|
2007
|
|
|
Garai hartan Jean Hiriart Urruty lankidea elkartu zen Nicolas dArcanguerekin (ez bonapartista
|
baina
bai erregetiarra147) eta erabaki zuten astekaria eraberritzea, Hiriart Urrutyk ez baitzuen gustuko Pochelou kudeatzailearen lana148.
|
|
2008
|
|
|
Nik gaurkoan lexikoaren arloari buruz batez ere (ez bakarrik,
|
baina
bai parterik handienean) hitz egingo dut, beste hainbat kontakturen ondorioak alde batera utziz,
|
|
|
Hitz hau ez da Hegoaldeko beste euskalkietan erabiltzen,
|
baina
bai Iparraldekoetan, adiera denak, maiztasunaren?,, ugaritasunaren, eta, hertsitasunaren?
|
|
|
adieraztera igaro den hizkeretan beste esanahirako ahalke> hitzaz baliatzen direla; baina hau ere ez beti, Baztango hizkeran esaterako, lotsa> eta ahalke> agiriko desber dintasunik gabe erabiltzen baituzte. Ezin da, halere, erabateko hitz desberdina denik esan, esanahia desberdintzen bada ere, lotsa> hitza,
|
baina
bai adierazgarriak direla era bilera horiek hizkerak bereizteko.
|
|
|
Honen beste zeregin askoren artean gogoratzekoa da berorrek kaleratutako Karmen, go> Amaren> Egutegia>(), gerora Karmel> aldizkari izatera iritsi zena. Hau ez zen egutegi takoa,
|
baina
bai liburu urtekari atsegina, eduki erlijioso batekin gerra-aurreko Argia-ren Egutegiaren ildoan zetorrena.
|
|
|
ikasle (rik) > gehienak> diogunean,, ikasleen multzo horretatik gehienak? esaten ari gara, eta ikasleen> erdiak> diogunean ere, beste horrenbeste, ez ikasle multzo horretatik gehienak,
|
baina
bai erdiak. Horrenbestez, modu bertsuan analizatu genituzke, nahiz eta oraingoz ez dudan analisi hori eskainiko.
|
|
|
Pertsona izenordainok bizidunak eta gizaki eremukoak izanik, tokidenbora kasuak gaartizkiaz eraiki ohi dituzte, ez ekialdeko tradizioan,
|
baina
bai nagusiro erdi eta sartaldekoetan. Hala ere, ekialdearekin uztardura eginik, tahizkidun formak ere ezagunak ditu idazleonek bere hizkeran.
|
|
|
Lekukotasun guztiz bitxia sartaldean, ekiadeko anitz> forma nagusiaren sartaldeko aldaera dugu anetx, > bere fonetikari ere antz ematen zaionez. Sartalde euskaran honen lekukotasunik nekez aurki daiteke,
|
baina
bai erdikoak, gipuzkeran hain zuzen. OEH k ondo ohartzen duen bezala (II, 123), Bretainako kantuan eta Otxoa Arin en dotrinan bada adibide bana.8
|
|
|
Agregaba, respecto a mi consulta sobre el empleo, en el barrio de Argintz Karrika, de la forma duzüik> (flexión II c), registrada por Bonaparte: . Etcheverry apeza ez da orhoit duzüik> aditurik
|
,
bainan bai duzüi. En aquella ocasión, Dassance me envió todas las con testaciones correspondientes a las flexiones de mi. Cuestionario?
|
|
|
Lexiko sorkuntzaren ikuspegitik ari denez nagusiki, eratorpen emanko rrak eta, are, osaera berriak edo berri samarrak (alde> emankorraz sortuak) ditu Villasantek bereziki gogoan. Ez horiek bakarrik (cf. eskualde> modukoak batetik, eta Axulargandik jasotako barrenalde, > aitzinalde> modukoak bestetik),
|
baina
bai bereziki: orrialde, > mendebalde, > sortalde, > de? > OEHren arabera, berrikitan baizik ez dira iparralde, > ekialde, > lurralde, > sortalde> eta> mendebalde16 dokumentatzen.
|
|
|
Ondorio praktikoen aldetik arrazoi du, zenbaitetan, hala diharduenak: ez beti, inola ere (lehen saileko adibideez josia dago multzo atzizkion erabilera),
|
baina
bai hainbatetan (batez ere egungo eguneko erabile ra modu nagusiari dagozkionetan). Forma zaharrei dagokienez, bistan da, pinu bat dagoen lekua?
|
|
|
bizkaitar biek harreman oso lagunkoia ez zuten seinale). Ez da Errastiren idazkia gorde,
|
baina
bai Azkuek Muxikari emandako erantzuna:
|
|
|
Eta kontuan izanik Azkuerentzat euskal nazionalitatearen funtsa hizkuntza zela eta bere produkzioaren zati handi bat euskarari eskaini ziola, jarduera horretan zebilenean bilbotar apaiza nazionalista gisa aritu zela esan daiteke. Ez zehazki zentzu aranistan edo jeltzalean,
|
baina
bai nazionalismoaren definizio zabalago baten arabera ulertuta. Definizio horri akaso nazionalismoa edo abertzaletasuna baino egokiago euskaltzaletasuna dei dakioke, zeren jada
|
|
|
Hau da, ziurrenik ezin esan daiteke Azkuerentzat euskal ipuin guztiak Europatik heldu zirela.
