|
2023
|
|
|
Aipatzekoa da hezitzaileen papera ere, haiek baitira jardueraren erdigunean daudenak eta gazteentzat eredu direnak. Topagunearentzat hezitzaile onak izatea oso garrantzitsua da,
|
baina
ez du garrantzi gutxiagorik guretzat, pertsona horiek euskaraz aktiboak izatea, euskara eragile izatea.
|
|
|
Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena.
|
Baina
oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du. Oraindik garrantzitsuagoa dena, prozesu hau errepikatzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Aurreko egoera gerta dadin berebiziko garrantzia duen puntuetako bat, lehen aipatu bezala, hezitzaileen formakuntza izanen da,
|
baina
formakuntza horretan asko izanen dugu irabazia hezitzaileak eragiten duten komunitatean jada barneratuak badaude, eta oraindik gehiago jarduera horren partaideak izan direnean txikitan.
|
|
|
|
Baina
elkarrizketak ez dira aurrez aurre egiten, bideo-deiaren bidez baizik. Aisialdi digitaleko egitasmoa da, beraz.
|
|
|
Pandemiaren testuinguruan sortu zen egitasmo hau,
|
baina
pandemiaren ondoren indarrean eta gogotsu mantentzen da.
|
|
|
Ekintza online burutzen denez, taldean zenbait herritako haurrak elkartzeko aukera ematen du. Egin izan dugu aurrez aurreko saiakera,
|
baina
ez du hainbesteko arrakastarik izan. Azken finean pantaila aurrean egiteak berezitasuna eta berritasuna ematen dio proiektuari.
|
|
|
Taldeetan haurren kopurua toperaino eramatea erabaki dugulako. Iaz lau eta bost lagunekin taldea aurrera ateratzen genuen,
|
baina
balorazioetan ondorioztatu genuen batek edo bik huts egiten bazuten, dinamika mantentzea oso zaila zela. Aurten, aipatutako arrazoi horregatik, talde gehienak sei haurrekoak izan zitezen ahalegindu gara.
|
|
|
Generoari dagokionez, ez dago diferentzia handirik,
|
baina
nesken taldea handixeagoa da mutilena baino. Iazko kopuruekin alderatuta diferentzia bi puntutan murriztu da.
|
|
|
Orokorrean oso balorazio onak jaso ditugu. Badakigu ez duela oinarri" zientifikorik",
|
baina
euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso, denek edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla. Honek motibazioan eragiten du gure ustez, badakitelako, izena ematerakoan, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran eragitea dela.
|
|
|
Atal honetan, gorago azaldu dugun moduan, erabilerari buruzko pertzepzioaz galdetzen dugu. Jakina, pertzepzio subjektiboa da,
|
baina
ekintza beraren inguruko espektatibak neurtzeko balio duela uste dugu.
|
|
|
Egia esateko, oso pozik gaude Euskaraz Kilikak emandako emaitzekin. Doakoa izanik, haurrek eta gurasoek serio hartuko ez ote zuten beldur ginen,
|
baina
errealitatea izan da oso ume gutxik utzi duela ekintza eta talde guztiak mantendu direla.
|
|
|
Zabalpenari dagokionez, uste dugu hobetzeko tarte handia dagoela oraindik.
|
Baina
gakoa elkarlanean dagoela pentsatzen dugu: denak batera arituta (euskara teknikariak, eskolak eta guraso elkarteak) emaitza hobeak lortzen dira.
|
|
|
Gurasoren batek eskatu digu ekintza DBHra zabaltzea. Ideia interesgarria iruditzen zaigu,
|
baina
programazioa beste modu batez planteatu litzatekeela pentsatzen dugu.
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan. Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua,
|
baina
ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposame... Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
ikasleek ez dute euskaraz egiten. Oro har, salbuespenekin noski,
|
baina
aipatu ditudan eremu horietan guztietan, Bigarren Hezkuntzan, unibertsitatean, Nafarroan, Lapurdin, handiak, txikiak: ikasleek erdaraz egiten dute beren artean.
|
|
|
Institutuan, bereziki, hain orokorra da erdaraz egitea, non arreta handia ematen digun ikasleren bat edo beste, gure presentzia edo esku hartzearen beharrik gabe, euskaraz ari dela entzuteak. Harrigarria izaten da, gertatzen denean,
|
baina
oso oso gutxi gertatzen da, zoritxarrez. Noski, Iruñerriko ikasleen artean da bereziki nabarmena erdararekiko joera ikaragarri hori, zeren eta Nafarroako beste eremu euskaldunago batzuetatik etortzen diren ikasleekin ez da hori gertatzen, ez behintzat hain modu argian.
