|
2000
|
|
|
Foruek historiaz administraritza aldetik Euskal Herriari ematen zioten burujabetza juridikoki nolabait bete beharrekoa zela. Denboraz, berez gizarte giroa aldakorra denez gero, ez zeritzola zuzena atzera begira jartzeari,
|
baina
bai nolabaiteko ordaina eskaintzeari. Hortik jo zuen ebazpidetzat guztion artean osa genezakeen autonomia zabal bat proposatzera.
|
|
|
Gure abesti zahar batek dioen bezala, arrain asko dago itsasoan. Eta ni, hutsegite handi haren ostean, gogoz saiatu nintzen arrainen bat harrapatzen,
|
baina
bai zera!, inork ez du nirekin nahi. Eta?
|
|
|
Hasiera bikaina izan zen dudarik gabe, momentu horretatik aurrera neska izan baitzen elkarrizketaren nondik norakoaz arduratu zena. Txemak ez zuen gogoratzen zertaz egin zuten berba,
|
baina
bai zenbait orduz jardun zutela jo eta tira. Erlojuari so eginda, pentsatu zuen ordu haietan ez zela inor egongo logelan.
|
|
|
–Beno, ez dakit gauza txikiak diren,
|
baina
bai, bai.
|
|
|
Esnatzerakoan mingainaren zapore garraztuarekin egin zuen topo, eta behin eta berriz igurtzi zuen aho-sabai partean iragan gaueko alkoholaz estalirik segitzen zuen trapu likits hura. " Agg... ez zirudien ba, hainbeste edan nuenik ere",
|
baina
bai, Santiago kalea luze samarra ere bada, eta gainera bere luzeraren erdia tabernek betetzen dute. Eta espaloi bietan gainera.
|
|
|
Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. ...4 aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela,
|
baina
bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago zeudela ez sinestetik baino. Eta Mattin eta biok ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest.
|
|
|
Bai, atearen azpitik zetozen errainu urri erdi itzaliak ziren barrena argitzen zutenak. Eta morroiak ekarri ogi puska eta ur txarroa begiztatu nituen, ez zehaztasun osoz,
|
baina
bai haien iduriak bereizteko moduan. Zenbatetan etorri izan zaidan, ordutik honat, iduri hura, jaun André, neure bizitzako gaurik gautsuenetan partikularzki...!
|
|
|
Zeren eta, ge hienbat, Gero n azaltzen diren anekdota bitxiak baitzizkigun irakurtzen eta diktatzen... edo jaun Marcelek berak euskararat traduzitu edo moldatu bertze hainbat, berak hango eta hemengo liburuetarik ikasiak. Horrekin ez dizut erran nahi ezen jaun Marcel ere isilpeko eta ezkutuko protestant bat zela edo izan zela, zeren katolikoa baitzen,
|
baina
bai gehiago sinesten zuela Jainko miserikordios bat Jain ko mendekos bat baino, eta sineste horrek gehiago bulkatzen zuela eskuaren luzatzerat, bertzeen eskuen hersteko, hatzaren luzatzerat baino, bertzeen seinalatzeko eta haien baztertzeko, nola luzatzen baitzuen gure aitak noiznahi den... eta gure amak ere bai, aldian behin.
|
|
|
Ez, ez naiz Jesu Kristoren iduria lohitzen ari, nahiz eta dogma katolikotik gero eta urrunago sentitzen naizen eta gero eta sozzinitarragoa eta nestoriarragoa naizen, nolabait erraiteagatik, zeren maite baitut nik ere Jesu Kristo, eta sinesten dut ezen gizon hura, Jainkoak ukiturik, Jainko egiten zela, ez beti,
|
baina
bai batzuetan, hala nola iltzez josi ondoren hitz haiek erran zituenean: " Aita, barka iezaiezu, ez baitakite zer ari diren"...
|
|
|
Zeren, bere burua azote bat gehiagoz apaltzenago eta beheratzenago zuenak ez ote zuen goratzenago bere burua gradu bat gehiagoz, ez dakit Jainkoaren aitzinean,
|
baina
bai bertzearen aitzinean. Eta ez ote da halakoa izaiten, anitzetan, gure jokabidearen funtsa eta muina, eta ez ote nintzen ni ere berdintsu eta orobatsu ibili handikeriazko amets hantuetan galdurik?
|
|
|
Galileok, aldiz, erdibide bat bilatu zian: ...edo behatu, bertzenaz, nola egin zion buru Pisakoak tribunalaren itsukeriari... zeren, bere aurkako prozesuan, tribunalekoei hitzez baietz erran zien arren, onartzen zuela bere hutsa, buruz ezetz erraiten ari baitzitzaien, eta ezezko hura handik sei urterat biribildu zuan, noiz eta bere Discorsi ak skribatu baitzituen, bizitzan gehien hunkitu izan nauen liburua, Italian ezin argitaratu izan zuena,
|
baina
bai Ley denen...
|
|
|
Halaxe erran nion, bai, eta esplikazionea ere eman dizut, baina badakit ezen nik eman esplikazionea motza eta laburra geratzen dela. Anitzetan galdetzen diot neure buruari nola atera zitzaizkidan hitz haiek, eta oraino ere neke eta gaitz egiten zait bertze argibide baten edireitea...
