|
2000
|
|
|
Promozio sareen bazter batean, Igela argitaletxea literatura ingeleseko perla bitxiak ale-aleka ekartzen
|
ari zaigu
aspaldian, builarik gabe, bazka harrigarriro gozoa emanez irakurzaleei. Ford Madox Forden Historiarik goibelena da lanmolde emankor horren adibide bat.
|
|
|
Arau berriak datoz, karramarroen moduan atzera egiteko. Urte hasieran iniziatiba harturik zebilen euskal jendea ahal bezala
|
ari da
defentsa lanean azken hilabeteotan. Erresistentzian eusteko indarrak biltzen.
|
|
|
Aldaketa handia eman da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari-artikulistak egina zutela euskararen aurkako erauntsiari koN bertura ideologikoa emateko lana, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea beste alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka,
|
ari dira
batzuk. Eus kalerroa duen guztia kutsatua dago.
|
|
|
Eus kalerroa duen guztia kutsatua dago. Nahi ala ez, jarduera horretan
|
ari direnen
errokide dira, gara, euskaldunak. Lastre handia da hori guretzat Nafarroako paraje hauetan.
|
|
|
Lastre handia da hori guretzat Nafarroako paraje hauetan. Euskarari ordainarazi nahi diote eta horretan
|
ari dira
. Disimulurik gabe.
|
|
|
Disimulurik gabe. Joka
|
ari direnak
zigortzeko, gu ere zigortzen gaituzte. Garbiketa hasia da. j
|
|
|
Nafarroan eta Araban, PP-UPN alderdiak nagusi diren eremuetan, eskandaluzkoak diren erabakiak hartzen
|
ari dira
euskararen erabileraren aurka, berriz ere hizkuntza eta kultura politikagintzaren bidez kriminalizatuz. Hizkuntz Politikako Idazkaritza Nagusia desaktibatu, euskararen alorrean 0 mailako hizkuntz eskakizuna ezartzeko asmoa proposatu, eta euskarazko komunikabideei laguntzak ukatzea eta, oro har, Gasteizko Udalak, Nafarroako Gobernuak eta beste hainbat erakundek hartu dituzten neurrien asmoa hizkuntz komunitate elebakarra sortzea da, espainieraz moldatuko dena.
|
|
|
Horrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala, euskal gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta Espainiako botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta euskal gizartearen edozein herrigintza edo kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik Espainia mailan, bertako askoren ustean ere bai. Gaur egun dena justifikaturik egotea lortzen
|
ari dira
bide horretatik.
|
|
|
Antzerki talde profesionalak, harrokeria handirik gabe eta enpresa egitura sortuta, finkatzea lortzen
|
ari dira
. Garrantzi handia du bizibide dituzten antzezlanak arrakastatsu suertatzeak, baina, tamalez, ez da beti hala izaten, eta Sarean bertan sarbidea duten antzezlan batzuek ez dituzte aurreikuspenak betetzen.
|
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten
|
ari zaio
antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa admini... Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi beharko lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion.
|
|
|
Antzerki-eskolen egoera hobetzen
|
ari dela
ematen du. Egiten duten lanaren errekonozimenduak klandestinitatearen esparrua gainditzen lagundu die eta homologazioa, mailakatzea, bateragarritasuna eta antzerkia unibertsitateko karrera izatea bilatu behar da gaur egun. Talde profesionalak, erakunde publikoak eta ikus-entzunezko komunikabideak jabetuta daude beharrak asetzeko adina aktore prestatzeko duten gaitasunaz eta ez litzateke txarra bide honetatik esfortzuak bateratzea eta, era berean, antzerki amateurrari bere esparrua errespetatuta, haien osagarri edo unibertsitate eta antzerki eskolen eremuan zirkuitu propioa izatea.
|
|
|
Departamendua bera ere aipatu izan da hizkuntzaren berpizkunderako bide gisa, baina oraingoz politika eta hizkuntza nahasi dituzte departamenduaren aurkako jarrera dutenek eta bidea ez da arantzarik gabekoa izango. Eta Ipar Euskal Herrian euskararen egoera aztertzen duen Larrun aldizkariaren 36 alean Itxaro Bordak salatzen duen moduan, eta Hego Euskal Herrian bide beretik goazela ezin uka, gure hizkuntza abertzaleen artean sinesgarritasuna galtzen
|
ari bada
, konponbide zaila izango du galera horrek, eta gainera ezin izango zaio inori errurik leporatu.
|
|
|
Hala ere, eta honekin batera esan behar da," betiko izenek" ere erronkari eutsi diotela (Izagirre, Urretabizkaia, Lertxundi, Irigoien, Txiliku, Igerabide). Pozgarria da ikustea orain 20, 25 eta 30 urte hasi ziren haiek zer-nolako lan interesgarriak
|
ari diren
argitaratzen.
|
|
|
Denetik hoberena da berriak atera arren (Arrieta, Meabe, Urkiza, Osoro, Rozas, Unamuno, Oñederra, Goenaga, Kaltzada, Unzueta, Elosegi, Suarez, Egaña)," zaharrak" ez direla desagertu (Urretabizkaia, Lasa, Irastortza, Landa, Borda). Orain ia 20 urte zebiltzan haiek, jardunean
|
ari dira
oraindik ere. Lehenengoz, belaunaldiez mintza daiteke idazle emakumeen artean.