|
|
|
|
Baina
tira, egia da euskara modu berezkoan ateratzen ez zaien horiekin sortzen dela arazoa, ez dutela ohiturarik, ez dutela erraztasunik, ez dutela atxikimendurik.
|
|
|
Eta gaitasunari dagokionez ere, antzera, batera doazelako erabilera eta gaitasuna, gaitasuna eta erabilera, halabeharrez joan ere. Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki,
|
baina
gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena,
|
baina
uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Ezberdintasuna, orain, maiztasuna da, beti entzuten dituzula erdaraz, beti, eta hori gutxi balitz bezala, guri ere erdaraz egiten digutela da orain nabarmendu beharreko alderik handiena. Ez denek, noski,
|
baina
askok eta askok, bai. Eta euskaraz egiten dizutenen artean asko dira, asko, esaldia euskaraz hasi bai, baina bi hitzen buruan erdarara lerratu eta hala bukatzen dutenak.
|
|
|
Ez denek, noski, baina askok eta askok, bai. Eta euskaraz egiten dizutenen artean asko dira, asko, esaldia euskaraz hasi bai,
|
baina
bi hitzen buruan erdarara lerratu eta hala bukatzen dutenak. Lehen –eta orain ere bai batzuek– ahalegintxoa egiten zuten.
|
|
|
|
Baina
okerren eta kezkagarrien iruditzen zaidana, honakoa da: badaudela irakasleak ikasleek erdaraz egin eta erantzun egiten dietenak.
|
|
|
badaudela irakasleak ikasleek erdaraz egin eta erantzun egiten dietenak. Anekdotikoa irudi lezake, kasik txutxu mutxua,
|
baina
ez da. Iruditzen zait ez direla ikasleak bakarrik hizkuntza ohitura eta jarrera aldatu dutenak.
|
|
|
Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena,
|
baina
irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
genuke herri normala izatea, eta beste nazio batzuek egiten duten moduan gure hizkuntza erakutsi ahal izatea modu normalizatu eta" apolitiko" batean, euskarak errealitate soziopolitiko espezifikoa ez balu bezala, egoera dramatikoa duela aintzat hartu behar ez balitz bezala, hori guztia hala dela esplizituki esatea beharrezkoa ez balitz bezala, euskararen errealitate soziolinguistikoa euskal populuaren historia tamalgarriari loturik azaldu behar ez balitz bezala.
|
Baina
ezin da.
|
|
|
Izan ere, zergatik egin luke gaur egungo ikasle iruindar batek euskaraz, hobeki dakienean erdaraz eta inguratzen duen guztia erdaraz baldin badu?
|
Baina
bueno, hala eginen bagenu ere, kasu, ez baitugu erraza, euskararen biziraupena eta kalitatea ez dago-eta irakasleok egingo
|
|
|
Izan ere, Nafarroako Unibertsitatean ere erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen ere aldea dagoen, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena,
|
baina
kezkatzekoa iruditzen zait ikustea nola hemendik pare bat urtera haurren hezitzaile izango diren horiek ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin. Askotan gertatzen da gaztaroan egitea hizkuntza ohituretako aldaketa, nerabezaro garaiko helduekiko desafio beharra eta gainerako" gorabeherak" gaindituta.
|
|
|
Hitz egin daiteke euskaraz, gainerako erreferentzia guztiak erdal mundukoak direnean?... Badakigu" kalitate" aren galera nolabaitekoa onartu dugula hizkuntzaren hedapena gertatuko bada, hori argi dago,
|
baina
zenbateraino. Hegoaldean, euskañola da.
|
|
|
Garbi dago belaunaldi gazteen ahozko euskara desberdina dela, eta hizkera horrekiko gure jarrerak ere aldatu egin ditugula, gehiegizko arbuioa baino, onarpen kritikoa eta hobekuntzarako dinamikak bultzatuz.
|
Baina
, noraino. Bilakaera ezinbesteko horren kontrola erabat galduko ez badugu, ahozkotasunaren lanketa funtsezkoa izan litzateke, geroago garatuko dudan zentzuan.
|
|
|
Ume txikiek gehiago egiten dute euskaraz, helduaren erreferentziak oso garrantzitsuak direlako oraindik, ez dagoelako halako desafio jarrerarik, haien errealitate afektiboa familiak eta eskolak baino ez dutelako osatzen.
