|
2000
|
|
|
Etxe barrura begira ere jarri dira AEK ko kideak, baita hainbat ondoriotara iritsi ere. Irakasleriaren
|
lan
baldintzetan aurrerapausuak eman dituzte azken urteetan, soldatak zertxobait igo eta gizarte segurantza zein lan baldintzen normalizazioan ezarritako epeak laburtuz. Oraindik ez omen da, hala ere, zentzu honetan nahi adina aurreratu.
|
|
|
Etxe barrura begira ere jarri dira AEK ko kideak, baita hainbat ondoriotara iritsi ere. Irakasleriaren lan baldintzetan aurrerapausuak eman dituzte azken urteetan, soldatak zertxobait igo eta gizarte segurantza zein
|
lan
baldintzen normalizazioan ezarritako epeak laburtuz. Oraindik ez omen da, hala ere, zentzu honetan nahi adina aurreratu.
|
|
|
Ez da inoiz erraza izan euskararen alde lan egitea Nafarroan, oztopoz beteriko bidea ibili behar izan dugu euskaldunok eta zantzu guztien arabera, aurrerantzean ere horrela izango da. Ederki aski gogoratzen ditut Felix Martiren hitzak AEK ko irakasleon
|
lan
baldintzak ezagutu eta gero: heroismoak ezin du betiko iraun.
|
|
|
Halaber, sindikalgintza honek erresistentziarako estrategia eraginkorrak bilatzen saiatu du neurri multzo handi bati aurre egin ahal izateko. Horrela, erakunde sindikal bakoitzak beste nazio batzuetako antolamenduekiko harremanetarako tresnak eratu ditu bere baitan, nazioarteko informazioa bildu eta hedatzeko; soldata,
|
lan
baldintza eta enpleguaren inguruko gaietan koordinatzeko arauak egituratu dituzte; maila profesional bereko edo mugakide diren eskualdeetako sindikatuen arteko senidetze erakundeak sortu dituzte; enpresa multinazionaletan enpresa komite multinazionalak bultzatzen saiatu dute; eta, besteak beste, inmigranteen aldeko enplegu politikak sustatzen, ekintza eta mobilizazio eredu berriak abiatzen eta al...
|
|
|
Idazle gutxi da Kafka bezain garratz gizartearen akatsen aurka egin duenik. " Metamorfosia" n, esate baterako, familia,
|
lan
baldintzak, jauntxokeria, saldukeria eta abar gabe salatzen ditu. Bakar bakarrik, mundu osoaren aurka bere pertsonaien bidez altxatzen den idazle handi honen lan hau aurretik ere euskaratua izan zen, nahiz orduan, Xabier Kintanak 1970 urtean argitara eman zuenean," Itxura aldaketa" izenburupean agertu.
|
|
|
23 artikulua. 1 Pertsona orok du lan egiteko eskubidea, lana aukeratzekoa,
|
lan
baldintza bidezkoak eta egokiak izatekoa, eta langabeziaren aurkako laguntza jasotzekoa.
|
|
|
Egoera berri honetan, Nazio Estatuaren eremua gaindidezaketen prozesu integratzaile berriak agertu dira Europan, Amerikan eta Asian.Aldi berean, enpresa multinazionalen arteko uztartze prozesuek beren garrantziestrategikoa berrindartu dute. Eta mundu mailako soldaten eta
|
lan
baldintzen arteko ezberdintasunak ezinbesteko bihurtu dira enpresa handien akumulaziorako, produkzioaren leku-aldaketak ugarituz.
|
|
|
Herri industrializatuetan, gero etagehiago, emakumeak gehiengo zabala dira langabetuen zerrendetan, soldata txikietan, kualifikazio eskasean, kanporaketa sozialean, prozesu produktibo tailoristetan, eta ezkutuko edo murgildutako ekonomian. Aldiz, Hirugarren Munduan bideratutako industrializazio prozesuetan, zonalde frankoetan edo enpresa makiladora horietan, 15 eta 25 urte bitarteko emakumeak modu masiboan erabiliak izaten dira, inolako eskubide sozio-politikorik gabe eta ikaragarrizko
|
lan
baldintzak eta bizi baldintzak ezarriz.
