|
2000
|
|
|
Iparraldeko ikastolak euskarari buruzko diagnostiko bat burutzen ari dira uneon. Emaitzak ezagutu ostean Hegoaldean garatzen
|
ari den
hizkuntza planarekin lotuko direlarik. Seaskako pedagogiarako Alazne Petuya aholkulariak koordinatzen ditu tokian tokiko ikastoletan garatzen den proiektua:
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herria euskalduntzeko helburuaren alde lan egin behar duen euskara-irakaslearentzat asko dira jokamolde komunikatiboak eskaintzen dizkion abantailak.Bigarren hizkuntzen irakaskuntzan aritzen diren irakasleen kezka nagusia, ikasleakikasten
|
ari diren
hizkuntza erabateko zuzentasunez eskuratzea da, eta, gainera, ahalik eta denbora eperik laburrenean. Gure kasuan, ordea, bigarren kezka nagusibat ageri da, ikas-prozesuaren amaieran euskara erabiltzen duen euskalduna lortunahi dugulako.
|
|
2002
|
|
|
Adibidez, hizkuntza baten sistema fonologikoaren ikaskuntza oso baliagarriizan dakioke estandarretik gorako gaitasun-maila eskuratu nahi duen ikaslearentzat, baina, beharbada, ez zaio oso lagungarri helburu xumeagoak dituen ikasleari; modu berean, ikasten
|
ari garen
hizkuntzaren sistema fonetikoa gureaz oso bestelakoaden kasuetan ere lagungarri gerta dakiguke, fonetikaren, oinarri teorikoakezagutzen baditugu...
|
|
|
Ondorioz, Euskal Unibertsitate Sistematzat, gure gizartearen berezko dinamikari, eskariei eta beharrei erantzungo dien heziketaren goi maila jotzen dugu. Beheko mailetan nagusitzen
|
ari den
hizkuntzaz, hots, euskaraz, fo rmakuntzako eskaintzak eskatzen dituen gizartea; presentziazko ereduan oinarritutakoaz gain beste aukeretako eskaintza formatiboak eskatzen dituena; etorkizuneko beharrei aurrea hartuko dieten eskaintzak eskatzen dituena; integratua eta finantzaketa publikoaren erabilpen eta xedea kontrolatuko dituena, dagozkien eta geureak egin ditugun organo publikoen bidez....
|
|
|
Atoan ulertu zion, bonbardaketez
|
ari zirenetan
hizkuntza berean mintzo baitziren. Maiz berbarik ere ez zuten zertan ezpainetaratu.
|
|
2003
|
|
|
Yiddisha, Singerek bere idazlanetarako hautatu zuen hizkuntza, Europako Ekialdeko komunitate juduen hizkuntza da, goi-alemanieraren aldaera, hebreerazko hitz asko ere badituena. Oharkabean hiltzen
|
ari zen
hizkuntza eta kultura hau, holokaustoaren eta baita Stalinen biktima ere izan zelako. Halaber, Israelgo estatuaren biktima ere izan zen, hebreera hautatu zelako israeldarren batasunaren hizkuntza izateko.
|
|
|
Aurrera egiten
|
ari den
hizkuntza da euskara. Bere erabiltzaileek ondo zaindu eta biziarazi nahi duten gaixoa bezalakoa da gure hizkuntza.
|
|
|
Euskaltegira lehenbiziko aldiz hurbiltzen den ikasleorori oso garbi utzi behar zaio, ezagutza maila batetik aurrera, ‘gutxieneko ordu kopuru bat euskaraz jardutea renp remia’, horri erantzun ezean jai duela azpimarratuz. Ikasten
|
ari den
hizkuntza erabiltzea da hizkuntz komunitateantxertatzeko modu bakarra. Halakorik ez da egin, eta euskaraz gaitasun polita lortu arren ikasle gehienek ez dute harreman sare edo giza talde egokirik izan hitz egiten hasteko.
|
|
|
Hedabideetan eta administrazioan ere sartua zuen muturra. Hirian nabarmentzen hasia zen, erdaldunen artean ere, gutika-gutika zabaltzen
|
ari zen
hizkuntzarenganako estimazioa. Hiru hamarkada lehenago hizkuntzaren azken santutegitzat jotzen ziren ibarretan, berriz, isilik zihoan mundu baten lekuko ez, baizik eta aurrerapenaren ikur bilakatua zen gero eta euskaldun gehiagoren gogoan.
|
|
2004
|
|
|
Inportantziarik ez balu bezala
|
ari gara
hizkuntzari ostikada inportanteak ematen.
|
|
|
Espainian gehien ikasten
|
ari den
hizkuntza ingelesa da (populazioaren %36), azken Eurobarometroaren datuen arabera.
|
|
|
Hizkuntza politikaren esperientzia historikoan mailarik gorena Estatuaren eskuak erakutsi digu: bai orain arteko etnozidioaren arduradun nagusi gisa, bai orain bertan gertatzen
|
ari den
hizkuntza-zapalkuntzaren eragile moduan. Hizkuntzen arteko harremanetan, egon, ez baitago botere-harremanik gabeko oreka zerutiarrik, horiek gizarte-antolamenduaren oinarrizko zutarri bihurtzen diren unetik.
|
|
|
Lehendabizi, Juan San Martin, hizkuntzak diren-direnean bakean uzteko gomendioa eginez datorkigu: . Hemen gerra egiten
|
ari gara
hizkuntzarekin, baina hizkuntzak politika guztiak baino aurreragokoak dira. Ez dakit zergatik nahastu behar diren?. 204 Iritziak iritzi, bigarrenak gehiago harritu nau halere.