|
Baina
bai esan liteke berak euskal folklorea kanpoko eraginei irekita zekusala.
|
|
|
Menéndez Pidalen kasuan, Pruden Gartziaren tesiak erakusten duenez, teorizazio koherente eta sistematiko bat dago (ez beti agerikoa
|
baina
bai inplizitua) espainiar kultura Europako kultura komunaren baitan kokatzeko, partaide eta oinordeko legitimo gisa. Are espainiar kultura, europar kultura soil gisa agertu ez ezik, europar kulturen artean nortasun berezi eta nabarmena duen agerpen original gisa azaltzeko.
|
|
|
...ero, aktore, libretista, musiko, artista eta kazetariek bihurtzea garaiko pertsonaia ospetsuenak, kaleko edozeinek, herritar apaletatik burges eta aristokratetaraino, espainiar kultura eta izatearen aurpegi gisa aipatuko zituenak388 Iruditeria horrek (ez 98ko idazleek), inkarnatu zuen Errestaurazioko espainiartasun ideia publikoa, ez agian osoki ofiziala (propioki ez baitzuen estatuak bultzatzen),
|
baina
bai ofiziosoa eta estatuak hein handiz bere egiten zuena. Azken finean XIX. mendeko espainiar estatuak sarritan aurkeztu zuen bere burua imajinario horri zegokion estiloz, adibidez nazioarteko erakusketetan bere pabilioiaiak arkitektura neomudejarrez eraikitzean389.
|
|
|
«Aun viven en Lequeitio testigos oculares del hecho naturalmente inexplicable que vamos á describir.» Gerta liteke, jakina, esaldi hau joko literarioaren parte izatea; baina egia esan, Azkue sinestuna izanik, baliteke mota honetako naturaz gaindiko gertaerei fede ematea eta egiazkotzat izatea. Ez agian xehetasun guztietan
|
baina
bai hein handiz. Gainera, erromantizismoaren baitan, sobrenaturala, artifizio literario soil izan barik, zinezko fedeari lotuta doa sarritan.
|
|
|
Honako pertsonen bidez Bilboko kultura Ipar Europako korronte berriei irekitzen ari zen, bai pinturan eta bai musikan. Ez puntarengo abangoardiei,
|
baina
bai ordura arte musikan zein pinturan nagusi izandako madrildar eta italiar tradizio zaharkituak gainditzen zituzten ereduei.
|
|
|
Hola bada, Azkuek Bilbon argitaraturiko Euskalzalerekin, Hego Euskal Herrian, euskarazko hedabideek aldi berri bat hasi zuten: hizkuntza hau ez zen erabiltzen euskaldun apalei informazioa jakinarazteko «beste erremediorik ez zegoelako»; Halaber euskarazko hedabide populisten formatua (bertso-paperak) gainditzen zen, edozein hizkuntza normalizatutan ohikoak ziren erako aldizkari bat eskaintzeko, ez agian goren goren mailakoa
|
baina
bai irakurleei gutxieneko ikasketa batzuk izatea eskatzen ziena; Eta azkenik, Euskalzale irakurleen euskaltzaletasun militanteaz baliatzen bazen ere bere produktua zabaltzeko (erosleek ez baitzuten informazioa jasotzeko aldizkari horren «beharra» baizik «gogoa» edo «zaletasuna»), hala ere ez zen produktu «baskofilo» soila, dela zentzu estetikoan (Donostiako EuskalErria sarritan ohi zen be... euskarazko olerki batzuk eta euskararen aldeko erdarazko leloak biltzen zituena459), dela zentzu politikoan (Sabino Aranaren aldizkariak ohi zirenez:
|
|
|
Albisteekin batera, lehen orriko iritzi artikuluek zuten garrantzia, batez ere euskararen aldeko aldarrikapen eta salaketek osatua, Azkue eta Bustintzaren kargura. Horrek ez zuen esan nahi Ibaizabalen literatura edo moduko gai ludikoak baztertu zirenik,
|
baina
bai iritziekin batera albisteei pisu espezifiko bat ematen saiatu zirela. Izatez, egunkari formatua izateko olerki gehiegitxo jasotzen zituela ere esan daiteke:
|
|
|
«Mis propósitos al solicitar la cátedra eran, más que lingüísticos, políticos o patrióticos»13 Hau, da, Arana Goirik katedra linguistika lan erudituak egiteko barik, eragin soziala lortzeko eta bere proiektu politikoak sustatzeko erabili nahi zuela. Azkuek ere, antzera egin gura zuen, ez «helburu politikoak» zentzu alderdikoian ulertuta bultzatzeko,
|
baina
bai politika linguistiko zehatz bat bultzatzeko (hizkera literarioa modu jakin batean arautuz eta eredu hori Bizkai osoan zebaltzeko asmoa bultzatuz, euskarari ordura arte izan gabeko sarrera emanez eskoletan etab.). Horregatik, boteregune txiki baina erreal hori Azkueren eskuetan egonda, Arana Goirik hari aurre egin nahi izan zion. Lakak bi estrategia desberdin antzeman ditu horretarako.
