|
2002
|
|
|
Zientzialariak gehitu du orain landatuta dauden beste espezie batzuekin gertatutakoa behatuz gero (izokina, amuarraina, erreboiloa edo urraburua, besteak beste), hegalaburraren laborantzan garapen teknologiko egokia lortzeko behar den gutxieneko denbora dela hamarkada bat. Eta esan du duela hamarkada batzuetatik ikertzen
|
ari direla
mundu osoan egoera basatian dagoen atuna. Ikertzaile asko Murtziako Zentro Ozeanografikokoak dira.
|
|
2003
|
|
|
Pasta-plantxak paredatze-moduan jartzen dira, haragiz, itsaskiz edo tarteko barazkiz betetako geruza meheekin, eta ondoren labean sartzen dira. Koloretako pastak Hainbat kolore eta zaporetako pastak gero eta ezagunagoak bihurtzen
|
ari dira
mundu osoan; izan ere, sukaldaritza italiarraren filosofiarekin gatazkan daude, eta haren kezka nagusia dastamena da, ez janariaren itxura. Koloreak ez du beti interes gastronomikoa, baldin eta nahi den zaporea lortzen laguntzen ez badu.
|
|
2006
|
|
|
Marrazo eta arraia espezieetako 547 espezieen %20, zerrendak sistematikoki ebaluatutako lehen itsas taldeak, desagertzeko arriskuan daude. Hazkunde moteleko espezie horiek gehiegizko arrantza jasan dezakete, eta berehala desagertzen
|
ari dira
mundu osoan. Bestalde, ur gezako espezieen egoera ez da askoz hobea.
|
|
2007
|
|
|
Aditu askok uste dute pisu gehiago eta obesitatea gehiegi jateak eta jarduera fisikorik ezak eragiten dituztela, batez ere. Azterketa berri batean, ordea, gizentasuna etengabe areagotzen
|
ari dela
mundu osoan.
|
|
2008
|
|
|
Ikertzaileak dioenez, tximinoen %95 oihanera itzultzen dira, egoera ezin hobean. Patarroyok ohartarazi du malaria izugarri hazten
|
ari dela
mundu osoan, klima-aldaketaren ondorioz. “Kolonbian, dengea eta malaria izugarri hazten ari dira, eta Argentinan eta Brasilen sukar horiaren kasuak izugarri ugaritu dira, nahiz eta jada desagertuta egon”.
|
|
2009
|
|
|
Go! azen telesailak ikusle gazteentzat oso erakargarriak diren hainbat elementu barnebiltzen ditu: musika, dantza. Musikalak arrakasta handia izaten
|
ari dira
mundu osoan. Telesailerako propio aukeratutako abestiek berebiziko garrantzia izango dute 12 kapituluetan zehar.
|
|
|
musika, dantza? Musikalak arrakasta handia izaten
|
ari dira
mundu osoan. Telesailerako propio aukeratutako abestiek berebiziko garrantzia dute 12 ataletan. Koreografia guztiak Josu Mugikak eta Carlos Nguemak egin dituzte.
|
|
|
Horietako bat erleen gainbehera da. Erleak desagertzen
|
ari dira
mundu osoan, eta Bt artoak zerikusia duela susmatzen dute Harluxetek eta beste hainbatek, tartean, biologo eta nekazaritza-ingeniari batzuek.
|
|
|
Lehenengoa 2006aren amaieran iritsi zen Bilboko Virgen Blanca klinikara; eta joan den azarotik Donostiako Poliklinika Gipuzkoan ere lanean ari da beste bat. Zauri txikiko kirurgiarako pentsatutako robota da, eta emaitza bikainak ematen
|
ari da
mundu osoan.
|
|
|
Ekonomia kapitalistaren krisi sakon eta gogorra zabaltzen
|
ari da
mundu osoan milioika langile langabeziaren zulora botaz. Egoera horri aurre egiteko gobernuek hainbat plan onartu dituzte, baina orain arte, neurri guztiak norabide berean joan dira:
|
|
|
Askatasunaren garaipena aldarrikatu dute, komunismoa eta sozialismoa, bere horretan, diktaduraren eta totalitarismoaren sinonimo izango balira bezala. Eta ahaztu egin dute, kapitalismo basatiaren kudeatzaile direnek, harresi mingarriago eta basatiagoak sortu dituztela eta sortzen
|
ari direla
mundu osoan barrena. Ez gara ari soilik gaur egun munduan existitzen diren harresi politikoez:
|
|
2010
|
|
|
Ingelesaren erabilera zabaltzen
|
ari da
mundu osoan. Esate baterako, Yu-k (2008) aipatzen du orain ingelesez irakatsi behar direla Txinako unibertsitateko ikastaroen %5etik %10era bitarte.
