|
2001
|
|
|
Irakurleak aldizkari hau eskuratzen duenerako, burutuak izango dira martxoaren 8ko Emakume Langileen Nazioarteko Egunaren inguruko ekitaldi, ospakizun eta mobilizazioak Euskal Herrian eta mundu osoan zehar. Emakumeen egoera eta bizi-baldintzak hobetzearen alde
|
ari diren
munduko mugimendu feminista guztien helburu nagusietakoa gizon eta emakumeen arteko berdintasuna lortzea da. Hala ere, asko aurreratu den arren, bizitzako arlo guztietan berdintasun hori utopia da oraindik.
|
|
|
Dena den, eta irakurle argiaren mesedean, hor doa, testualki, editorial hartan eskaintzen zen mezuaren jarraia: " Komunismoaren aitak arrazoi du, gizonak burruka bat
|
ari duela
munduarekin esaten digunean. Eta egi da ere, burruka ortan gizona ari dela gallentzen, alde batera behintzat, berriro esanda.
|
|
|
Halako orrialdetik tigre marratuak begiratzen zigun, beste orrialde batean familia eskimalak igluaren ataritik so egiten zigun. Goiok harriturik begiztatzen zuen Don Patricioren esku artegako klarionetik sortzen
|
ari zen
munduaren mapa, sei kontinenteak laburbildu nahi eta arbel ilun osoa beterik.
|
|
2002
|
|
|
Iraken kontrako gerraren espektatibek-betiere laburra bada, horrela interesatzen baita-erne jarrarazten
|
ari ditu
mundu osoko petrolio enpresak, putreak harrapakinaren atzetik bezala, petrolioaren banaketaz jabetzeko. Horrela, Italiako petrolioaren sektoreko iturriak adieraztera iritsi dira ezen," estatubatuarren eraso guztiz azkar baten ondoren, lehenbizi ebatziko dena da petrolio enpresek zenbateko partea izango duten Iraken".
|
|
|
Sindikalismoa, oro har, ez dabil oso indartsu, baina, halaz ere, azken aldi honetan badira sindikalismo solidarioago, internazionalistago, burokratizazio gutxiagoko eta errealitate sozialari lotuago baten aldeko mugimenduak. Antolamendu berriak mundu humanoago, solidarioago eta berdinago bat erdiestea du jomuga, edota, bestela esanda, kapital transnazionalak eta globalizazio kapitalista sortzen
|
ari direnaren kontrako
mundua eraikitzea. Horrelako mugimenduen adibide da, ezbairik gabe, LAB sindikatu abertzalearen ekimenez urriaren 17 eta 18an Donostian egin zen Konferentzia Sindikal Internazionala.
|
|
|
Hala ere, honen guztiaren berri izan arren, eta tabakismoaren aurkako kanpaina gogorrak martxan jarri arren, kalte handia eragiten
|
ari da
mundu guztiko osasun publikoan.
|
|
|
Horretarako, Europako Kontseiluak hizkuntzen irakaskuntzaren inguruanikerketan
|
ari diren
mundu osoko erakundeekin egitasmo zabal bat eratu du gaitasunkomunikatiboaren estandarrak ikertzeko eta definitzeko aipatutako bi helburuakasetzeko moduan.
|
|
|
Mundu garatuak, komunikazioaren teknologiaz batera, kultura-eredu zehatzak esportatzen ditu. Konkista teknologikoak konkista kulturala ekarri ohi du bere atzetik; gaur egun bide beretik goaz eta teknologia-eredu aurrerakoiak eredu kultural berriak ezartzen
|
ari dira
munduaren lau bazterretan.
|
|
|
Zientzialariak gehitu du orain landatuta dauden beste espezie batzuekin gertatutakoa behatuz gero (izokina, amuarraina, erreboiloa edo urraburua, besteak beste), hegalaburraren laborantzan garapen teknologiko egokia lortzeko behar den gutxieneko denbora dela hamarkada bat. Eta esan du duela hamarkada batzuetatik ikertzen
|
ari direla
mundu osoan egoera basatian dagoen atuna. Ikertzaile asko Murtziako Zentro Ozeanografikokoak dira.
|
|
|
Berdin zion klasea masa atomikoaz edo Avogradoren zenbakiaz edo elementu  kimikoen sailkapenaz izan: Pertik beti balia  tzen zuen esplikatzen
|
ari zena
munduari eta mundutarrei kontra egiteko. " Beruna metal iluna, astuna eta biguna da.
|
|
|
Lehenik lurralde mailako hedatzea izan zen, baina gaur egun batik bat kultura mailako hedatzeaz hitz egin behar da. Azkartasun harrigarriz
|
ari da
munduko kultura guztiak asimilatu eta homogeneizatzen. Bere sistema ekonomikoa, egitura politikoak, janzkera, kirolak eta eskema mentalak inposatzen ditu.
|
|
2003
|
|
|
Eta erabaki hori-egoera kaxkartzen ari dela adierazten duena-hartzeko, zerari erreparatu zioten: desarme nuklearrean urrats gutxi ematen dela, material nuklearren segurtasun maila urritzen
|
ari dela
munduan, Estatu Batuak diplomaziaren ordez ekintza unilateralak ari direla lehenesten, misil antibalistikoei buruzko hitzarmenetik (ABM) atera egin direla AEBak, India eta Pakistanen arteko krisia, talde terroristak arma nuklear, kimiko eta biologikoak eskuratzeko ahaleginetan ari direla, eta mundu osoan bakea urrutirarazten duen txiro eta aberatsen arteko gero eta leizea handiagoa dela....