|
|
|
Euskal kulturarik gabeko euskaldun berriak ez dauka ikasten
|
ari den
hizkuntzari buruzko identifikazio-atxikimendurik. Goazen ostera ere Buxóren gidaritzapean hizkuntza-antropologiaren irakaspenak gogoratzera:
|
|
2005
|
|
|
Hala, bada, ez dira gutxi euskaraz jakin arren egoera jakin batzuetan erdara erabiltzen duten hiztunak. Normala ere bada hori, neurri batean, hazten
|
ari den
hizkuntza baten kasuan, eta badira hor, hizkuntzaren kalitateaz gain, beste eragozpen batzuk ere. Baina, dudarik gabe, zenbat eta hizkuntza bat egokiago izan hiztunaren funtsezko premiak asetzeko, orduan eta joera handiagoa izango du hiztunak hizkuntza hori noiz eta nonahi erabiltzeko.
|
|
|
Hain zuzen hemendik abiatu behar dugu hizkuntzaren pedagogiaren eta hizkuntzen ikas-irakas prozesu ororen atzean dagoena azaltzeko, hain zuzen, hizkuntz-jabetzea beti eta salbuespenik gabe jarduera jakin baten fruitua delako funtsezko ideiatik. Gizabanako bakoitzak bere baitan aktibatu behar du bere berezko hizkuntz gaitasuna, eta, ikasten
|
ari den
hizkuntzaren muinarekin bat eginez, honen osagai fonetiko, lexikal eta gramatikalak suspertu eta eraberritu behar ditu. " Hizkuntza bat ezin da inolaz ere ikertu landare idortu bat bezala.
|
|
2006
|
|
|
Erantzun ziurrik gabeko galderak, garbitu gabeko auziak. Hainbat ikertzaile
|
ari da
hizkuntzaren alderdi askotarikoetan lanean, jo eta su, ahalegin betean, talentuz, egonarriz, gogotsu, baina zenbait auzitan urteen joan-etorriak ez du argirik ekarri, eta ilunpean gaude oraindik ere. Bada garaia, agian, ikerketa horiei bultzada bat emateko, ikertzaileentzako estimulu eta pizgarri berriak eskaintzeko, eta gaur egun beste zeregin batzuetan ari diren balizko ikertzaileak eta jende talentuduna euskararen misterioei begira jarrarazteko.
|
|
2007
|
|
|
Bego, beraz. Baina ezin dut burutik kendu, beharbada, Angel bezalako euskaldun berri asko beharko genukeela, eta ez naiz
|
ari
hizkuntzaren ikasketaz sortzen den euskaradun berriei dagokionez bakarrik.Gainerakoan, ahaztu baino lehen esan behar diot Angeli hemen euskaldun zahar asko garela euskaldun berri mozorrotuak. Eta orain bai hizkuntzaz ari naiz, zeren beste gainerakoan zahar antzinakoak baikara, berritzeari izua diogunak.
|
|
|
Dena dela normalizazio proiektuak garatzen ere hasi gara eta zentzu honetan Burlatako Euskal Herria Peñan garatzen
|
ari garen
hizkuntzaren normalkuntza plana aipatu gabe ezin utzi, aisia eta euskara lotzeko beste modu berri bat garatzen ari baikara bertan.
|
|
|
–Sur le dessein de l. Académie, et sur le différent génie des langues? 131 Disertatzailea, Abbé Amable de Bourzeys orientalista, akademikoa. Christmann-en esanean,
|
ari dugun
hizkuntz ikusmoldearen elementu substantzial guztiak bildumatuak edireiten ditugu jada konferentzia horretan (eta berriz errepikatzeko, «génie», «esprit», sinonimoak ditu) 132 Aitortzen du hizkuntza bakoitzaren jeinu propioa ezkutuan egoten dela eta ez zaiola erraz antzematen, baina ukaezina da, eta nahiz produktuetan nahiz kausetan egiazta daitekeena: –Car qui ne scait que chaque langue a Son air et son genie particulier, que les Vnes refusent ce que les autres desirent et que la mesme parure releue les Vnes et charge les autres(?).
|
|
|
Hizkuntzarentzako ikusmolde horrekin dago uztartua Humboldt-ek aitortzen duen jardun lotuaren, beti darion edo geldigabe autokreatzen
|
ari den
hizkuntzaren, hizketaren lehentasuna; beraz, sintaxiarena, lexikoa baino lehen, etab. Eta horrekin dago uztartua, azken finean, baita kritika ere hizkuntzari zeinu soil bezala (hitza adigaiaren zeinu bigarren momentuko edo etiketa konbentzional). Hizkuntza eta pentsamendua, biak organismo (sistema, estruktura) bat bakarra dira.
|
|
|
alorren batean garatu gabeko hizkuntzak nolako arazoak sortzen dituen, euskaraz denok egin dugu esperientzia. Humboldt ere, idazten ziharduela, normalizazioa eta heldutasun literarioa orduantxe irabazten
|
ari zen
hizkuntza batean idazteko esperientzia gazi-gozoa ari zen egiten. Baina arazoa ez zen hain sinplea.
|
|
|
Eta solas oro, elkarrizketa oro gizon-emakumeen artean, besterik ez da, mundu-ikuskera aldarazten elkar aritzea baino. Hizkuntza elkarrizketan beti berriro birsortzen ari da; eta beti berriro aldatzen
|
ari da
hizkuntzaren mundu-ikuskera hiztunen arteko dialogoan atergabe. Hizkuntzaren mundu-ikuskera, testu bat betiko idatzia ez beste guztia da Humboldt-en iritziz.