|
Baina
euskararen erabilera asko jaisten da mailetan gora egin ahala, gero eta behar sozial handiagoak dituztelako, eta gizarteratze zabalago horretan euskara topatzen ez dutelako. Hor lehiatzea zaila da, zeren eta afektiboki esanguratsuak diren helduek eduki arren zer esan, zer erakutsi edota zer eredu eskaini, irabazi egiten duelako mundu handiaren hizkuntzak, eta hizkuntza horretan topatzen duten erakargarritasun guztiak.
|
|
|
Eskoletan badira mugatzen ditugun gauzak, sakelako telefonoa, adibidez, ona ez delako, eta erabilera gehiegizkoari neurria jarri behar zaiolakoan. Bai,
|
baina
objektua da, esango dit norbaitek. Hizkuntza ezin zaio pertsona bati" kendu", bere parte bat da, barnetik dario.
|
|
|
Nola burutu?
|
Baina
, jarrera matxistak mugatzen ditugu, aurre egiten diegu, saiatzen gara lantzen, behar duen arreta jartzen, onargarria ez dela argi dugulako. Eta berriro itzultzen naiz artikulu honetan hari bilakatu den gogoeta nagusira, zergatik ez zaio ikastetxeetan arazo honi behar bezalako garrantzia ematen?...
|
|
|
Debeku hutsak ez,
|
baina
mugak ezarri behar direla garbi dago. Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari?
|
|
|
Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari? Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–,
|
baina
ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan.
|
|
|
Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena,
|
baina
hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan. Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik.
|
|
|
Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan. Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala,
|
baina
ez hori bakarrik. Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan behar dira horretaz.
|
|
|
Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera edukitzea da, eta euskara hobeki jakinda, erabilera ere errazagoa izango zaie. Zerbait mugatzen zaigunean min egiten digu, egia da, frustrazioa eta abar sortzen zaigu,
|
baina
aukera bat suposatzen du, eta hori da gure esku dagoena, gure ardura dena: euskararen aukera sortzea.
|
|
|
Euskara ardatza izan behar da ikastetxeetan, identitatea horren inguruan gorpuzteraino.
|
Baina
horrez gain, euskara tresna da, ikasketa baliabidea, eta ezin da gertatu euskara geuk bakarrik zuzentzea, euskararen zuzentasunari ematen zaion arreta euskara irakasleena baino ez izatea. Eta horrekin lotuta, euskara ikasgaiaren nolakotasuna erabat eta errotik aldatzeko aldarri ozena, lerro hauetatik.
|
|
|
Errotik aldatuko nuke, zazt, ikastetxeetan dugun irakasteko modua, zerbaitengatik naiz-eta heziketa libreago baten aldeko sustatzailea.
|
Baina
esku artean dabilkigun kontuari dagokionez, bereziki, hainbat proposamen, iradokizun xume eta umil.
|
|
|
Beharbada ilun eta triste atera zait kolaborazioa.
|
Baina
askotan, gauzen errealitate krudeletik ateratzen dira txinpartak eta esperantza hariak. Hori da nire borondatea, ez dezazuela zalantzarik egin.
|
|
|
Hori da nire borondatea, ez dezazuela zalantzarik egin. Egoera ez da atsegina, ez da oso iradokitzailea,
|
baina
euskaldunok beti erakutsi dugu borondatea, kemena, eta adorea. Begiratu diezaiogun, otoi, irakaskuntzaren errealitateari.
|
|
|
Irakaslea izan da —zehatzago esateko irakaslearen deskubrimendua izan da— zirkulu horren guztiaren abiapuntua eta motorra. Irakaslearen gogo berorik gabe, errutinaz arituta, kontu segurua da umeak ikasiko zuela testua,
|
baina
hitzen poz garrik jaso gabe.
|
|
|
Hori gertatu bada, irakasleak irakatsi du testua,
|
baina
ez du poza transmititu.
|
|
|
Zaila da zehaztea zer dagoen artean urtea ere bete ez duen haurraren baitan,
|
baina
dakidantxoa da hatzek duten garrantzia umearen munduan; sehaskaren kulunkak; balkoiaren aurretik pasatu den txantxangorriaren txioak edo txakurraren zaunkak. Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak.
|
|
|
Ez da gutxi.
|
Baina
piezek zer dute halako miresmena eragiteko. Hizkuntzaren mekanismo poetiko estrukturaletan bilatu behar da balioa.