|
|
|
Mundu-estatuaren aukerak gutxitzen dira, eskualde hauek [Europar Batasuna etamunduan sortzen ari diren gisa horretako makroeskualdeak] haien interesak babesten ahalegintzen baitira, beste eskualdeen kaltetan. (...) globalizazio-prozesuaaldaketak eragiten
|
ari da
munduko egituraketa politikoan, baina eragin horrek hainbat aldaera ditu lekuen arabera, tokian tokiko baldintzekin batzean. Ez dago, beraz, joera finkorik, ez mundu-estatu baterantz, ez nazio-estatuen amaiera ziurrerantz, ezaipatzen diren beste aukera batzuetarantz.
|
|
|
Pasta-plantxak paredatze-moduan jartzen dira, haragiz, itsaskiz edo tarteko barazkiz betetako geruza meheekin, eta ondoren labean sartzen dira. Koloretako pastak Hainbat kolore eta zaporetako pastak gero eta ezagunagoak bihurtzen
|
ari dira
mundu osoan; izan ere, sukaldaritza italiarraren filosofiarekin gatazkan daude, eta haren kezka nagusia dastamena da, ez janariaren itxura. Koloreak ez du beti interes gastronomikoa, baldin eta nahi den zaporea lortzen laguntzen ez badu.
|
|
|
Nazio Batuen Giza Eskubideak Sustatu eta Babesteko Azpibatzordeak lehen aldiz onartu du enpresa guztiei zuzendutako kode etiko bat, edozein delarik ere haien tamaina edo sektore ekonomikoa. Azpibatzordeak azaldu zuenez, kode hori Giza Eskubideen 1948ko deklarazio unibertsalaren interpretazio baimendu eta egiaztatua da, “etengabe aldatzen
|
ari den
mundu bati egokitua, non enpresek funtsezko papera jokatu baitute pertsonen eta herrien oinarrizko eskubideei eragiten dieten jarduketekin”. Dokumentuak jarraibide batzuk ematen dizkie gatazka-eremuetan lan egiten duten edo pertsonen eta langileen eskubideak etengabe urratzen dituzten enpresei.
|
|
|
Gezurtia hanka-motz, ohi diotenez. Baina kasu honetan, ene irudiz, luze joko digu gezurtia oratzea, ardatz diaboliko baten inguruan ehuntzen
|
ari baita
munduko ordena berriaren eskema. Eta hor ez dugu ahalkeok zereginik, geurea arrazoiaren indarra baita, eta produktu hori aspaldi desagertu zen azoketatik.
|
|
|
Enpresen nazioarteratzea ez da inondik ere berria gero eta txikiago geratzen
|
ari zaigun
mundu-merkatuan. Enpresak euren produktuak zabaltzen hasi ziren han-hemenka eta produktuak ez ezik, produktu horiek ekoizteko tailer osoak nazioarteratzen amaitu dute, beti ere I+G inbertsioak sorterrian jagonez eta eskulana nahiz zabalkundea atzerrira eramanez.
|
|
2004
|
|
|
Koka dezagun, ahal badugu bederen, hizkuntza eta kultura-aniztasunaren arazoa egungo munduan. Globalizazioaren eraginpean egituratzen
|
ari den
mundua hizkuntzaz eta kulturaz askotarikoa omen da, giza harremanen sareak ugaldu egin direlako informazio-teknologien garapenari esker. Hauxe da behinik behin pentsamendu bakarrak eta beste zenbait kosmopolitak47 sinestarazi nahi liguketena:
|
|
|
Lisa Mastnyk eta Brian Halweilek, lanaren arduradunek, azaltzen dute azken hamarkadetan aberatsenen kontsumismoa, eta orain klase ertainena, beharrak asetzeko edo are antsietateak asetzeko asmoa baino haratago joan dela. Alde horretatik, globalizazioa dela eta, fenomenoa hazten
|
ari da
munduan. Ildo beretik, Worldwatch-ek ohartarazten du mundu industrializatuan eta garapen-bidean dauden herrialdeetan gero eta gehiago kontsumitzen dela gure planetak jasan dezakeena baino.
|
|
|
“Konponbiderik eza are nabarmenagoa da freskagarriak dauden baina ur garbirik ez duten Afrikako herri askotan; izan ere, eskuak garbitu eta garbitzea nahikoa da urtean milioi bat heriotza saihesteko Afrikan”, gehitu zuen. Oinarrizko zuzenbidea Gainera, adierazi zuen elementu horrekin lotutako gatazkak areagotzen
|
ari direla
munduko 70 lekutan, NBEk berriki egindako txosten baten arabera. Haren iritziz, egoera horren jatorria da ura “propietate bat eta kontsumo-produktu bat bezala ulertzen dela, bizitzaren oinarri gisa eskubide gisa aitortu beharko litzatekeenean”.