|
baina
bai erraiten ahal dizudala ezen, hitz haiek trenkatu orduko, bi sentimendu errotu zitzaizkidala, biak ere kontrakarrean zeudenak, zeren sentitu bainuen, batetik, halako kezka bat, osabari modu hartan trufa egiteagatik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde; baina baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezk... Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan?
|
|
|
Nik ezin segura diezazuket nolakoak izan ziren aitaren negozio haiek: sal-erosi nahasiak izan ote ziren edo sal-erosi garbiak, lukurreriazko tratu gaixto engainamenduz beteak edo egainamendu gabeak,
|
baina
bai segura diezazuket ezen probetxu handikoak gertatu zitzaizkiola guztiak ere, halako suertez, non oker handirik gabe erran baitzitekeen gizon hartaz ezen nekez ereinen zuela bihirik buru beterik emanen ez zionik... Eta, hala, bide hartarik bideratu eta biribildu ahal izan zuen hurrengo hamabi hamahiru urteetan —bizi izan zen artean, beraz— mirakulu iduriko hura Urbiainen, zeren Euskal Herria pobretzen eta jendez hustutzen ari zela eta gainbehera zetorrela erdietsi baitzuen jauregiaren eta jauregi inguruaren jasotzea eta nehoiz baino goitiago edukitzea, diru irabaziak urtez urte berretzen eta gurentzen zituela.
|
|
|
Eta, jauregiaren izena zenbatenaz gorago zeramala eta izenaren itzala zenbatenaz urrunago, hainbatenaz hertsiago ezarri zituen aitak jauregiko barren arauak, ordenantzak eta zirimonia suerte haiek guztiak. Eta, are gehiago, zeren, Villagrandeko dukeari jauregirat etortzeko gonbita egin zionean, eta jakin zuenean ezen dukeak gonbita onartu zuela, Donibane Lohizunetik ekarri baitzuen, izendatuki eta espreski, dukea jauregiratu baino bi hilabete eskas lehenago, kontu haietan aditua zen zirimonia maisu bat, jaun Louis Delapierre zeritzana, Borde len jaioa eta euskaraz ez zekiena,
|
baina
bai gaztelaniaz, frantsesez bezain ongi, etxeko sehiak eta zerbitzariak ohitura eta usantza haietan aitzinago zitezen eta finago zitezen.
|
|
|
Baina matutiek ere kezkatzen zuten, jakina. Ez barrendik, benturaz,
|
baina
bai kanpotik. Are gehiago konde edo markes izaiteko ametsak betean harrapatu zuenetik.
|
|
|
Izan ere, ez ote zuen gure aitak berdin samar jokatu... nahiz eta hark ez zituen mirailak kolekzionatu,
|
baina
bai burezurrak eta adarrak, berak ehizatzen zituen animalienak. Halako moldez, non anitz baitziren sala nagusiko paretetan jarriak zituen orein burezurrak eta orein adarrak, gehienak apal batzuen gainean.
|
|
|
...eko, jakizu ezen osaba, alde batetik, zuhurra zela eta buru argia, baina zuhurra zen neurrian zela, bertzetik, jostetari emana, zeren eta biziki maite baitzuen josteta, halako moldez, non zuhurtziak osaba periletik itzurtzerat eramaiten zuen neurri berean eramaiten zuen jostetak perilaren ontzat hartzerat eta perilaren mugetan ibiltzerat, muga iragaiteko arriskuan jartzen zelarik, ez noiznahi den,
|
baina
bai noizik behin. Hala erranik, kontradikzione bat lidurike, baina kondizione bikoitz hura osabaren baitaren baitakoa zen.
|
|
|
Baina natorren lehenbailehen etorri beharrekorat eta lot nakion gaiari, nahiz eta aitzinetik jakinarazi behar dizudan ezen ez dizudala kontatuko bidaia osoa, zeren bertze liburu bat skribatu behar bainizuke,
|
baina
bai hiruzpalau gertakiren aitzin gibelak, gure joan etorri haren berri eman diezazuketenak.
|
|
|
—Ez nuen uste, egia erran, ezen hutsak deus ere bete zezakeenik, eta espazioa, beraz, hutsez bete zitekeenik,
|
baina
bai...
|
|
|
Izan ere, erran berri dizut ezen, gogoratzen dudan neurrian, sentitzen zuena erraiten zuela aitona Nikolasek eta erraiten zuena sentitzen: ez zuela deus ere gordetzen, alegia, eta zen bezalakoa onartzen zuela etxeko iragana... nahiz eta ez nagoen oso segur, zeren eta iragan hark bere kontradikzionea baitzuen, kontzientzian barrena itzal bat bezala luza zekiokeena, eta uste dut ezen itzal hark ere egitekorik aski eman ziola, ez dakit bizitza osoan,
|
baina
bai bizitzaren azken aldian. Eta segur nago eta gero eta segurago nago ezen itzalpean nahi izan zuela itzal hura, baina ezin izan zuela, halako suertez, non itzalak itzali baitzuen aitona bera ere, finean.
|
|
|
Nik halaxe oroitzen dut bederen. Eta oroitzen dut ezen erran niola, ez mihiz
|
baina
bai buruz, haserre: " Zientzia, zientzia... baina zientzia Apu leioren urrezko astoa da, zure ahotik zurrunga egiten duenean!" Eta hura erran eta, handik gutirat, gitarraren nota urrunak aditu nituen berriro, eta napolitarraren boza.