|
|
|
Hitz bat, esperientzia akustiko bat. Garai primitiboetan bizi bagina bezala jokatu, idatzizko transmisiorik izango ez bagenu bezala, haurraren ganbarako memoria grabagailu bat balitz bezala,
|
baina
kontuan izanda memoriak beharrezkoa duela errepikapena umeak ikasiko baditu, eta umeak ere errepikapena eskatzen duela," berriro" esanez. Haurra irakurtzen hasi baino lehenagoko garaiaz ari naiz, erritmoz, errimaz, kantuz eta keinuz osatutako mundu estetiko eta ludikoen presentziaz, hizkuntza ororen oinarrian dagoen magiaz eta mitoaz.
|
|
|
entzun, ikusi, ukitu, mugitu, laztandu egiten ditu jostailu edo panpina maiteenak, bizidunei bezala hitz egiten die, totelka, hitz doiekin, keinuekin. Helduontzat umea artean ez da hizkuntzaren guztiz jabe, eta guk esango dugu nahi duguna,
|
baina
umea primeran moldatzen da eta komunikatzen bere jostailu eta panpinekin...
|
|
|
Gurasoez ari naiz,
|
baina
hor sartzen dira, noski, haurtzaindegietako irakasleak, gurasoen oinordekoak. Umearen egoeraz eta portaeraz mintzatzeaz gainera, transmisioaz ere hitz egingo zuten inoiz.
|
|
|
Garrantzi handiko kontutzat daukate umeen garapen linguistikoarentzat. Ikerketak ez dira hasi besterik egin,
|
baina
dakigun apurretik aise usaindu liteke zer garrantzi duen kontuak transmisioaren talaiatik begiratuta, eta umearen lehendabiziko urteei begira.
|
|
|
Medikuak fasola teknika erabiliz zuzendu ote dio hanka Doremiri? Auskalo zer ulertuko zuen umeak,
|
baina
gauza bat dago garbi: elipsia eta estilizazio izugarrien bidez eraikitako ipuin labur bat ikusten ari da umea kanta apalaren baitan.
|
|
|
Italiarrek hiztun fama dute. Berezkotik ere izango dute, jakina,
|
baina
Italiako eskolak garrantzi handia eman dio betidanik ahozkotasunari. Italiako ikasleek ohikoa dute deklamatzea, klasekoen aurrean gairen bati buruz mintzatzea, testuak buruz ikastea, debateak egitea, betiere hizkeraren jarioa zaindu eta bizitzeko.
|
|
|
Belarriekin jasotzen zena, orain begiekin.
|
Baina
irakurtzen ikasten hasten direnetik, gehiago da gaztelaniaz irakurtzen dutena karteletan, iragarkietan, dendetako kristaletan, futboleko kromoetan, eguneroko bizitzan euskaraz baino. Eta euskaraz irakurtzen dituen testu asko ez ditu ulertzen, abisu ofizialak direlako euskara burokratiko batean emanak.
|
|
|
Irakurtzeko ematen zaien materiala, digestiboa izan dadin, euskaraz dago
|
baina
askotan euskara digestiboegian, xehatuan, purean. Euskaraz irakurtzen ari dela horixe da praktikatzen ari dena, baina eguneroko errealitatetik —ahozkotasunetik, zein euskara formaletik— urruti dagoen hizkera bat, monotonoa, pobrea.
|
|
|
Irakurtzeko ematen zaien materiala, digestiboa izan dadin, euskaraz dago baina askotan euskara digestiboegian, xehatuan, purean. Euskaraz irakurtzen ari dela horixe da praktikatzen ari dena,
|
baina
eguneroko errealitatetik —ahozkotasunetik, zein euskara formaletik— urruti dagoen hizkera bat, monotonoa, pobrea. Azken batean, testu honen hasierara itzuli behar:
|
|
|
Gramatika, hizkuntzaren ezagutza teknikoa, menderatzen du. Latina ondo ikasi zuten belaunaldiek, ez baitute latina entzuten, gehienek ez baitute latinez irakurtzen, pixkana pixkana ahaztu egiten dute,
|
baina
nahikoa da behar izatea laster errekuperatzeko, gramatika, sustraia ezagutzen dutelako.
|
|
|
Zehatzago esanda, euskarazko programak baztertu eta erdarazko hainbat programaren eraginaz jarduteko. Ahozkotasuna, bai,
|
baina
erdarazko telebistatik jasotzen zuten bizitasuna eta batez ere modernotasuna omen zena, ez euskarazko programetatik. Orain, ordea, bukatu samartu dira kritikak, baina ez euskarazko eskaintza ugaritu edo hobetu delako, baizik belaunaldi berriek gero eta telebista gutxiago ikusten dutelako.