|
|
|
Orain, borroka politikoa baino markatzenago dena, bere Euskal Herri zahar kutunaren suntsipena da modernitatearen uholde azpian. Euskal Herri kultural hori (Gandiagarekin batera) hiltzen
|
ari den
mundu bat da, umetan ezagutu zuena eta berak beti ere maite duena, arrotza gaurko gazteentzat: " Baserritik kalera/ etorri gara;/ gure haurrek/ ipuin bezala entzuten digute/ nekazal bizimodua".
|
|
2005
|
|
|
Hizkuntza kontuetan ere beste horrenbeste. Hizkuntza gutxiagotuak, askotariko espezieak bezala, abiada bizian desagertzen
|
ari diren
mundu honetan, euskarak irautea ez ezik indarberritzea ere nahi badugu, orain arte hartu ditugun erabakiak, abian ditugun egitasmoak, eraiki ditugun diskurtsoak, jokatzeko erak eta abar mahai gainean jarri eta eguneratu egin behar ditugu.
|
|
|
gizartean arazo berriren bat sortu orduko, heziketa-programetanaldaketak egite hutsarekin arazo horren irtenbidea lortuko da. Gure ikasleekeguneko 24 orduak eta urteko 365 egunak ikasgelan egonda ere, ezingolituzkete barneratu etengabe aldatzen
|
ari den
mundu baten konplexutasunaeta errealitate berriak; hori oso gogoan izan behar dugu.
|
|
|
NBEk Txinaren eta Indiaren kasua aurkeztu du; hazkunde ekonomikoa izan arren, langileen arteko aldeak handiagoak dira. Hori ez da garatzen
|
ari den
munduaren arazoa, baizik eta herrialde industrializatuena ere, soldaten arteko alde nabarmenenak AEBetan gertatzen baitira. Erresuma Batua eta Kanada.
|
|
|
Ia GKE guztiek denda solidarioa badute ere, hemen lau erakunderen produktuak aipatzen ditugu adibide gisa. Amnistia Internazionalak (www.a-i.es) giza eskubideen defentsan jartzen du arreta eta bere eginkizuna erabakigarria izaten
|
ari da
mundu osoko heriotza-zigorrari edo torturari aurre egiteko. Ekologistak Martxan (www.ecologistasenaccion.org), berriz, Estatuko elkarte ekologista bat da, eta hainbat autonomia-erkidegotan ditu taldeak.
|
|
|
Baietz egin nuen buruarekin, kontatzen
|
ari zitzaidana
munduko gauzarik normalena balitz bezala, arkume errea hobetzen duen saltsaren bat nola egiten den kontatzen ariko balitzait bezala.
|
|
|
Eta hainbat ekimen behar dira, egun nagusi diren produkzio eta kontsumo moduak naturan eragiten ari diren ondorio kaltegarriak, are zenbaitetan konponezinak, agerian uzteko. Biosfera osoaren gainean gertatzen
|
ari den
mundu mailako inpaktu ekologikoa argi eta garbi erakusten digun lanabes bat Aztarna Ekologikoa da, Ecological footprint delakoa.
|
|
2006
|
|
|
" zuzen zaude, amaiera eman behar zaio politika honi, bai... baina orain AHT datorkigu". Eta mugimendu ekologistak etorri zitzaizkidan gogora, gero eta itxura txarragoa hartzen
|
ari zaigun
mundu txoro honetan euren bertute eta akats guztiekin aintzakotzat hartu behar direla zeharo konbentzituta.
|
|
|
Munduaren kontsiderazio enpirikoak, eta baita matematikoak ere, erabat arbuiatzen dute mundu barneko gertaeraren, zentzuaz? galdezka
|
ari den
munduari buruzko beste kontsiderazio oro. Zientzia enpirikoaren arrazionalismoaren zeinahi aurrera-
|
|
|
Beste ikertzaile batzuk, berriz, koralezko arrezifeak berreskuratzeko teknikak garatzen ari dira. Adibidez, Tom Goreau itsas biologo estatubatuarra eta Wolf Hilbertz alemaniar arkitektura-irakaslea tentsio txikiko elektrizitatea erabiltzen
|
ari dira
munduko hainbat lekutan koralezko arrezifeak zaharberritzeko.
|
|
|
Marrazo eta arraia espezieetako 547 espezieen %20, zerrendak sistematikoki ebaluatutako lehen itsas taldeak, desagertzeko arriskuan daude. Hazkunde moteleko espezie horiek gehiegizko arrantza jasan dezakete, eta berehala desagertzen
|
ari dira
mundu osoan. Bestalde, ur gezako espezieen egoera ez da askoz hobea.
|
|
|
India (57 milioi), Bangladesh eta Pakistan (8 milioi). Urtero hogei milioi haur baino gehiago jaiotzen dira, bi kilo eta erdi baino gutxiago, hau da, garatzen
|
ari diren
munduko jaiotzen %17 Tasa horrek bikoiztu egiten du herrialde industrializatuen maila. Hegoaldeko Asian, zifrak %31ra arte igotzen dira, eta goseak berdin eragiten die haurrei, baina pisu gutxiko haurren proportzioa handiagoa da eskualde horretan.
|
|
2007
|
|
|
Euskarak, nola ez, berebiziko garrantzia du oinarrizko filosofia horretan. " Euskararekin gure herriaren iraganarekin, gaurkoarekin eta biharrarekin lotura zuzena egiten dugu, eta hori oso pozgarria da, beti
|
ari baikara
mundu honetan halako bakartasun batean. Euskarak ematen digu erantzuna batzuetan.