|
|
|
Idazleek, editoreek eta enpresa pribatuak asmatu beharkosdute bidea. Dagoeneko ibiltzeari ekin diote eta, hasteko, kanpokoen esperientziak biltzen
|
ari dira
, Islandiakoena esaterako. Ferietara joanez, katalogoak eskainiz, han-hemenka galdetuz eta kontaktuak eginez itzulpengintzari ateak zabaltzeko ahalegintzen ari dira.
|
|
|
Dagoeneko ibiltzeari ekin diote eta, hasteko, kanpokoen esperientziak biltzen ari dira, Islandiakoena esaterako. Ferietara joanez, katalogoak eskainiz, han-hemenka galdetuz eta kontaktuak eginez itzulpengintzari ateak zabaltzeko ahalegintzen
|
ari dira
.
|
|
|
Azken urteetan erakundeen eta editoreen aldetik irakurzaletasuna pizteko formula ahalegintzen
|
ari dira
bilatzen (eta gauzatzen). Baina prentsaren iragarkiak baino areago, literatura eta idazleak eskoletara eta auzoetara eramatea baino efektiboagoa, idazlan onak eskaintzea da.
|
|
|
Kritika gutxi eta eskasa izan arren, guztion buruan dago euskaraz egindako literaturak gero eta gehiago merezi duela, eta kanporatu beharra dagoela. Aurreko urteetako zurrumurrua oihu bihurtzen
|
ari da
: planifikazio sistematikoa behar da bertako lanak kanpoan ezagutuak izan daitezen.
|
|
|
Zorionak, oso albiste-laburpen baliagarria egiten dute. Eta Argia-koen antzera, beste hainbat enpresa eta talde ilusioz
|
ari dira
ziberespazioko
|
|
|
Migelek zekien euskara dialekto askotan zatituriko hizkuntza zen, literatur eredu bakarrik gabea. Garai hartan pil-pilean
|
ari ziren
oraindik ortografiari buruzko eztabaidak, eta orduko idazleen artean nagusi azaltzen zen garbizalekeriak gure hizkuntza antzutasunaren irteera gabeko zulora zeraman noraezean. Hitz batez, idazle orok behar duen komunikazio-tresna ez zen oraindik sortua.
|
|
|
Zuk egiten duzun hizkuntza hori, jende euskalduna, euskara hori zurekin batera galtzen
|
ari da
: ez du ardura, zure antzera, hark ere galdu beharra duelako; beraz, hil ezazu bera lehenbailehen eta ehortz ezazu ohorez; mintza zaitez espainieraz! 2
|
|
|
Eta horren kariaz, euskara bigarren tipokoa denez gero, logika horrekin espero izateko ondorioa ateratzen zuen: gure hizkuntzak ez zuela balio Euskal Herrian jadanik jaiotzen
|
ari zen
hirugarren mailako gizarte mota honetarako, eta horrexek zekarkiola, hain zuzen, bere noraezeko beherakada7.
|
|
|
Inoiz lorez betea egon ohi zen otartxo hutsa jasotzean, malkoa isurtzen zaio poetari, eta honelaxe aitortzen du: "
|
Ari dut
negarra". Ez du nolanahikoa, beraz, artista mota honek minberatasuna.
|
|
|
Lizardik malko poetiko asko isuri zituen, eta onartu beharko dugu noski denak ez zirela"
|
ari dut
negarra" esan beharrerainoko faltsuak izan. Maitearen heriotza, esaterako, gai" poetikoa" izanagatik, semearenean ez bezala esperientzia errealean oinarririk ez zeukana, oso trataera desberdinez aurkezten digu" Mattasunaren illetea"-n edo" Etxeko kea"-n; amonarena lantzen duenean berriz, alde handia dago" Amona" izeneko hartatik" Biotzean min dut" ezagunera:
|
|
|
Poesiaren gehiegiak, izan ere, kalte egiten baitio poesiari, eta poema hau negartia da, malkoa ezkutatzen du desmasiak. Poeta lanbidea ikasten
|
ari da
, 1925ekoa zen poema. Modu errealistagoan landu zuen gai bera bost urte geroago:
|
|
|
Begitan zaitut eder, izar antzo dirdai: gogoz bazterrik bazter
|
ari nauzu
aznai.
|
|
|
Beti erbestean idatzi zuen poesia Zaitegik. Gazte zelarik ere, ikasketak amaitzen
|
ari zen
Belgikatik igorri zizkion bere zirriborroak Lizardiri. " Olerkari-arnasa izanik iruditzen zait lanari ez diozula ekiten behar adina astiz, bihotzean dezuna lasterregi jalgitzen dezula, hots, neurtitza aski landu gabe, bixitu gabe".