|
|
|
Alde honetatik, Guizot legea abiapuntutzat har daitekeelarik, XIX. mendean irakasleriari buruzko legediaren bilakaerak erakusten du, irakasleak duen Estatuarekiko identitatea nola sortu eta eraiki den. Estatuak hori gauzatzeko duen asmoak, bat egiten du zuzenean lanbide horren
|
lan
baldintzen hobetzearekin; eta hori egia bihur dadin, Estatuak ahalegin guztiak egingo ditu.
|
|
2001
|
|
|
Hor ere botoa ematen ez duen gazte jende mordo bat dago, ezkertiar direnak. Beraien
|
lan
baldintzak oso txarrak dira eta biharko eguna oso iluna da beraientzat. Horiek alderdietatik eta erakundeetatik kanpo daude, eta hor alderdiek izugarrizko ahalegina egin dute.
|
|
|
Baina bestelakorik ere bada. Adibidez gazteek dituzten
|
lan
baldintzak, soldatak edo biharko egunerako duten etorkizunari begira, egoera batere ona ez dela konturatuko gara. Ekonomi globalizatu honek diru asko jarri du mugimenduan eta batzuek soldata onak dituzte, baina ez guztiek, lan mota batzuetara ez dira soldata horiek iristen eta horrela jarraitzen badugu, hemen ere multzo batzuk nahiko baztertuak geratuko dira.
|
|
|
Osagai askoren emaitza izan zen, ametsa, borroka, ilusioaren koktela. Askatasun ametsa, hainbeste urtetako frankismoa eta Sindikatu Bertikala leherrarazi eta lantegietako
|
lan
baldintzez jabetzeko ametsa izan zen. Langileen duintasunaren aldeko borroka.
|
|
|
Denborarekin sakabanatu eta zatitzeko arriskua saihesteko, aldarrikapen bateratuak egin genituen, eta, gure arteko alde eta ezberdintasunei aurre egiteko, igoerak ehunekoetan izan ordez linealak izatea proposatu genuen. Ordainsarien eta
|
lan
baldintzen gainetik, kanporaketak baliogabetzea, atxilotuak askatzea eta euren lanpostuak mantentzea eskatu genuen.
|
|
|
MUGARIK Gabeko Erreportariek Euskal Herrian kazetariek bizi dituzten
|
lan
baldintza gogorren egoera ikuskatzea eskatu diote Europako Legebiltzarrari. ETAk kazetari talde zabalak mehatxupean dituela, prentsaren mundua erasotzen duela eta Europako Parlamentariak kazetarien lana babestea bermatzeko eskaera luzatu du erreportarien mugimendu ezagunak.
|
|
|
Eta nolakoak dira gidoilarien
|
lan
baldintzak. Gutxietsita sentitzen al zarete?
|
|
|
Gastu guztia Madrilgo Administrazioaren menpe geratuko da, EAEn ez bezala erdia Jaurlaritzak ordaintzen du Nafarroan segurtasunaren eskumen guztia Madrilen esku dago eta. EAEko bizkarzainei dagokionez bat eta gehienak enpresa pribatuetako zinpekoak, beren
|
lan
baldintzak hobetzeko eskaria egin dute, irailerako greba mehatxua luzatuz.
|
|
|
Baina, hala ere, «Situacion»en ageri denez, lan merkatuko gauzarik garrantzitsuena egiteko dago oraindik, eta, noski, bere iritziz
|
lan
baldintzak eta negoziaketak gehiago gogortu behar dira. Horrela, amaieran," Zeregin ugari lan merkatuan" izenburupean, honela dio:
|
|
|
Normalizazio kontu hau (definitu aurretik, deskriba dezagun ohiko ikastorduetatik kanpo egiten diren ekintza osagarriak, ikasgelatik kanpokoak) aspalditik hartu izan da kontuan, eta premiazkotzat edo hartu izan da, baina ez du izan tratamendu jarraitua, berezitua... eta beste faktore batzuenmenpe egon da (irakasleon
|
lan
baldintzak, beste zereginek uzten zutenneurrian...).
|
|
|
d) Azkenik, ezin ahaztu eta saihestu, arlo hau guk nahiko genukeen bezain ongiaurrera eramateko garrantzitsua den faktore bat: ekimen honek behar dituengiza baliabideak; eta horrekin lotuta, langileon
|
lan
baldintzak, etab. Horri aurreegiteko formula magikorik ez dago: ahal den guztia negoziatu (eta honetarakoplanteamendu serioak aurkeztu) eta, lortzen dena lortzen dela, ahalik etaetekinik handiena atera.