|
|
|
Kontatu nion, bada, ez guztia,
|
baina
bai komeni zitzaidana, eta, akabatu nuenean, aitak erran zuen:
|
|
|
Zeren, haien irakaspenik gabe eta haien jostetarik gabe, nekez biribil baitzitekeen halako ateraldirik ene ezpainetan, eta nekez obra nezakeen buruak bururatua, hain mementu larrietan! Eta zenbat eskertzen diodan Fortunari eta zenbat, orobat, Jainkoari, ez naturalezaz ausart egin nindutelako, zeren eta ez bainaiz Hernán Cor tésen, Pizarroren edo haien iduriko bertze piztia batzuen kastakoa,
|
baina
bai hornitu nindutelako bertze bertute batzuekin, zeinetarik adierazgarrienetarik den beldurraren gainetik jauzi egiteko dudan fermutasuna —edo axolagabetasuna erran ote nuke, jaun André? —, beldurrak berak —edo ahalkeak berak, beharbada— eraginik eta bulkaturik, zeren eta anitzetan beldurraren aitzinekoa ohi baita ahalkea, bertzeen aitzinean ergel bat bezala geratzeko trantz...
|
|
|
Eta itzar nadila zuekin batean, bertze munduan, betiko zorionean, baldin zuek ere jadaneko han bazaudete. Zeren segur bainago ezen, Eusebiok erranaren ildotik, Jainkoak ez gaituela bertze munduan elkarrenganik bereiziko zuek katoliko eta ni lu thertar izaiteagatik,
|
baina
bai elkarrenganat bilduko, nafar eta giristino prestuak izaiteagatik.
|
|
|
...tozela eta pairuz hartu behar nituela haiek guztiak; eta erraiten zidan, halaber, ezen zorigaitzik handiena ez zela zorigaitza bera eta zorigaitzaren existentzia, baina haren eramaiteko ez ahalik ez argirik izaitea; eta erraiten zidan, finean, ezen nekearen ertzetik eta hegitik ere heda zitezkeela besoak harat eta honat, eta adimenduaren argiak egin zezakeela gure besarkada bakoitza, ez sutsuagoa,
|
baina
bai zabalagoa, zeren zinez izan baitzitekeen zabalago ulertzen zuèn eskuaren fereka, ulertzen ez zuèn suaren horzkada eta ausikia baino.
|
|
|
Eta nik ez nuen bekaturik egin nahi, baina bekatu egiten nuen, erremediorik gabe... harik eta, halako batean, zutaz haurdun gertatu nintzen arte. Eta, handik aitzina, ohi ez bezala alhatzen hasi zitzaidan neure kontzientzia gaixtoa, zeren neure tokia galdu bainuen behin, eta bekatu mortala egin nuen, adulterio egin nuen, ez gorputzez
|
baina
bai gogoz eta arimaz... Eta haurdunaldi osoan ezin izan nuen bekatu hura burutik kendu eta, nola bekatuak lohiturik bainengoen, beldurtu egin nintzen, zernahi etor zitekeelakoan haurdanaldi hartarik.
|
|
|
|
Baina
bai, halaxe izan zen, zin degizut baietz, jaun André!
|
|
|
Baina orduantxe sentitu nuen jaun Marceli ene bihotza zabaltzeko, ez dakit obligazinoa,
|
baina
bai gogoa, eta segidan erran nion:
|
|
|
Eta sekeretu hura ate bat ere zen, bertze mundu baterat jotzen zuena eta Felisaren munduarekin zerikusirik ez zuena... eta halatan egin nuen Felisak kontatzen zizkidan ipuinen aterbetik zientziaren aterberat. Ez bat batean,
|
baina
bai apur bana.
|
|
|
Baina orduan nik erran nion, ez oihuka, zeren ongi bainekien orduko ezen gai batzuk isilik mintzatzekoak zirela,
|
baina
bai fintko eta tinko:
|
|
|
—Uste diat ezen bertze noizbait komentatu izan dugula,
|
baina
bai, jaun Marcelen kaligrafiak musde Pierre Gassendirena oroitarazten zidak...
|
|
|
Baina ez zegoen segur. " Nik ez dut seguratzen ezen bertze mundu hori hor dagoela, baina ezta ez dagoela ere, zeren eta izena duen guztia zerbait bada...", erraiten zuen, bi iritzi haien artean erabaki ezinik, bai baina ez, ez
|
baina
bai... nahiz eta sineste ez sinestearen balantzak sineste alderat egin zuen bere bizitzaren azkenean, modu itsu hartan...
|
|
|
Ordea, baldin galdetu izan balidate, Italiatik etxerat itzultzean, zein izan zitekeen bizitzan gerta zekidakeen gertakirik gertagaitzena, segur nago ezen osabarekin izan nuèn haustura hura joko nuela, ez dakit gauzarik ezinezkoentzat,
|
baina
bai ezinezkoenetakotzat.
|
|
|
Jauregiaren aitzinean bazegoen menditik xuxenean zetorren iturri bat, gure osaba Bernabek egokitu zuena, hartarako pareta bat eraikiz eta paretan lehoi buru bat ipiniz, ahoa zabalik zuena, nondik ateratzen baitzen ura zurrusta hotsandi batean, aska errektangular zabal samar baterat isurtzeko. Iturria ez zen gure etxekoa bezain ederra,
|
baina
bai erabilgarriagoa, eta gu anitzetan ibiltzen ginen han jostetan geure zurezko belauntzitxoekin, edo eskuekin plisti plasta, eta, jakina, nola laurak ere ez baikinen geldi egoiteko mutilak, hala hasten ginen elkarri kilika, zirika eta zipriztinka... baita borrokan ere handik gutirat, anaiak anaien kontra beti ere —Markos eta Fabian, Mattin eta bion kontra—, harik eta, mila oihu eta ber... Ordea, borroka haiek, arestian erran bezala, mila oihu eta bertze hainbat irriren artekoak izaiten ziren, eta horrek ederki erakusten dizu ezen gehiago zutela idurizkotik zinezkotik baino.