|
|
|
poetak askatasun egarri handi batean kantatzen du" hegoak ebaki banizkio...". Hain zuzen," txoriñoak kaiolan tristerik du kantatzen..." horren ondorio eta erreakzio dugu, poeta ez baitago jadanik kaiolan, ez da identifikatzen ez zuhaitzarekin, ez langile erahildurekin, ez zakurrarekin, kanpotik
|
ari da
—derrotatua baina biktimismorik gabe— eta gorazarre egiten dio eroriari, hari zuzentzen zaio, memorian jasotzen du, bere poesia ez baita lanturako, malkoa isuriko duen arren. Irakur dezagun berriro Lekuonaren poema:
|
|
|
Erriko arrobian
|
ari nauzu
argin, etengabe diardut gau ta egun... ekin! nekeak leporatuz biotz-eskuak min, nere amets ederra egi biur ledin
|
|
|
" Iragana eta geroa orainean lotu nahi lituzkeen amets bat" du poesia, bakoitzaren bizitzeak dakarren tirabiraren gunea, eta honen hitza. " Poesiak ez du buru-buztanik, baina ez da gezurtia." Ezta dolamen kantua ere, baizik eta" bere kuskutik ateratzen
|
ari den
langile gizarte baten elea." Hitzok estu hartuta, iritzi okerra aterako genuke Erdozaintziren poesiaz. Itxaro Bordak ongi ikusia duen moduan, Erdozaintzi saiatzen da Iparraldeko kutsu erlijiozko poesiaren eta Hegoaldean garai horretan idazten zen poesia sozialaren artean bide liriko desberdin bat bilatzen.
|
|
|
Abangoardia literaturan sartua genuen plastikaren eta ozentasunaren eskutik; liburua ikusi eta entzuteko eszenario multiplea da, kaligramak eta hotsezko eskulturak eskaintzen zaizkio irakurle aktibo bati. Berbak ontzi ere badirela erakusten digu Artzek, barruan sartuta arkitektura miresten
|
ari garela
poetak jo egiten du; orduan durundio batek kordokatzen gaitu, hitzaren sustraira garamatza, ia aro aurre-semantikora, hotsera, totelkatze primigeniora. Baina ez da ozentasun hutsa, marrumak kontzeptu bat ezkutatzen duela ohartzen gara, zentzumenak erreskatatu digulako.
|
|
|
" Zure begiak eneetan" edo" zure begietan eneak" dioenean transzendentzia bati
|
ari zaio
Artze, Espriuk —erreprotxe izpi batean, ene ustez—" betazalik gabeko begia" esaten zion berari... Artzek poema hau argitaratu zuen urte berean eman zuen ezagutzera Patziku Perurenak bere Emily liburua, eta hartan irudi berdina erabili zuen, bitxia da," zureetan eneak", hitanoz baina:
|
|
|
hik hire pinturarekin gizakia ren bakardadeak sortzen duen zirrara azpimarratzen duk behin eta berriro, tristura islatzen duk kolore ilun horiek erabiliz, bel du rra sortzen didak espazio geometriko huts eta ikaragarri ho riek oihalean jartzen dituanean, niri, kristaua eta katolikoa naizen honi, Jainkoak sortuak garela sinesten dudan honi, mundua ren edertasuna edozertan nabari beharko nukeen honi, gizakia bakarrik ez dagoela badakidan honi, gure transzenden tziaz jabetzen naizen honi... Hirea ez zetorrek nirea rekin bat, hi nirea desegiten saiatzen
|
ari haiz
hire lan horien bitart ez... Hi rea ez duk, beraz, artea; hi ez haiz artista, hire ustezko arte lan horiek ez zidatek niri ezertarako balio... Hainbat teknika erabiltzen jakingo duk, beharbada, baina horretantxe gelditzen haiz... benetako artearen muga zeharkatu ezinik.
|
|
|
Edonola ere, ez diot meritu fitsik kendu nahi Chillida-lekuri. Nik bisitatu nuenean, urria ongi aurrera ordurako, Euskal Herriko kostaldeak tarteka, udazkenetan, eman ohi dizkigun lainoz zipriztindutako zeru urdina nagusitu zen, eta hankapeko belardian nabaria zen freskura, eta gorriaren gama pil-pilean zegoen aurretik izandako berdea arboletako hostoetatik desagertzen
|
ari zen bitartean
. Eta hantxe zeuden Chillidaren eskultura handiak, beti han egon balira bezala, betiko han baleude bezala, euren tokia, artistak sortu zituenetik, hura izan balitz bezala, eta orain arte esanahi osoa erakusteko gauza izan ez balira bezala.
|
|
|
Baina nire joera klasikoak Zurbaran pintore espainiarrarengana eraman nau berriro ere, Bilboko Arte Ederretako Museoa azken bizpahiru urte hauetan, Migel Zugazaren zuzendaritzapean, egiten
|
ari den
lan azpimarragarriaren azken isla. Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina.