|
|
|
1993an gogoetagaia zen" Nolako euskal kultura XXI. mendean?" 350 pertsona bildu ziren kulturaz, ekonomiaz, kirolaz eta hiriaz hitzegiteko. ondorio atera ziren: euskarazko ekintzei eman lehentasuna; aktoreen profesionaltasuna segurta bai eta ere euskal kulturaren instituzionalizazioa; kulturgintza hirian sar eta teknologia berriak erabil komunikaziorako; hurbileko kultura zentroei eman garrantzia (Eihartzea, Uhaitza, Garazikus, Haize Berri). ekintza horiek gaurko beharrei egokituko dira, kontuan hartuz globalizatzen
|
ari den
mundua.
|
|
|
Hain zuzen ere, galdera horiei erantzun nahian
|
ari da
Munduko Klima Ikertzeko Programa (WCRP). Programa hori UNESCOren Gobernuen arteko Ozeanografia Batzordeak (IOC), Munduko Meteorologia Erakundeak (WMO) eta Zientziarako Nazioarteko Kontseiluak (ICSU) babesten dute.
|
|
|
Hondamen nuklearrari aurre egiteko gertatzen
|
ari zen
mundua.
|
|
|
Bestelako jarduerek kalte gehiegi sortzen
|
ari zaizkio
munduari, eta baita EuskalHerriari berari ere.
|
|
|
Hala ere, bizi dugun abagunean, badirudi hitza baztertua izan dela eta nahiago dela altzairua konfliktoak garbitzeko. Ezberdintasunaren kudeaketan motz eta labur agertzen
|
ari da
mundu hiper-modernoa. Agian, hori aldatzen ahalegindu beharko genuke.
|
|
|
Afrikan, landa-eremuetako ur-hornidurako sistemen %30 ez dabil. Ekonomiari dagokionez, higienerik ezarekin zerikusia duten gaixotasunak garatzeko bidean dauden herrialdeek 5.000 milioi lanegun dituzte urtean, eta horien osasun-eragina ere gehiegizkoa da, garatzen
|
ari diren
munduko ospitaleetako ohe kopuruaren erdia ur kutsatuaren kontsumoaren biktimek betetzen baitute. eta saneamenduko akatsak, Espainiako Gurutze Gorriak azaltzen duen bezala.
|
|
|
Aditu askok uste dute pisu gehiago eta obesitatea gehiegi jateak eta jarduera fisikorik ezak eragiten dituztela, batez ere. Azterketa berri batean, ordea, gizentasuna etengabe areagotzen
|
ari dela
mundu osoan.
|
|
|
Hori ere prozesu baten emaitza izan zen. Askotan teoria politiko handienetan aurkitu baino, bere jatorrizko eta eguneroko praktika sozialean asmatu zuen beharrezkoa zuten ildo sasi ideologikoa, bizitzen
|
ari zen
mundua ulertzeko. Gerla galtzeak langile kulturaren haustura suposatu zuen, eta horren ondorioek luze iraun zuten.
|
|
|
Labealditik labealdira, denbora azkarrago iragaiten da, edo, laburragoak dira tarteak. Kontua da, aldaketa handiak gertatzen
|
ari direla
munduan, teknologia berrien munduan. Eta badirudi, gu ere, euskaldunok, azkarrago egokitzen ari garela aldaketa hauetara.
|
|
2008
|
|
|
Eta ez mugitzeak kasu askotan heriotza ekar dezake. Aldaketa etengabean
|
ari den
munduak aldaketak eskatzen dizkio Euskal Etxeari helburu beretsuak betetzen segitzeko, eta toki batzuetan nahi edota ahalik ez daukate bide horri ekiteko. Beste askotan bai.
|
|
|
Uste dut Donostiarako hasierako proposamena ez zela orain gauzatu nahi dena; beste proposamen bat zegoela uste dut eta hark bazuela Guggenheimekin antza, saldu nahi zen Donostia izango zela hiri kulturala, baina museo bat bezala pasiboa izan ordez, aktiboa izango zela, produktorea. Donostiako agintariak pentsatzen
|
ari ziren
mundu garaikideko zentro moduko zerbaitetan, uste dut Bartzelonako CCCBko eredua zutela buruan, eta orain dagoena nik uste diferentea dela, inor ez zelako ados jartzen. Donostiak beste modu bateko hiria izan nahi zuen, baina antzeko helburuarekin.
|
|
|
Tokiko ekoizpenaren eta kontsumoaren alde egiten duen ikuspegi hori hedatzen
|
ari da
munduko beste lurralde batzuetara ere.
|
|
|
Asko aldatzen
|
ari zen
mundua. Izugarri.
|
|
|
Genetikoki eraldatutako organismoek (GEO) edo transgenikoek pestiziden erabilera asko areagotzea eragin dute, eta ez dira gose-eta pobrezia-arazoak konpontzen
|
ari
munduan, ez eta laboreen errendimendua handitzen ere, Amigos de la Tierra erakundeak Madrilen, Bruselan, Kuala Lumpurren (Malaysia) eta Lagosen (Nigeria) aldi berean aurkeztutako txosten baten arabera. “Labore transgenikoek porrot egin dute, agindutako onura handiak ez baitituzte ekarri.
