|
2000
|
|
|
Ipuin arriskutsuak bildumako ipuinak ere ederki sar
|
zitzakeen
Zer gerta ere bilduman, marko narratibo berean sar baitaitezke. Nahiz eta gazte literaturako sail batean argitaratu diren, aipaturiko bilduma honekin duen lotura dela bide erabaki dugu lantxo honetan leku txiki bat eskaintzea.
|
|
|
Une hartan Ministro batek eman
|
zitzakeen
oinarrizko arrazoi politiko etasoziolinguistikoak ezagutzeko, testu antologikoa da agiriko pasarte hau, eta merezi duhemen lekurik (ib. 127):
|
|
|
1977ko urrian Espainiako irrati estazio desberdinei aukera ematen zitzaien, nahi izanez gero, informazioa uhinetaratzeko orduan RNEren albistegiekin bat ez egiteko. Bakoitzak bere informazio zerbitzuak presta
|
zitzakeen
jada, informazio estatala emateko.
|
|
|
Alde batetik, esan dugun legez, erakunde horrek aholkuak eman
|
zitzakeen
(. El Gobierno oirá al Consejo?) arlo askotan izan arren, baina, bestalde badaezpada ere?, kontseiluko kide askoren kontrola ziurtatzen zuen, berak hartzen baitzuen kopuru handia izendatzeko ardura.
|
|
|
ez zen izan. Eiderrek nahi zituen mutil guztiak lor
|
zitzakeen
, eta baita neskak ere bere egunerokoan ondo erakutsi zuenez. Bitakora deitzen zion, pija halakoak.
|
|
|
Baina, erabil
|
zitzakeen
arrazoin guztien gainetik, osaba Joanikotek hura erran zuen, eta haren hitzen eragina berehalakoa izan zen. Eta, hala, so egin nion aitari, eta aurpegia kareztatu berri ziotela iduritu zitzaidan.
|
|
|
Ostaturako bidean napolitar fina zela erran zigun, naturala eta egi egiazkoa, eta Donejakuerako bidean zihoala; eta guk ere geure berri eman genion, nafarrak ginela, eta lagun bat bisitatzeko asmotan etorri ginela Italiarat, Italian barrena bidaia bat egiten genuen bitartean, bide batez. Napolitarra bizkor mintzatzen zen, eta osabak piano, piano erraiten zion eta eni beha paratzen zen, ez dakit nik napolitarrari ulertzeko nituen zailtasunen berri zekielako, edo nihaur izan nintekeelako osabak berak izan
|
zitzakeen
zailtasunen desenkusa ezin hobea. Eta, hala, konbertsazione hartan sarturik geundela, ostaturat iritsi, hirurak mahai batean jarri; osabak, otorduetan ohi zuen bezala, Arkimedes bere alboan etzanarazi; eta osabak berak deitu zion ostalersari.
|
|
|
Baina aita Bartolomek, bertzeek ez bezala, bere hitza zuen eta bere predikuak zituen, eta kaperako pulpitutik zabal
|
zitzakeen
bere ideiak eta iritziak, baita Urbiaingo elizakotik ere, zeren, bertze nonbait erran dizudan bezala, Urbiango apez berria, don Laureano, aita Bartolomeren erranetarat baitzegoen, halako moldez, non honek anitz igandetan emaiten baitzituen, don Laureanoren orde, bere sermoiak, hamarretik bederatzitan bekatuari edo infernuari buruzkoak izaiten zirenak, deabrua goiti eta deabrua beheiti. Eta baliatzen zen, hartarakotz, dramatismo handiko hainbat historiaz, zeinak aditzerat emaiten baitzituen ongi loturikako iduri bizi bezain bortitz batzuen bidez, zeren eta halakoa baitzen aita jesuitaren trebetasuna ere, historia haien hariak ezin hobeki mugitzen zituenean.
|
|
|
Eta igan zen itsas lapurren buruzagi zirudiena, zeina begibakarra baitzen, gure galeoirat, ondoan bere gizon batzuk zituela, bakoitza bere armarekin; desarmatu zituzten gure galeoiko gizonak; miatu zituen gure untziaren goiak eta beheak; mintzatu zen bere gizonekin untzian zihoazen handikiez eta handikien reskateekin atera
|
zitzakeen
irabaziez, beti ere frantsesez; mintzatu zen, halaber, bertze jende guztiez, zeinak salduak izan baitzitezkeen, esklabo gisa, hango eta hemengo plantazioneetarat... harik eta aginte zubirat igan, eta gaztelania gaixtoan mintzatzen hasi zen arte, guztiok ongi aditzeko moduan. Eta so egin zion bere untziari, seinalatu zuen hatzaz, eta erran zuen irritsu:
|
|
|
Zeren orain denbora gehiago baitzuen hartan pentsatzeko eta zeren lehen hutsegiteak bertze hutsegite hartarat eraman baitzezakeen —guztizkorat eta behin betikorat— ohar zitekeelako, ororen buruan, ezen falserian eta gezur handi baten gainean eraiki zuela bere bizitza. Eta gezur hark zain ezin luzeagoak izan
|
zitzakeen
, erran komunak bertzela bazioen ere...
|
|
|
AIPATU dizut bertze nonbait neure barren borroka, eta jakinarazi dizkizut borroka haren atariko gorabeherak, noiz eta, artean, neure buruarekin bakean bizi bainintzen. Bertze alde batetik, aipatu berri dizkizut katolikoak eta protestantak, eta zer kezkak jan
|
zitzakeen
aitona Nikolasen burmuinak... eta erran ere dizut, finean, nola nik, kontu hartaz denaz bezainbatean, bi uren artean mugitzen ikasi nuen, zeren jaun Marcel eta osaba Joanikot bainituen irakasle —hura katoliko eta hau protestant—, eta zeren irakasleen erranetarat jartzea baitzen ikaslearen obligazinoa eta eginbidea
|
|
|
Delako andderearen miresmena bere ilobarenganako harrigarria izan zitzaigun beti gainerako taldekideoi. Adineko emakume batek laket izan
|
zitzakeen
dohainen artean —prestutasuna, amultsutasuna, begirunea—, denetaz biluzik zen gure Ximurra, inor bazen-eta, zakarretan zakarrena eta plantagabeetan plantagabeena gure inguruko jende larri guztiekin. Xehetasun ñimiño batek, dena egiten zion barkagarri:
|
|
|
Alabaina, lau osaba, hiru izeba eta hamasei lehengusuren begi luzeei ezin itzuriz ibiltzea hiritar biziaren anonimotasun preziatuaren kontrako atentatua zen niretako, Orwell irakurri gabea nintzen garai hartan ere. Herriko mutiletan adimen iluneko basajaun kumeak baizik ez nituen ikusten; hirian gelditu edo, guk ez bezala, oporrak kostaldean egiten zituzten ene lagunak —Karlos Ripodas" Charly", Fernando Soria" Ximurra", Anjel Urtxipia" Ttipi", baita Manuel Sarasa" Potzolo" bera ere... — saiatuta ere ordezka ez
|
zitzakeen
jendaila. Hango neskez, haien iheskeria —lotsa?