|
|
|
«Sur le dessein de l. Académie, et sur le différent génie des langues»975 Disertatzailea, Abbé Amable de Bourzeys orientalista, akademikoa. Christmann-en esanean,
|
ari dugun
hizkuntz ikusmoldearen elementu substantzial guztiak bildumatuak edireiten ditugu jada konferentzia horretan (eta berriz errepikatzeko, «génie», «esprit», sinonimoak ditu) 976 Aitortzen du hizkuntza bakoitzaren jeinu propioa ezkutua egoten dela eta ez zaiola erraz antzematen, baina ukaezina da, eta nahiz produktuetan nahiz kausetan egiazta daitekeena:
|
|
|
Ezagutu ahalgarriari buruz buru subjektibo gisa ageri bada, gizakiaren aurrez aurre objektibo gisa altxatzen da. Zeren-ta bakoitza gizakiaren natura orokorraren harribizia baita, eta gizadiaren subjektibotasunaren zantzu osoa guztien multzoak ere inoiz ezin eman duen arren, alabaina etengabe jomuga honetara hurrantzen
|
ari dira
hizkuntzak. Gizadi osoaren subjektibotasuna, berriz, zerbait bere baitan objektibo bihurtzen da»255.
|
|
2008
|
|
|
4-Ahozko hizkeratik Hiztegi Baturako hitzak jasotzea. Euskal Herriko zen-bait udalerritan egiten
|
ari diren
hizkuntza azterketei hurbileko jarraipena egin, eta halakoak egokiro bideratzeko bideak jartzea.
|
|
|
EHAK-k «beste iruzur bati ateak irekitzeko arrisku nabarmena» antzeman dio Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Saila lantzen
|
ari den
hizkuntz ereduen erreformari dagokion lege aurreproiektuari. Aurreproiektuak ez luke bermatuko Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) bukatzen duten ikasleen euskalduntzea, Ezker Abertzalea legebiltzar taldearen ustez.
|
|
|
Hemengo politikoen ahotan bai. Entzuten
|
ari zaren
hizkuntza hau armatzat omen darabil askotxok; hau da: hiltzeko edo elbarritzeko makinatzat.
|
|
|
Nahi izan ezkero, beren erara pentsatzen jarrita eta abar, ulertuko nuke, baina ez, aizue, ezean nahiago. Entzuten
|
ari zaren
hizkuntza hau ezkutu eta estalkitzat erabiltzen du askotxok.
|
|
2009
|
|
|
Ele biko egitura soziolinguistiko bakar baten baitako espazio nazional berean, eleen arteko lehia dagoela, eta lehiak ezer gutxi daukala orekatik, simetriatik eta egonkortasunetik. ez dira nolanahikoak izaten, alajaina! Gaurko munduan gertatzen
|
ari den
hizkuntz etnozidio globalaren oinarrian ez dago biolentzia besterik. Munduko hizkuntza minorizatuen herio-bidean ez dugu bortxakeria besterik ikusten.
|
|
|
Gaurko munduan gertatzen
|
ari den
hizkuntz etnozidio globalaren oinarrian ez dago biolentzia besterik.
|
|
|
solasean arituko den makina batek hitz egingo duen hizkuntzak ez du izan behar, adibidez, zientzialariek artikuluetan idazten duten estilo bera. Gu solasean
|
ari gareneko
hizkuntza izan beharko luke. Beraz, horretarako, ez du balio artikuluetan edo egunkarietan idatzitako testuez osatutako corpus handi batek.
|
|
|
Komiki bat dut eskuetan eta istorio bat asmatzen ari natzaie komikiko irudien eta testuen laguntzarekin. Komikia gaztelaniaz dago, ni orduantxe ikasten
|
ari naizen
hizkuntza batean, baina alboan ditudan umeei euskaraz ari natzaie. Gaztelaniaz dagoena-edo euskaraz ematen ari naiz.
|
|
|
Algortako AEKn zebilen lagun taldeak euskarak Bilbon zuen errealitatearekin egin zuen topo: euskaldun zaharrak erabat sakabanatuta bizi ziren, eta euskaldun berriek edo euskalduntze prozesuan zihardutenek ez zuten leku aproposik ikasten
|
ari ziren
hizkuntzan bizitzeko. Horretaz gain, euskararen kontrako jarrera zuenik ere bazegoen Bilbon, jakina.
|
|
|
Eusko Alkartasunak eta Aralarrek ere salatu dute auzitegiaren erabakia, eta Eusko Jaurlaritzari eskatu diote eredutzat hartzeko Katalunian sozialistak egiten
|
ari diren
hizkuntz politika.
|
|
|
Koofizialtasuna beharrezkoa dela pentsatzen dugu. Garrantzitsua zaigu euskara hiltzen
|
ari den
hizkuntza delako. Komunikabide publikoetan, adibidez, Frantzia osoan, gure hizkuntza da gutxien ordezkatua?.
|
|
|
Identitate kontuetan, jada zaharkituak eta garaiz kanpo geratu dira baztertzaileak diren ikuspegiak oro, eta neurri berean geratuko dira zaharkituak eta garaiz kanpo hizkuntza-eta identitate-pluraltasunari bizkarra erakusten dioten politika publikoak. Europa aurreratu eta modernoaren osasuna neurtzeko termometro nagusien artean, lekua hartzen
|
ari da
hizkuntza-kudeaketaren termometroa, askok nahi baino astiroago bada ere.
|
|
|
Euskararen Legea sortzeko prozesua eredugarria izan zen, besteak beste eta batez ere, adostasun zabalean oinarritu zelako eta, hartarako borondaterik dagoen neurrian, hizkuntzaren auzia koiuntura politikoetako gorabeheretatik salbu utzi daitekeela agerian jarri delako hainbat urtean; ez horrenbeste azkenekoetan, ordea. Hauetan, Espainia osoan nolabaiteko inboluzio edo atzera-buelta konstituzional bat gertatzen
|
ari baita
hizkuntza kontuetan, eta horrek bere isla du Euskal Herrian ere. Hori, ordea, aurrerago jorratuko dugun kontua da.