|
|
|
Ikertzaileak dioenez, tximinoen %95 oihanera itzultzen dira, egoera ezin hobean. Patarroyok ohartarazi du malaria izugarri hazten
|
ari dela
mundu osoan, klima-aldaketaren ondorioz. “Kolonbian, dengea eta malaria izugarri hazten ari dira, eta Argentinan eta Brasilen sukar horiaren kasuak izugarri ugaritu dira, nahiz eta jada desagertuta egon”.
|
|
|
Topaketa honetan parte hartzen duten adituak estrategiak definitzen saiatzen dira, duela 8.000 urte baino gehiago Peruko goi-lautadan sortu zen elikagai baten ekoizpen-sistemen produktibitatea eta jasangarritasuna handitzeko. Patata-kontsumoa asko zabaltzen da garatzen
|
ari den
munduan, gaur egun munduko uztaren erdia baino gehiago ekoizten baitu, eta bertan hazteko erraztasunak eta organismoari ematen dion energia handiak produktu komertzial baliotsu bihurtu dute milioika nekazarientzat. Perun bertan, elikagaien prezio altuek Gobernua bultzatu dute gari-inportazio garestiak murriztera eta herritarrak paper-irinarekin ogia kontsumitzera animatzera.
|
|
|
Daniel Miller Greenpeaceko zuzendariak uste du agintariek euren «erantzukizunari» muzin egin dietela. Antonio Hill Oxfam International erakundeko zuzendariaren arabera, «taktika» bat baliatzen
|
ari dira
munduan milaka milioi laguni, «bereziki pobreei», eragingo dion arriskuaren aurrean egiazko neurriak ez hartzeko. Erritmo honetan mundua 2050 urtean «egosita» egongo dela uste du.
|
|
|
Urte askoren buruan, agertokietara itzuli da Leonardo Cohen, eta egiten
|
ari den
mundu biraren barruan, Lucca hirian (Toskana, Italia) kantatu zuen joan den igandean. Harreman beroa sortu zen kantariaren eta entzuleen artean.
|
|
|
Baina Wall Streeten egoera hain larria da salbatzailearen patrikari baizik ez diotela begiratzen, eta, kasu horretan, oso sakona da. Txinaren merkataritza superabit izugarriaren zati bat funts horretan sartu du Pekingo gobernuak, eta inbertsio handiak egiten
|
ari dira
munduan zehar.
|
|
|
Gauza bera Italian eta Japonian. Horrez gain, Gerra Hotzaren garaian gazteak eredu berrien bila
|
ari ziren
munduan, ez soilik politikan baizik eta plazeraren alorrean. Nabarmentzekoa da Alemanian ez zegoela rock-and-roll mugimendu propiorik eta beti AEBetatik edo Ingalaterratik helduriko ereduei begira zeudela.
|
|
|
“Txomin, ororen gainetik, memoria zen niretzat, ni orduan deskubritzen
|
ari nintzen
mundu baten lekukoa”. Hala idazten du Anjel Lertxundi idazleak, Txomin Amasorrainen jaiotzaren ehungarren urteurrenean haren bizitzaren gainean familiak argitaratu duen liburuan, gerra osteko euskaltzaletasuna eraikitzeko bidean, Txomin Amasorrainen lanak izan zuen garrantziari erreferentzia eginaz.Txomin Amasorrain, Arrasaten jaio zen baina txikitan joan zen haren familia Bergarara bizitzera, eta bertan eman zuen bizitza osoa.
|
|
|
Asko aldatzen
|
ari zen
mundua. Izugarri.
|
|
|
Jateko industrial merkearekin gizendutakoak ugaltzen
|
ari dira
munduan eta, hemen hauetan behintzat, zer janik ezak hezurretaraino ihartutakoak urritzen. Orobat da" espirituarekin":
|
|
|
Batetik, 2008ko urtarrilean Interneten bistaratu ziren 1.000 orrialdeetako bat iPhone usatuta egin zen. Bestetik, trastea bidea egiten
|
ari da
munduan eta gutxik espero genitzakeen tokietaraino iristen ari da. Esaterako, Ekuatore Ginean, 45 Internet-konexioetatik bat iPhone bidez egiten da; Boli Kostan, 200etik bat eta Trinidad eta Tobagon eta Maldivetan 400etik bat.
|
|
|
Edateko uraren eskaera oso azkar hazten
|
ari da
munduan. Populazioa gora egiten ari da eta ura behar du:
|
|
2009
|
|
|
Baina aldatu egin behar da kontzeptua, aldatu burua, eta norberaren hizkuntza hizkuntza globaltzat hartu. Hizkuntza gutxitua garela pentsatzen jarraitzen badugu, etxean erabiltzeko hizkuntza garela, geure buruari boterea kentzen ari gara, indarra kentzen
|
ari gara
mundu globalean. 500.000 izanda ere berdin da.
|
|
|
Etekina ateratzeko lau modu nagusi sortzen
|
ari dira
munduan. Lehendabizikoa premium eredua da, eduki kopuru mugatu baterako erabilgarria baino ez dena, adibidez, golfaren inguruko tematikoak bezalako eduki berezi bertikalak edo pornoa bera.