|
|
|
Manta gaineko jipoiek, elektrodoek, bainerak edo plastikozko boltsek militantziaren alderdi beldurgarri baina aldi berean heroikoaren imajineria osatzen zuten. Talde, erakunde edo alderdiarendako arrazoi estrategikoek nahiz norberaren osasunaren arlokoek alderantzizkora bulkatzen bazuten ere, halako saltsetan ibili denak badaki, militante heldugabearengan, atxiloketaren menturak izan
|
zitzakeen
alderdi liluragarrien berri. Nola Afrikako sabanetako tribuetako nerabeek, beren gizontasuna frogatzeko, lehoi ehizan bildutako ebatondoak erakutsi behar dituzten, hala orduko giro nahasian ere, komisaldegia ezagutzeak bete beteko militantea bilakatzen zuen hasberria:
|
|
|
Bistan da Unamunok aldez aurretik pentsatuak zituela bere hitzaldi mergatzaren ondorioak, baina horretarako izan
|
zitzakeen
arrazoien azterketa geroagoko utzirik, gatozen euskararen aurkako esaldien mamira. Hitz gutxitan, Salamankako errektoreak euskarak kultura adierazteko ez zuela balio esan zuen, eta gainera, ezgaitasun hori hizkuntzarena berarena zela, hau da, ez zetorkiola kanpoko laguntzarik edo ofizialtasunik ez izatetik, artzain, baserritar, olagizon, marinel eta apaiz ilustraturen batzuen ahoetan oraindik kontserbatzen zen mintzaira zahar horri bere baitako egiturazko akatsek premia historiko berrietara egokitzen uzten ez ziotelako baizik, eta biziaren aldeko borrokak dinosauroak lurraren gainetik ezabatu zituen bezala, euskarak ere modu berean iraungi zuela.
|
|
|
Haatik, vienarren ikusmolde filosofikoak —beraiek askotan filosofia hitzaz arnegatu arren— xede nagusitzat zientziaren analisia zuenez, galdera nabarmena sortzen zaigu: nola molda
|
zitzakeen
Zirkuluak zientzia errealak sortzen zituen arazo filosofikoki egoki eta aipagarriak?
|
|
|
Haietako batzuei bisita egiteko aukera aztertu zuen Lauaxetak, baina haiek ere ez zutela seguru askorik ez ikusiko eta ez entzungo pentsatu zuen; eta ikusi, entzun eta ezagutuko balute ere, halako agerpen fantasmagoriko bat senide, ahaide, adiskide eta burkide zaharren osasunerako kaltegarri izan zitekeela, laurogei urtetik gora baitzuten guztiek ere. Ez zitzaizkion, gainera, andre eta gizon haiek iruditzen garai berriko Euskal Herria ezagutzeko izan
|
zitzakeen
lagunik egokienak. Garaiko norbait nahi zuen ondoan Lauaxetak.
|
|
2001
|
|
|
TRESNA politikoak alboratzen zituen jarrera militar honek eragin
|
zitzakeen
«kalte kolateralak» mesprezatu egin zituen ezker abertzalearen zuzendaritzak. Helburu estrategiko borobilak lortu nahian, euskal gizarteak urtez urte eta neke askoren ondoren jaso dituen eraikinak lurreratzeko batere erreparurik ez zen izan (ez bakarrik Erkidegoan; begira bestela Nafarroa eta Iparraldeko abertzaleek esaten dituztenak).
|
|
|
Arazoa itxuraz sinplea zen: erabilera horren atzean egileak" egiazkotasun" efektua bilatzen zuen ala ez, hori onartzeak ekar
|
zitzakeen
ondorio guztiekin (hau da," egiaren" eta" errealitatearen" izenean zilegi zen ala ez euskaraz idatzitako nobela moderno eta urbanoa).
|
|
|
Jauregiaren oinarria erregearen jarraigoa (latinez, scola, toga palatii edocuria) zen: bere senide, kapilau eta eskribauek (maiz bi azken funtzio hauekpertsona berberak bete
|
zitzakeen
) osatzen zuten, baita aholkua ematen zuten zenbait handikik ere (prelatu, elizgizon eta goi mailako nobleak). Familiaren funtziopolitiko eta administratiboa ukaezina da:
|
|
|
Bestetik, garai hartan epealdi horren gaineko interes nabarmena piztuzen. Gainera, agirietatik atera zitekeen informazioa agortuta zegoela ematen zuen.Ondorioz, Erdi Aroko arkeologiak eskain
|
zitzakeen
aukera berrietarako norabideahartuz, Erdi Aroko espainiar arkeologiak aurre egin zion Europako beste herrialdeekin konparatuz zeraman atzerapenari (Europan jadanik existitzen zelako). Ondorioz, Asociacion de Arqueologia Medieval5 delakoa sortu zen.
|
|
|
Aittittek zuzendu egiten zion beti, mendiak ez, haitzak zirela, Harrizkoak direlako, han ez da lurrik ez belarrik, han harria eta amildegia besterik ez da. Haitz gailurren izenak ere banan bana esan
|
zitzakeen
, izenen paisaia egiteko: Haitzurdin, Elgoien, Ahuntzeta.
|
|
|
Zein alde zegoen ez da orain erraz ikusten, batzuek eta besteak (gehienak behintzat) elizara joaten baitziren. Nekez bereiz
|
zitzakeen
euskaltzaletasunak, Illarramendi, Elizetxea eta Joan Inazio Uranga3 Zirkuloan ibiliak zirenez gero.