|
|
|
Nolanahi ere, hizkuntza aniztasunaren galera-arriskuaz hitz egiterakoan, ez ditzagun zaku berean sartu hegemonikoak ez diren hizkuntza guztiak. Hau guztia ez gara esaten
|
ari
hizkuntza batzuk bestetzuk baino garrantzitsuagotzat-edo jotzen ditugulako: edozein hizkuntzaren galera da handia, hizkuntza guztiak baitira berdinak duintasunari eta zor diegun errespetuari dagokionez, Moreno Cabrera hizkuntzalariak behin eta berriz azpimarratzen duenez.
|
|
|
Izan ere, mendeetan barrena iritsi zaigun hizkuntza izan arren, euskarak ez baitu, horregatik bakarrik, biziraupenaren bermerik. Are gehiago, ikusirik nola itxuratzen
|
ari diren
hizkuntzen arteko harremanak informazio eta ezagutzaren gizartetzat dugun mundu global eta interdependente honetan, heroikoa ere bilaka liteke giro eleaniztunean berez pisu txikiena duen hizkuntzaren aukera egitea, euskararen aukera, alegia?, aukera hori egiteko motor bakarra ideologia hutsa baldin badugu.
|
|
|
Hizkuntzaren eta erregistro bakar baten arteko identifikazioa bideratzen du praktikan. (Luze-labur bereko uniforme gris beti berdina josten
|
ari gara
hizkuntzari).
|
|
|
Gaztelaniaz dago komikia, mutikoa orduantxe eskolan ikasten
|
ari den
hizkuntzan?, baina kontatzen dituenak euskaraz esaten ditu. Gaztelaniaz hain luze jarduteko gauza izango litzatekeen, ez da kontu segurua, baina besteek ez lioketela zipriztinik ulertuko, ez dago zalantzarik.
|
|
|
erresistentzia-faktore bat zen euskara, are gehiago lehen euskal nazionalismoak, joera ideologiko tradizionalistatik eta karlistatik edanik, bultzatu zuen hizkuntzaren politizazioarekin. Hizkuntza balio sinboliko seguru eta partekatu gisa azaleratu zen XIX. mendeko gerrek zartatua zuten antzinako euskal ordena sozialaren gainbeheraren aurrean, mende hartan sortutako kultura ahoz transmititzen zen, kantaren eta bertsoen bidez. Hala, 1960ko hamarraldiaren bukaeran eta 1970ekoaren hasieran euskaraz kantatzea etengabe atzera egiten
|
ari zen
hizkuntza batean kantatzea zen.
|
|
|
Ez da txikia beraz Euskaltzaindiak soziolinguistika arloan egin duen ekarpena, eta ezinbestekoa zen hemen 90 urteurrena gogoan hartzea. Gainera, ez dugu ahaztu behar azken urte hauetan Euskaltzaindia egitasmo berri bat bultzatzen
|
ari dela
hizkuntzaren eta gizartearen historiak lotuz: Joanes Etxeberri egitasmoa.
|
|
2010
|
|
|
Guk geuk, herritar bezala, ezberdintasunak ezberdintasun, bakoitza dagoen lekutik, saiatu beharko dugu oztopo horiek gainditzen. Ez gaude egoera errazean, lehengo astean Nafarroan esaterako, orain hitz egiten
|
ari garen
hizkuntza europar honi eman zitzaion erbesteko hizkuntzaren trataera, egin zuten inkesta baterako, Navarrometrorako. Eta ez zuten onartu ere Batasuna legala edo ilegala jendearen ordezkari izan dadin bozkatzea.
|
|
|
Iruñeko, edo beste inongo, gaztelaniadun elebakarra, gaztelaniaz hitz egiten ari denean, ziur asko ez da etengabeko gogoetan ari erabiltzen
|
ari den
hizkuntzaren gainean. Gaztelaniaz egiten du, natural, eta ez du pentsatu beharrik zer hizkuntzan egiten duen.
|
|
|
Iruñeko, edo beste inongo, gaztelaniadun elebakarra, gaztelaniaz hitz egiten ari denean, ziur asko ez da etengabeko gogoetan ari erabiltzen
|
ari den
hizkuntzaren gainean. Gaztelaniaz egiten du, natural, eta ez du pentsatu beharrik zer hizkuntzan egiten duen.
|
|
|
3 NOLA ERATZEN
|
ARI DA
HIZKUNTZA CURRICULUMA
|
|
|
2 Immigrazio berriaren bitartez dugun" ukipen-egoera emergentea" azaltzea nekezagoa dela dirudi, berriaz gain emergentea ere baden neurrian. Nolanahi ere, badirudi egoera hori azaltzeko gehiago
|
ari garela
hizkuntza-ekologia eredua erabiltzen" ukipen tradizionala" ren kasuan baino. Zergatik ote da?
|
|
|
Immigrazio berriaren bitartez dugun" ukipenegoera emergentea" azaltzea nekezagoa dela dirudi, berriaz gain emergentea ere baden neurrian. Nolanahi ere, badirudi egoera hori azaltzeko gehiago
|
ari garela
hizkuntza-ekologia eredua erabiltzen" ukipen tradizionala" ren kasuan baino.
|
|
|
larrialdi zerbitzuetatik atera eta gero eta biziago duguna: harritu ere, harritzen naiz nola arnasberritzen eta biziberritzen
|
ari garen
hizkuntza, nahiz eta jakinaren gainean nagoen egin dezakegun guztia ere urri bezain murritz gerta daitekeela, hain dira indartsuak inguratzen gaituztèn hizkuntzak, espainola eta frantsesa; gure jarduna nekagarria eta etsitzeko modukoa da, zinez: egon ere, hala egoten naiz batzuetan, nahiz eta, batez ere, baikor eta itxaropentsu nagoen, euskara bultzatzen dugunon munduak bai baitu bihotz bat, euskararen bihotzarekin bat egiten duena?
