du hizkuntzen arteko elkarreraginari etekina ateratzeko beharrezko kontzientzia metalinguistikoa, baina lan horretan gidari aritu behar dugu irakasleok. Irakasleok hausnarketaren eta kontrastearen bidez hizkuntzen arteko azaleko zein sakoneko loturak egiten trebatu behar ditugu ikasleak, lanketa horren bitartez aberastuko baitute euren hizkuntza errepertorioa, eta, ondorioz, modu horretan lan eginda garatuko baitute ikaskuntzan aurrera egiteko hizkera akademikoa.
|
|
|
Ebaluazioak baldintzatzen du zer eta nola ikasten den, eta kalitatezko ikaskuntzarekin ere lotura zuzena du. Hortaz, edozein sekuentzia didaktiko prestatzerakoan, irakasleak erremediorik gabe begiratu dio ebaluazioari
|
bere
osotasunean. Egoera hori abiapuntu duela, unitatea hasteaz batera ahalik eta xeheen adierazi ditu erdietsi beharreko helburuak eta haien lorpen maila zehaztuko duten adierazleak.
|
|
|
Ildo horretatik, ebaluazio hezigarria oinarri hartuta, irakasleak ikasleari lagundu dio egoerak eskatzen duen hizkera akademikoaren konplexutasun mailara iristen, horretarako, beharrezko diren aldamioak eraikiz eta bidean aurrera egin ahal izateko feedback esanguratsua emanez. Era
|
berean
, berdinen arteko lanketari ere ezarriko dizkiogu hizkuntza helburuak. Ikasleak ikaslea aurrean duela, hau da," ikasle ikasle" harremanen arteko elkarreraginerako uneak baliatuz, talde lanean, eraikiko dituzte ikasleek egoerari aurre egiteko ezinbestekoak dituzten ezagutzak, eta talde lan hori bera baliatuko dugu eskuratu beharreko hizkuntza helburuetara iristeko.
|
|
|
Era berean, berdinen arteko lanketari ere ezarriko dizkiogu hizkuntza helburuak. Ikasleak ikaslea aurrean duela, hau da," ikasle ikasle" harremanen arteko elkarreraginerako uneak baliatuz, talde lanean, eraikiko dituzte ikasleek egoerari aurre egiteko ezinbestekoak dituzten ezagutzak, eta talde lan hori
|
bera
baliatuko dugu eskuratu beharreko hizkuntza helburuetara iristeko.
|
|
|
Ikaskuntza ibilbidean, tarteka, landutako helburuei buruzko hausnarketa egitea komeni da; ikasleak edozein momentutan jakin behar du zer egin duen eta zertarako egin duen, hots, ikaskuntza sakonagoa deritzona eskuratzea, ezinezkoa izango baita, baldin eta ikasleak zentzurik ikusten ez badio lantzen ari den horri. Hausnarketa edota autorregulaziorako une horietan hizkuntza alderdiei erreparatzea ere ezinbesteko lanketa izango dugu, une horietan garatuko baitu ikasleak
|
bere
hizkuntza errepertorioa aberasten lagunduko dion hausnarketa metalinguistikoa.
|
|
|
Azkenik, amaierako ekoizpena ere ebaluatzea komenigarria da. Esan nahi baita, une horretan, erantzungo dio egoerari, eta azken ekoizpenari dagokion zeregina
|
bere
osotasunean aztertzea komeni da: prozesuan egindako ibilbidearekin batera, ebaluazioren funtzio egiaztatzailearen isla izango den lana, hain zuzen.
|
|
|
Euskaraz eraginkortasunez eta behar besteko bizitasunez aritzeko gai izango diren ikasleak trebatzea dugu helburu, euskal kultura
|
bere
adierarik zabalena oinarri hartuta heziz, eta euskal kultura aberasteko lanean eragile direla eta izango direla gogoan hartuz.
|
|
|
Ikaslearentzat esanguratsuak diren egoerak abiapuntu dituzten eta ekintza sozialera eta hizkuntzaren erabilerak ekintza sozial horri egiten dion ekarpena aintzat hartzen duten proposamen didaktikoak diseinatuko ditu: euskal kulturaren dimentsioa
|
bere
osotasunean hartzen duten egoerak, erantzun konplexua dutenak, eta, hizkuntza helburuak berariaz landuz, eraginkortasun handiagoz aritzeko aukera ematen duten egoerak.
|
|
|
Garrantzitsua da nabarmentzea gazteek aisialdian euskara ez erabiltzeak hizkuntza eta nortasuna galtzea ekar dezakeela, bereziki gaztelaniaren erabilera nagusi den inguruetan. Gazteek zailtasunak izan ditzakete euskara eguneroko egoeretan erabiltzeko, eta ez dira eroso sentitzen hizkuntza hitz egiten, eta horrek, aldi
|
berean
, etorkizunean euskara ikasteko eta erabiltzeko interesik eza ekar dezake.