|
|
|
|
Baina
bai, Pedro Huizi ere han zegoen jendartean, bizkar gainean zorro bat eta ohol tipi errektangular bat zeramatzala. Eta nik, noizik behin, saihetsetik soslai so egiten nion, eta neure ondoreak ateratzen nituen.
|
|
|
Handik atera ginenean, ordea, gizon bat atera zitzaigun biderat, eta, so ere egiten ez zidala, Mignon besarkatu eta zaflako amoltsu bat eman zion ipur-masailean. Eta, bat batean, ene anaiarekin gertatu zitzaidan bezala Elbira zela kausa, jeloskor sentitu eta besoa tinkatu nion, frantsesez erraiten niola, haserre, ezen utz zezala Mignon bakean; gizonak ez zuen nik hitzez adierazia ulertu —zeren eta holandarra baitzen, berehala jakinen nuen bezala—,
|
baina
bai keinuz adierazia, eta, hala, hark ni paparretik atxiki, eta ulertzen ez nizkion hitzak erran zizkidan. Eta, noiz eta baitzirudien ezen muturka hastera gindoazela, Mignon tartean sartu eta ene alde atera zen, erraiten ziola gizonari ozentki nik ez dakit zer, holandesez segur, zeren eta Mignonek holandesez eta frantsesez baitzekien eta nik ez nion ulertu.
|
|
|
Eta zein gogor egin zitzaizkidan ilunera arteko orduak, okaz oka eta eldarnioz eldarnio, harik eta lo pisu batek hartu ninduen arte...! Biharamunean, loak indarberritu ninduelako edo, neure buruaren jabe itzarri nintzen —ez, halarik ere, arras sendaturik,
|
baina
bai egunari buru egiteko moduan—, bertze marinel guztiekin batean. Eta berriro loratu zitzaidan bihotzean itsasoari nion amorioa... baina ene amorioaren lore hark, bezperakoarekin konparaturik, petalo bat gutxiago zuen, zeren bainekien ezen itsasoak eneganaino luza zezakeela, noiznahi den, bere esku beltza —bezperako oinazeak memorian utzi zidan lorratz sakona lekuko—, eta esku beltz haren gerizpean ezin zitekeela ene amorio hura osoa eta guztizkoa izan, zeren itsasoa ez baitzen nik idurikatu nuen bezalakoa, baina zen bezalakoa.
|
|
|
Ordea, bazkalduz gero kapitaina bere balentriak kontatzen hasi zitzaidanean, osabari gertatuak jada ahantzirik, nigarrari eman nion, halako batean, nehongo arrazoinik gabe... arestian konplitu ezin izan nuèn desira orduan konplitu izan balitz bezala, behar ez zenean. Ez, ez natzaizu gezurretan ari, jaun André, zeren atzo gertatuak balira bezala oroitzen baititut istant haiek eta istant haietako gorabeherak, ene desiren eta ene izatasunaren arteko liskarra islatzen zutenak —ene barrengo haustura, alegia—, huraxe izan zelako halako zerbait gertatzen zitzaidan lehen aldia; edo erran nuke ezen hura ez zela izan, benturaz, gertatu zitzaidan lehen aldia,
|
baina
bai gertatuaren berri nekien lehen aldia, ene barren hausturaren kontzientzia klar eta garbi harekin, gorputza leku batetik balihoakit bezala, arima bertzetik; edo erran dezaket, finean, ezen orduan bizi izan nuela neure baitan bataren bitasuna, zeren ustez bat nintzena bitan banatua banengo bezala sentitu bainintzen, leku batean egon arren bitan banengo bezala, han eta hemen, sentimendu kontraja... Eta Joanes bakarra nintzen arren, bi Joanes sentitzen nituen neure baitan... nola Mattinen baitan bi Mattin haiek hauteman bainituen, bata argia eta bertzea iluna, hark hartu kolpearen ondorez, noiz eta zalditik erori baitzen, nahiz eta, egia erran, nik zerbait disimula nezakeen eta anaiak ez...
|
|
|
Boz lasaigarria zen, eztia ez nuke erranen,
|
baina
bai inolako oldar kutsurik gabea. Baieztapena, hala ere, oihuka ari nintzela alegia, hain zen funtsik gabea, ez baitzitekeen eldarnio bat baizik, bizi ninduen lokamutsaren atal berantiar bat, errealitatearekin inolako estekarik ez zuena.
|
|
|
Ez nuen Edurne sobera ezagutzen,
|
baina
bai mehatxua betetzeko gauza zela konprenitzeko bezainbat. Horizontaltasunaren nolabaiteko jabaldurari gogo eta gorputz amore emanez, egitera utzi nion, begiak hertsirik eta ahoa ere, arrangura gehiagorik kanpora ez zekidan.
|
|
|
Ez" Gizon jalea", ez" Muttur gorri", eta are gutiago" Ixtudiantea".