|
|
|
aitortzeko xedearen altzoan280 Bestalde, mende-laurdeneko ibiliak oso argi utzi du euskara ezin indarberritu litekeela, eskola-munduaren ere, euskal kultura alde batera utzita: zerbaitetarako balio izan behar die ikasleei kostata ikasten edo lantzen
|
ari diren
hizkuntza horrek. –Zerbait?
|
|
|
Motibazio hau interes intelektual bat da eta hizkuntza berri bati interesatzeko hizkuntza hau menperatu behar da, literatura eta beste. Ikaslea borrokan
|
ari da
hizkuntzaren zailtasunak gainditzeko. Ulergarri da ez dela oraino gai euskararen« edertasuna» dastatzeko.
|
|
|
Zeharo aldatzen ari da gure ume eta gaztetxoen inguru linguistikoa. Geroago eta zailagoa gertatzen
|
ari da
hizkuntzaren transmisioa familietan. Gurasoak geroago eta asti gutxiago dute umeekin euskaraz jarduteko.
|
|
|
Artikulu honetan Tolosako eta Ataungo hizkeretan gertatzen
|
ari den
hizkuntz bariazioaz eta konbergentziaz arituko gara. Herri bakoitzetik heldu eta gazte banaren mintzoa aztertuz belaunaldi batetik bestera euskara nola eta zenbat aldatu den neurtuko dugu (maileguengatik, hizkera estandarraren eraginagatik edota kulturizazio zein deskulturizazioagatik).
|
|
|
Kontatu dizut lehen nola egin nintzen nerabezaroan euskaltzale, baita nola hartu nuen, berandu gabe, euskara euskaldunon altxor eta monumentutzat; gurea, gainera —Machu Pichu, Taj Mahal eta Piramideak ez bezala—, haragizkoa da, egun batean hilzorian egon zena —frankismoa euskararen desertuko zeharkaldia izan zen—, baina gaur —ikastolena eta euskaltegiena ez da lan makala izan! — larrialdi zerbitzuetatik atera eta gero eta biziago duguna: harritu ere, harritzen naiz nola arnasberritzen eta biziberritzen
|
ari garen
hizkuntza, nahiz eta jakinaren gainean nagoen egin dezakegun guztia ere urri bezain murritz gerta daitekeela, hain dira indartsuak inguratzen gaituztèn hizkuntzak, espainola eta frantsesa; gure jarduna nekagarria eta etsitzeko modukoa da, zinez: egon ere, hala egoten naiz batzuetan, nahiz eta, batez ere, baikor eta itxaropentsu nagoen, euskara bultzatzen dugunon munduak bai baitu bihotz bat, euskararen bihotzarekin bat egiten duena... zeren gurea, azken batean, maitasun istorio bat baita, amorante askoren artekoa, nekez egin dezakeena porrot, amorante bat etsi edo hil orduko sortzen baita beste bat, etsitakoaren edo hildakoaren tokia hartzeko.
|
|
|
Eta monsieur Nestorrek ere esan zidan lehengoan telefonoz deitu nionean. Oso ondo
|
ari dela
hizkuntzarekin".
|
|
|
Katalanez ere, amazic da, eta amazics. Euskarak ez du, frantsesarekin konparaturik, tradizioaren hainbesteko pisurik, eraikitzen
|
ari den
hizkuntza da eta, testuinguru batzuetan, batez ere historikoetan, berbere izena erabilgarria den arren, terminologia emic hori ametitzeko eragozpenik ez da: amazigh, imazighen, tamazight, Amazighia.159 Euskaraz normalki erabiltzeko, deklinatuz eta euskal morfologiara eta fonetikara egokiturik160 ondoko formak proposa daitezke:
|
|
|
" Maiestateok, errege goren hori, andre eta jaun agurgarriok: sarritan galdetzen didate," Zergatik idazten duzu hiltzen
|
ari den
hizkuntzan?" Eta horixe azaldu nahi nuke hitz gutxi batzuetan. Lehenengo, niri mamu ipuinak idaztea gustatzen zait, eta ez dago ezer egokiagorik mamuei buruz idazteko, hiltzen ari den hizkuntza bat baino.
|
|
|
sarritan galdetzen didate," Zergatik idazten duzu hiltzen ari den hizkuntzan?" Eta horixe azaldu nahi nuke hitz gutxi batzuetan. Lehenengo, niri mamu ipuinak idaztea gustatzen zait, eta ez dago ezer egokiagorik mamuei buruz idazteko, hiltzen
|
ari den
hizkuntza bat baino. Zenbat eta hilago hizkuntza, biziagoa mamua.
|
|
|
Berbereak arabiar kulturan urtuko zirela uste izan dute magrebologoek orain gutxi arte. Amazigena ez da, baina, galtzen eta desagertzen
|
ari den
hizkuntza eta kultura, berpizten ari da. Manuel Castells soziologo espainolak hiru mota
|
|
|
" Hiltzen
|
ari den
hizkuntza hilobiratzea eta zientziaz baltsamaturik lurperatzea, esan nuenez, hizkuntza horren hondarrak biltzea da, formak artxibatzea, idatziz finkatzea, aztertzea. Eta hau egin beharrean, nire herrikide askok bizitzaren prozesu aldaezinaren kontrako erresistentzia absurdoan alferrik galtzen dute denbora, eurek bakarrik ulertzen duten euskal volapuk antzeko zerbait asmatzen, edo hobeto esan, sortzen diren euskararen erreformatzaile bezainbeste volapuk.
|
|
2011
|
|
|
Hainbat zuzenketa txiki egin dira Xabier Mendigurenek eta Juan Luis Zabalak apailatu duten edizio honetan. Alde batetik, ortografiari eta gramatikari dagozkionak, erdi asmatzen
|
ari ginen
hizkuntzak jadanik trafikoarena bezalako arautegi bat duelako, obedi dezaketena anarkistek ere. Beste alde batetik, baldintza gaitzetan idatzi ziren hiru liburuak:
|
|
|
Hizkuntza bat oso azkar, bizpahiru belaunalditan, erabat desager daiteke. Egun desagertzen
|
ari diren
hizkuntzekin momentuan jarduten ez bada, gero ezingo da ezer egin. Jarduera oro premiazkoa da?.