|
|
|
Informazio eta komunikazioaren garaikoak dira," bertakoak". 5 Hori horrela, gazte horiek zer nahi duten, zer-nola funtzionatzen duten, zer nahi eta zer gorroto duten jakitea obsesio bihurtu da azken bolada honetan. Hamaika focusgroup eta ehunka ikerketa egiten
|
ari dira
mundu osoan etorkizuneko kontsumitzaileen profila aurresan ahal izateko, honek merkatuan abantailak emango dizkigulakoan.
|
|
|
Talde estatubatuarrak Death magnetic diskoa aurkeztuko du zuzenean emanaldi horietan. 5 urteko isilunearen ostean iritsi da diskoa eta izugarrizko arrakasta izaten
|
ari da
mundu osoan. Gainera, World Magnetic Tour 09 honetako eszenaratzea ikusgarriaizango da, pabilioiaren erdigunean jarritako ring moduko batean emangobaitu taldeak kontzertua.
|
|
|
Botere militarra protagonismoa irabazten
|
ari da
mundu osoan, eta orobat, aldi berean, kontrol politikoa eta disidenteen errepresioa egiturazko izaera hartzen ari dira gizartean. Kapitalismo oligopolikoarentzat askatasuna kontsumo-produktu desberdinen artean aukeratzeko ahalmena da; aldi berean askatasun politikoaren kontra jotzen du, sistemaren oinarriak astintzeko arriskua ikusten duen heinean.
|
|
|
Horrelakoak dira GKE birtualak, erakunde konbentzionalen ezaugarri diren printzipioei eusten dieten erakundeak, baina, erakunde horiek ez bezala, Interneten bakarrik jarduten dutenak. Pixkanaka hedatzen
|
ari da
mundu osoan. Lankidetza-proiektu bati laguntzeko azkartasunaz eta erraztasunaz baliatzen dira, dela denboraz, dela diru-kopuru txikietatik abiatuta, kuota-konpromisorik gabe eta babesten den ekimenaren zuzeneko jarraipena egiteko aukerarekin.
|
|
|
Kontsumismoa bigarren natura bat da jende askorentzat, bazter utz zitezkeen objektu eta tresnak dagoeneko derrigorezkoak dira. Hiperkontsumoa hedatzen
|
ari da
mundu osoan. Eta kontsumoa handitzea bizi mailaz igotzea delakoan iradokitako zoriona atzeman ezinez elikatzen da antsietatea.1232
|
|
2011
|
|
|
Urteotan gero eta lan handiagoa egin dugu gizarte mugimenduekin, eta orain horiei laguntzen ari gara. Jendea trebatzen
|
ari gara
mundu osoan, gure tresnak euren kanpainetan erabiltzen ikas dezaten. Askoz eraginkorragoak gara orain; geroan The Yes Men estiloko ekintza gehiago ikusiko ditugu albistegietan, baina beste norbaitek eginda.
|
|
|
Modernotasunak hartu duen abiadura handia erregai fosilen xahutzean oinarritu da, eta hori desagertuz doanean ez da ezer geratzen. Gasolinak azeleratu du kapital metaketa, baina oraingoan deskubritzen
|
ari gara
mundu osoan hobekien metatzen den kapitala —finantzak, alegia— klik batez sor daitekeela baina beste klik batez desager daitekeela, estatu, banku eta laster partikularren zorraren kontura gaur egun eztandaren zurrunbiloaren erdian oraindik politika egiten dutelako ilusioaren menpe bizi direnek erakusten duten moduan. Kea desagertzen denean, Libian bezala hemen eta hortik zehar, naturaren urritasuna eta gizakiaren sormena erlazionatzen duen egitura eredu berri bati ekin beharko zaio.