|
|
|
Hola, 1893an katedrako irakasle gisa Bizkaiko Diputazioari euskal hiztegia eta folklorea biltzeko baimena alferrik eskatu bazion, orain Euskaldun Biltokiko zuzendari gisa, bertan «baserritar akademia» bildu zezakeen hiztegia osatuz joateko28 Edo katedrako ikasleekin antzerkiak egin ahal izateko, Institutuak eskaintzen ez zuen azpiegitura lortu zuen. Edo katedrako ikasleek euskarazko aldizkari bat eskatzen bazioten ere, Institutuan ezin atera zezakeen,
|
baina
bai Euskaldun Biltokian. Hola bada, Euskaldun Biltokia, euskara katedraren plataforma osagarri bat zen, han hasitako proiektuei segida emateko aukera ematen zuena.
|
|
|
161 Broussain ez zen baxenabartarra probintziaz
|
baina
bai euskalkiz.
|
|
|
Badirudi XIX. mendearen azken azken urteetan izan zela. Hola, 1897an Euskal Akademia proposamen bat idatzi zuelarik, bertan aipatzen zen ez euskalki guztien batasuna
|
baina
bai euskalki guztiek ortografia bera izan beharra412 Ondoren, 1900 urtean, Abadia anderearekin Euskal Akademia sortzeko aukera ikusita, euskalki literarioa batzeko komenientzia aipatu zuen Azkuek, «proponiendo la adopción de uno... ser el guipuzcoano o el labortano»413 Beraz lapurtera edo gipuzkera ziren aukerak. Azkenean, bigarren honen alde makurtu zen Azkue, 1904an Ordiziako euskal jaietan plazaratuz bere ustea.
|
|
|
Bidenabar honek kuestionatu edo behintzat mugatu egiten du Azkuek 1889an adierazi zuen hura, hots, «Como bascongado me hubiera gloriado en contribuir al acrecentamiento de nuestro mejor timbre de gloria [karlisten lehiaketan parte hartuz]; pero [soy] sacerdote y católico antes que patriota». Bada ez, Azkuek bere praxian maiz lehenetsi zuen euskararen aldeko lan «patriotikoa», ez agian erlijioaren gainetik,
|
baina
bai erlijioa parentesi artean uzteraino.
|
|
|
Hola bada, Azkuek alderdi mailako militantzia ekiditeaz gain, argi dago kezka handia zuela «separatismo» salaketen inguruan. Salaketa horiek, sambenito gisa bizi zituen, hots, ez hainbeste errealitate baten desenmaskaramendu gisa (Azkue zein bere proiektuak autonomistak baitziren, ez independentistak),
|
baina
bai bere edozein ekimen euskaltzale lorrindu zezaketen ospe txar gisa.
|
|
|
Eta ondoren, gorago ikusi ditugun azalpenak emanez segitzen zuen (ez zela independentista
|
baina
bai abertzale autonomista, Sabino Aranaren memoria ohoratu behar zela, Euzkadi/ Euskalerria, etab.). Azalpen hauek guztiak aitorpen gisa egin zituen: «este desahogo, que me era necesario, el primero que hago en estos veintitantos años de mi cien veces amargado corazón»81 Baina ikusten denez bihotz garraztu baten barru hustuketa izateko ez zen ateraldi bereziki gorrotoz betea izan.
|
|
|
Hasteko, esan beharra dago 1888an, Azkuek euskara katedra lortu zuenean, oraindik euskal lurraldetasunaren «kanona» finkatu gabe zegoela. Ez dut hemen euskal lurraldetasun ideiaren historia zehatza egingo,
|
baina
bai Azkue kokatzeko testuingurua orokorra aipatuko.
|
|
|
21). Kontsonante azentudunak jatorrizkoan bezalatsu jarri dira (ez zehazki berdin zeinu horiek falta ditudalako,
|
baina
bai antzera), salbu t azentuduna, zeina tt gisa idatzi baita hemen.
|
|
|
Beraz egungo euskaldunek hein batez bisigotuen odol tanta eta ohitura zantzu batzuk gordeko lituzkete, ez, jakina, funtsezkoena denik (euskara, erlijioa, odol gehiena),
|
baina
bai zertxobait. Eta pentsa liteke, Azkuek bisigotu esatean germaniar adierazi nahi zuela, ez hispaniar, artikulu hau alemanei zuzentzen baitzien, eta beraz logikoa dirudi irakurlego horri keinu germanistak eskaintzea.
|
|
|
1898an idatzitako xehetasun guztiak oroituz,
|
baina
bai gertaera haien inguruko inpresio orokorra mantenduz. Zentzu horretan adierazle esanguratsua izan liteke Azkueren 1918ko hitzaldian 1898ko artikuluko hizkera bertsua errepikatzea, haren oihartzuna jasoko balu bezala:
|
|
|
Batetik, ikusi denez, Luis Eleizalde, bere prestigio guztia gora behera, ez zen gai izan. Kirikiñoren? kanpainari aurre egiteko, ez eta Euskaltzaindiarentzat EJB osoaren onespena lortzeko ere(
|
baina
bai zati on batena). Bestetik, maila indibidualean, osasun arazoek ez zioten Eleizalderi nahi beste lan egitea ahalbidetu, eta izatez 1923an, agonia luze baten ostean, bizia galdu zuen.