|
|
|
Ahozkotasuna, bai, baina erdarazko telebistatik jasotzen zuten bizitasuna eta batez ere modernotasuna omen zena, ez euskarazko programetatik. Orain, ordea, bukatu samartu dira kritikak,
|
baina
ez euskarazko eskaintza ugaritu edo hobetu delako, baizik belaunaldi berriek gero eta telebista gutxiago ikusten dutelako. Telebistaren presentzia gure bizitza domestikoan ez da, alor askotan, orain arte bezalakoa.
|
|
|
|
Baina
horra, bitarteko digitalak. Hiru ume, eta bakoitza bere tresnarekin, batek telefonoa, besteak tableta, hirugarrenak nintendoa...
|
|
|
Ez dakit bainuontziaren metafora oso baliagarria den,
|
baina
ondo datorkit kontsiderazio batzuk egiteko. Ahozkotasunaren tenperatura galtzen ari da euskararen bainuontzia.
|
|
|
Nagusitzen ari zaie, ari zaigu gaztelaniaren musika, eta badator badator ingelesarena: berez letraren bidelagun leiala izan behar luke, letren arteko harremana sintonizatzen duen intonazio propioa,
|
baina
jardun euskarazkoari gero eta gutxiago entzuten zaio hizkuntzak berezkoa duen aire propioa. Euskararena ez den musika entzuten zaio, gero eta sarriago, hainbat esatari eta aktoreri, hainbat irakasle xumeri bezala hainbat katedratikori.
|
|
|
Izango dira berrogeita hamar urte esaldi horixe bera eta ia hitz horiexekin esaten genuela irakaskuntzari buruzko eztabaidetan. Aspaldi utzi nuen irakaskuntza eta oso oker egon ninteke,
|
baina
errezeloa dut hausnarketa horrek ez ote duen orduan baino gehiago esaten. Euskarazko musikarekin esanda:
|
|
|
Populazioaren gehiengoa erdaldun hutsa izanik ere, euskaldunen kopurua gero eta handiagoa dela, ez hain nabarmenki, halere, adierazten digute inkestek;
|
baina
, aldi berean, euskaldun askorengan erdarak gero eta toki handiagoa hartzen duela ahozko harreman formaletan zein informaletan. Euskaldunen kopurua hazten ari da neurri handi batean helduen euskalduntzeari eta, bereziki, haurren irakaskuntzari esker, eta, horregatik, adin tarte gazteenak dira euskaldunenak ehunekotan.
|
|
|
Euskaldunen kopurua hazten ari da neurri handi batean helduen euskalduntzeari eta, bereziki, haurren irakaskuntzari esker, eta, horregatik, adin tarte gazteenak dira euskaldunenak ehunekotan. Euskara ikasi dute, bada, haur askok ikastetxeetan,
|
baina
euskal hiztunak dira. Hiztun komunitatea aberastu al dute?
|
|
|
" Hizkuntza eta hitzak ez dira berez eder zein gris, nik egiten ditut eder zein aspergarri". Eta zuek, liburu hau gauzatu duzuenok, Ane, Ander, Anjel, Esther, Rosa, Xabier eta Yolanda zeuen artikuluen bidez erakutsi diguzue oraindik asko falta dugula etxean, karrikan, eta ikastetxean euskaraz modu erraz eta goxoan aritzeko;
|
baina
, horrezaz gainera, hizkuntza eder egiteko, bidea zein izan daitekeen eta zer eta nola landu behar dugun hizkuntza formala eta informala, eskolan eta eskolatik kanpo, ere erakutsi diguzue.
|
|
|
Indarrean dugun curriculumak1 ere (eta LOMLOEk) aukera ez ezik, ahozkoa lantzeko derrigortasuna ere ezartzen du.
|
Baina
, badira oztopoak bidean: esaterako, eskoletan ahozkoa lantzeko egindako lan itzelean sistematizazioa falta da; ahozkoaren progresioa programatzeko zailtasunak daude; euskaran, ikasleen ahozkoaren irteera profilaren zehaztapena eredu errealei erreparatuta egitea falta da, eta ahozkoaren ebaluazioaren ezaugarriak eta nolakotasunak zehazteke daude.
|
|
|
Euskararen ahozko erabileran haizea gehienetan kontra dugu, jakin badakigu inertzia kontra dugula,
|
baina
, eta horregatik, bederen, haur eta gaztetxoen ahozko komunikazio gaitasuna haizea alde samar dugun espazio eta denboretan lantzeko asmo sendoa hartzeko proposamena da hau.