|
|
|
Bi gaitasun horien arteko lotura ere aipatzen du, esanez, hiztun ona prestatzen bada hizlari ona izateko erraztasun handiagoa izanen duela. Hiztun maila
|
bereko
bi ikasle izanik, ordea, hobeki moldatuko da jendaurrean diskurtsogintzan ongi trebatua dagoena.
|
|
|
• Ikasleen ahozko ekoizpenen denbora. Esan dugu ikasle bakoitzak gutxienez
|
bere aurreko
testua eta ondoko testua izan dezan lortu behar dugula. Baina ekoizpenaren denbora erabakitzea ere garrantzitsua da.
|
|
|
Mailaren arabera, aldaketak egon daitezke ikasleak hizketan arituko diren denboran, baina orientabide gisa 2 minutuko hizketaldiak nahikoak izan daitezke. Testu generoak ere baldintzatuko du hizketaldiaren luzera, ez baita gauza
|
bera
hainbat parte hartze dituen elkarreragin bat, edo azalpen bat, edo ipuin baten kontaketa. Edozein kasutan kontuan hartu behar duguna da ikasle guztiek hitz eginen dutela eta denbora orekatua izanen dela sekuentzietan (berdin berdina ez bada ere).
|
|
|
• SDak zer ikasgairen/ irakasleren artean egin daitezkeen ere desberdina da, batzuetan, hori helburu komunikatiboak
|
berak
baldintzatuko baitu. HHn eta LHn ohikoena tutoreek lantzea izanen da, baina gelaratzean Gorputz Hezkuntzako irakasleak lagundu diezaioke baliabide ez hitzezkoak lantzen edota Musika irakasleak intonazioa eta erritmoa lantzen.
|
|
|
Alderdi praktikotik, irakasle batzuk elkarrekin aritzea beti da lagungarria, beharrezkoa (ahal izanez gero) eta esker onekoa. Bigarren Hezkuntzan, aldiz,
|
bere
egitura propioagatik, irakasle/ ikasgai gehiago egonen dira inplikatuta eta gerta daiteke SDaren edukia ikasgai batean kokatzea. Horrek testugintzaren lanketa aipatutako ikasgaian kokatzen du, esaterako, Matematikan, Filosofian, Gizarten edo Biologian...
|
|
|
Sekuentzia didaktiko guztietan baldintza gisa legoke euskara irakasleak (Bigarren Hezkuntzan) eta tutoreak (Haur eta Lehen Hezkuntzan) hizkuntzaren ahozko baliabideak modu esplizituan landu beharra; horrek ez du kentzen, noski, Biologiako irakasleak
|
bere
arloko terminologia lantzea egokia izatea.
|
|
|
Hartzaileak: ikastetxe
|
bereko
|
|
|
Kahoot plataforma erabilita lehiaketa bat sortzea eta ikaskideei aurkeztea. Gela
|
bereko
ikaskideek edo maila bereko beste taldeetako ikasleek osatu dute Kahoot hori.
|
|
|
Kahoot plataforma erabilita lehiaketa bat sortzea eta ikaskideei aurkeztea. Gela bereko ikaskideek edo maila
|
bereko
beste taldeetako ikasleek osatu dute Kahoot hori.
|
|
|
Denbora muga kontuan hartu: osotara eta bakoitzak
|
berea
.
|
|
|
Denbora muga kontuan hartu: osotara, eta bakoitzak
|
berea
(talde lanean, baita ere, tertuliaren aurkezpenean). Erabiliko duten hizkuntza erregistroa:
|
|
|
HELBURU KOMUNIKATIBOA: 3 DBHko ikasleei egokitu zaizkien arloen ezaugarriak,
|
bertara
iristeko ibilbideak, eta arloaren barnean dauden aukerak azaltzea eta aholkuak ematea, ikasleen profilen arabera. Eta horren inguruan ikasleek izan ditzaketen zalantzak argitzea.
|
|
|
Ahozkoan ere beharrezkoa da ebaluazio eraikitzailea: norberak
|
bere
buruarena, ikaskideena eta irakaslearena. Ahozkoaren ebaluazioa ahalik eta objektiboena eta deskriptiboena izateko gomendatzen da ikasleak egiten duena jasotzea.
|
|
|
1 hiruhilekoan egiteak aukera emanen luke (emaitzak azkar jasoz gero) ikasturte
|
bereko
2 hiruhilekoan neurri konpentsagarriak hartzen hasteko, esku hartzeak doitzeko. Ikasle horiekin arituko liratekeen irakasle berberek jasoko lituzkete emaitzak.
|