|
|
|
–Txinan txineraren presioa bereziki bortitza da ipar ekialdean, ipar mendebaldean, hegoaldean eta Xinjiang eskualdeko ipar mendebalde eta mendebaldean. Indian hizkuntza gehienak bizirik dira, eta soilik Himalaia eta Pamir mendietan
|
ari dira
hizkuntzak hiltzen. Asiako eta Ozeaniako Itsaso Barean 2.000 hizkuntza daude bizirik.
|
|
|
Oro har, eskualde horretako mintzairak egoera osasuntsuan dira, salbu Australia Berrian eta Taiwanen. Australiak 400 hizkuntza propio zituen duela gutxi arte, baina errekorrak gainditzen
|
ari da
hizkuntzak galtzen?. I. Petxarroman,. Unescok dio euskara desagertzeko arrisku bizian dela Ipar Euskal Herrian?, Berria, 2002-02-21.
|
|
|
Beharbada, gaurko munduan gertatzen
|
ari den
hizkuntzen heriotza irudikatzeko, etnozidioaren kontzeptua egokiago datorkigu. Ez noski, arestian aurreratu dugun moduan, genozidioaren aztarna-zantzurik ez dagoelako, ezta genozidioaren adibideak urri direlako ere. Gertakari tragiko horiek ez dira ahitu zoritxarrez munduan, baina, jakina, hizkuntz heriotzaren jazoera hain hedatua dagoenez gero, etnozidioaren bidea aukeratu dute estatu etnozentriko gehienek.
|
|
|
Esandakora itzulita, zauriaren mina eta samina ez du hizkuntzak berak jasaten, hizkuntza ukatuan bizi den herritarrak baizik. Horiek horrela, ordezkapenaren zuloan hondoratzen
|
ari den
hizkuntzaren atarramentu berbera izango du hizkuntza minorizatuan bizi denak, haren baitako eta haren estatus sozialaren mendeko baita hau. Hizkuntzak erreka jotzen badu, hiztunaren bizitza ere naufragio bertsuak irentsiko du. Oker handirik gabe, beraz, aldez aurretik antzeman dezake hizkuntza minorizatutako hiztun batek bere etorkizunaren deskalabrua.
|
|
|
Munduan gertatzen
|
ari den
hizkuntzen eta kulturen galera testuinguru horretan kokatzen da. Jakina, herri menderatu guztien erantzun ahalmena ez da antzekoa.
|
|
|
–Tollefson-ek frogatzen duen bezala, jendearen hizkuntz hautaketak arrazionaltzat joz gero, merkataritza arrazionalak araututakotzat hartuz gero, ez gara kontuan hartzen
|
ari
hizkuntzaren merkatua ez dela askea eta bai, ordea, hizkuntza pribilegiatu gutxi batzuen, inoiz hizkuntza hiltzaile deritzenen, monopolioaren mendekoa?.
|
|
|
Are gutxiago, berriz, halako eskema sinplifikatu eta zurrunen aldera lerratuko. Baina, guztiarekin ere, ez zait iruditzen paradigma horren azalpen-indarra gogobetegarria denik. Munduan gertatzen
|
ari den
hizkuntz hondamen guztia modu koherentean azaltzeko gaitasunik ez diot antzematen. Kasuistika mugagabearen eskemak ez baitigu, besterik gabe, gauzen zergatia askorik argitzen, eragile nagusiak eta eratorriak galbahe zorrotzetik iragan ezean.
|
|
|
Estatua dugu, bai, zorioneko, estatua?, kasuistika guztiak bere altzoan artikulatzen eta egituratzen dituen sistemen sistema, indarren indarra, botereen boterea. Bere baitan egituraturik
|
ari baitira
hizkuntzen aurkako etsai guztiak: bortxazkoak zein ideologiazkoak.
|
|
|
Imajina dezakegun egoeretatik onenean ere oraindik egongo zer konpondu. Ez garelako
|
ari
hizkuntza bakar baten egoeraz. Hizkuntzen egoeraz ari gara, hizkuntza guztiek axola digute eta.
|
|
|
Hizkuntzen desagertzearen kopuruak kopuru, eta hori eragiten duten faktoreak faktore, eztabaidarik gabeko baieztapena honakoa da: aurrez inoiz ez bezalako abiadurarekin
|
ari dira
hizkuntzak desagertzen eta munduko hizkuntza-aniztasuna arriskuan dago.
|
|
|
Bosgarren eta azkeneko atalak immigrazioa, hizkuntza gutxituak, eta eskola ditu aztergai. Bertan, immigrazioaren ondorioz gertatzen
|
ari den
hizkuntza eta kultura-aniztasun berria hartzen da hizpide eta nolabait egoera horrek, berriz ere irakaskuntzara garamatza, alor horretan duen eragina aztertzen baita gehienbat. Etorkinen fenomenoak gizarte osoan du eragina, eta gizartean sortzen diren joerak ezin dira albora utzi; nolanahi ere, eskolarentzat bihurtu da zuzen-zuzenean erronka berria.
|
|
|
Desagertzea, ala, erailketa? Gaur egun munduan gertatzen
|
ari den
hizkuntzen desagertze-erailketaren atzean zer dagoen jakiteko baliatuko dugu «hizkuntzazidio»ari buruzko atala. Bukatzeko, hizkuntza-aniztasunaren hainbat aldarri bildu dugu.