|
|
2012
|
|
|
Zuzendari, gidoilari, aktore eta komikoen belaunaldi berri bat bilakatu da genero horren egungo erreferente. Peter Farrelly, Judd Apatow, Todd Phillips, Jared Hess, Ben Stiller, Will Ferrell, Seth Rogen, Jason Segel, Tina Fey, Kristen Wiig, Mike Judge, Trey Parker eta Matt Stone dira horietako batzuk, eta beren estiloa indarra hartzen
|
ari da
mundu osoan. Guztiek ere, humorezko zinearen aukerak zabaldu dituzte, publikoaren miresmena eta kritikaren errespetua proportzio berean irabazi dituen, egile komediaren?
|
|
2015
|
|
|
mintzakideak nahiz entzuleak unean-unean dira gonbidatuak gai bati atxikitzera, eta ikusteko beti bertatik sor litekeena. Joan den ostiraleko gaia kultur sormena zen, baina heriotzaz eta birsortzeaz aritu ziren bertaratutakoak, Euskal Herriaren dolurako zailtasunez edo Bilboko biziberritzearen gibelean suertatzen
|
ari den
mundu oso baten suntsipen fisiko eta kulturalez (Ibai Etxezarraga), edo Aljerian eta Afrika osoan bizi den kinkaz (Camel Zekri). Poesiak eta musikak ere badu lekurik elkarrizketan eta, Rene Char eta Attila Jozsef izan ziren oraingoan euskaraz eta frantsesez gonbidatuak:
|
|
|
–Fidelen urtebetetzearen inguruan antolatu diren jardunaldi hauetan agerian geratu da munduak maite duela Fidel. Propagandaren gaindi, erakusten
|
ari da
mundu osoak maite duela, eta, beraz, zerbait ona egingo zuen, ezta. Horrek asko pozten gaitu kubatarrak, alegia, gure komandantea ez dela gurea bakarrik, baizik-eta munduko pobre askoren itxaropena.
|
|
|
Irudia: Antonio Saez Hegaztiak ikusteko guneak «Birdwatching» hegaztiak ikustea gero eta pasio gehiago sortzen
|
ari da
mundu osoan. Kasurik aipagarriena Erresuma Batua da, non Big Garden Birdwatching ospatzen baitute.
|
|
2016
|
|
|
Depresioa eta antsietatea: trastorno mental ohikoenak Depresioa edo antsietatea duten pertsonen kopurua handitu egin da Buru-nahaste komunak hazten
|
ari dira
mundu osoan. 1990 eta 2013 bitartean, depresioa edo antsietatea duten pertsonen kopurua 416 milioitik 615 milioira igo da.
|
|
2017
|
|
|
Arraroa da: izan ere, lan gaitza egiten
|
ari gara
mundu osora hedatzeko ebentoa, haiek emanaldia egiten duten hizkuntza berean gainera, baina tira, egia ere bada usatar hauek oso berekoiak direla, eta kultura alorrean eurena bakarrik interesatzen zaiela. Ez guri bezala, guk haiena ere maite dugu, maite dugu eta ondo ezagutzen dugu, oso ondo, maiz hemengoa...
|
|
|
–Nikaraguara kide asko iristen
|
ari dira
mundu osotik, Fronteari eta Iraultzari lagundu nahian. Poliziak, ordea, gero eta kide gehiago ditu susmopean eta Nikaraguatik kanporatzen saiatzen da.
|
|
|
AEBek, izan ere, zeresan zinez handia dute klima-aldaketaren auzian, nagusiki haiek eragiten ari baitira krisi, edo kaos?? global hau, arriskuan jartzen
|
ari dena
mundu osoa ez ezik haren etorkizun ziurgabea ere. Azaltzen saiatuko naiz, beraz, ez direla mende-hasiera honetako kasualitate hutsak ez Trump presidente bihurtu izana, ez klima-aldaketaren egiturazko kausak.
|
|
2020
|
|
|
Edonola ere, egoerari «perspektibaz» heltzeko aholkatu du EHUko irakasleak: «Larrialdi egoeran gaude, jendea gaixotzen eta hiltzen
|
ari da
mundu osoan, eta gu kezkatuta gaude edukiak ez ditugulako osorik emango. Aitortu behar dugu egoera ezohikoa dela eta gure arazoak ez direla hain handiak.