|
|
|
Beste aldagai batzuek ere eragiten dute euskararen erabileran (jarrerak eta interesak, esaterako).
|
Baina
harreman sarea bermatzen denean eta euskaraz hitz egiteko erraztasuna nahikoa denean, euskararen erabilerak gora egiten du. (Eusko Jaurlaritza, 2023:
|
|
|
|
Baina
ikuspegi osoa marrazteko, komeni da komunikazioaren beste alderdi hau ez ahaztea: egoeraren araberako erregistroen aldakortasuna.
|
|
|
Apodakak azaltzen duen bezala, kontrako adibideak egon badaude, jazarpen edo debekualdietan bere iritzi eta balioak aldatu ez dituztenenak, esaterako,
|
baina
oro har, jarreraren kontrako jokabide bat denean aurreko sinesmenak aldatuko dira eta jokabidearekin bat datozen sinesmenei eutsiko die subjektuak (rola bereganatu edo bere burua zuritu) tentsio psikologikoa gutxitzeko, gizakiok koherente izateko beharra omen dugulako (Apodaka, 2004: 108) 11.
|
|
|
Eroso sentitzen naiz zeren eta hobeto hitz egiten dut.
|
Baina
gaizki zeren euskalduna izanda ez dut ulertzen erderaz egin beharra. (Olasagarre eta beste, 2019:
|
|
|
Kasu gehienetan oreka positiboa da, hau da, atxikimendu eta ezagutza ona dute eta horren ondorioz, gehienetan, erabilera ere ona da.
|
Baina
, asko ez badira ere, talde txiki bat oreka negatiboan ageri zaigu: ez dute ezagutza nahikorik, ezta lotura afektiborik ere hizkuntzarekin.
|
|
|
Jakina da gerraostean eskolara joandako belaunaldiaren garaian ohikoa zela ikasleak zigortzea euskaraz hitz egitearren.
|
Baina
, gainera, iseka egiten zitzaien gaztelaniaz hitz egiten zutenean ere, bai doinuagatik, bai eskolan soilik entzuten zuten hizkuntzan hitz egiteko zailtasunak zituztelako. Beraz, zigorra jasotzen zuten bai jokabide bategatik, bai besteagatik." (Sanginés Suay, 2008:
|
|
|
Aipatutako esku hartze posible asko hezkuntza arloarekin lotu daitezke, neurri handi batean. Argi dago erantzukizuna ez dela soilik hezkuntza arloko profesionalena,
|
baina
ezin da ukatu lehentasunezkoa dela hizkuntzaren jabekuntza ulertzeko ohiko modua aldatzea, ezin baita euskara irakatsi hizkuntza gutxitua ez balitz bezala. Horretarako ezinbestekoa da irakasleen eta irakaslegaien formazioa osatzea, gizartea eta euskararen komunitatea aldatzen ari diren neurrian egokitu baita belaunaldi berriak mundura prestatzeko erantzukizuna duten profesionalen profila.
|
|
|
Euskararen ezagutzak gora egin du eskolan egindako ahaleginaren ondorioz,
|
baina
, gaur egun askoz gehiago dira erdal elebidunak elebidun orekatuak baino. Jendarteak, oro har, erraztasun handiagoa du trebetasun hartzaileetan (irakurmena eta entzumena) trebetasun ekoizleetan baino (mintzamena eta idazmena), eta, azken
|
|
|
Familia tipologia ere aldatu zaigu azken urteotan. Garai batean, gehiago ziren euskara etxetik zekarten ikasleak,
|
baina
, urteek aurrera egin ahala, etxeko hizkuntza euskara ez duten ikasleen kopuruak gora egin du. Beraz, gero eta gehiago dira euskararekin harremana eskolan baizik ez duten ikasleak.
|
|
|
gurean, hizkuntza gutxitua da irakaskuntzarako hizkuntza nagusia. ereduan dihardu ikasleen gehiengoak,
|
baina
azken urteetako emaitzek euskarazko komunikazio gaitasunean zailtasun nabarmenak dituztela adierazi dute. Gure irakas hizkuntza minorizatutako edo gutxitutako hizkuntza dela kontuan hartzen badugu, egunerokoan dugun jarduteko moduaren gaineko hausnarketa egin beharrean gaude.
|
|
|
Horretarako, ikasgelan ohikoak diren elkarreraginezko egoeretan hizketa esploratzailea sustatu beharra aipatu dute. Hizketa molde hori lortzeko,
|
baina
, elkarrekintza bera diseinatu beharra aldarrikatu dute biek ala biek. Gurean berebiziko garrantzia duen alderdia da elkarreraginarena, une horiek baliatu behar baititugu ikasleak euskaraz ezagutzak eraikitzen eta partekatzen trebatzeko.