|
|
|
Baina lehenago ere behin baino gehiagotan esan dudan bezala, niri, askotan eta askotan, gustatu edo ez gustatu parametroa erabiltzea gustatzen zait artelan baten aurrean nagoenean, eta esan behar dut, ia baldintzarik gabe, niri Zurbaranen pintura gustatu egiten zaidala, eta edonori gomendatzen diodala bere koadroak ikustea, baita erakusketa berezia bukatu eta Bilboko Museoaren bilduma propiokoak besterik ez badaude ere ikusgai. Baina San Hu go jangelan (edo errefektorioan) koadroaren aurrean jartzeko paradarik izanez gero, begiratu une batez bazkaltzen
|
ari diren
fraideen atzealdean dagoen paretean zintzilik dagoen bigarren koadroari. Pintura, pintura barruan —antzerkian izan balitz modernotasunaren paradigma izango zatekeena— Fraideen atzeko koadro horrek bakarrik mereziko luke Zurbaranen aurrean aho zabalik gelditzea. j
|
|
|
Okupez
|
ari garen
honetan, bere aurreko eleberrian giro hori ezin hobeto jasotzen zuen idazle bat aipatu behar dugu orain. Kronika hau idazten ari naizelarik ez dut oraindik Juan Luis Zabalaren eleberri berria mesanotxeratu, baina Agur, Euzkadi izenekoaren gaia edo hipotesia benetan zait erakargarri:
|
|
|
Okupez ari garen honetan, bere aurreko eleberrian giro hori ezin hobeto jasotzen zuen idazle bat aipatu behar dugu orain. Kronika hau idazten
|
ari naizelarik
ez dut oraindik Juan Luis Zabalaren eleberri berria mesanotxeratu, baina Agur, Euzkadi izenekoaren gaia edo hipotesia benetan zait erakargarri: zer gertatuko litzateke Lauaxeta gaur egungo garaietan berpiztuko balitz?
|
|
|
Lortzen badute ere, zertara konektatuko dira eskola-umeak? Kableak jartzea kontu bat da, baina ze eduki klase prestatzen
|
ari gara
eskolako umeek Interneten ezer euskaraz aurki dezaten. Ezertxo ere ez, nire ustez.
|
|
|
Egunkari gehienak 50 -100 milioi hasi gara jasotzen Interneteko publizitateari esker. Hala ere, horrek ez du esan nahi edizio elektronikoekin dirua irabazten
|
ari denik
, sortutako gastuak diru sarrerak baino handiagoak direlako (Noticias de la Comunicacion, 178 zb., 30 or.).
|
|
|
Dena dela, publizitatea apurka-apurka
|
ari da
sartzen ziberespazioan. 1998 urtean El Mundo-k ia 100 milioi pezeta fakturatu zituen arlo honetan.
|
|
|
Nabigatzaileen kasuan automatikoki, hau da, erabiltzaileak eskatu gabe, zamatzen dituztelako orrialdeak. Eta arakatzaileei dagokienean, etengabe
|
ari direlako
orrialde desberdinetan sartzen euren edukiak sailkatzeko asmotan.
|
|
|
1996ko hastapenetan Estatu espainiarrean sortzen den pizkunde teknologiko honekin batera, Ozeano Atlantikoaren beste aldetik zetozen albisteen arabera, 50 milioitik gora ziren Internet erabiltzen zutenak mundu mailan. Berri hauek ez zuten lo harrapatu Vicent Partal katalana, urteak baitzeramatzan begirik kendu gabe Estatu Batuetan gertatzen
|
ari zen
iraultza digitalari. Estatuko" ziberpentsalaririk" ospetsuena bera dela diote, aurrenetarikoa Internet erabiltzen eta baita amaraunaren hedapena iberiar penintsulan ikertzen ere.
|
|
|
Interneterako sortu zen kazeta izanik, ez da komunikabide batek bultzatutako ekimena; horrez gain, oso-osorik katalanez idatzita dago. Baliabide eskasak izan arren, El Periodico, La Vanguardia edo El Pas bezalako egunkariekin lehian
|
ari da
azokan.
|
|
|
Garai hartan Estatu Batuetan webgune garrantzitsuenetan egiten
|
ari ziren
lana erabili zuten eredutzat egunkari elektroniko berria sortzeko. Acrobat programa informatikoa erabili zuten orrialdeak PDF formatuan lantzeko.
|
|
|
Acrobat programa informatikoa erabili zuten orrialdeak PDF formatuan lantzeko. Ekimen honen sustatzaileak hasiera-hasieratik jabetu ziren lantzen
|
ari ziren
proiektuaren helburuak epe luzera begira landu behar zirela, eta ezinbestekoa zela zutabe sendoetan oinarritzea. Horretarako lan talde berri bat sortu zuten, kazetaritzan, publizitatean eta marketinean arituko zirenak.
|
|
|
Egunkariaren iturrietatik azpimarratzen da kopuru honen% 50 atzerritik egindako deiek osatzen dutela. Esan genezake bada, datu hauen arabera, erreferentzia puntu garrantzitsu batez
|
ari garela
gaztelaniaz idatzitako prentsari dagokionean.
|
|
|
Azpimarratzekoa da Grupo Correo aurrera eramaten
|
ari den
ekimena bere egunkari guztiak sarean ager daitezen, eta kalitate maila handiarekin gainera. Zalantzarik gabe, webgune hauen guztien produktu izarra hiri edo herrietako informazioa da, tokian tokiko berriak, alegia.
|
|
|
Hauetatik, 100 Mexikokoak ziren; 81, Estatu espainiarrekoak, arestian aipatu bezala; 64, Argentinakoak; 23, Venezuelakoak; 20, Perukoak; 19, Kolonbiakoak; 14, Txilekoak; 12, Estatu Batuetakoak; 10, Ekuadorrekoak; 10, Uruguaykoak; 7, Boliviakoak; eta beste 43 herrialde desberdinetan sakabanatutakoak. Hala eta guztiz ere, esan behar da kopuru hauek etengabe
|
ari direla
aldatzen.