|
|
|
Era horretara, Akademiak hainbat gabezia izan arren (aitortza publikoaren aldetik, kanpoko erakundeen aldetik, gizaeta ekonomibaliabideen aldetik), Azkueren ekin pertsonalak, bere eguneroko lanak, eta berarekin batera Euskaltzaindiaren proiektuetan inplikatu zirenen jardunak ahalbidetu zuen erakundeak bizirik jarraitzea. Emaitzak, azaldu denez, ez ziren izugarriak izan,
|
baina
bai aipagarriak eta etenik gabeak, dela ikerketa arloan, dela hizkuntzaren sustapen arloan. Gabezia nagusia araugintzan zegoen, baina, gainerakoan lana ez zen geratzen.
|
|
|
Zatiketaz geroztik, bada, EJBren barruan areagotu egin zen Euskaltzaindiranzko joera, Bizkaian bertan igartzen zena. Ez. Kirikiñorengan?,
|
baina
bai ordura arte sabindar gotorren jarrerak izandako zenbait idazlerengan, adibidez Mikel Arrutza bilbotarrarengan367 Dena dela, Akademia onartzeko joera hau, geldirogeldiro garatu zen, ez zatiketa hasi eta berehala. Hola, Akademia sortu eta hiru urte igaro behar izan ziren EJBk auzi hau ofizialki tratatu arte.
|
|
|
Izan ere, Artzadunek ez zuen Gipuzkoan euskararen aurkako galerazpenik ezarri prentsan. Artzadun literaturzalea zen, Unamuno eta Barojaren mireslea, ez bereziki euskaltzalea
|
baina
bai liberala hein batez. Behin RIEVen ere idatzi izan zuen.
|
|
|
Intelektualak kultura arloko pertsonak ziren, idazleak, irakasleak, artistak, beren lanaz gain nazioaren errealitatea aztertu eta ongi komunaren izenean soluzioak proposatu gura zituztenak. Beren asmoa ez zen normalean botere politikoa zuzenean hartzea,
|
baina
bai errealitate sozialean eragitea, dela beren idazkiekin, dela beren obrekin, dela agintariei emandako aholkuekin. Desberdinak izan ziren proposatu zituzten soluzioak.
|
|
|
Ez estatu independente bat, nazioarteko oreka militaristak bideragaitza egingo zuela uste baitzuen.
|
Baina
bai nazio kultural bat, estatu handiago batean nolabait txertatuta, autogobernu zabalarekin.
|
|
|
Horrela laburtuko zaie eta errazago egingo etxetik euskaraz ez dakien ikasle horiei inguruko euskaldunekin jardun ahal izateko bidea15 Hau da, inguru erdalduneko eskola baterako hemen proposatzen dugun ereduaren arabera, euskara batuak hartuko luke lehentasuna, nahiz eta eredu bateratzaile hori modu zabalean ulertzen dugun (tokian tokiko edo inguru hurbileko ezaugarriak biltzeko joera duena) eta ez eredu murritz, estu eta gogortu baten gisa. Tafallan, esate baterako, ezin ditugu Bortzirietako edo Sakanako bereizgarriak erabili,
|
baina
bai Nafarroa osoan hedatuta daudenak (esan/ erran, bultzatu/ bulkatu, ezer/ deus, ibai/ ugalde, eta abar... aurreragoko baten zehaztu dira zein ezaugarri diren horiek eta zein jarraibide proposatzen den ahozko eredurako eta idatzizkorako).
|
|
|
Hau da, predikatu ez ezik, praktikatu ere egin behar da ikasleen aurrean. Horrekin esan nahi dugu ezin diegula irakatsi gazteei euren hizkerak edo argotak zein izan behar duen,
|
baina
bai, norberarengandik hasita, egoerari ondoen egokitzen zaion erregistroa erabiliz arrasto batzuk eman. Garbi dago, noski, ikasle bakoitzaren esku egongo dela beti zer nolako euskara egingo duen egoera bakoitzean.
|
|
|
Berriro diogu, hala ere, ia toki guztietan antzematen dugun funtsezko arazoa dela, izan ere, erregistroak ez bereiztea eta horren ondorioz egoera guztietan hizkera molde berbera erabiltzea. Eremu erdaldunetan, garbi dago, ezin gara mugatu inguru hurbileko arrazoi psikolinguistiko eta soziolinguistikoei begiratzera gure jardunbide guztien arrazoibidea azaltzeko,
|
baina
bai aurkitu dezakegu arrazoibide hori euskal munduaren arrazoi psikolinguistiko eta soziolinguistikoetan eta bestelako arrazoi ideologikoetan hezkuntza euskalduna eta euskaltzalea garatzea eta gauzatzea erabaki dugun une beretik.
|
|
2009
|
|
|
Harik eta 1920ko abenduan erakundearen komunikazio hizkuntza gisa gipuzkera hartu zen arte. Ez da luze,
|
baina
bai esanguratsu.
|
|
|
kutsua darie izendapen horiei. Krutwigen iritzira, Areiltzak ez zuen komisario gisa izendatzeko asmorik,
|
baina
bai Gobernadore Zibilak, antza. Horrek Esteban Calle Iturrino izendatu nahi omen zuen, nahiz eta euskara ez jakin, Diputazioaren diru laguntzen ordainetan.