|
|
|
Reagan eta Thatcherrekin abiatu zen eredu neoliberala —hau da, merkatuaren subiranotasuna, merkatuentzako mugen irekitzea mendebaldearen balioak deitu izan direnaren nagusitasunaren baitan (demokrazia liberala), non AEB super botere gisa agertzen ziren... — amaiera zantzuak agertzen
|
ari zen
mundu osoan zehar, gero eta nabariago. Trump/ Johnson binomio populistak aldaketa garaia argi adierazten zuen, Reagan/ Thatcher binomioaren aurrean.
|
|
2021
|
|
|
Aurreko atalean azaldutako egoera ikusita, premiazkoa dugu oreka ekolinguistikoa berrezartzeko modua aurkitzea, eta kontua da komunitate asko hizkuntzak suspertzeko proiektuak garatzen
|
ari direla
mundu osoan barrena. XX. mendeko egitasmoen eta gaur egungoen arteko desberdintasun handienetako bat da komunitateek gero eta argiago dutela eurak direla prozesuan buru izan behar dutenak (Sallabank, 2012).
|
|
|
Jasangarria al da gure elikadura-sistema? Deskribapena utopikoa izan daiteke, batez ere kontuan hartzen badugu 3.000 milioi pertsona inguruk ezin dutela dieta osasungarria egin, eremu batzuetan janaria eskuratzeko zailtasunak daudela eta, aldi berean, obesitatea eta gehiegizko pisua areagotzen
|
ari direla
mundu osoan. Hala ere, sistema jasangarria eraikitzea funtsezko helburua da, eta gaurtik aurrera aldaketak bultzatu behar dira.
|
|
|
Adimen artifiziala osasunaren zaintza eta praktika medikoa aldatzen
|
ari da
mundu osoan. Izan ere, sektore horretan bakarrik, IAn egiten diren inbertsioak 36.000 milioi dolarrekoak izango direla kalkulatzen da 2025erako, eta hori %50eko hazkundea izango litzateke 2018arekiko, CAF-Latinoamerikako Garapen Bankuaren arabera.
|
|
2022
|
|
|
Dueroko Konfederazioak trabak jarri zizkion, baina gerora amore eman zuen eta orain argi berdea du. Elikadura ez osasuntsua sustatzen
|
ari gara
mundu osoan. Hainbeste animalia elkarrekin izatea horren espazio mugatuan arriskutsua da, ankerra izateaz gain.
|
|
|
Kapitalismoaren krisialdi honetatik proletarizazio prozesua ari da gertatzen, eta milioika pertsonen lan eta bizi baldintzak modu nabarmenean okertzen
|
ari dira
mundu osoan zehar. Europa eta zentro inperialistari dagokionez, ertain klase zabal bat existitzen zen gizarteen amaieraren hasiera inplikatzen du, ertain klasearen desintegrazio eta polarizazio prozesua garatzen ari baita.
|
|
2023
|
|
|
Are, egungo dinamika globalei erreparatu die, euskarak horietan duen tokia aztertzeko: «Ikusten
|
ari gara
mundu osoan gertatzen ari diren aldaketa ekonomiko, sozial, politiko eta kulturalak gero eta azkarrago doazela, eta aldaketa horiek guztiek eragiten dute guk norbanako zein kolektibitate gisa hizkuntzekin dauzkagun harremanetan. Diglosia jada ez da bakarrik frantsesarekin edo gaztelaniarekin, baizik eta ingelesarekin ere bai, belaunaldi berrientzat egiazko hizkuntza bat baita mundu osoan».
|
|
|
Ziur egon gaitezke kamioi elektrikoak hidrogeno zeldazkoak baino merkeagoak izango direla. Hidrogeno autobusen proiektuak bertan behera gelditzen
|
ari dira
mundu osoan. Oso garestiak direlako alboratu dituzte, eta gauza bera ikusiko dugu kamioiekin.
|
|
|
Bide batez, osasun-sistema publikoari jipoi ederra eman zaio, berez bezala, algoritmo errugabe baten eraginez bezala. Osasungintza pribatizatzeko amorrazioa izurrite gisa hedatzen
|
ari da
mundu osoan; Munduko Osasun Erakundea ere gero eta erakunde pribatuagoen esku dago, eta argi eta garbi argitaratzen dituzte giza eskubideen ñabardura murriztaileak osasun publikoaren izenean, edozeinek irakur ditzan, abisatzen duena ez baita traidore. Publikotasun pribatuaren izenean dena pribatizatzeko amorrazioak pandemia mota bat lirudike, baina haren birusa bai ikusezina:
|