|
|
2012
|
|
|
Une egokian dator gure ikerketa, nagusitzen
|
ari den
hizkuntzarekiko motibazio mota nagusiaren esparrukoa delako (instrumentala baita hizkuntza gutxitu batek eskain dezakeen eraginkortasun pertsuasiboa). bilduz: EAEko 16 urteko edo gehiagoko biztanleen erdia (%50, 6) erdalduna da, %32 elebiduna eta %16, 4 elebidun hartzailea.
|
|
|
Gainera, ikerketa haietan truke-ordaineko baliorik handienak EAEn jaso ziren (Larrañaga, 2000). Hori aintzat hartuta, une egokian dator gure ikerketa, nagusitzen
|
ari den
hizkuntzarekiko motibazio mota nagusiaren esparrukoa delako (instrumentala baita hizkuntza gutxitu batek eskain dezakeen eraginkortasun pertsuasiboa).
|
|
|
Zuk zeure burua entzutea ere oso garrantzitsua da; askotan, batez ere atzerriko hizkuntza batean ari bazara, ez duzulako zeure buruari entzuten hitz egiten ari zarela. Gainera, jende askok aukera gutxi du ikasten
|
ari den
hizkuntza praktikatzeko.
|
|
|
Ordutik hona, bestelako eskaintza baten aurrean gaude, dakartzan erraztasun teknikoengatik eta nornahirentzako lanabes izan daitekeelako. Euskarak denboran zehar bizi izan dituen jarraiko egoera sozial historiko eta gaurkoez jabetuta egoteak bere balio estrategikoa du eta Euskaltzaindiak aintzakotzat hartu nahi du hori, horrela Irakaskuntzaren bidez lortzen
|
ari garen
hizkuntzaren ezagutza hobeak haren erabilera-ohiturak maila jasoagoetara eraman ditzan?.
|
|
2013
|
|
|
Oso merkea da hori esatea eta oso erraz lortzen dute mundu guztia erdaraz aritzea. Argi ikusi behar dugu horrekin esaten
|
ari direla
hizkuntza hori ez dela beharrezkoa, eta beraz, zertarako ahalegindu?
|
|
|
Erabilera estrategikoa (2011), gramatikaren eremuak utzi eta estilistikaren zelaiak hasten direnetan behar-beharrezkoak direnak teknologia berriek zalapartaka idaztera bultzatzen gaituzten aroan. Horrelako gomendioak eta ezagutzak idazle on askok garai guztietan erakutsi badituzte ere, milaka pertsona bere buruan estandarizatzen eta normalizatzen
|
ari den
hizkuntza batean eskolatzeak, eta gaurko bizimoduak testuak idaztea eta jendaurrean eraginkortasunez hitz egitea askori eskatzen dion garaiotan, inoiz baino hobeki txertatzen dira gure aurrerabide neketsuan. Beraz, gramatikaren mugetatik harago, estilistikaren alorrean ekarpenak egiteak ibilbide oso bat biribiltzea esan nahi du, herri-literaturaren azterlanarekin eta Esnalen erabilera estrategikoko bi ekarpenekin, azkenik, B. Atxagak maisuki gidatzen duen Erlea aldizkariarekin galdorra ezarriz.
|
|
|
Bertan, ikasten ari direnak eta euskaldun osoak harremanetan jartzeko jarduerak egiten dituzte,, hiztunen komunitatea trinkotzeko?. Izan ere,, ikasten
|
ari direnek
hizkuntza era naturalean erabiliko duten egoerak behar dituzte, euskaraz jarduteko uneak, euskararen erabilera jarduera atsegin eta erakargarriekin lotuko dutenak?. Erakargarriak bai, baina ez hori bakarrik,, ganorazko kultura-edukiak izan daitezen?
|
|
|
Zalantzarik gabe, aurrera doa. Etengabe hazten
|
ari den
hizkuntza da
|
|
|
Gero eta gehiago dira hizkuntzara hurbildu diren zientzia gogorrak. Hizkuntzen deskribapenak orain arte nagusiki hizkuntzalariek egin badituzte, edo soziolinguistek egoera soziolinguistikoenak, orain beste zientzia eremu batzuk
|
ari dira
hizkuntzei buruzko deskribapenak eta azalpenak proposatzen. Hizkuntzekiko eta gizartean hizkuntzek duten funtzionamenduarekiko interesa ez da berria hizkuntzalaritzatik at. Antropologiak, etnologiak, psikologiak, historiak... ekarpen handiak egin izan dituzte.
|
|
|
Bestelako korapilo unibertsalak usaintzen dituzten gazte berak
|
ari dira
hizkuntzaren korapilo unibertsalari ere heltzen. Ikuspegi berria galdegiten dute.
|
|
|
Sen onekoa iruditzen zait lagun batek egin zidan gogoeta, duela urte asko. " Hizkuntzaren problematikak bizitzan zati txikia behar luke, hizkuntzak komunera joatea bezain naturala izan behar luke, eta gu hemen
|
ari gara
hizkuntza gure bizitzan gogoeta eta kezken parte handi bat bihurtuta." Halakoxe egoera tokatu guri. Hori esan zidana euskaltzalea da, hizkuntzaren inguruan lan batzuk egina, eta aldi berean bestelako ardura humanistiko, sozial eta espiritualak erakutsi izan ditu bere jardunetan.
|
|
|
Hortik gatoz, horri esker
|
ari gara
hizkuntza honetan idazten. Estrategien mapa hori ez da irlan ezkutatutako altxorrera daraman mapa, irla oraindik ez dugu begiztatu.
|
|
2014
|
|
|
Argi da elkarlana handitu behar dela bi aldeen onerako. Euskaltzalea ezin da geldirik egon bere etxe aitzinean kinka biziki larrian eta desagertzen
|
ari den
hizkuntza historikoaren osasun eskasa ikustean. Zubiak badira, baina ez ote dira eskasak eta hertsiegiak?