|
|
|
Webguneen lasterketa abiatu da, baina amarauna azkartzeko gertatuko diren aldaketen zain dago bere benetako potentziala erakusteko. Lurreko komunikazioetan ematen
|
ari diren
aurrerapenak, zuntz optikoaren hedapena eta gero eta modernoagoak diren sateliteak, norabide horretatik doaz. Eta honen guztiaren froga argiena Estatu Batuetan oraindik garatzen ari den Internet -2an aurki dezakegu.
|
|
|
Lurreko komunikazioetan ematen ari diren aurrerapenak, zuntz optikoaren hedapena eta gero eta modernoagoak diren sateliteak, norabide horretatik doaz. Eta honen guztiaren froga argiena Estatu Batuetan oraindik garatzen
|
ari den
Internet -2an aurki dezakegu. Orain ezagutzen ditugun baliabideen gaitasunak biderkatzera etorriko dena.
|
|
|
Paperean argitaratzen diren kazeten enpresaburuak ohartu dira sareak informaziorako eta merkataritzarako ireki dituen aukerak mugagabeak direla. Inork ez du bazterrean gelditu nahi eta denak
|
ari dira
azoka aztertzen publizitateari etekinak ateratzeko edo denda birtualen bitartez mota guztietako produktuak salgai jartzeko.
|
|
|
Lotura hipertestualen erabilera ere oso urria da eta gutxitan azaltzen zaigu beste webgune batera joateko aukera linkbatean klik eginez. Poliki-poliki, inprimatutakoen eredutik aldentzen
|
ari dira
baina, hala eta guztiz ere, beren menpe jarraitzen dute.
|
|
|
Nolanahi ere, nahiz eta iniziatiba hauek eta beste batzuk izan, II. Mundu Gerraren bukaera arte, atzerri bezala definitu ezin daitekeen marko soziologiko horretan, ez da egongo bi aldeetako intelektualen arteko benetako kolaborazio esturik eta elkarlanik. Horren ondorioz, Hegoaldetik heldu ziren iheslariek, aurretik Iparraldean egiten
|
ari zen
lan kulturala indartuko dute.
|
|
|
Mundu Gerrak eta Europako inbasio alemaniarrak, naziek eragindako pertsekuzioak zirela medio, orain arte aztertu dugun egoera zeharo aldatu zuten. Frantziako okupazioarekin, Francorengandik ihes egiten
|
ari zirenek
berriz ere arriskuan ikusi zituzten beren bizitzak, naziek harrapatzen zituzten erbesteratuak Penintsulara bidaltzen baitzituzten. Inbasioak aurrera egin ahala, errefuxiatuek, Belgika, Frantzia eta Hitlerrek konkistatzen zituen herriak halabeharrez utzi behar izan zituzten edota haietan ezkutuan bizi.
|
|
|
Ez ordea kezka teologiko gisa. Kontu eske
|
ari zaiona
sakramentuari gainez egindako Camus-en gizona da. Horixe izan nahi luke poetak, gizon bat, besterik gabe.
|
|
|
/ irikaren helburua espresio perfeta lortzea da, horregatik ezagutzen ditugu beti testu bera idazten eta berridazten bizi osoa ematen duten poetak: tornuan daukaten pieza behin eta berriz leuntzen
|
ari diren
aprendizak dira, lima eskuan1 Baiki, mekanikak, geometriak ere, horixe baitu helburu: espresio perfeta.
|
|
|
Hori iritsiko da hona, eta horretarako dugun prestakuntza hutsaren hurrengoa da, herri telebisten edo herri komunikabideen esparruan euskaldunok duguna baino askoz txikiagoa. Enfin, badirudi Goienakoak Internetera begira ere
|
ari direla
zerbait prestatzen. Ea zortea duten.
|
|
|
Herri edo eskualdeetako komunikabideen alorrean beste inbentu batzuk ere
|
ari dira
sortzen. Berritzaileetako bat Hernanin azaldu zaigu:
|
|
|
Zortea izan nuen ekain amaieran londresen egin den Institute of Basque Studies (IBS) berriaren nazioarteko lehen sinposioan egoteko. IBS Ingalaterran kokatutako unibertsitateko irakasle euskaldun batzuen ekimena da (besteak beste Imanol Galfarsoro eta Kiko Moraiz), eta nazioarteko saretxo bat antolatzen
|
ari dira
. Renoko Basque Studies programako jendearekin harreman ona dute, eta Londresko eta Renoko bi foko horien inguruan nazioartean euskal gaien inguruko ikerketa eta eztabaida zabaltzea dute helburu.
|
|
|
IBSren oinarrietako bat Internet bidezko komunikazioa da, nola ez. Webgune txukun bat daukate, eta bertan testu digital interesgarriak
|
ari dira
pilatzen, hala nola Joxe Azurmendiren Demokratak eta Biolentoak lana, ingelesera itzulita. IBSko bazkide-kolaboratzaileen arteko harremana ere posta elektronikoz bideratzen da oraingoz.