|
|
|
Nola igo, izan ere? Gure herriak izan
|
zitzakeen
gaitasunak janak zeuzkan Donostiak XVI. mendean, Pasaiako portuarekin batera, eta handik hona irensten ari da gelditzen zitzaizkigun pixarrak. Astelegunez Donostiara behar genuenok irundarrak genituen kontsolagarri, etxekoak aski ez zirenean.
|
|
|
Sarraskirik aski bazegoen gerra ondoan piztia hegazti harrapariek bere gose ase ezina pixkaren bat berdin zezaten. Eta buruzagitza bakarraren mendeko ziren bitartean, haren esaneko mirabe isil, borroka bidez eskura zituen irabazkinak bake moduz parti
|
zitzakeen
, nagusi bezain morroi neskame  zituenak elkarren lehian, elkarri mokoka, Goikoa salbu, zebiltzaino.
|
|
|
ikus bereziki 13 or. eta hur. Aita Villasantek bere erreparoak adierazi zituen hondarrean Lacarraren ustearekin bat zetozen ene oharpen batzuez (Historia de la literatura vasca, Madrid 1960, 12 or. hur.); berez deskribapen hutsa baino ez zirela, egungo irakurle" engaiatuak" Bizantzioren aldeko eta Erromaren kontrako edo bezala har
|
zitzakeen
. Hainbat urteren buruan, ez dut aldatzeko arrazoirik ikusten.
|
|
|
Eliz gaiak ziren batez ere gogoan zeuzkanak eta horietan aurkitu zuen, bestetan baino areago, bere asmoak mamituko zituen jende mordoa. Berak mami
|
zitzakeen
baino egokiago, agian. Egia da lehenagoko tirainak, harrituak zeuden betiko ohiturak, ez zirela Larramendiren hiztegiarekin atertu.
|
|
|
olerkaritzak, jakiteak, badu bere merezimendua, baina merezimendu hori hutsaren hurrena da Lapurdiko marinelei, itsaso hondargabearen axalean dantza irristakorrean dabiltzanei, eman dien ibilgailu seguruagoaren aldean. Eta ontzien hobekuntza horretarik ez zuten probetxu itsasturiek bakarrik ateratzen; ateratzen ere zuten lurretik, zertan lehorretik, mugitu gabe irabaziak bil
|
zitzakeen
burgesak, merkatariak eta ofizialeak. Horrela delarik, eta Altunaren itzulpenari  natxekio, horra non duzuen aitor garbia nola, besteak beste, gizonak lanaren, arriskuaren eta jakitearen poderioz eskura ditzakeen etekinak.
|
|
|
Herri poesia ugariaren jabe ginela  badakigu garai hartan, idazten ez zen poesiaren jabe, ordea, eta euskaldunon gogoak bertsoetara emanak zirela ere bai, orain adina eta are emanago. Zer beste arrazoik argitara
|
zitzakeen
XVII. mendean, eta Etxeberri  Ziburukoak ahoa betean aitortzen du, horrenbeste eliz liburu hitz neurtuz, ikasi eta ez ikasien nahiak eta ohiturak berak baizik?
|
|
|
Argibide bezala, bere lehen aldian, artean bizi ziren idazleen zatiak, Domingo Agirre adibidez, edo Etxeparerenak argitaratzen zituen RIEV bera aipa genezake. Ezin eten
|
zitzakeen
ere nahitaezko lokarri politikoak30, ez Bidasoaz ipar aldean hegoan bezain astuna zen integrismoaren morron  tzatik askatu ere. Labur beharrez, Jean Etxepareren Buruchkak zirela bide 1910ean gertatua besterik ez dut gogoratuko, berau larriago delarik 1941eko, gutxi gorabehera, berrargitalpenean, eta nire aldetik ezer gehitzeko asmorik gabe hortxe dago Aita Villasantek dakarrena31, Historia de la literatura vasca, Bilbao 1961, 301 or.
|
|
|
Soldatapeko langile gisa, gerentziaren eta zuzendaritzaren mendean zegoen, beste edozein enpresatan egon litezkeen eskubide eta betebeharrekin. Baina kazetaria zen aldetik, langile horrek parte har zezakeen zuzendariaren hautapenean, lankideekin batera editorialen aurkako iruzkinak bul  tza
|
zitzakeen
(enpresa jabetzari zuzenean zegokion zerbait zen editoriala), informazioa bere kontzientziaren eta bere kontzeptu profesionalaren arabera taxu zezakeen, sekretu profesionalari eusten ahal zion, lana kalte ordaina kobratu eta gero uzteko eskubidea zuen, egunkariak bere jokabide editoriala aldatzen bazuen... Baina zera zen agian garrantzitsuena, kazetari askok irakurlegoaren, informazioa sor  tzen eta jasotzen zuen gizartearen, ordezkari soiltzat zuela bere burua.
|
|
|
Eta, bai, aukera galdu bat da, euskara eta historialaritza uztartzen saiatu diren profesionalek ez dutelako ikasi eta landu duten guztia Lur Entziklopediaren eta, horren bitartez, gizartearen esku uzteko aukera izan, terminologia zientifikoaren arloari dagokionez, batez ere. Itzulpen lana txukuna bada ere, historialari euskaldun aditu baten edo batzuen gainbegiraketak zuzen
|
zitzakeen
akatsak ditu (ez naiz luzatuko horiek zerrendatzen, Uzta ro-ko artikuluan sorta esanguratsu bat —ez guztiak— aurkezten bainuen). Historiako azken bi lanen zuzendaria, ordea, ez da euskalduna, ezta atal nagusien koordinatzaile gehienak ere, eta ez dute azken emaitza berrikusteko paradarik izan, beraz.
|
|
|
Etxerako bidean, betiko bihurgunean zela konturatu nintzen, macadam hormatuaren gainean ausartzen zen sagarroiaren ez lehertzeko autoaren lasterra mendratu nuen: Atxagaren olerkiaren arabera honek hogeita zazpi hitz trakets baino ez
|
zitzakeen
ahora. Ele apur horiekin hargatik mundua ezagutu desiraz hanpatua zebilen.
|
|
|
Jainkoaren so biblikoa zena, non nahi eta beti gure ekintzen jujatzeko eta gaztigatzeko zabaldua? Gorputzeko punpa bere kaiolan banbaka nabaritzen nuen, eta gaua eskertzen halaber, ahalkea eta egarria sor
|
zitzakeen
lotariko atseginaren uhinak gordetzen zizkidalako.