|
Baina
bai nik idurikatu bezalakoa, gehienbatean. 27 urte, gutixeago beharbada.
|
|
|
—Ezin kexa. Suhiltzaileetan buru egiten zuenari hitz batzuk, udaltzain sarjentu bati ere bai, eta hilotza aurkitu duenari ez, etxera itzuli baita,
|
baina
bai haren ilobari. Ez duk gauza bera, baina berdin berdin balio dik betegarritako.
|
|
|
Baita neure bakarrean pisu batean sartzeko ahalbide falta edo alokairuen prezio neurriz kanpokoa ere. Horrela hasiz gero, ez nuke erabateko gezurrik erranen,
|
baina
bai gezur erdia. Izan ere, beti Josurenean banintzen, diru eskasiari baino areago, nire alferkeriari eta kemen ezari zor nion nagusiki.
|
|
|
Eskumuturra atxiki zidan. Ez zuen finki tinkatzen; ez zen, beraz, ene eskua toki menperatu berritik kentzeko bertze agindu bat —nik, bederen, neure opilari su, horrela ulertu nuen—,
|
baina
bai nire haztatze lanak gelditzeko erregua. Zeruaren eta infernuaren artean esekia, hiru segundoz egon nintzen, nola asmatuko.
|
|
|
Edurne/ Ixter puxkaren irribarrea arrosazko ukabilkada bat izan zen mutur muturrean. Ez zidan minik eman,
|
baina
bai hainbateko burtzoroa eragin. Neska suen aitzinean zen, xigortzen ari ziren ogien begira.
|
|
|
Xagua maneiatuz, testu tratamendurakoa hautatu nuen. Ez zen egunkarian nuen bezalakoa —hagitzez hobea zen—,
|
baina
bai, bederen, nire esku erdizka trebatuak bidea galdu gabe ibiltzeko bezain antzeko. " Aurkitu fitxategia" zioen leihatila hautatu nuen.
|
|
2002
|
|
|
Eta aurkitu nuen mundua mundu denez gero gizatasunari dagozkion inarrospenen oihartzuna. Oinazea eta kulpa, eta denboraren urradura, eta bizitzearen pisu astuna;
|
baina
bai eta maitatzearen eta maitatua izatearen behar gorria ere; edo bakezko uneen sosegua; edo bestearen begirada baikor eta amultsuaren bitartez salbatuak izatearen esperantza.
|
|
|
–Bai
|
baina
bai, Bronto. Han nengoan, ez ahaztu.
|
|
|
Eskuak buru atzean jarri zituen– Jainkoaren handitasuna harri bihurtua –burua astindu zuen, liluratuta bezala– Ez zakinat horregatik den.
|
Baina
bai izugarri tiratzen didala. Horma hauek hizkuntza misteriotsu batean ariko balira bezala.
|
|
|
Egia zen aurreko igandean, Martilunen egon gineneko hartan, so hura izan genuela soilik, agurtzerakoan, eta ez genuela hitzik egin zerbaitetan geratzeko... nekez hitz egingo baikenuen, bestalde, Karmele aurrean genuela.
|
Baina
bai, uste osoa nuen aste hartan ere elkar ikusiko genuela nola edo hala. Haren soa bainuen gogoan –amodioaren atarikotzat hartu nuena–, eta ziur bainengoen, so haren arabera, Sara ni ikusten ahaleginduko zela.
|
|
|
Ez naiz gihartsua eta ez ditut berrehun kiloko harritzarrak jasotzen, baina badakit erreka ertzetan harri bildumak egiten, eta ez dakizu zer den ona. Ez ditut ehun metroak hamar segundotan egiten,
|
baina
bai ordubetean, nahiago baitut denbora neure menpe izan ni denboraren menpe bizi baino, zuk ez dakizu zer den ona. Ez naiz Superman eta ez naiz sekula abioi batera igo, baina igandero ateratzen dut osaba Lazaro paseatzera, eta ez dakizu zer den ona.
|
|
|
haren begi eta betazpietan, eta haren kopeta ildokatzen zuten zimur hasberrietan. Fantasmena esan zidanean, berehala pentsatu nuen ni ezin nintzela fantasmen munduan sartu,
|
baina
bai gizakienean, ausaz: esan nahi dut krisialdi hura Sarak amarekin izan zuen porrotari egozten niola, noiznahi esaten baitzidan enekin ere huts egiteko beldur zela, amarekin huts egin zuen bezala, bi hutsegiteak esaldi berean loturik.
|
|
|
honekin esan nahi dut neure erara sinesten nuela nik neuk ere orduko, zalantzaz josia nengoen arren. Ez nuen inongo elizan sinesten,
|
baina
bai misterioari lotutako beste zerbaitetan. Eta antologikotzat nituen ebanjelioko zenbait pasarte.
|
|
|
–Bai baina ez, ez
|
baina
bai.
|
|
|
–Bai baina ez, ez
|
baina
bai.... Orduan, ez!
|
|
|
Sergio itota bizi zen gurasoen munduan, baita Sara ere bereenean, eta biek ala biek behar zuten aire berri bat. Ez komuna batean bizitzeko, argi eta garbi baitzuten bai Sergiok bai Sarak elkarrekin bizi nahi zutela, beren etxetxoan, hain baitzeuden maitemindurik,
|
baina
bai beren bizimodu propioari ekiteko, apaltasun handiz eta luxurik gabe. Familiak eta familia inguruak sortu ohi dituzten lotura guztiak hautsita.