|
|
|
Beste batzuek ikuspegi baikorragoa eraman zuten. Deba Garaian garatzen
|
ari den
Goiena ekimeneko bi ordezkari izan ziren Londresen: Mikel Irizar (Hitzaro saioa aurkezten du ETBn), eta Joxe Aranzabal, bere garaian Arrasate Press asmatu zuen gizona.
|
|
|
Nor hori aintzat hartuz gero, bistan da, lehen esan legez, norbanakoarena baino gehiago, talde lana dela hori. Egileak nortzuek izan behar duten zehazteko abagunean, jakina, apartera joan beharrik ez, dagoeneko batzuk jardunbidean
|
ari direlako
: Joan Mari Torrealdairen lan eskerga, Eusko Ikaskuntza, Azkue Biblioteka edota besterik gabe sor daitekeen lan talde berria.
|
|
|
1.Erakunde guztiak mundu aldakorrean bere egitekoa aldatzen
|
ari dira
. Biblioteka ez da biltegia, bibliotekariak bihurtu dira garrantzitsuak eta zerbitzu legez, laguntzeko daude, informazioa eta bibliotekako jakituria zabaltzeko.
|
|
|
Edo beste adibide bat: idazten
|
ari naizen
liburu baterako erabili nahi nituen sarrera gisa Bob Dylanen kanta baten letrak. Zehaztasunez buruz gogoratzen ez nituenez, nire bilaketa prozesuak pausu ezberdinak eman behar zituen, orokorretik zehatzera:
|
|
|
Liburu eta Liburutegi Zerbitzua euskarazko gai-izenburuen zerrenda prestatzen eta IBERMARC formatura egokitzen
|
ari da
. Izan ere, gaur egun euskaraz normalizatuta ez dauden lanabesak liburutegietako profesionalen esku jarri behar dira, euskara erabiliz lortu ezin den informazio-gabezia konpontzeari begira.
|
|
|
Liburu eta Liburutegi Zerbitzua burutzen
|
ari den
beste egitasmo bat" Estatistiken Programa" dugu. Egitasmo horren xedea da liburutegien zerbitzuak beren erabiltzaileen eta lurraldearen beharrizanei egokitzea eta gaur egungo
|
|
|
Dagoeneko, jaso behar ditugun datuen deskribapena eta datu horiek aztertzeko erabiliko diren irizpideak ezarri dira. Orain informatikoekin" estatistiken programa" euskarri informatikoan jartzen
|
ari gara
, maiatzean martxan jartzeko asmoz.
|
|
|
Garatzen
|
ari garen
egitasmoak
|
|
|
Kultura Saila, Euskadiko Liburutegi Sistema Nazionalean sartuta dauden liburutegi-fondoen katalogazio bateratua bermatzeko, eta aldi berean, elkarren arteko fondoen ezagupena lortzeko, katalogo kolektiboa eratzen
|
ari da
.
|
|
|
Orain, bigarren fasean, erabiltzaileen interfazea prestatzen
|
ari gara
, katalogo elkarreragilea eta argia eratzeko asmotan. Kontsultak egitean bilaketa lagundua eta aditua erabiltzeko aukera izango dugu.
|
|
|
2 Plurala erabiltzen da eremu euskaldunaz eta eremu mistoaz
|
ari delako
.
|
|
|
1997an, Absys (liburutegiak kudeatzeko programa integratua, lehen fasean 17 liburutegitan ezartzen
|
ari dena
) erostearekin batera, Nafarroako Gobernuko Kultura Zuzendaritza Nagusiak, Liburutegien Sarea eta Nafarroako Liburutegi Nagusia berrantolatzeari ekitea erabaki zuen. Lehenbiziko pausoa Antolaketa eta Informazio Sistemen Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jartzea izan zen.
|
|
|
Teknologia berri hauek eskura jartzen digute hainbat aukera, gero eta makina potenteagoak, gero eta programa gehiago, gai hauetan adituak ez garenontzat terminologia ulertezina... Hau guztia ez dago denon eskura, gizarte sektore ezberdinak ere hor daude eta ondorioz analfabeto zibernetiko multzo handi bat sortzen
|
ari da
.
|
|
|
Une honetan teknologia berrien eragina gehien pairatzen
|
ari den
langintza liburuzain, artxibozain eta dokumentalisten eguneroko zeregina dela esatea ez litzateke gehiegizkoa.
|
|
|
Kontuan izan behar dugu gure artean denak ez garela berdinak, zentro bakoitzak helburu ezberdin batzuk bete behar dituela, erabiltzaile ezberdinak ditugula, medio ekonomiko eskasak gustatuko litzaigukeen mailara iristeko, eta abar. Baina testu honetan zertzelada orokor batzuk besterik ezin izango ditugu aurkeztu, etxean beheko sua erabiltzetik mikrouhin labea erabiltzerako jauzia baino handiagoa ematen
|
ari baikara
liburutegi eta dokumentazio zentroetan.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, profesional gehienak jatorrian beste adarretatik datoz (Historia, Filologia...), gure unibertsitateak horrelako titulaziorik ez baitu eskaintzen. Horrela, bere funtzioak ongi bete ahal izateko, profesional talde hau bere kabuz eta esfortzu handiz egunero lan honetarako prestatzen
|
ari da
.