|
|
|
Bakarretan kaputxaz gorde iragarki kolatzaileak, lema hormatu marrazkilariak edo polizia armatu kontrolak harrapatzen nituen eta ziuntan urruntzen nintzen. Bat batean, behialako batzarraren zailtasunak ahanzten ziren, Gasnaren Bideak eskain
|
zitzakeen
gertakariei adi geratzeko: kontuz hi!
|
|
|
Ene nazioarteko Visa txartela erabil zezakeen, lagun ohiak izuaraz eta kide neuzkan mutilak harro
|
zitzakeen
, sarean ibil zitekeen nahi adina, paso, paso eta paso. Espreski zainen jabaltzeko hartzen nuen gasna hark osorik klikatzea ez nuen onartzen ahal.
|
|
|
Baina Harry Harrisonek solasaldi bakarrean eman
|
zitzakeen
ustekabeak ez ziren horretan gelditu. Halako batean, eskolakide bihurri baten antzera hasi zitzaidan:
|
|
|
Mitxoletak egin bezala," Aleeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeetí!!!" oihukatzea pentsatu nuen, baina hori arriskutsuegi zen, ondorio larriak eta kontrolagaitzak eduki
|
zitzakeen
. Orduan, beste hau esan nien:
|
|
|
Ordurako, kasuan jarraitzeko jendeak zituen arrazoi altruistekin nazkatzen hasia nintzen. Zergatik ez zituen inork aipatzen formulak eman
|
zitzakeen
botere eta dirutza ikaragarria. Denak hain jator eta borondatetsu izateari errezelo txarra egina nion erabat.
|
|
2002
|
|
|
Euskararen geroak arduraturik zituen euskaltzale guztiak. Baina bakoitzak bere erara ikusten zituen arazo hark izan
|
zitzakeen
irtenbideak, eta horrek hika mika eta liskar franko sortuak zituen haien artean, egoera nahiko nahaspilatsu eta kezkagarria eraginez euskal munduan. Hala ere, euskaltzaleen arteko borroka kupidagabe horren erdian, bazen baikor agertzen zenik ere:
|
|
|
ETA K bazekien zer zetorkion, Batasunak eduki
|
zitzakeen
bide guztiak itsutzeko bazekien neurrira egindako lege bat aprobatuko ziotela. Hala eta guztiz ere, ekin egin du eta badirudi jarraituko duela, beraz Jainkoak konfesatuta harrapa gaitzala...
|
|
|
Egoera ezin osasuntsuagoa duen euskal hizkuntza komunitateak puntu kopuru maximo bat lortzeko aukera du. Emaitzak beraz, euskal hizkuntza komunitateak lor
|
zitzakeen
puntu kopuru maximoarekiko lorturiko puntu kopuruak suposatzen duen portzentajea bezala ulertu behar dira.
|
|
|
Ekoizpena ez da gehiegi, nik liburu bat aukeratze soilarekin gozatzen dut, liburu denda batera joate soilarekin, aukeratzeko eskaintza zabala izatea eskertzen dut, gero eta liburu eskaintza gehiago izan eta gero eta gehiago gozatzen dut liburua aukeratzean. Orain gutxi, idazle batek zioenez, orain hamar urte euskarazko liburu guztiak irakurri
|
zitzakeen
eta orain ezinezkoa zaio. Gaur egun zaila da, baina neurri batean badago nobedade gehienak inguratzea edo horien berri izatea; interesa duen irakurle bati gutxitan eginen dio ihes euskal nobedade baten berriak, gero liburu denak irakurri ez arren.
|
|
|
Baina, gainera, ez zuen dudarik egin euskal eleberrigintzak errealitateari aurre egiteko beren kabuz eusten zioten fikzio unibertsoak sortzeko orduan zituen zailtasunen salaketa egitean. Lehenago defendatutakoaren ildotik, Lasagabasterrek deitoratu egin zuen Barojaren eleberrigintzak euskal idazleen artean izandako jarraipen eskasa, eta eleberrigintza tipologia errealistak gure panoraman egin
|
zitzakeen
mesedeak defendatu zituen. Gaurtik ikusita, zalantzarik ez dago baieztapen horien azpian dagoen errealismoaren ikusmoldea nahiko stendhaliarra dela eta, gainera, gaur egun eztabaida hori gainditua dela, antza.
|
|
|
Pertseok eskuan zeukan Hiru Emakume Urdinen begi bakarra, eta ez zuen hura askatzeko inolako asmorik, hizkera adeitsu eta zertxobait handi ustekoarekin galdetu zienean hiru ahizpei Ninfak non aurki
|
zitzakeen
.
|
|
|
Argi apur hark, ordea, ez zion nolako aurpegiak zituzten ikusten uzten, eta are gutxiago beste zenbait xehetasun bereizten. Ilaje luze urdinduak, bai; horiek ikus
|
zitzakeen
urrutitik.
|
|
|
Nathaniel Hawthornek ez zuen mitoen itzulpena proposatzen, eta liburua egiterakoan ere aldendu egin zuen bere lana bide horretatik. Ez zuen idazle greko eta erromatarren izkribuak oinarri hartu eta itzulpen soila egin, horrelako kontakizunak askatasun handiz egitekoak zirela uste baitzuen berak, eta, bi edo hiru mila urtetako kondaira hauetan muina zela garrantzitsu, eta ez moldatzailearen irudimenak istorioan egin
|
zitzakeen
aldaketa xumeak?.
|
|
|
produkzio kontrolak jasan behar izan zituen. Mundu gerraksor
|
zitzakeen
esportazio eskariek eragin txikia izan zuten Gipuzkoako armen industrian. Agintariek arma motzen fabrikazioa debekatu zuten, armada hornitzekobehar zirenez kanpo?, eta estu kontrolatu zituzten gainerako produkzioak.
|
|
|
urtekokupo finkoa koroari ordaintzeko ezartzen zen kontribuzio zuzena, hitzarmen ekonomikoan zehazten zena; kulturarako eta kleroarentzako zerga; eta tabakoaren, bolboraren eta sufrearen gaineko zergak. Gainera, Diputazioak bestelako zeharkakozergak ezar
|
zitzakeen
. Foru Kontribuzioak, izen hori eman zitzaion kupoa ordaintzeko zergari?