|
|
|
Alde ederra zegoen Edurekin! Gero, ordea, solasari ekin bezain laster, Pantxikeren kezkak ezabatuz joan ziren, ez guztiz, jakina,
|
baina
bai neurri batean, batik bat Sergioren ezpainetatik entzun ahal izan zuenean baietz, injinerutza ikasten ari zela, eta bere aita hotel kate baten jabea zela... Ardo ona zuten mahaian, eta Sergiok bizpahiru baso hustu zituen.
|
|
2003
|
|
|
maitea, zeren eta besteen printzipio eder horiek oro behar baititugu lehenik gure egin, eta gero guhaurk aplikatu. Politika ez da, izan ere, gauzen ulertzeko egiten den azterketa soila,
|
baina
bai gauzen aldatzeko eta bide zuzenean ezartzeko egin behar den urratsa. Eta lana.
|
|
|
Izan dute, zorigaitzez, beste ondoriorik oraino, Frantziako Elizaren. Lau Artikulu? haiek, ez bakarrik Frantzian, Espainian eta edozein estatutan,
|
baina
bai ere, hain aspaldian, bere armeria, diplomazia, urreria eta estatu jantzi ospetsuak ezin aldatuz dabilen Erromako Elizaren buruzagi askoren kaskoetan.
|
|
|
–Politika, bada, Populuaren gauza da. Populua aldiz, ez da gizakien edozein batasun, nolanahika bildua,
|
baina
bai legezko kontratuz eta probetxuzko bateratzez elkartu den jendearen biltzarra.?
|
|
|
Ez du horrek erran nahi kristau oro behartua dela Herria helburu hartzera, nazional katolizismoa deritzon espainol edo frantses handi askoren gaitz berean eror baikintezke orduan,
|
baina
bai kristau orok abertzale agertzeko eskubidea baduela eta, azkenean, ez dela baitezpada kristauen etsai agertzerik, abertzale zintzo izaiteko.
|
|
|
Baina zorte hori ala deus ez, berdin zait: ene axola ez baita Euskal Herriko seme alaba arraro edozein munduan ezagun izanen den ala ez,
|
baina
bai ene sorterria Euskal Herria biziko den ala leher eginen duen.
|
|
|
Ororen buru, 440 artikuluk osatzen zuten hitzarmen hura ez zen gertatu, irabazleek zioten bezala,. Bakearen abiaburu?
|
baina
bai. Herraren eta Gorrotoaren hazi?.
|
|
|
Are gehiago, gure herria zapaldua eta galzorian ikusten baldin badugu, hori baita, ez Nazio indartsuek
|
baina
bai herri xumeek maizegi jasan ohi duten zortea, atxikimendu berezia erakutsi behar diogu sorterriari.
|
|
|
ea, noiz ote, Erromako Elizak uko eginen dion Vatikanoko Estatuaren egitura eta lotura zaharkituari. Egoki ahal baita eta zuzen, Jainkoaren herriak izan dezan, ez estatu arteko estatutxo baten itxura,
|
baina
bai estatu guztien azpitik edo gainetik elkartzen dituen herri ezberdin baten antza.
|
|
|
Eta badakigu ongi maitasuna ez dugula orotara berduratzen, baina bakar soilari diogula eskaintzen eta eskatzen. Badakigu ere ez gabiltzala honetan adimenaren argi hotzaren ondotik
|
baina
bai bihotzeko su beroaren galdez, ez gaitzan bederen munduaren eta mendearen hotzak hil.
|
|
|
Salbuespen bat edo beste badugu, hala ere: Joanes VIII. ak (872), adibidez, onartu baitzuen san Zirilok eta Metodiok eslavieraz aurkeztu zioten liturgia, erranez,. Liburu Sainduek ez digute erakusten Jainkoaren ospea behar dela kantatu bakarrik hiru hizkuntzetan,
|
baina
bai hizkuntza guztietan?.
|
|
|
Bizkitartean, ez dezaket ahantz, bizpalau hilabete lehenago, 1973ko abenduan, ildo bertsutik zihoan tesia aurkeztu nuelarik Tolosako fakultate katolikoaren aitzinean, aita René Coste jaun irakasleak lagundurik eta besteak beste Pierre Eyt kardinale beharrak epaiturik, nola entzungor egin zuten ez bakarrik Baionako apezpikutegiak,
|
baina
bai ere Pariseko Irakasle edo Argitaletxeek.
|
|
|
Erran genezake ezen orduan bortizkeria beste biderik ez zaiola gelditzen tirano bilakatu den erregeari. Ez ahantz ordea, Tirania dela, Montesquieu-ren arabera, gobernu modurik bortitzena
|
baina
bai ere hauskorrena.
|
|
|
Eta gero, gutien eta tipien oihua entzun ondoan, bortizkeriaren neurria hartzen ere bazekien gure adiskideak: ez baita indarkeria ekintzaren mailan sartzen alabaina,
|
baina
bai, gure dema, desafio, apustu, erronka, zeingehiagoka guztiak iduri ikusgarriaren ordenan gelditzen. Etsaia inarrosten du eta haserre gorritzen, baina ez deuseztatzen ez suntsitzen; norbera une batez liluratzen du eta zoratzen, baina, lilura eta zorabio guztien gainetik, euskaldunek herrigintza deitzen dugun politika lanak bakarrik du egiazko indarra bermatzen.