|
|
|
Jean Haritxelhar, 1923ko maiatzaren 13an Baigorrin jaioa, ez da adinez euskaltzainik zaharrena,
|
baina
bai Akademian denbora gehien daramana: 1962an izendatu zuten euskaltzain oso, Jules Moulier Oxobi-ren ordez, Jose Maria Lojendio euskaltzainburu zen garaian.
|
|
|
Ez arauez
|
baina
bai ohituraz, Euskal Herriko zazpi herrialdeak ordezkatuta egon dira euskaltzain osoen artean, salbu eta urteetan, Arabak Olabide hil ondoren eta H. Knörr izendatu arte ez zuela izan. Eta urte askotan gainera euskaltzainen heriotzean, bere jaioterriaren probintzia bereko euskaltzain berria izendatzen zen.
|
|
|
Badira noski, lan etimologikoak eta lexikografikoak Euskera aldizkarian eta bestetan;
|
baina
bai egitekoetan lortutako emaitzengatik eta baita urrats berriak emateko den laguntza eta oinarri nabarmenagatik, Orotariko Euskal Hiztegia da aipagarriena. Nolanahi ere gure egitasmoa aski urruti gelditzen da OEHtik, bai helburuetan, bai tamainan eta baita metodoan ere.
|
|
|
Jagonet zerbitzuaren bidez iristen zaizkion kontsulta ugariei erantzutea ere bere zereginen artean du Gramatika batzordeak. Erantzunak ez dira arau,
|
baina
bai erreferentzia: erantzunak galdetzaileari berari bidaltzen zaizkio aurrena, eta Euskara agerkarian argitaratzen dira gero.
|
|
|
Sariketa hark ez zuen jarraipenik izan,
|
baina
bai lehenengoz 1961ean antolatutako Lizardi poesia sariak. Nikolas Ormaetxea Orixe-k irabazi zuen lehenengo urtean (Lau urtaroak nere begietan), Antonio Bilbaok 1962an (Irribarre ta lore) eta 1964an (Loraen zugatza), Gabriel Arestik 1965ean (Euskal Harria) eta Ibon Sarasolak 1966an (Ez bat, ez bi, ez?).
|
|
2010
|
|
|
Gogora ekar ditzagun azterketa linguistikoan ikusitako datuak: NI lotzen den predikatuak, ez guztiak esklusiboki
|
baina
bai maiztasun handiz, honakoak dira: ukitu, > > aditzera> Baita jarrera propozizionala erakusten duen uste> ere.
|
|
|
[IV 114] Atocea, Cristaua, janciera au Erreguegandic iristen duana, ez da izango Erregueren Seme? Bere izatez ez, esango didazu,
|
baina
bai aintzacotzat artua. Au bera guertatzen da bada graciaren janciera ederra iritsi duanarequin (A 24)
|
|
|
Estereotipo jakina osatua zegoen Espainian euskaldun, leial baina gizagaixoa, z. Estereotipo hori aski barneratua zeukaten bertako vasco euskaldunek ere, ez beti
|
baina
bai sarri. Erdarak mendean hartu gabeko euskaldun jatorra Pello Kirten, Chomin del Regato eta antzeko irudiekin lotzen zituen ikuspegi horrek.
|
|
|
160 Ez goi mailetan, Batxilergoa eta Lanbide Heziketa lehenagoko jaiotza joeren zordun baitira gaur egun;
|
baina
bai Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan.
|
|
|
lurralde arteko konparaziotik196 2006 ikasturteari dagozkion datuetan aldea dago eredu banaketan, lurralde batetik bestera197 Badirudi, hortaz, lurralde mailan bederen zonalde soziolinguistikoa kontuan hartzen dela, urterik urteko praktikan: ez espresuki,
|
baina
bai praktikan. Zenbatekoa da zonaldearen (kasu honetan lurraldearen)
|
|
|
Urtean 15.000 azterketatik gora egiten dira EGAn. Azterketa horietariko asko, ez denak
|
baina
bai gehienak, 17 eta 25 urte arteko gazteenak dira. Dagoeneko 300.000 bat herritarrek egina du azterketa hori azken mende laurdenean eta, horietarik, 80.000 pasatxok eskuratua du EGA agiria221 Euskaldun alfabetatu horiek ez ditu eskola sistemak bakarrik sortu.
|
|
|
Idazteredua ikasteko orduan, nahi eta nahi ez, hor dago eskola: ez da hartarako leku bakarra, inondik inora,
|
baina
bai beharrezkoa eta garrantzitsua. Nola daude beraz hezkuntza kontuak, euskara batuari eta kasuan kasuko euskalkiei dagokienez?
|
|
|
ikasleen arteko txutxu mutxu bihurri eta bihozkorretik urrutien dagoen erregistroa. Ez da konpondu ezineko kontua,
|
baina
bai konpontzen zaila eta, dakidan neurrian, orain arte ahul atenditua.