|
|
|
Ulgorren lehenengo urteetako hazkunde azkarrak ekar
|
zitzakeen
arazoakkontuan hartuz, Arizmendiarrietak finantza erakunde baten premia sumatu zuen, proiektuari finantziaziorako bide sendoa ziurtatuko ziona; eta horrela, 1959an, LanKide Aurrezkia kreditu kooperatiba eratu zuten, gaur egun Euskadiko Kutxaderitzona (Agirre et al., 2000: 33).
|
|
|
Tartean, 1993an Europako Batzordeak pizgarri horiek Estatuko laguntzatzat kontsideratuzituen Espainiako estatuan zeuden enpresa ez egoiliarrak baina Europako Batasuneko egoiliarrak zirenak, ezin izan zituztelako laguntza hauek jaso nahiz eta EAEnedo NFEn kokaturik egon. Garai horretan enpresa atzerritarren zergak Estatuaksoilik arautu
|
zitzakeen
, eta, beraz, arau foralak ezin zitzaizkien horiei hedatu.Horren ondoren, Espainiako Estatuko Auzitegi Gorenak epai hori erabili duzenbait ebazpen kontraesankor eta eztabaidagarri emateko.
|
|
|
Bestebatzuetan, berriz, zinabrioa erabili zen okrearen ordez, adibidez, Neolito AroanÇatal Huyuk hiriskan (Turkia) egindako ehorzketetan; eta Penintsulan, G. Delibes ek (1995) dioenez, La Velilla n (gutxienez 150 km-ra lortuko zuten, Riaño inguruan, Leonen), Chan de Armada n (Galizia) eta Siret ek Penintsulako hego ekialdeanindusitako hilobi argariko batzuetan. Ohitura nahiko zabalduta egon zitekeen, etahelburu ezberdinak izan
|
zitzakeen
, beste batzuen artean hilotzari (zerraldoari) biziaren itxura itzuli nahia, eta, agian, kontserbatu gura ere bai. Indusi berriakdiren Goierriko bi trikuharritan (Zorroztarri eta Praalata) eta Zuberoako Ithe I etaIIan (Ebrard, 1993:
|
|
|
Ordutik gaur arte indusketakasko ugaritu dira, eta badirudi ohitura hori ez zegoela hain zabalduta K. a. II.milurtean. Gaur egungo ikertzaileek trikuharrien indusketa berrietan metalezkogauzaki okertuak aurkitzen dituztenean (Collado del Mallo, Errioxa), ez dute aipaturiko jarduera hori kontuan hartzen, kasualitate hutsa izan daiteekela uste baitute, hastapeneko arkeologoek ere uneren batean zioten bezala (gauzaki meheak direnezedozein harkoskok oker
|
zitzakeen
).
|
|
|
Irratiak egunkariekiko jarrera ona zutenen irrikia pizten zuen eta horiek egunkaria erosten zuten; besteengan ez zuen eraginik irratiak. Irratia ez zen, beraz, egunkari saltzaileak beldur
|
zitzakeen
ezjakinentzako eskola. Irrati albistegiekin asetzen zirenak ziren egunkaririk ez erosteko joera zeukatenak.
|
|
|
Telebista agertu arteko ezein hedabidek ez du ezagutu horrenbesteko arrakastarik. Jendeak luze itxaron zuen, irudiak etxera eraman
|
zitzakeen
telekomunikabidearen agerkundea, eta, gaur egun ere, halaxe itxaroten du kontsumoa deskubritzen ari diren gizarteetan.
|
|
|
Gure sistemarako 120 bat jarraitze klase sortu ditugu. Beti gertatu ohi den bezala, hauetako gutxi batzuek izen guztien morfotaktikaren berri eman badezakete ere, adberbioak lantzeko, adibidez, mordoxka bat sortu behar izan dugu, kasuan kasuan aztertu eta bakoitzak har
|
zitzakeen
morfemak bereizi behar izan ditugulako.
|
|
|
Zientzialariek ondorioztatu zuten enpresako zuzendaritzak oso ondo zekiela iragazkietako zelulosa azetatozko zuntzak arriskutsuak zirela osasunerako. Azken hamarkadetan, Philip Morrisek test ugari egin zituen erretzaile batek zenbat partikula inhalatu
|
zitzakeen
zehazteko. Pauly irakasleak adierazi zuenez, “proba horiek Estatu Batuetatik kanpoko laborategi sekretuetan egin ziren, Alemanian, zalantzarik gabe”.
|
|
|
Herbeheretatik inportatutako 222zerri partida uztailaren 5ean hil zen Berrizko Bizkaiko hiltegian. Elikagaiak zer arrisku har
|
zitzakeen
jakin ondoren, Euskal Herriko Osasun Arduradunek kutsatutako haragiaren bila hasi ziren ordu batzuk geroago. EHNE nekazaritza sindikatuko Unzalu Salterainen esanetan, Eusko Jaurlaritzak «modu egoki eta eraginkorrean» jokatu zuen sortutako krisiaren aurrean, baina, aldi berean, «horrek ez zuen gertatu behar» esan zuen, «prebentzio alderdietan gehiago landu behar baita».
|
|
|
Haren iritziz, botika horrek “finantziazio selektiboa” izan luke, hau da, gaixo talde jakin batzuentzako diru-laguntza, eta, beraz, gerta litezkeen abusuak saihestuko lirateke. Bestalde, aditu horrek bi azterlan argitaratu zituela nabarmendu zuen, hasiera batean Viagrak bihotzarentzat izan
|
zitzakeen
arriskuak baztertu zituztenak. Saiakuntza horien arabera, sildenafiloak, Viagra gisa merkaturatzen denak, bihotz gutxiegitasuna duten pazienteen gaitasun fisikoa hobetzen du ariketa fisikoa egiteko orduan, eta patologia hori duten pazienteek tratamendua ez uztea errazten du.
|
|
|
Handik aurrera, amonaren eta gurasoen arteko gorabeherak gogora
|
zitzakeen
Sarak, zeren, amona harro azaldu zitzaion bezala, gurasoak ez. Izan ere, amona printzipioez mintzatzen zen, eta gurasoak zuhurtziaz.