|
|
|
Azkenik, Activision Blizzardek baieztatu duenez, estudio batekin harremanetan
|
ari dira
mundu osoko zinema-aretoetara eramateko beste lan arrakastatsu bat: Call of Duty.
|
|
|
Go! azen telesailak ikusle gazteentzat oso erakargarriak diren hainbat elementu barnebiltzen ditu: musika, dantza. Musikalak arrakasta handia izaten
|
ari dira
mundu osoan. Telesailerako propio aukeratutako abestiek berebiziko garrantzia izango dute 12 kapituluetan zehar.
|
|
|
Exekutiboak bahitu guztien baldintzarik gabeko askatasun totala eskatu du eta FARC-ek egiten
|
ari diren
munduko giza eskubideen urraketa gaitzetsi du. Grabazioak prentsari erakutsi baino lehen, bahituen senideei erakutsi dizkiote.
|
|
|
Aurtengo ekitaldian ere, azkeneko lauetan bezalaxe, Europako bodyboarder onenak Donostiako uretan izango dira. Europako txoko guztietatik etorritako surflariak ikusteko aukera izango da Zurriolan; izan ere, kirol hau geroz eta gehiago zabaltzen
|
ari baita
munduko alde guztietan.
|
|
|
musika, dantza? Musikalak arrakasta handia izaten
|
ari dira
mundu osoan. Telesailerako propio aukeratutako abestiek berebiziko garrantzia dute 12 ataletan. Koreografia guztiak Josu Mugikak eta Carlos Nguemak egin dituzte.
|
|
|
Hiru mugarri horiek izan ezean, ez dago lehiatzerik. Alegia, ez dago lehiatzerik etengabe hazten
|
ari den
mundu globalizatu honetan. Biozientzien eta nanoteknologien alorretan sortzen ari diren CIC berriak eraikiz, zimenduak jartzen ari dira EAEk aurrera egin dezan.
|
|
|
Horietako bat erleen gainbehera da. Erleak desagertzen
|
ari dira
mundu osoan, eta Bt artoak zerikusia duela susmatzen dute Harluxetek eta beste hainbatek, tartean, biologo eta nekazaritza-ingeniari batzuek.
|
|
|
Lehenengoa 2006aren amaieran iritsi zen Bilboko Virgen Blanca klinikara; eta joan den azarotik Donostiako Poliklinika Gipuzkoan ere lanean ari da beste bat. Zauri txikiko kirurgiarako pentsatutako robota da, eta emaitza bikainak ematen
|
ari da
mundu osoan.
|
|
|
Oso aspaldi. Manuk herrenka zebilen auto zaharra zuen, txorizo bokadillo gehiegi jaten zituen, barre zaratatsua zeukan eta beti
|
ari zen
mundua salbatu nahian, honen eta haren eta enpresaren eta munduaren beraren kontra gaizki-esaka. –Beste zerbait merezi duzu, Nora?
|
|
|
begi zuri goratu haiek, bere sakrifizioa aldez aurretik onartzen duen bildots batenak iduri? halako eran, non bai baitzirudien ezen Gabino bere birika eskaintzen
|
ari zitzaiola
munduari, mundu hartan toki berezi batean behar zuten gurasoek, anai-arrebek eta lagunek, Felipek batez ere?, munduak arnasa har zezan, mundu-egilearen aintza gogoan?
|
|
|
Etengabe ari da dena mugitzen, aldatzen. Besaulki honetan eserita egon arren, askotan pentsatzen dut ni ere mugitzen
|
ari naizela
munduarekin batera. Munduarekin dantzan, harmonian.
|
|
|
Fenomeno horri lotutako galera ekonomikoei dagokienez, 125.000 milioi dolarretik gora galtzen dira urtean (90.000 milioi euro inguru), eta litekeena da kopuru hori 300.000 milioiraino igotzea 2030erako (215.000 milioi euro inguru). Pobreenak, kaltetuenak Kofi Annan NBEko idazkari ohi eta Foro Humanitario Globaleko lehendakariak adierazi zuenez, “klima-aldaketa gure garaiko erronka humanitario handiena bihurtzen ari da, eta dagoeneko ehunka milioi pertsona sufritzen
|
ari da
mundu osoan”. “Kolpatzen diren lehenak eta kaltetuenak planetako pobreenak dira, eta, hala ere, arazoa eragiteko gutxien egin dutenak dira”, esan zuen.
|
|
|
Bi eguneko foroa egingo da adituekin, eta landare-barietate berrien garapena sustatzeko moduak aztertuko dira. Horrez gain, aldatzen
|
ari den
mundu batean nekazariek kalitatezko haziak izango dituzte. Ondoren, hazien segurtasuna eta elikagaien segurtasuna etorkizunean lortzeko moduei buruzko adituen ondorioak aztertzeko foroa egingo da.
|
|
|
Nekazaritzarako eta elikadurarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO) antzeko balioak ditu: Txinaren ondoren, Espainia da basoberritzen
|
ari den
munduko bigarren herrialdea. Tolestu AEBetara.’ kontzeptu honetan.
|
|
|
Baina orain joera berri bat hedatzen
|
ari da
munduan, nire ustez, laster bere mugak ukanen dituena, edo jadanik badituena: sorlekura itzuli beharrean, kanpoan eta bereziki gune exotiko batean erretreta iragan nahi duen jendearena alegia.