|
|
|
Sustapen ministroak, Francisco Alvarez Cascos ek, onartu du Aireko Istripu eta Gertakarien Ikerketa Batzordeak baliabide gutxi dituela bere lana egiteko, baina ziurtatu du Gobernua bere
|
lan
baldintzak hobetzen ari dela. Senatari sozialistak, Luis Ayllonek, bestalde, azaldu du sektore aeronautiko osoak, pilotuek, kontrolatzaileek, elkarte profesionalek, ikastetxeek, erabiltzaileek eta eragindakoek erakunde horren jardunari buruzko eztabaidan parte hartu dutela, eta guztiek diote Espainian Istripuen Ikerketarako Batzordeak “ez duela funtzionatzen eta ez direla serio aztertzen aireko istripuak”.
|
|
|
EFSAk zuhur jokatzea iradokitzen du, eta aminoazido adarkatuek “ariketa egin ondoren muskuluen indarberritzea hobetzen dute” eta “muskulu proteinen sintesia hobetzen dute”, “nekea murriztu” beharrean, azken hori ez baitago frogatuta. Horretarako,
|
lan
baldintzak oso zehatzak dira. Ondorioak ateratzeko aholkatzen den gutxieneko kopurua 3 g da egunean, ariketa egin bitartean eta ondoren hartuta, 500 mg L leuzina eta 500 mg L leukina dosi bakoitzeko.
|
|
|
Eta integrazio faktore inportanteenetako bat, hain zuzen, euskararen irakaskuntza izan dela uste dut. noski, bakarra, hemengo
|
lan
baldintzak, bizimodu, osasun eta gizarte zerbitzuen kalitate onak ere berea eragin baitute, udaldian beren jatorrizko autonomietara joatendi renean argi ikusi ohi dutenez. Baina edonola ere, Bizkaialdean behintzat, garbi nabari da zer nolako harrotasunaz presentatzen dituzten etorkinek beren seme alabak edo ilobak" euskaraz ondo dakitela" azalduz, berek euskara ikasteko izan ez zuten aukera, beren ondorengoengan behintzat konplitu dela ikusiz.
|
|
2002
|
|
|
Alde batetik gaia maila profesionalean aztertu behar zen: esparru honetan
|
lan
baldintzak zeuden, emakumeek zein kuota betetzen dituzten, zein postu hierarkikotan... datuak bildu eta errolda moduko bat osatu behar zen. Zentzu honetan deigarria da unibertsitatean, hedabideekin zerikusia duten ikasketetan, emakume gehiago matrikulatzen dela gizonak baino, baina gero horrek ez du islarik lan merkatuan.
|
|
|
Laneko istripuen kontra borrokatzean, oso kontuan hartzekoak dira, halaber,
|
lan
baldintza prekarioak. Aipatu sindikatuek lan kontratu prekarioak baztertzeko eskatu diete gobernuei, lan istripu gutxiago gerta dadin.
|
|
|
Asian, esate baterako, gutxiago fakturatu zuen iaz, eta, ondorioz edo, milaren bat lagun utzi ditu kalean. Bestalde, irudi soziala zimeldu dio" Ropa Limpia" kanpainak, zeinetan gogortxo salatzen baita zer
|
lan
baldintza kaskarretan dauzkan Asiako Hego ekialdeko enplegatuak. Internet ere etsaitzen ari zaio:
|
|
|
Horren guztiaren berri izan zutenean, Arabako Errioxako Bastida, Eskuernaga, Samaniego, Leza eta Oion udalerrietako Batasunako zinegotziek salatu egin zuten egoera publikoki. Adierazi zutenez, esklabo legez tratatu zituzten eskulangile horien kasua hari matazaren muturra besterik ez da, aldi bateko langileen laborantzako
|
lan
baldintzetan. Argi dago, gaineratu zuten, batzuek etekina ateratzen dutelako gertatzen direla horrelakoak," batik bat upategi handiak ateratzen dira irabazian eta Administrazioak ez ikusiarena egiten du".
|
|
|
Lan hori, hitzarmen bereziko erakunde publikoek manatu zioten Bordeleko OARA zentroari, gure erakundea
|
lan
baldintzen errazteko arartekolaria izan delarik.