|
|
|
Ildo horretatik, ikasleak akatsak egingo dituela aurreikusi behar dugu; ikasketarako abiapuntu izango dituen akatsak, hain justu. Ikasleak bere hizkuntza errepertorioa arakatuz eta egindako akatsaren gaineko hausnarketa eginez garatuko du hizkuntzen arteko elkarreraginari etekina ateratzeko beharrezko kontzientzia metalinguistikoa,
|
baina
lan horretan gidari aritu behar dugu irakasleok. Irakasleok hausnarketaren eta kontrastearen bidez hizkuntzen arteko azaleko zein sakoneko loturak egiten trebatu behar ditugu ikasleak, lanketa horren bitartez aberastuko baitute euren hizkuntza errepertorioa, eta, ondorioz, modu horretan lan eginda garatuko baitute ikaskuntzan aurrera egiteko hizkera akademikoa.
|
|
|
Ikaslearen aurretiko ezagutzak izango ditu irakasleak ebaluazio prozesurako abiapuntu. Nahitaezkoa zaigu jakitea ikaslearen abiapuntua zein den, bai eduki, prozeduraeta jarrera mailan,
|
baina
baita erabili beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak.
|
|
|
Aisialdi eskaintza, aisialdiko hezkuntza edota hezkuntza ez formala hitzek sarritan gai berdinari egiten diote erreferentzia,
|
baina
hitzen aldaketa txiki horrek alde handia dauka esanahian eta jarduera honi ematen zaion garrantzian.
|
|
|
— B ikasleak: ahozkoaren ulermenean DBH bukaerari legokiokeen B2 maila dauka; ahozkoan, hizkuntza akademikoan (HGAK) ere B2 maila dauka,
|
baina
pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan B1 dauka, hau da, legokiokeen mailatik behera dago. Irakurriaren ulermenean eta idatzian legokiokeen maila ematen du (B2).
|
|
|
Hortaz, aipatutako konstruktoaren arabera esaten denean ikasle batek hizkuntzan B2 maila duela, gehienok ulertzen dugu maila hori duela trebezia guztietan.
|
Baina
argi eta garbi esan genuke ez duela zergatik horrela izan behar, eta, horregatik, zehaztasun handiagoa behar dugu ikasleen euskara mailari buruzko emaitzak ebaluatzeko eta hobetzeko garaian.
|
|
|
Askotan aipatzen da ahozkoa modu sistematikoan eta planifikatuan landu behar dela ikasleekin. ereduan ahozkoa lantzen dela inork gutxik ukatuko du,
|
baina
azken urteotan lanketa hobetzeko beharra ikusten da, emaitzak hobetu nahi baditugu. Ikasleek hizketarako erraztasun eta ohitura handiagoa izatea da irteera profilak eskatzen diguna, baina, aipatu dugun moduan, horrek zehaztasun eta xehetasun handiagoa eskatzen du irteera profilaren definizioan.
|
|
|
ereduan ahozkoa lantzen dela inork gutxik ukatuko du, baina azken urteotan lanketa hobetzeko beharra ikusten da, emaitzak hobetu nahi baditugu. Ikasleek hizketarako erraztasun eta ohitura handiagoa izatea da irteera profilak eskatzen diguna,
|
baina
, aipatu dugun moduan, horrek zehaztasun eta xehetasun handiagoa eskatzen du irteera profilaren definizioan. Horregatik ere, beharrezkoa dugu irteera profila xehatzea eta horren adibideak eskaintzea hezkuntzako profesionalei.
|
|
|
Esan dugu ikasle bakoitzak gutxienez bere aurreko testua eta ondoko testua izan dezan lortu behar dugula.
|
Baina
ekoizpenaren denbora erabakitzea ere garrantzitsua da. Mailaren arabera, aldaketak egon daitezke ikasleak hizketan arituko diren denboran, baina orientabide gisa 2 minutuko hizketaldiak nahikoak izan daitezke.
|
|
|
Baina ekoizpenaren denbora erabakitzea ere garrantzitsua da. Mailaren arabera, aldaketak egon daitezke ikasleak hizketan arituko diren denboran,
|
baina
orientabide gisa 2 minutuko hizketaldiak nahikoak izan daitezke. Testu generoak ere baldintzatuko du hizketaldiaren luzera, ez baita gauza bera hainbat parte hartze dituen elkarreragin bat, edo azalpen bat, edo ipuin baten kontaketa.