|
|
|
Hau guztia gure formazio jarrai honetan kontuan izan behar dugu gure informazio kudeatzaile irudi berriaren barruan. Hau aldatzen
|
ari da
, erabiltzailea profesionalarekiko gero eta hurbilago dago, zentroko kolekzioa ez da propioa lehen maiz gertatzen zen bezala, gure lanean katalogazioa ez da helburua, bitartekoa baizik...
|
|
|
Aldaketa hauek guztiek ez dute esan nahi teknika eta teoria batzuk alde batera utzi behar ditugunik, errekonbertsio baten beharra daukagula baizik, eta horretan
|
ari gara
lanean gainera.
|
|
|
' Biblioteka prestakuntzaren aldaketa ekarriko baitu. Kasu honetan, interesgarria da zenbaitzuentzat errekurtso hauek antolatzeko sortu eta osatzen
|
ari diren
webguneak nolabait katalogatzeko modu bat direnaren teoria.
|
|
|
Dokumentu digitalen produkzioaren gorakadaz gain gero eta dokumentu digital mota ezberdin gehiago azaltzen
|
ari dira
. Liburutegien zerbitzuak honetara egokituz bide desberdinak hartuko dituztela espero da.
|
|
|
Arazo nagusia hala ere, soporte fisikoaren iraupena baino, irakurtzearen posibilitatean dago. Dokumentu informatikoak, beti aldatzen
|
ari den
ingurune teknologikoarekiko erabateko menpekotasuna dauka. Zahartze tekno' Biblioteka logikoa, hondatze fisikoa bera baino azkarrago doa.
|
|
|
Inkognita asko badaude ere, guztia ez da beltza. Ohiko soporteetan dagoen hainbat ezagutza hondatzen
|
ari dela
jakina da. Hor ditugu antzinako testu zientifikoak, artxibo ofizialak, gutunak, argazkigintzaren hasierako bidrio plaketa negatiboak... onddo, intsektu, paper azido eta gizakiaren eraginez hondatzen.
|
|
|
Azken aldian zabaltzen
|
ari den
iritzietako batek bi bide jorratzen ditu gai honetan: alde batetik, kopia digitalak egitea, dokumentuen eskuratzea errazteko, eta bestetik, mikrofilmazioa, preserbaziora begira (100 urte irauten dituela ziurtatua dagoelako).
|
|
|
Azken urteotan liburutegi gehienak aldaketa prozesu bat jasaten
|
ari dira
teknologia berrien eragina dela eta. Ez dago dudarik Internetek garrantzi berezia duela honetan guztian.
|
|
|
Artearen balioa erlatibizatzera natorrela pentsatuko du dagoeneko baten batek. Egunen batean, prest nago artearen balioa erlatiboa dela sutsu ere defendatzeko, edo subjektiboa dela esateko, baina gaurkoan, artikulu serie bat zabaldu nahi duen honi haria aurkitu nahian besterik ez naiz
|
ari
. Eta nik tokiaz eta espazioaz hitz egin nahi dut, ez espazioaren erlatibismoari buruz; espazio ezberdinei buruz baizik.
|
|
|
Sariak irabazi zituztenek merezimendu osoz eskuratu zituzten, ez izan horretaz kezkarik. Festaren pobreziaz
|
ari gara
, zerrenden zikoizkeriaz, aukeratzaileen ahalkeaz, eszenategiaren traza zaharkituaz, aktoreen errebindikazio tuntunez, kasik gustu txarrekoez. Intrusismoaren aurka aritu ziren jo eta demonio, jo eta fuego, jo eta ke pentsatu gabe, gogoratu barik, denok izan ginela inoiz, inon intrusoak Euskal ikuskizunaren unibertso ttikittoan.
|
|
2001
|
|
|
Inguruan dutenarekin integratu ez baizik, hurbil duten hori gutxietsi, ukatu eta horrekiko kontrastean bilatzen dute nabarmenagotzea. Horrela, Ziudadelaren harresiekin lehian ariko balitz bezala, bizkar handiko horma gizenak eraikitzen
|
ari dira
Auditorioarenean; Oteizaren Museoan, umaldi luzearen ondotik Altzuzan mendi magalari atera zaion konkor kubikoa azalgorriturik agertu zaigu halako batean, lotsaturik bezala, barne hutsaren esperimentazio prozesuaren biltoki izan behar duenari halako antolaketa boluminosoa eman diotelako. Barneko ikuspegia izanen da egiazki balioko duena, baina oraingoz, kanpokoa paradoxa handia da (eta paradoxa, inkoherentziaren bestizen adiskidekorra izaten da batzuetan).
|
|
|
Ondare kulturalaren defentsa sutsuan
|
ari dira
hiritar auzolagunak, jarduera estimagarri eta laudagarrian, ez paradoxarik gabekoan, XVI. mendeko gazteluaren arrastoen balioa gorestea rekin batera, Fernando errege katoliko etafaltsarioa ren oroitzapena bizirik iraunarazteko aldarrikap ena baita hiritar horienak dakarrena, udal agintari kontserbadoreek hauts bihurtzea nahiago duten bitartean, bere garaian Errege katolikoak eta honen zerbitzari ...