|
|
|
Gorago, idazlanaren VII. atalean, legearen hezkuntza alorreko agindu jakinak zer neurritan bete diren, eta zer neurritan ez, azaltzen saiatu gara. Agindu konkretu asko, ez denak
|
baina
bai gehienak, aski neurri zabalean betetzen direla ikusi da. Erantzun baikorra eman behar zaio beraz, lehenik eta behin, goiko galdera nagusiari:
|
|
|
hezkuntza eremuaren eginkizun zentrala da hori, Autonomia Estatutuak berak hala aginduta. Ez eginkizun zentral bakarra, zenbaitek aldarrikatzen duen moduan,
|
baina
bai eginkizun nagusietako bat. Alde horretatik, eredu, euskaldun, agoen promozioa (ez inposizioa, baina bai promozioa) legezkoa da eta, eredu aukerarekin batera, lege bidez eraman izan da aurrera, oro har.
|
|
|
Ez eginkizun zentral bakarra, zenbaitek aldarrikatzen duen moduan, baina bai eginkizun nagusietako bat. Alde horretatik, eredu, euskaldun, agoen promozioa (ez inposizioa,
|
baina
bai promozioa) legezkoa da eta, eredu aukerarekin batera, lege bidez eraman izan da aurrera, oro har. Gatozen bigarren erreparora:
|
|
|
Haur eta Lehen Hezkuntza bezala DBH, Batxilergoa eta unibertsitatea euskaraz egin duten lehen belaunaldi zabalak kalean dira jadanik. Parez pareko elebitasun orekatuaren desideratum etik ikasle horiek ibili ohi dira, ez beti
|
baina
bai sarri, hurbilen. Lan munduan euskaraz txertatzeko prestaturik daude, hartarako aukerarik izanez gero, horietariko asko.
|
|
|
Urte batetik bestera lankideen euskararen ezagutza handitu da, ditugun zenbakien arabera. 2008 ikasle multzorik handiena ez dago lankidego erdaldunetan (%36)
|
baina
bai euskaldun batzuk daudenetan (%43). Ikasturte honetan aurkitzen dira lankidego osoki euskaldunak, %10 herriko ikasleentzat eta %8 ikasle etorkinentzat.
|
|
|
Guzientzat arrazoi ahulena da« euskara lanerako eta lanbidearentzat baliagarri». Beraz gurasoen helburuak ez dira profesionalak,
|
baina
bai kulturalak. Ikusi dugu AEKko ikaslegoarentzat ere motibazio nagusiak nortasunari lotuak direla, lanbideari baino gehiago.,« Zer da euskal nortasuna XXI. mendearen hasieran?
|
|
|
Testuinguru hartan, segur aski gu ez ginen pertsonarik egokienak, ezta federazioak erakunderik egokienak? prozesu berri bat urratzeko,
|
baina
bai errazteko?, adierazi du J. Iñaki Etxezarretak. Beraz, hainbat ikastolari bide hori kudeatzea proposatu zion federazioak.
|
|
2012
|
|
|
Euskaratik erdaretara itzultzeko beharra ere azaldu beharrik ez dago, apur bat izango dugulako besteei eskaintzeko modukoa, eta pozgarria da euskarazko liburuek ingelesera edo grezierarako itzulpena merezi izatea. Hala ere, utzi egidazu erreparo bat egiten, itzulpen gehienak espainolera egiten dira, eta ez dakit ez ote dugun morrontza bat hor Espainiarekiko, ez egiten diren itzulpenengatik,
|
baina
bai baldintza orokorrengatik. [...].
|
|
|
Beste behin ere, ez dugu horrelako libururik aurkitu,
|
baina
bai antzeko bat, Andrés Falcão de Resendek XVI. mendean idatzia:
|
|
|
Bigarrena eta hirugarrena ez dira Pazen liburuan ageri. Lehena ere ez,
|
baina
bai poema berberaren beste zati bat: Sarrionandiak. Filosofia berria?
|
|
|
– Orain bilduak agertzen diren bertsoetan ez dago beharbada185 poesia gehiegirik, neurria bera ere ez zuen, dirudienez, txit zuzen erabiltzen beti Imazek?,
|
baina
bai garai luze bateko kondaira, eta ez kondaira hotza eta lehorra, bizia eta umoa baizik, gertakarien kontaketari iritzien beroa eransten dion herri periodismua. (LIB II:
|
|
|
Hasierako baieztapenak eta baieztapen horren justifikazioak liburuaren iritzi negatibo batera garamatzate, baina aurkaritzako lokailua buruan paraturik, argudio hariak kontrako norabidea hartuko du, eta azken hauxe da, gainera, esatariak norentzakoari bidali nahi dion tesia: , bertso hauetan poesiarik ez dago,
|
baina
bai esatariarentzat garrantzitsuago den kondaira bizi eta beroa. Beraz, liburuak merezi du erostea?.
|
|
|
Guztiek esatearen ekintzari, egia esateari egiten diote erreferentzia, nolabait ere sinesgarritasuna lortzeko baliagarri gertatuko zaio.
|
Baina
bai egia eta baita egia esan ere forma ihartutzat, gramatikalizatutzat joko ditugu, enuntziatu parentetikotzat baino gehiago.
|
|
|
Gainerako arloei buruz baieztapena egiten (iritzia ematen) ez da ausartzen,
|
baina
bai zinemari buruz, hori baita kontrolpean duena. Gainerako arloetan edo esparruetan gertatzen ote den zalantzan gelditzen da, hipotesi mailan.
|
|
|
Enuntziatu parentetiko hauek, apika, ez dute esataria gizalegezkoa denik esaten,
|
baina
bai gizalegez jokatzen duen pertsona bezala agertzen norentzakoaren aurrean. Alde honetatik, kortesia norentzakoa pertsuaditu eta esatariaren interesetara erakartzeko estrategia eragingarria da.