|
|
|
Ekonomia kapitalistaren krisi sakon eta gogorra zabaltzen
|
ari da
mundu osoan milioika langile langabeziaren zulora botaz. Egoera horri aurre egiteko gobernuek hainbat plan onartu dituzte, baina orain arte, neurri guztiak norabide berean joan dira:
|
|
|
Aldaketa garaian gaude. Aldatzen
|
ari dira
mundu osoko ekonomia politikak. Ameriketako Estatu Batuetakoak barne.
|
|
|
Askatasunaren garaipena aldarrikatu dute, komunismoa eta sozialismoa, bere horretan, diktaduraren eta totalitarismoaren sinonimo izango balira bezala. Eta ahaztu egin dute, kapitalismo basatiaren kudeatzaile direnek, harresi mingarriago eta basatiagoak sortu dituztela eta sortzen
|
ari direla
mundu osoan barrena. Ez gara ari soilik gaur egun munduan existitzen diren harresi politikoez:
|
|
|
Keeping Secrets. Hori aurkezteko jotzen
|
ari da
munduan zehar, batez ere Ameriketako Estatu Batuetan eta Australian. Gaur Bilbon entzun ahalko da Skyren ahotsa, bi formatutan.
|
|
|
Liburu elektronikoaren salneurrien inguruan era guztietako iritziak barreiatzen
|
ari dira
munduan, Gimenez Bechen hitzetan, baina joera nagusia paperezko liburuena baino merkeagoa izatea omen da: Horregatik erabaki dugu guk liburu elektronikoak paperekoen %70ean jartzea salgai, BEZa barne delarik.
|
|
|
une hartan bereziki, zeinean, Jauna hartu eta bere jarlekura itzuli baitzen, begiak goratzeko: begi zuri goratu haiek, bere sakrifizioa aldez aurretik onartzen duen bildots batenak iduri... halako eran, non bai baitzirudien ezen Gabino bere birika eskaintzen
|
ari zitzaiola
munduari –mundu hartan toki berezi batean behar zuten gurasoek, anai-arrebek eta lagunek, Felipek batez ere–, munduak arnasa har zezan, mundu-egilearen aintza gogoan...
|
|
|
Eta elkarbizitzak ezinbestez eskatzen du bestea ezagutzea, eta ez bestea asmatzea edo irudikatzea. Gaur egun, ordea, gure gizarteko erdal munduaren zati handi batek ez ditu ezagutzen euskaraz
|
ari diren
munduen eguneroko bizipenak, kezkak eta lorpenak. Zubigintza behar dugu, bai, inkomunikazioaren eta ezjakintasunaren harresi hori botako duena eta kohesioa eta integrazioa sendotuko dituena.
|
|
|
Erregai fosilek iraungitze data dute eta, gainera, petrolio eskaera handitzen
|
ari da
munduan. Absurdoa badirudi ere, munduan gero eta junky gehiago dugu, herrialde emergenteak egarri aseezinaz sartu baitira Progresoa agintzen duen ilusio inozoan, nagusiki, Txina, Brasil eta India?.
|
|
|
Tirant lo Blanceko pertsonaia batek dio: " Gero eta okerrago ikusten
|
ari naiz
mundu miserable hau". Gutariko nork ez lituzke bere egingo Joanot Martorellek orain bostehun bat urte idatzi zituen hitzok?
|
|
2010
|
|
|
Beraz, nire ustez, potentzialki oso arriskutsuak diren garaiak bizitzen ari gara. Europan gertatzen
|
ari da
mundu guztia arduratu beharko lukeen zerbait: orain arte, herrialde arrunt batean, tentsio politikoa izaten zen ezker moderatuaren eta eskuin moderatuaren artean.
|
|
|
Edo nortzuenak? Gure garapen ekonomikoa egiten
|
ari garelako
munduko gainontzekoen lepotik. Beraz, agian gure kontsumoa murriztea beharrezkoa litzateke munduko gainontzekoak, ez bakarrik garatzeko, gosez ez hiltzeko baizik.
|
|
|
Eta bestea, geroz eta aberats gutxiago egonen dela, baina aberatsagoak, eta geroz eta pobre gehiago, pobreagoak. Hori
|
ari da
munduan gertatzen azken urteotan: planetako aberatsenen %20a geroz eta aberatsagoa da, munduko aberastasunen %80a izateraino, eta biztanleen %80a gainontzeko %20arekin bizi da.
|
|
|
Ingelesaren erabilera zabaltzen
|
ari da
mundu osoan. Esate baterako, Yu-k (2008) aipatzen du orain ingelesez irakatsi behar direla Txinako unibertsitateko ikastaroen %5etik %10era bitarte.
|
|
|
Informazio eta komunikazioaren garaikoak dira," bertakoak". 5 Hori horrela, gazte horiek zer nahi duten, zer-nola funtzionatzen duten, zer nahi eta zer gorroto duten jakitea obsesio bihurtu da azken bolada honetan. Hamaika focusgroup eta ehunka ikerketa egiten
|
ari dira
mundu osoan etorkizuneko kontsumitzaileen profila aurresan ahal izateko, honek merkatuan abantailak emango dizkigulakoan.