|
|
|
Traidorea une bakoitzean gutxien uste den hura dela topatuko dugu. Entsegu esperimentala da eta sujerentea, haratago joateko ateak zabalik uzten dituena, jar dezagun etsaiari kalte egiten
|
ari zaion
ustean, halako batean etsai horren zerbitzuko lanetan ari izan daitekeela susmatzen hasten den heroi/ traidore baten zalantza eta drama asmatzekoa; fikzioaren perspektibatik geure herri honetako errealitatea interpretatzeko saiakera baliagarria izan litekeela uste dut.
|
|
|
Nafarroa erkidego administratibo politiko diferentziatua dela nonahi eta beti espreski adierazi beharra gauza guztien gaineko lehentasun absolutua bihurturik, euskarari koordenatu politikoetatik begiratzen diotela aitortzen
|
ari zaizkigu
agintariak; muga administratibo politikoen gainetik hedaturik dagoen kultura eta hizkuntza ukatzera eramaten ditu ikuspegi horrek.
|
|
|
Azken urtean haiekin batera Nagore Atela ere aritu da langile. Hortaz, aro berrian sartzen
|
ari garelarik
, plan estrategikoaren aroan hain zuzen ere, eta ni zuzendaritzan egondako denboraren luzean bezala, elkartearen hasieratik idazkari izan den Maite Gonzalez Esnal erretiratzera doala, bada ordua, nik uste, zuzia besteri ematekoa.
|
|
|
Nafarroan euskararen eta euskal usain duen oro renkontra Diputazioaren Jauregitik jazotzen
|
ari den
eraso etengabeari erreparatuta, inpunitateak, ondoriorik ezak, harritzen nau. Europa mendebaldeko gizartean oso nekez uler daiteke lurralde baten kultur osagaien kontra eginiko eraso ageriko eta ankerrak horren sustatzaileentzat ondoriorik ez izatea; Erreinu zaharrean, ordea, horixe gertatzen ari da.
|
|
|
Nafarroan euskararen eta euskal usain duen oro renkontra Diputazioaren Jauregitik jazotzen ari den eraso etengabeari erreparatuta, inpunitateak, ondoriorik ezak, harritzen nau. Europa mendebaldeko gizartean oso nekez uler daiteke lurralde baten kultur osagaien kontra eginiko eraso ageriko eta ankerrak horren sustatzaileentzat ondoriorik ez izatea; Erreinu zaharrean, ordea, horixe gertatzen
|
ari da
. Nafarroako ‘barometrotxoa ren’ emaitzak argig arriak dira:
|
|
|
Bigarrenik, plazan dagoen nahasmendua aipatuko nuke. Kontseiluaren plan pilotuak tokian tokiko euskalgintzaren eskariz eta udalaren elkarlanaz edota dirulaguntza rekin egiten
|
ari dira
. Aldi berean, Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikako Sailburuordetza Euskararen Biziberritze Plan Nagusia udal mailan inplementatzea sustatzen ari da.
|
|
|
Kontseiluaren plan pilotuak tokian tokiko euskalgintzaren eskariz eta udalaren elkarlanaz edota dirulaguntza rekin egiten ari dira. Aldi berean, Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikako Sailburuordetza Euskararen Biziberritze Plan Nagusia udal mailan inplementatzea sustatzen
|
ari da
. EAEko alkate eta zinegotzi asko bi planen artean harrapatuta daude zeini heldu ez dakitelarik ezagutza egokiaren faltagatik.
|
|
|
Izan ere, egun horretan erabakitzen zena ez zen elkarren lehian
|
ari ziren
alderdi batzuen arteko botere nahi hutsa. PPk eta PSOEk plazaratua zuten mezua arras bestelakoa zen:
|
|
|
Gure hizkuntzaz ematen den irakaskuntza-testuak, azken hamarurteotan, praktikan %100ean hizkuntza estandarrean eskaintzen dira, eredu horretan gure gazte guzti-guztiak alfabetatuak izanez. Euskaltegietan
|
ari diren
ia pertsona nagusi guzti-guztiek euskara batua ikasten dihardute. Gure irrati-telebista nagusiek hizkuntza eredu literarioa bultzatzen dute.
|
|
|
Baina azken bolada honetan, Alexander Fleming-ek penizilina aurkitu zuenetik antibiotikoak aspaldian hor direla ahantzi duten —edo agian ikasi nahi ez duten— batzuek azken farmakopea berritzat sendabelarrak harturik, hor
|
ari dira
, jo eta ke, euskalkiak berpiztu guran, bizkaiera bereziki, berau dialekto bat barik, hizkuntza oso, beregain eta aparta balitz bezala. Jokabide hori berez lauzpabost txotxoloren keria litzateke, eragin praktikorik gabea, baldin eta beren inguruan bozgorailu sistema bikaina eratu ez balute, non eta Euskaldunon Egunkaria-n.
|
|
|
Bizkaieraren aldeko gurutzada sutsu honetan, gainera, munduko inongo hizkuntzatan onartuko ez liratekeen gehiegikeriak egiten
|
ari dira
: bizkaitarrok euskara batuan esandako gauzak" bizkaierara" itzultzea, jatorrizko" topatzen ibiltzen naiz", ez dakigu zein irakurlek hobeto uler dezan," topetan ibilten naz" bilakaraziz, euskaltzain honi azken orduko kazetari umegorri ausart batek inoiz egin dionez.
|