|
|
|
Esatariak, bada,. Paris? Frantziako hiriburua ez dela esatearekin ezin esan norentzakoari zehatz mehatz zein den esaten dionik,
|
baina
bai interpretaziorako ateak irekitzen dizkiola: informazio horren jabe ez bada, jakin mina behintzat piztuko dio.
|
|
|
Proposiziozko edukitik at dago, baina proposiziozko eduki horrek berak iradoki edo gogoraraziko dio esatariari, eta honek, ematen ari den informazioa eten eta une horretan bertan gogoratu balu bezala tartekatzen du, beretzat garrantzitsua den informazioa baita. Garrantzitsua ez, agian, E1 enuntziatuaren proposiziozko esanahiaz jabetzeko,
|
baina
bai, beharbada, norentzakoari bidalitako mezua ongi ulerrarazteko baliagarri gertatuko zaiolako. Oro har, bada, norentzakoarentzat informazio berria delako ustean tartekatzen du.
|
|
|
3 Arau zehatzez, bada, ezin dezakegu hitz egin,
|
baina
bai enuntziatu parentetikoak inguratzeko edo mugatzeko orduan nagusitzen den (edo diren) joerez.
|
|
|
gaiak, edo gure artean gehienbat erabili izan diren gaiak alde batera utziko dituztela? Ez155,
|
baina
bai nahiago dituztela gai berritzaileak:
|
|
|
Aipu horiek guztiek ez dute erakusten Mitxelenaren norentzakoa herri xehea,, herri xumea? denik,
|
baina
bai balizko irakurle hori, herriaren, ahozko eta idatzizko tradizioa ezagutzen duena dela.
|
|
|
Mitxelenak jokabide honekin ez dakigu herri literatura edo ahozko literatura, mailaz? goratzea bilatzen ote duen,
|
baina
bai zubigintza egin nahi duela herri jakinduriaren eta XX. mendeko mundu zabalaren artean. Edo gutxienez, erreparorik batere ez duela itxuraz hain urrutikoak diruditen mundu haiek batzeko eta euskaraz adierazteko.
|
|
|
Norentzakoak etengabe ibili du estalirik edo erdi ezkutaturik dagoen hura nor ote den jakin nahian. Mitxelena bera ere maiz dabil ikusi makusika irakurlearekin; ez agian, norentzakoarekin,
|
baina
bai une jakin batean bere testuak irakurtzera lerratu den irakurlearekin.
|
|
|
ez hain nahasian darabiltzagun gertakariak, intzisoa, parentetikoa, intzidenala? bata bestetik bereizteko,
|
baina
bai enuntziatu parentetikoak gainerako testutik bereizi eta kanporatzeko; hots, funtzio demarkatzaile batekin.
|
|
|
kohesio mekanismoek, alegia.
|
Baina
bai batean eta bai bestean koherentziazko harremana dagoela esango genuke.
|
|
|
Zuzeneko estiloak, ordea, egitura parentetikoa ote du? Ez zuzeneko egitura guztiek,
|
baina
bai, gure ustez, honelako ezaugarri sintaktikoak betetzen dituztenak:
|
|
|
Gure helburua ez baita testu antolatzaile bakoitza berariaz aztertzea, ezta antolatzaile guztiak aztertzea ere.
|
Baina
bai emankorrenak eta aldi berean enuntziatu parentetikoen ezaugarritzaile izan litezkeenak.
|
|
|
Baina, bai,, hobeto esan?, zehatzago esan?... bezalako antolatzaileren bat. Ez, agian, B multzoa osatzen duten guztiak,
|
baina
bai aipatu ditugun horiek.
|
|
|
Esatariak ez du baieztatu duenaren arrazoi bakartzat enuntziatu parentetikoan aipatutako, gaiak eragitea? jotzen,
|
baina
bai balizko arrazoietatik berarentzat hala dela uste duena. Hala ere edo bukaeran utzita arrazoien multzoa itxi gabe uzten du:
|
|
|
Baita egitura mota hau aztertzeko egokiak izan daitezkeen termino osagaiak jorratzen eta formulatzen dituztenak ere. Ez ziurrenik guztiak;
|
baina
bai aztergaiari eta finkatu ditugun helburuei egokitzen zaizkien gehientsuenak. Bibliografia erreferentziak testuan bertan tartekatu ditugu (autorea, urtea eta orrialdea idatziz) eta ondoren zerrenda osatua lanaren amaieran jarri.
|
|
|
Azken batean testuaren informaziozko nahiz argudiozko egiturari edo argudiatzeari eragiten diote: daturen bat gehitu, azaldu, ñabartu, zehaztu, iruzkindu, parafraseatu, birformulatu, etab. Funtzio horiek guztiak betetzeko baliabide egokiak gertatzen zaizkio Mitxelenari; ez bakarrak, funtzio berbera bestelako egiturez ere eman baitaiteke aditzera (ez ezinbestean enuntziatu parentetikoen bidez),
|
baina
bai usu erabiltzen dituenak.