|
|
|
Nahiz eta bere eragina alor kulturalean, teknologikoan, juridikoan edo beste askotan azter daitekeen, adostasun zabala dago nagusiki fenomeno ekonomikoa dela adierazteko. Honela, herri mailako edo bertako ekonomiak integratzen
|
ari dira
mundu mailako merkatu ekonomia batean (Ekonomia Berria). Ekoizpen sistemak eta kapitalaren mugimenduak mundu mailan egituratzen ari dira.
|
|
|
Talde estatubatuarrak Death magnetic diskoa aurkeztuko du zuzenean emanaldi horietan. 5 urteko isilunearen ostean iritsi da diskoa eta izugarrizko arrakasta izaten
|
ari da
mundu osoan. Gainera, World Magnetic Tour 09 honetako eszenaratzea ikusgarriaizango da, pabilioiaren erdigunean jarritako ring moduko batean emangobaitu taldeak kontzertua.
|
|
|
Bi naturalisten ideia berriak urez betetako ontzi batean isuritako olio tanta bat bezain ezerosoak suertatu ziren garai hartako gremiokideen artean. Ideia guztiz iraultzaileak ziren, eta, hainbatek onartu zituzten arren, askori zail egin zitzaien mentalitate estatiko eta ordenatua alde batera utzi eta etengabe aldatzen
|
ari zen
mundu baten ikuspegia barneratzea.
|
|
|
Arazo asko ebatzi gabe ditugu, baina bidean ari gara, eta errealitatea ulertzeko inon den prozedura emankorrenarekin, praktika zientifikoarekin, mundu osoan zehar milaka lagunek elkarlanean daramaten ekinbidearekin. Horretan
|
ari dira
munduko pertsonarik argienetako asko, imajinazioz gainezka dagoen jendea, lana benetako pasioz bizi duena, eta inon den esparru lehiakorrenean. Zientziak eskaintzen dituen emaitza batzuk iraultzaileak dira, eta burua zorabiatu egiten zaigu, esate baterako, fisika kuantikoarekin.
|
|
|
Euskara irakasteaz gain, sortzen
|
ari diren
mundu paralelo horretan euskararen aldeko moldeak bultzatu beharra du, bertan eurek bidelagun direla eta euren emozioen bidetik aurrerantz tira eginez.
|
|
|
metaketa kapitalistarako espazio nagusia mundua den arren, kudeaketa-mekanismoak batik bat nazionalak dira, lehendik nazioarteko aldagai ekonomikoak arautzeko zeuden tresnakbertan behera geratu baitira. Gainera, ekonomiaz haragoko kudeaketa sozialak etapolitikoak ez du nazio-esparrua inoiz gainditu eta gaur egun espazio horretan ereberebiziko ahulezia ezagutzen
|
ari da
munduko bazter guztietan neoliberalismoanagusitu den aldetik.
|
|
|
Onartuta dago, Hirugarren Munduaren kontzeptua Alfred Sauvy demografofrantziarrak (1898-1990) erabili zuela lehen aldiz 1952an, kolonizazio-prozesuakamaitutakoan independentzia lortu ta gero sortzen ari ziren herrialdeen multzoaizendatzeko. Izen horrekin, mendetan zehar, ahaztuta, zapaldua eta mespretxatuaizan ondoren, azaleratzen
|
ari zen
mundu baten indarra eta kemena adierazi nahizuen, kleroaren eta nobleziaren aurrean Frantziako Iraultzan izan zen HirugarrenEstatua gogoratuz. Mundu hori ohartuta zegoen jada bere lehengaien erreserbekzuten garrantziaz eta munduko geo-politikan zuten zeregin baliotsuaz eta gogoraldarrikatzen zuen nazioarteko harremanetan eta ekonomia-garapenean merezizuen protagonismoa.
|
|
|
Zein jarrera arauemaile hartu behar da pobrezia eta desberdintasunak gailentzen
|
ari diren
mundu batean. Pogge-k (2005) beharrezkotzat jotzen du bi galderanagusi egitea:
|
|
|
Botere militarra protagonismoa irabazten
|
ari da
mundu osoan, eta orobat, aldi berean, kontrol politikoa eta disidenteen errepresioa egiturazko izaera hartzen ari dira gizartean. Kapitalismo oligopolikoarentzat askatasuna kontsumo-produktu desberdinen artean aukeratzeko ahalmena da; aldi berean askatasun politikoaren kontra jotzen du, sistemaren oinarriak astintzeko arriskua ikusten duen heinean.
|
|
|
Horrelakoak dira GKE birtualak, erakunde konbentzionalen ezaugarri diren printzipioei eusten dieten erakundeak, baina, erakunde horiek ez bezala, Interneten bakarrik jarduten dutenak. Pixkanaka hedatzen
|
ari da
mundu osoan. Lankidetza-proiektu bati laguntzeko azkartasunaz eta erraztasunaz baliatzen dira, dela denboraz, dela diru-kopuru txikietatik abiatuta, kuota-konpromisorik gabe eta babesten den ekimenaren zuzeneko jarraipena egiteko aukerarekin.
|
|
|
Ba, izanen dun gero ere... Ale ene ñeñofaño, aplika xite hementxe, uztaxu xure gixona bere gisa, beti holakoak txu, uste dixie zerbait
|
ari direlakoan
munduak itzulikatzetik gelditu behar lukeela... Aplika hemen, ez dezaxun ene" misenplia" hutsegin...
|