|
|
|
Hautemate hori aldatzeko euskararen erabilera enpresetan areagotzearen ekarpen ekonomikoa azaleratzea beharrezkoa da. Gipuzkoako Foru Aldundiak eta zenbait udalek kontratazio publikorako ezarri dituzten hizkuntza irizpideak oso lagungarri izan daitezke horretarako, lehiarako abantaila bat ezartzen duten neurrian azaltzen
|
ari garen
hizkuntza ikuspegi honetatik prestatuen dauden enpresentzat.
|
|
|
Euskararen biziraupenerako hezkuntzak garrantzi handia du, baina ez da bere osasunean eragiten duen faktore bakarra. Aisialdia ere geroz eta garrantzi nabarmenegoa hartzen
|
ari da
hizkuntzen ikaste eta erabilerari dagokionez. Bertan jorratuko dituzte hizkerak informalak, transmisioa neurri handi batean aisialdi espazio ezberdinetan burutzen da (lagunak, telebista, familia, kirola, tabernak...) eta motibazioa, gaitasuna eta erabilera sustatzeko leku paregabea dira.
|
|
|
Azken kasu honetan," interhizkuntza" fenomenoa aurkitzen dugu. Adibidez, bigarren hizkuntza baten ikasle batek, ikasten
|
ari den
hizkuntza eta bere jatorrizko hizkuntza nahasten dituenean," interhizkuntz"," erdibitarteko" hizkuntza daukagu. Inmigrazio kasuetan inmigratuek bi hizkuntzak nahasten dituztenean guztiz integratu arte, interhizkuntza dugu baita" (Joly, 2014: 28).
|
|
|
Ezin etorria adierazi zuten Gasteizko eta Donostiako udalek, Arabako Diputazioak eta Uemak. Aho batez gaitzetsi zuten Espainiako Gobernuko Euskal Autonomia Erkidegoa «judizializatzen»
|
ari dela
hizkuntz irizpide propioak ezartzea erabakitzen duten erakundeen gaia. Bide batez, Jaurlaritzak horretan erakutsi duen jarrera onetsi zuten.
|
|
|
Taula horietan ikusten denaren arabera, espero izatekoa da maiztasun gutxikoak (4 taulakoak) azkarrago aldatzen aritzea eta hala gertatzen
|
ari da
hizkuntza-aldagaihorietako askorekin. Batzuetan galera oso handia izan da (ikusi 7 eta 8 irudiak),-koz, arrunt, benpe, gunun aldaeren kasuan esaterako, eta beste batzuetan ez da hainazkarra; bakotxa, patu, zerbette.
|
|
|
Lehenengo hitza esaten duenean, ordea, umeak soinuak ahoratu eta ahozkatzeko duen ahalmena galtzen du. Iraungiz doaz hasierako hots horiek, desagertuz doa hilabeteetan zezelka hitz egin duena, ikasten
|
ari den
hizkuntzari dagozkion hotsak mantentzen ditu soilik. Hizkuntza bat ikasteak nolabaiteko amnesia fonikoa dakar.
|
|
2015
|
|
|
Sizinio Pudentek, Kristo ondorengo II. mendeko hiritar erromatarra izan arren, aspaldian konkistatutako Kartagotik gertu bizi arren, oraingo Tripoli hiria dagoen tokian, ez zuen epaiketa batean, epaile erromatar baten aurrean, Klaudio Maximo prokontsularen aurrean, latina erabili nahi izan. Epaiketa egiten
|
ari zen
hizkuntza erabiltzeari uko egin zion, nahiz eta bera akusatua gabe, akusatzailea izan.
|
|
|
Kezka horietan oinarrituz gero, transmisioa funtsezko jotzen zen gerora begira eta helburu bihurtzen da, batez ere sortzen eta egituratzen
|
ari ziren
hizkuntz plangintza, hizkuntz politika zein soziolinguistika eremuetan.
|
|
|
Iraganean gertatu zen moduan, euskararen orainaldia, eta bereziki etorkizuna, hauskorra irudikatzen zen. Kezka horietan oinarrituz gero, transmisioa funtsezko jotzen zen gerora begira eta helburu bihurtzen da, batez ere sortzen eta egituratzen
|
ari ziren
hizkuntz plangintza, hizkuntz politika zein soziolinguistika eremuetan. Izan ere, eremu hauek izan ziren transmisioa definitzeko, aztertzeko eta bultzatzeko garaian protagonismoa bereganatu zutenak.
|
|
|
Euskararekiko motibazioa zaindu, landu eta bultzatzeko honela ulertu behar dela uste dugu: motibazioak ikasten
|
ari zaren
hizkuntza hori gertu sentitzea dakar, zurea balitz bezala sentitzea; eta, aldi berean, balio afektiboa handitzea eta estutzea motorra da ikasten ari zaren hizkuntza horretan komunikatzeko, hau da, motibazioak indarra eta kemena ematen dizkizu ikasten ari zaren hizkuntza erabiltzeko. Dena dela, artikulu hau ahozkoaren ingurukoa denez, guk motibazioari garrantzia ematen diogulako, hainbat puntu, sakondu gabe, aipatu baino ez ditugu egingo.
|
|
|
Euskararekiko motibazioa zaindu, landu eta bultzatzeko honela ulertu behar dela uste dugu: motibazioak ikasten ari zaren hizkuntza hori gertu sentitzea dakar, zurea balitz bezala sentitzea; eta, aldi berean, balio afektiboa handitzea eta estutzea motorra da ikasten
|
ari zaren
hizkuntza horretan komunikatzeko, hau da, motibazioak indarra eta kemena ematen dizkizu ikasten ari zaren hizkuntza erabiltzeko. Dena dela, artikulu hau ahozkoaren ingurukoa denez, guk motibazioari garrantzia ematen diogulako, hainbat puntu, sakondu gabe, aipatu baino ez ditugu egingo.
|