|
|
|
Gure, kritiken? kasuan izan daiteke, ez Egan aldizkariko ohiko irakurlea,
|
baina
bai esataria bizi den testuinguru soziokultural horren partaide den edonor, esatari jakin horren testuak irakurtzera lerra daitekeena.
|
|
2013
|
|
|
L. Action Française mugimenduaren ideiek bazuten oihartzuna euskarazko astekarian. Eskualduna astekarian ez zen mugimendu haren aipamen anitz ageri,
|
baina
bai, ordea, mugimendu hartako kideenak.
|
|
|
Baina nahiz eta Eskualduna ez salgai ezarri, gisa bereko salmentak antolatzen zituzten. Horren adibide da Bidaxune, ez zuten Eskualduna banatzen,
|
baina
bai, ordea, La Croix. Pentsatzeko da arrazoi linguistikoak zirela horren gibelean, aipatutako herri horietan ez baitzitekeen euskaldun anitz.
|
|
|
Baina Frantziako batasun politikoa bultzatu nahi zutenek ere ikusi zuten denek frantsesa ikasteko eta erabiltzeko premia. Weberrekdio gehiengoak frantsesa ez jakitea ez zela arazoa batasun administratiborako,
|
baina
bai, ordea, batasun politikorako. Jean Claude Caron eta Michel Vernusen arabera, XIX. mendean Europan nazionalismoa sortzeko eta zabaltzeko arrazoiak nagusiki hiru esparrutakoak ziren:
|
|
|
Ur pekoak, torpillatuz untzi ospitaleak ez dira gizon gudularier oldartzen
|
bainan
bai indarrik gabeko jender, guduak jadanik chehatu gizoner, eri tratatzen ari diren emazte gaichoer.780
|
|
2015
|
|
|
formularekin, delako testuaren forma linguistikoa, egokitzea eta oin oharrak taxutzeko erabili den bertsio lagungarria adierazi nahi da. Ez bakarra, ez erabatekoa,
|
baina
bai nagusia.
|
|
|
|
Baina
bai direla baliagarriak, onuragarriak, testua ulertu eta ingurumarian kokatu ahal izateko material argigarriak jartzen baitituzte eskura. Neurriz eta egokiro erabiliz gero, ez azken eta behin betiko hitza izango balitz bezala
|
|
|
Antologia museo batekin ere konparatu ohi da. Museoan, antologiaren moduan, ez da autoreen produkzio osoa, obra guztiak alegia,
|
baina
bai benetako obra osoak erakusten. Baina, antologian ez bezala, ohiko museoetan, ez da hautapen bat egiten, ez dira artisten obra onenak aurkezten, askotariko gorabeherez edo zirkunstantziez, museora iritsi direnak baizik.
|
|
2016
|
|
|
Dibortzioari buruz erretorearen aldetik ez dago ohar ezezkorik, hau da nahi tarako komunikazioa, askotan familietan ezin ulertutako aldaketak baitziren,
|
baina
bai ezkontza horietatik sortutako haurren egoera du aitzina ematen:
|
|
|
Azpimarratu behar da 1950ean, Bordaxurin aipatuko zen aita semeen arteko harreman bortitzaren inguruko gaia beste antzerki batean idatzi zuela Larzabalek. Ez dira arrazoi berak aipatzen,
|
baina
bai gerla ondoko urte horietan, noiz armak ageri diren eta kontrabandoaren presio ikaragarria suma daitekeen, egoera berriak, harremanak birmoldatzen, iraultzen ziren. Horiek orok familietan tentsio handiak ekartzen zituzten.
|
|
|
Eskalego usaia gaxtoak izan daitezke langiletan ere. Usaia horiek ez ditugu lagundu behar
|
bainan
bai agortu. Nausi bezala dauzkagun ahalak behar ditugu partitu langilekin eta ez gure irabazien soberakinak.
|
|
|
Bestalde, kanpoan zer antzerki mota landu zuen ez du argitzen, baina soldaduen artean mota guzietako aktore zitezkeen, oso onak ere bai eta interesgarria da jakitea taularatzeari begiratze berezia bota ziola baldintza haietan. Ez da inongo froga goi mailako antzerkigintza landu zuenik errateko,
|
baina
bai gaia lantzen aritu zela pentsatzen ahal dugu.
|
|
|
Nere xedea izan da pastoralaren Xuberotik ateratzea, bestek ere jasta dezaten haren edertasuna. Xurruburrukeriak baztertu ditut, iduritu baitzaut tiletez tilet aurrekoeri jarraikitzeak, ez duela obraren ederra laguntzen,
|
baina
bai ahultzen.
|
|
|
Xexili eta Panpili bere lagunaren arteko elkarrizketa asko baitira. Ez dago apaizik,
|
baina
bai medikua. Aitaren eta amaren arteko kalapitak, emazte manatzailea, erabakiak hartzen dituena, gizon isila.
|
|
|
Honek frantsesa, latina, grekoa, alemana eta euskara irakasten zion, euskarazko klasea oren bakarrekoa astean baldin bazen ere garai horretan Uztaritzeko Seminario txikian. Ikasle bikaina zela ez daiteke erran,
|
baina
bai lehenbiziko hamarretan agertzen zaigu, interes berezi bat erakutsiz Erregioko historian, latin eta grekoko itzulpenetan. Horrela agertzen zaigu seminarioan eskaintzen ziren sarietan.
|