|
|
|
Antoniak ez zuen inoiz" senar" hitza erabiltzen Mentxuri Santosen berri aipatzean. Aspaldiko ohitura zuen, nahiz eta osterantzeko guztiei" nire senarra" azpimarratu ohi zien ahal zuen guztietan, seguru aski etxe berean emakume bi eta gizon bakarra herrian sor
|
zitzakeen
esamesen itotzeko. Josketa utzi eta lurruna zerion ontzitxoa hartu zuen mahaitik.
|
|
|
Hiru egun lehenago Azken Portun izandako elkarraldia zen planifikatutako pentsamenduak zurrupatzen zizkiona. Santosi ez zion ezer esango, ez zuen inguruneak berezkoa zuen urduritasuna areagotu gura, baina morroi haren bisitaz egin
|
zitzakeen
hipotesi guzti guztiek ematen zioten kezkarako bide. Ateko danbek eten zioten joaldia eta gogoeta.
|
|
|
Begipe ubelak zeuzkan gaueko ibileren salatari. Eta makillajeak nekez ezkuta
|
zitzakeen
zimurrak.
|
|
2003
|
|
|
Tamala zen hodeiertzean lanbro apur bat egotea, hola Iparraldeko lehenengo zantzuak ere ezin igar
|
zitzakeen
. Gipuzkoa aldeko mendi batzuen irudi ezabatua bai, ordea.
|
|
|
Abiaburu ditu haren idaztea eragin zuten oinarrizko printzipioak (batik bat, adingabearen goreneko interesarena), Espainiako konstituzio antolamenduaren bermeak eta nazioarteko zuzenbidearen arauak, arreta berezia jarriz Haurraren Eskubideei buruzko 1989ko azaroaren 20ko Itunean. Hortaz, gizarte espainiarrak izan
|
zitzakeen
igurikimenak, aldian aldikoak zein iraunkorrak, bete nahi izan dira.
|
|
|
Elkarrenondokosuntsipen katastrofikoaketaberorien osteko kreazioak gertatuzirelaasumitzeada, Cuvier enkatastrofismoaren besteposibilitate bat, baina, harkformulatuezzituen, etanekezaurreikus
|
zitzakeen
–ondorioetarainoiristendena.Alcided. Orbigny() izanzenerahorretakoondoriomuturrekoen defendatzailenagusietarikobat.Orbigny ren katastrofismoa askourrunduzenCuvier enetik, etaizanere, ematendu1849an proposatu zituenondozondokohogeitazazpikreazioakonargaitzak direla, baizientziarenikuspegitiketabaieskriturasantuenberbazberbako interpretaziotikere, baina, halaere, hipotesi hori nahikoaarrakastatsusu...
|
|
|
Ikusi dugunez, XVIII. mende amaieran argitaraturiko Iparraldeko historia lan guztiak aristokraten babespean eta frantses hutsez egin ziren, interes jakin batzuk Frantzia baitan defendatzeko idatzi baitziren. Aldiz, Egiategik, euskarazko historia lan orokor bat idazteko izan
|
zitzakeen
arazo pertsonalez gain, zail izango zuen halako lan batentzat babesleak eta irakurleak aurkitzea.58 Beñat Oiharzabalek iradokitzen duenez, baliteke XVIII. mendean, zuberotar eliteko taldetxo baten artean, euskara latinaren edo frantsesaren pareko kultur hizkuntza bihurtzeko kezka egotea, hor kokatuz Egiategiren saioa.59 Baina dudarik gabe produkzio gune sozial gisa talde ahulegia izan zen.
|
|
|
Prokuradoreak erabaki zezakeen ordenantzetan ezarritako neurrien arabera egin behar zirela34 jalea kaxak, kontserbak eta beste; eta kalitatea ez bazuten betetzen zeuden egileek, kalitatea eusten zuen lantegi edo fabrika bat sorraraz zezakeen. Dena den, prokuradoreak kalitate inposatu horiek ez betetzeko lizentziak ere eman
|
zitzakeen
.
|
|
|
Gozogintza garatu zuen Europako lehenengo herria izan zen Grezia. Grezian konfitero on batek olerkarien ohoreak lor
|
zitzakeen
. Aristofanes-ek (K.a.
|
|
|
Mugimen arazoei aplikatutako teknologia berrietan berriena inplante bionikoak dira, joan den irailean Jesse Sullivani Estatu Batuetan egindakoaren antzera. Beso mekaniko bat jarri zioten sorbaldako nerbio terminalei konektatuta, eta haren mugimenduak garun uhinen bidez kontrola
|
zitzakeen
, apendize arrunt bat balitz bezala.
|
|
|
pilota trenaren zoruaren kontra bota eta, botea egin ondoren, aurrez aurreko jesarlekuak zeukan zulo batean jo behar zuen, zehatz, erdi erdian. Horren ostean, jesarlekuko zuloaren abstraktutasuna kontuan hartuta, pilotak hainbat norabide har
|
zitzakeen
; hala nola, ezkerra, eskuma, goia, behea... edo, beste era batera esanda, iparra, hegoa, ekialdea, mendebaldea. Eta bestelako barianteak.
|
|
|
Hala kontatu zion biharamunean emakumeak hoteleko gelan oraindik esnatu berritan, ohe nahasian etzanik zeudela. Maindireen lauki horretan gutxienez eroso sentitzen omen ziren eta seguru, handik kanpo ez zekiten zer egin zuten, beharbada buruan hartutako kolpeak ondorio larriak utziko zizkion gizonari eta ospitaleren batean begiratu zioten, baina horrek poliziaren aurrean adierazpenak egitera behartu
|
zitzakeen
, behartu zezakeen emakumea, bera baitzen gertatuaren lekuko bakarra, eta ez zuen oraingoz, hain azkar, egia gordinari aurre egiteko gogorik.
|
|
|
Pello –edo Pello Oilarra–, Patxi bezala, Parisen bere estudioak egindako gizona zen, taldeak bere momentuan abokatu bat behar zuela erabaki baitzuen, don Kosmek bultza
|
zitzakeen
trikimailu legalei nola edo hala aurre egiteko.
|
|
|
Baina ez zuen ematen eskuetan ezer zeramanik. Hala eta guztiz ere, beste pertsona batek ere nire antzeko pentsamenduak izan
|
zitzakeen
, handik gutxira lehengo guardia hura ikusi bainuen tren gainetik hurbiltzen! Jesus, Maria eta Jose!