|
|
|
Langileen
|
lan
baldintzak ere desberdinak dira bi azpisektore horietan. Alturanlan hitzarmena sinatzen dute, eta erabateko erregulazioa dago; hau da, soldatak, atsedenaldiak, langabezia sariak eta abar araututa daude.
|
|
|
Alturanlan hitzarmena sinatzen dute, eta erabateko erregulazioa dago; hau da, soldatak, atsedenaldiak, langabezia sariak eta abar araututa daude. Baxuran, aldiz,
|
lan
baldintzak gogorragoak dira, eta arrantzaleen soldatak harrapaketen araberakoakdira; hau da,, a laparte, esaten zaiona oraindik indarrean dago.
|
|
|
Sindikatuen eskakizun eremua zabala da (enplegua, soldatak, pentsioak,
|
lan
baldintzak...) eta helburuak lortzeko era askotako bideak dituzte, erlatiboki mugatuak diren bideak.
|
|
|
Oro har, ekintza sindikalak hainbat muga ditu, eta ahultasun horiek boterepolitikoen parte hartzearen beharrizana dakarte. Enpresen botereari mugak jartzekoeta oinarrizko
|
lan
baldintzak bermatzeko, lan baldintzei buruzko lege ugari daude, eta, gainera, beharrezkoak dira. Honekin batera, batetik sindikalismoak gaur egunbizi duen gainbehera eta, bestetik, botere publikoak jarduera ekonomikoa kontrolatzeko ahalmena galduz joan izana, elkarrekin loturik daude.
|
|
|
Oro har, ekintza sindikalak hainbat muga ditu, eta ahultasun horiek boterepolitikoen parte hartzearen beharrizana dakarte. Enpresen botereari mugak jartzekoeta oinarrizko lan baldintzak bermatzeko,
|
lan
baldintzei buruzko lege ugari daude, eta, gainera, beharrezkoak dira. Honekin batera, batetik sindikalismoak gaur egunbizi duen gainbehera eta, bestetik, botere publikoak jarduera ekonomikoa kontrolatzeko ahalmena galduz joan izana, elkarrekin loturik daude.
|
|
|
Bestalde, ordezkatze teoriaren arabera, menpekotasun egoerak emakumeekgizonezkoek baino soldata apalagoa onartzea dakar, eta, horren ondorioz, enpleguak hornitzeko orduan gizonezkoen ordez emakumeak erabiltzen dira. Gainera, hasiera batean gizonezkoek betetzen zituzten enpleguetan emakumeek tokiahartzean, sarri askotan,
|
lan
baldintzek txarrera egiten dute.
|
|
|
Jokamolde horreketorkinaren etorkizuna baldintza dezake, iguripen edo amets horiek arin bateanitzaltzen baitira, eta behin betiko bertakotzea ez baita bide samurra. Gainera, etorkinei buruzko arautegiak ere etorkinen jardueretako
|
lan
baldintzak eta soldata maila baldintzatzen ditu, eta hedapenez, gizartearen lan baldintzen lerma ekarlezake. Hortaz, migrazio arautegien helburu nagusiak etorkinen gizarte eskubideenberme eta benetako lagunkidetasuna izan behar du.
|
|
|
Jokamolde horreketorkinaren etorkizuna baldintza dezake, iguripen edo amets horiek arin bateanitzaltzen baitira, eta behin betiko bertakotzea ez baita bide samurra. Gainera, etorkinei buruzko arautegiak ere etorkinen jardueretako lan baldintzak eta soldata maila baldintzatzen ditu, eta hedapenez, gizartearen
|
lan
baldintzen lerma ekarlezake. Hortaz, migrazio arautegien helburu nagusiak etorkinen gizarte eskubideenberme eta benetako lagunkidetasuna izan behar du.
|
|
|
Euskaraz diharduten irakasleek, oro har, erdaraz dihardutenak baino
|
lan
baldintza eskasagoetan ari dira lanean: behin behineko kontratuak ugaltzen ari dira; asignatura edo irakasgai ezberdin gehiago eman behar izaten dituzte; frankotan, gainera, irakasgai desberdin gehiago izateaz gain, bi hizkuntzatan eman behar izaten dituzte; halaber, euskarazko testuliburu eta material falta handiagoa izaten dute.