|
|
|
Eta Askatasun lehiari eratxikitzen baldin bazaio Zuzentasunaren eta Elkartasunaren ardura, Nazio Batuen Erakundea ez da gehiago izanen Estatu arteko administrazio antolamendu hotz soil bat,
|
baina
bai Munduko Nazioen familiarentzat beti zabalik dagoen Etxondo gozoa.
|
|
|
Une horretan Monika, esku batarekin bere bularrak maindirearekin estaliz eta beste eskua ahoan zuela bere gelatik atera izan balitz, ez nuen jakingo zer esan edo zer egin, berriro atea itxi eta ihes egitea ere pentsaturik nuen, Monikak ez ninduen hain erraz ezagutuko, begi zelatari bat baizik ez zuen ikusiko ate zirriztutik, oraindik garaiz nengoen atea pausatuki itxi eta itzultzeko, baina erabaki bat hartu eta kontrakoa egiteko inoiz izaten dugun adurrarekin zabaldu nuen atea, gainditu nuen muga, jarri nuen oin bat etxe barruan eta lasaiago sentitu nintzen: ...paldian margotu gabeko horma gris zikinduak; marko pare baten hutsuneak nabari ziren, lauki argiago batzuk paperaren jatorrizko kolorea agerian utziz, aurreko jaberen batek inora eramanak, nik beti horrela ikusi nituen, ez lehen gauean, gau horretan Monikari jarraiki sartu nintzenean adiago bainengoen bere keinuei, aginduei edo esanei," hasi zaitez biluzten, segituan nator" esan zuenean,
|
baina
bai biharamunean, eguzkiaren argiak etxeko bi gelak eta, zeharka, pasilloa ere argitzen zituenean eta ni Monikak ukitzen zuen guztiaz, ez oheaz bakarrik, interesatzen hasia nengoenean.
|
|
|
Gure literaturaren itsaso barean dezenteko olatuak harrotu zituen nobela bat jarri zuen kalean Igarlea izenarekin. Protagonistak, igarle bezala kontsulta pasatzen duen emakume batek, urte berriari buruzko galdeketa bati erantzunez, hiruzpalau euskal idazle handienen etorkizuneko nobelak zein izango diren iragartzen du literatura aldizkari batean, ez xehetasunekin, ez idazteko modua zehaztuz, ez datak izendatuz,
|
baina
bai gaia, trama eta pertsonaia nagusienak zein izango diren aipatuz. Irakurle gehienek broma moduan irakurri zituzten iragarpenok, azti eta igarleen esanak irakurtzen diren eran, lagunartean txisteak eginez.
|
|
|
Ni ez naiz idazlea eta ezin nitzake juzga sorkuntzak dituen arazoak, baina Monikak pitin bat esajeratu egiten zuela iruditzen zitzaidan. Ni etxean egonik ezin zezakeela lerro bakar ere idatzi esaten hasi zen," balio duen lerro bakar bat ez behinik behin" zehaztu ohi zuen, eta arraro begiratzen zidan, gorrotoarekin ez nuke esango
|
baina
bai ni errudun sentiarazteko moduan. Ni bi urte lehenago beste norbaitekin nahastuko banindu bezala begiratzen zidaneko garaiekin gogoratzen nintzen eta askotan, etsiturik, alde egiten nuen itzuli bat egitera.
|
|
|
Ni ez naiz horretan sartzen. Baina atzera eragiten zidan, ez eskuineko eskua dantzatzeko zuen joerak,
|
baina
bai gizasemeoi besotik heltzeko zuen era belaxka eta bigunak eta, batez ere, esana dut lehen, aitorpenak egiterakoan aurpegia hurbiltzeko zuen ohitura nardagarriak, ez baititut soportatzen hitz egiteko horrenbeste hurbiltzen diren ez gizaseme eta ez emakumeak.
|
|
2004
|
|
|
–Nola egin dezakezu horrelako broma itsusia? Harrikada batek ez du hiltzen inor,
|
baina
bai misilek.
|
|
|
–nik lasai?. Badakit haientzat ez direna Gabonak,
|
baina
bai hemen, Ameriketan.
|
|
|
Ez zen hain handia, baina ezta hobea ere. Nire amak beti kontatu izan digu bere familia ez zela aberatsa,
|
baina
bai ondo zegoena, hau da, ezeren falta barik bizitzeko modua zeukana. Eta, orain, familiako guztiak errefuxiatuen kanpamenduetan, ia miserian bizi direla ikustean, frustrazioa, etsipena eta haserrea sentitzen hasita nengoen.
|
|
|
Beraz, nahi baduzu, hemen gera zaitezke. Ez duzu soldatarik izango,
|
baina
bai jan loa dohainik. Nik apartamentu bat daukat neuretzat bakarrik eta, gehienetan ospitalean egoten naizenez, nire etxean gera zaitezke.
|
|
|
–Egia, ezin dezakezu jakin,
|
baina
bai, mediku zirujaua zara eta, dirudienez, oso ona. Hori nik ere frogatu dut, ezta?