|
|
|
Baina, buruhausteak buruhauste, apaizak jubilatu arandarraren marruak baretzea lortu zuen behintzat. Eta izan
|
zitzakeen
kontzientzia aladurekin erabat amaitzeko, haren plastikozko tresnatxoekin jolastu ginen denok: telefonoa hartu eta irrati lehiaketa batera deitu genuen, argazkiak atera genituen bakarka nahiz taldeka, eta bideoz grabatu genituen txiste kontaketa bat eta hondarrezko gazteluen lehiaketa.
|
|
|
bide ziurretik joatearen konfiantzak elektrizitatearen ikertzaileei adorea eman zien lan mota zehatz, esoteriko eta xahutzaileagoei ekiteko. Fenomeno elektriko guzti guztiez arduratzeko betebeharretik askatuta sentitzean, talde bateratu berriak xehetasun osoz jorra
|
zitzakeen
fenomeno hautatuak, beren lanetarako ekipamendu berezia diseinatuz eta ordura arte ikertzaile elektrikoek horiei emandakoa baino erabilera temati eta sistematikoagoa eskainiz. Cavendish, Coulomb edo Voltaren eskuetan, gertakari elektrikoen bilketa eta elektrizitatearen teoriaren eraketa, lehenbizikoz, erabat zuzendutako jarduerak izan ziren.
|
|
|
Goiz hartan oso goiz Billanoko muturrera agertua nintzen, Gure Gizonak herritik bidal
|
zitzakeen
berrien zain baikinen denok. Ez zen haren albisterik etorri, agian gure transmisio sistema guztiak Sollube inguruetako guda zelaietara eta haren aurreko itsasgainekoetara adi zeudelako.
|
|
|
Hegazkinak bihotza kolkotik atera zigun. Hurrengoak paperak barik balak jaurti
|
zitzakeen
. Billano muturreraino isil isilik joan ginen, autoko argiak amataturik, gauari aurrea hartu guran.
|
|
2004
|
|
|
Arlo honetan, hipoteka betearazpenaren aurreko araubideari eutsi zaio oinarrian. Araubide horrek erabat mugatzen zituen zordunak betearazpenaren aurka jartzeko erabil
|
zitzakeen
arrazoiak, bai eta betearazpena eteteko kasuak ere. Konstituzio Auzitegiak behin eta berriz adierazi du araubide horrek ez duela Konstituzioa hausten; gainera, araubide horretan funtsezko aldaketak sartzeak bidegabe alda dezake hipoteka kredituaren merkatua, eta hori ez da batere gomendagarria.
|
|
|
|
zitzakeen
gauzak berak baino hobeki. Ondokoei egokitu zaigu berak proposa turiko bidea arteztu, birrnoldatu eta hobetzea, gure atzetik datozenek gurea zu zenduko duten bezalaxe, baina beti ere haren lana kontuan izanda, hark azpi marraturiko hutsuneak konpontzea helburu.
|
|
|
Duela hilabete batzuk, Ikasleen Gaietarako Unibertsitate Sareko (Runae) dokumentu batek, Errektoreen Biltzarreko Batzar Nagusiak (CREU) onartutakoak, jarrera hori jasotzen zuen. Era berean, Unibertsitateko Koordinazio Kontseiluan, errektoreek beren ikuspuntuak adierazi zituzten, eta eredu horrek ikaslearentzat eta unibertsitate sistemarentzat berarentzat izan
|
zitzakeen
arriskuak azaldu zituzten. Dekretu horrek dio batxiler tituluak unibertsitatean sartzeko eskubidea ematen duela, baina gehitu du erakunde bakoitzak “prozedura” gehigarriak ezar ditzakeela ikasleak hautatzeko.
|
|
|
Hau da, akats bat zuzentzeko beste bat sortu behar da. Patrick Warnke k, Kielgo Unibertsitateko Ahoko eta Masailezurreko Kirurgia saileko kideak, eta bere taldeak erabaki zuten hori ez egitea, masailezurrik ez izateagatik pureak eta likidoak bakarrik har
|
zitzakeen
paziente baten kasuan. Eskanerrek eta diseinuko programa informatikoek lagunduta, zientzialariek gizakiaren barailaren hiru dimentsioko irudia lortu zuten.
|
|
|
Ginok esan zien lasai joateko, ez ziotela itxaron behar, eta Atorra Beltzek baietz egin zuten eta joan egin ziren, sekula agindu serioagorik jaso ez balute bezala. Harrituta geratu zen Gino, zenbat lelokeria esan
|
zitzakeen
hain denbora gutxian.
|
|
|
Garai batean nahikoa zen buru zorrotza eta teleskopio bat izatea, adibidez. Einsteinek berak faktura zahar baten atzean gara
|
zitzakeen
–eta garatu ohi zituen– bere kalkuluak. Gero jada ez.
|
|
|
Anker eta temati. Guztiarekin ere, kapitainak June ikustean bakarrik ahantz
|
zitzakeen
munduak ezartzen zizkion zama absurdoak. Egia zen izan zituela pare bat flirt Donostian.
|
|
|
Bulego lana zela-eta, datu ugari pasatzen ziren neskaren eskuetatik. Eta pasatzen ez baziren pasarazi
|
zitzakeen
. Zenbat erreportaje ez ote zituen aberastu Josebak hari esker!
|
|
|
Oppenheimerrek ezin zuen ulertu: nola izan
|
zitzakeen
Einsteinek oraindik, ia 70 urterekin, haur baten jokabidea eta planta?
|
|
|
ni profesional bat nintzen, eta profesioan hobetzeko aukera guztiak aprobetxatu behar nituen, gainerako ofizioetako jendeak egiten zuen bezala. Edo, nire aitak erabiltzen zituèn argudioen ildotik, zergatik arkitekto euskaldun batek sal
|
zitzakeen
bere lanaren fruituak Barzelonan, eta ez nik neure golak?
|
|
|
Eman ditzagun kemen guztiak euskal kultura euskalduna eta anitza indartzeko ahaleginean; gure txikian eta gure motzean, jar ditzagun gutxieneko baldintzak talentuaren aldeko apustua egin ahal izateko. Beste inork konta ez
|
zitzakeen
historiak kontatzeko.