|
|
|
• SDak zer ikasgairen/ irakasleren artean egin daitezkeen ere desberdina da, batzuetan, hori helburu komunikatiboak berak baldintzatuko baitu. HHn eta LHn ohikoena tutoreek lantzea izanen da,
|
baina
gelaratzean Gorputz Hezkuntzako irakasleak lagundu diezaioke baliabide ez hitzezkoak lantzen edota Musika irakasleak intonazioa eta erritmoa lantzen. Alderdi praktikotik, irakasle batzuk elkarrekin aritzea beti da lagungarria, beharrezkoa (ahal izanez gero) eta esker onekoa.
|
|
|
• SDaren iraupena desberdina izan daiteke mailaren arabera eta helburu komunikatiboaren arabera,
|
baina
orientabide eta muga batzuk paratzea komeni da; halaxe planteatu dute Genevako Eskolan12 eta halaxe ikusi dugu guk ere jasotako balorazioetan. Batetik, zailagoa da ikasleen motibazioa mantentzea SD luzeegietan; bestetik, gutxieneko iraupena behar dugu ikasleen ondoko testuetan hobekuntzak antzemateko.
|
|
|
Batetik, zailagoa da ikasleen motibazioa mantentzea SD luzeegietan; bestetik, gutxieneko iraupena behar dugu ikasleen ondoko testuetan hobekuntzak antzemateko. Irakasleek sarritan aipatzen dute, SDaren iraupena luzatzeko arrazoi gisa, ahozkoaren baliabideak eta edukiak behar den bezala lantzeko denbora gutxi izan dutela, eta arrazoi dute neurri batean,
|
baina
horren aurrean zenbait irizpide didaktiko gogoratu behar dira: sekuentzia batean baliabide gehiegi lantzea ez da gomendagarria, SDen lanketak ziklikoa izan behar du, eta landutakoa soilik ebaluatu behar da.
|
|
|
Horien markoa eta estalpea ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktikoak dira. didaktikoak baino laburragoak dira, eta zenbait baliabide zehatz irakasteko eta lantzeko erabil daitezke. Aipatutakoak ahozko praktika gidatuak dira,
|
baina
sekuentziekin alderatzen baditugu helburu xumeagoak dituzte, denboran laburragoak dira, testugintzaren lanketa ez da hain definitua, diskurtsogintzaren lanketa mugatuagoa da, hitzezko baliabide zehatz bat lantzera bideratuak daude, mintzapraktikara bideratuak, ez dago ebaluazio tresnarik, ez da ziurtatzen ikasle guztiek hitz eginen dutela... Jarduera mota horiek beharrezkoak dira, eta betiere, sekuentzia didaktikoetan proposatzen dena indartzera eta osatzera bideratu lirateke14.
|
|
|
• Ahozkoaren lanketan ezinbestekoa da ikasleen hizkuntz hutsuneak osatzeko jarduerak programatzea. Hutsune batzuk ikasleen artean nahiko orokorrak izan daitezke,
|
baina
beste batzuk oso pertsonalak dira, ikasle bakoitzarenak: aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela...
|
|
|
Pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunen bereizketa kontuan hartu denean, argi samar geratu da eskolak ahozkoaren mota desberdinak landu behar dituela. Ahozkoa lantzeko baliabideak egon badaudela ere ezin ukatu,
|
baina
betiere, sistematizazioa, planifikazioa eta progresioa hobetsi behar dira, eta, hortaz, beharrezkoa da sekuentzia didaktikoak gelaratzea ikasturtero eta baita ahozkoa lantzeko jarduera solteak maiz maiz burutzea ere. Aurreko guztia jasotzeko modu aproposa eskaintzen du, azkenik, Ikastetxeko Hizkuntza Proiektuak.
|
|
|
|
Baina
aisialdiak euskararen sustapenean izan dezakeen garrantzia ez da aisialdiari eskaintzen zaion ordu kopuruagatik bakarrik ematen. Aisialdiaren berezko ezaugarri batzuek oso aproposa egiten dute euskararen erabileran eragiteko.
|
|
|
diren testu antolatzaile ideiak ordenatu, iritzia edo esapideak: alde batetik, eman, ideia berriak adierazi, bestetik..., eta gainera..., honez kontrako arrazoiak eman eta gain, egia esan, nire ustez, nik ondorioak adierazi. uste dut, nire iritziz,
|
baina
, dena
|