|
|
|
Goikoaren harira historialari nafarra honela darraio bere tesiari: . Ondorioz, ezin zaio aurrean jarri beste esentzialismo identitario bat gauza beretan oinarrituta,
|
baina
bai beste batzuetan. Esentzialismo identitario espainol eta frantsesaren aurrean, bai eta kultura gutxituenaren barruan sor daitekeenaren aurrean ere, aukera bakarra dago:
|
|
|
Gizarte elebiduna izango da edozein bizilagunek edonoren aurrean edozein hizkuntza egin dezakeenean. Eta hori oraingoz ez da Euskal Herriaren kasua,
|
baina
bai, adibidez, Suedian. Ni hango elebitasunaren aldekoa naiz, denek egiten dute suedieraz, baina guztiek dakite ingelesa?.
|
|
|
Legea, arlo gehienetan, euskararentzat lagungarri da, Egunero, 2003/5/6 Luix Barinaganarrementeria: ? (Legea) ez da noski hizkuntza baten normalkuntza baterako bagoi bakarra,
|
baina
bai motorra osatzeko ekidinezinezko pieza. Bera gabe, ez gara inora iritsiko?.
|
|
|
Zeren eta Catalunyak, estruktura aldaketak baino lehenago ere nazio gisa jokatzen bait du: ez espantuka,
|
baina
bai funtsean eta sakonean.
|
|
|
Askotan goizaldera arte geratzen dira zineman, 36ko Giroa eta beste makina bat zinta behin eta berriro ikusten. Eta norbaitek pentsatuko du, hainbestetan egiten badute hori, honezkero ez dutela izango berbetarako gairik,
|
baina
bai:
|
|
|
Eta hori ez zen arazo nabarmenegia izango, barkuan hiru ume eta portuan hiru ama egonez gero.
|
Baina
bai barkuan 1.494 ume eta portuan beste hainbeste ama daudenean, ez gehiago eta ez gutxiago. Eta 1.494 ume joaten badira kubierta ertzera, malo.
|
|
|
Ez zen oso luzea,
|
baina
bai bulartsua eta sorbalda indartsukoa. Kopeta zabalaren gainean atzeraka orrazturiko ile iluna bakantzen hasia zitzaion.
|
|
|
Porrotak lur jota utzi ninduen.
|
Baina
bai, hori badakizu. Duela bi aste ideia berri bat izan nuen... ideia bandalikoa.
|
|
|
Atarte hark nahiko talaia segurua eskaintzen zion. Ezin zuen ikusi,
|
baina
bai entzun: Karlos Otxotorenaren gorreriak, gainera, ozen hitz egitera behartzen zuen gizona.
|
|
|
Alegia, bi metrotik aurrera ez ziokeen nabarituko.
|
Baina
bai bertan egonda. Eta hura ez zen geruza fina, ez zenez fina.
|
|
|
Stalinengana berarengana jo zuen Landau aska zezan.
|
Baina
bai, harrezkero bere ariman zerbait hautsi zen. Edozein presio politikok dardaraz jartzen du.
|
|
|
Wittgensteinek, berriz, ez zituen Russellen hitzak entzuten,
|
baina
bai haren ahots nekaezina. Britainiarra aurre aurrean zegoela konturatu zen.
|
|
|
–Ez dakit lortu zuen.
|
Baina
bai norbaitek horrela uste izan zuela.
|
|
|
Zer egin ez zekiela, lurrean zeukan armairu txikiko atea ireki eta mendiko makila han zegoela ziurtatu zuen. Ez zen armarik aproposena izango,
|
baina
bai zerbait. Belarriak tentetu zituen, adi.
|
|
|
–Nik denbora luzexeagoa behar izan nuen konturatzeko.
|
Baina
bai, horixe zen azaldu nahi nizuena. Dagoeneko konturatuko zineten bileraren garrantziaz.
|
|
|
Ederra bururatu zitzaidan, izan ere, mailuarekin eta lau iltze haiekin, hamar hamaika urte nituela! Kontua da gurasoek bazutela oheburuaren gainean koadro handi bat, ez luzea
|
baina
bai zabala, asko pisatzen zuena. Etxeko koadrorik handiena genuen, marko barroko samar bat zuena eta amak biziki estimatzen zuena, pinturaz ezer gutxi ulertzen bazuen ere.
|
|
|
Halaxe da: aita ez baitzen inorekin isiltzen, ez amarekin ez bezeroekin,
|
baina
bai amonarekin.
|
|
|
Aitagandik ote zetorkion Montserrati joera hura? Montserraten aita, izan ere, ez zen enologoa,
|
baina
bai entomologoa, intsektu eta tximeleta bildumak egiten baitzituen bere txolarteetan: esan nahi baita hortxe aurki dezakeela nahi duenak aita alaben arteko lotura bat, Montserraten joera esplikatzeko, Montserratenak esplikaziorik baldin badu...
|
|
|
Garbi zegoen, beraz, Montsek motibo bat baino gehiago zuela ehun urtetik gora egiteko... eta badirudi, halaber, esperantzatsu bizi nahi zituela zahartzaroko urte haiek, ez mutil eta gizon ezagunak oheratuz,
|
baina
bai inoiz oheratutako izar miretsi haien ileak salduz, badakit zertaz ari naizen.
|
|
|
Alegrantzia handiz bizi zen herrietan; geroztik luzaroan ezagutu izan dugunaren aldean, handia. " Oraingoa baino pobreagoa zen orduko jendea –esaten dit amak–
|
baina
bai alegreagoa ere, gero". Familietan, festetan eta abar, asko kantatzen zen, asko dantzatzen, soinu modu asko entzuten:
|