|
|
|
Ez zuen dirua aipatu, izan ere, pazienteengandik lortzen zuen soldata balekoarekin nahikoa zaila suertatuko zitzaien Audi 4 bat pagatzea, baina bazekien Aliziaren familiak ezkondu ondorenean ere hilero hilero kontu korrontea loditzen segitzen zuela. Solterotan naturaltasunez hartu zituen Aliziaren familiak egiten zizkien opari, afari eta abarrak, behin ezkondutakoan, ordea, kontu korrontean dirua sartzen zietelako sumindurik gurasoengandik diru gehiago ez onartzeko agindu zion; Aliziak, jakina, ez zion kasu piperrik egin, gehienetan bezala; pixkanaka isiltzen joan zitzaizkion izan
|
zitzakeen
kontzientzia karguak, oharturik Aliziarekin borrokatzerik ez zegoela.
|
|
|
Harakin bokadilloen bila altxatu zen, Bazterren jarrerarekin nahasturik baina pozik, une batez uste izan baitzuen Bazterrek atzera eginen zuela, horrek ekar
|
zitzakeen
ondorio guztiekin: bazela herrian ETAkoa zela zekien norbait, ez edonor gainera, lagunik minena baizik.
|
|
|
Bulegoko leiho zabaletik Amarako zeru goibela ikusi zuen, aspaldiko partez euria ari zuen beroegi zihoan udazken hartan. Leihoagatik alokatu zuen bulegoa, zerua ikusteko eta, pazienteen kasuak aztertzen ari zela, gero eta gehiagotan behar zuen bakea zigarroaren kean nola kiribiltzen zen dastatzeko esan zion Aliziari, metaforak ekar
|
zitzakeen
onurak bulegoaren alokairuaren garestia ahantzaraziko ziolakoan, Alizia baitzen etxeko diru kontuak kudeatzen zituena, zorrotz kudeatu ere.
|
|
2005
|
|
|
Askoz pisu handiagoa eman zieten PSOEren kalkulu politikoei kritika zuzenei baino, Aukera Guztiak edo Batasuna legez kanporatzeagatik. Itsu batek ere ikus
|
zitzakeen
PSOEren kalkulu politikoak EHAKren inguruan. Baina kalkulu erratuak egin behar dira, ikuspegi demokratiko batetik, areago kanpaina batean, Alderdi Legearen bidegabekeriari baino PSOEren aritmetikari ozenago kritikatzeko.
|
|
|
Hamarkadaren hasieran, gainera, eleberrigintzan joera aldaketa antzematen zen, 80ko hamarkadan narratiban, ipuingintzari esker batez ere, zabaldu zen joera fantastikoak honetan joera errealistari eman zion bidea. Euskal literaturako izen handiak17 ere bide horretatik ibiltzen hasi ziren, aurreko hamarkadako ipuingintzak izan
|
zitzakeen
irakurleak eleberrira eramanez.
|
|
|
Hamarkadaren amaierarako euskal autonomia begi bistan zegoen. Urteok aldi berean gogorrenak eta itxaropentsuenak izan ziren, askatasun egoera berriak aurreikus
|
zitzakeen
aukera ordura arte imajinaezinak zeuden batetik, eta bestetik egoerak berak sortutako kontraesanek eragiten zituzten atzerapausuak (estatuaren errepresio eta ETAren borroka armatuaren sasoi bortitzak ziren). Gizartean ere krisia nozitzen zen, garapen basatiaren eta ondorengo krisi ekonomikoaren urteak dira, diktaduran zabaldutako baloreak ere (familia, kristautasuna...) krisian sartu ziren.
|
|
|
Baina errespetua zor diot Bosniako egun beroenetan, NBEko soldadoen buru, bakearen alde lan handia eginik, mundu guzian ezaguna den Philippe Morillon jeneralari. Gerla hortatik etxera itzuli eta idatz
|
zitzakeen
bere oroitzapenak eta liburua harrapaka erosia izanen zen. Garai haietan zuen omenaz baliatu nahi izan du bere fedearen lekukotasunaren emateko Ene sinestea liburua idazten zuela.105
|
|
|
Besteak kantonamenduko jujearekin. Haristoy apez historialariak begiko zikina baino gehiago jasan ez
|
zitzakeen
apez arnegatu zin egileetarik zen
|
|
|
Soriako Entzutegiak “funtsezko eta ezinbesteko akatsa” dela dio bezeroari gordailu kontratua sinatzea aurkezteak, “benetan sinatzen zuena arrisku handiko ezohiko finantza kontratu bat zenean”, non ez baitzen argi esaten gordailuan utzitako dirua galtzeko aukera. Epaiketa zibilean, Santanderko langile bat deklaratu behar izan zuen, eta hark ziurtatu zuen kaltetuari ez zitzaiola informazio liburuxka bat eman, poltsaren bilakaeran izan
|
zitzakeen
arriskuen berri emateko. Audientziak, ondorio guztietarako, baliorik gabe uzten du kontratu hau, ez baititu errespetatu “zerbitzuen argitasun, sinpletasun, fede on eta oreka eskakizunak”, Kontsumitzaileak eta Erabiltzaileak Babesteko Lege Orokorrak ezartzen duen bezala.
|
|
|
MyMo fabrikatzaileak duela bost hilabete jarri zuen telefonoa salgai, gurasoek eros zezaten, lau eta zortzi urte bitarteko haurrek larrialdietan erabil dezaten. Zelularrak 86 euro balio zuen, eta aurrealdeko hiru botoietako bat sakatzean automatikoki markatzen ziren bost telefono zenbaki gorde
|
zitzakeen
. Hala ere, produktuaren banatzaile britainiarrak, Communic8k, mugikorraren salmenta etetea erabaki du, Babes Erradiologikorako Kontseilu Nazionalaren (NRPB, ingelesezko siglengatik) txosten baten ondorioz.
|
|
|
Robot hori 2003ko martxoaren 29an galdu zen itsasoan, haren bigarren mailako kable bat tifoi baten hurbilketan hautsi zenean. Istripu horrekin desagertu zen 6.000 metrotik gorako sakonerak har
|
zitzakeen
gizakiak eraikitako aparatu bakarretako bat. Talde horretako zientzialari japoniarrek, Southamptongo Unibertsitatearen (Erresuma Batua) laguntzarekin, aurkitutako foraminifero espezieen DNA aztertu ahal izan zuten.
|