|
|
|
1 Irakasleak: Euskal irakasleria, oro har, erdaraz diharduena baino
|
lan
baldintza eskasagoetan ari da lanean.
|
|
|
Atal honetan, aipatzekoa da ezen unibertsitate osoan gertatzen diren
|
lan
baldintzak baino kaxkarragoak direla euskal adarrekoak, diplomaturaren eta eskolarenlekukotasunak gehituz. Alde batetik, irakasgai bakoitzeko irakasle euskaldunbakarra egoteak gaixorik egoteko eskubidea ukatzen dion bitartean, oso zaila daikastaroa antolatzea beste unibertsitate zereginekin konbinatzeko (ikerkuntzarakoegonaldi luzeak, ikerkuntza garatzea, kongresuetara bidaiatzea...).
|
|
|
Beste aldetik, plan berriek ekartzen duten irakasgaien sakabanatzeak beste ondorio bat dakar berekin; izan ere, plaza berriak ateratzen direnean, edo partzialak ateratzen dira edo, arduraldi osokoak izateko, irakasgai batzuk konbinatu behar dira. Fenomeno horrekizugarrizko kalteak ekartzen ditu irakaslearen
|
lan
baldintzentzat, eta baita irakaskuntzaren kalitatearentzat ere. Gainera, arazo hori ez da agertzen erdal plazetan.Farmazian gertatzen den bezala, paradoxikoki, gauzak ondo egiten baditugu, gure, kalterako?
|
|
|
Arazo handi bat dago bekadun ikertzaileen ibilbide profesionalarekin, normalean tesia egin ondoren oso irteera urriak dituztelako, are gehiago unibertsitatekoirakasleen batez besteko adina gaztea delako, eta euskaraz ez bada, plaza berriakateratzen ez direlako. Beharrezkoak izango liratekeen ikerkuntzako zentro etainstitutuak sortzeko transferentzia ez dago Eusko Jaurlaritzaren esku oraindik, etaagian hori edukitzeak zer edo zer arinduko lituzke ikertzaileen
|
lan
baldintzak. , gaur egungo bekak kontratu bihurtzea ezinbestekoa izan beharkolitzateke epe laburrean.
|
|
|
Beraz, funtzionario izatearen ezaugarri negatiboak gainditzeko ahaleginean, bereziki, menpekotasun ideologikoa, irakasteko askatasun baldintzatua, uneanuneko araudien menpe zinpean estatuaren zerbitzurako egotea...? hasteko, irakasle ez funtzionarioaren irudia definitu eta sortu behar dela uste dugu, beti erebetebehar eta eskubide berdinekin, baina izendapen hierarkikoaren ordez,
|
lan
baldintza duinak bermatuko dituen parteen arteko kontratu iraunkor batean oinarrituz.Zer esanik ez, mota desberdinetako irakasleek izango duten desberdintasun bakarraunibertsitatearekiko lotura egiteko kontratu edo izendapenaren izaera juridikolaboralean egongo da, lanari eta ekimenei dagokienez betebehar eta eskubideberberak izan dituztelarik. Dena den, funtzionario izatea guztiz definiturikdagoenez, de facto definiturik dagoen irudi bakarra izanik?, proiektu berrianegin beharrekoa, izaera laboraleko kontratuaren definizioa eta espezifikazioakzehaztea da.
|
|
|
Ongizate estatuarekin klase tradizionalen gizartea ahuldu egiten da ikusi berri den bezala. Hori gutxi ez, eta
|
lan
baldintzen malgutasunak erraztuta, garai berriak zuzenean eragiten dien emakumeak eta gazteak lan merkatuan sartzen dira (laster batean atera eta berriz sartzeko). Bazter guztietatik sendotzen den fenomenoa da klase gizartearen kalterako.
|
|
|
Diskurtso horiek erraztu egiten dute lege murriztaileak onartzea. Diskurtso baztertzaile horiek arazoaren jatorria baztertzeaz gain (migrazioaren arrazoi historikoak), egiturazkoa den arazoa estaltzea lortzen dute, langabezia edota
|
lan
baldintza txarrak etorkinen ondoriotzat joz.
|
|
|
Erabilgarritasunaren ikuspegira mugatuz (eta ez sakonagokoa den balioen ikuspegitik, horiek oinarrizko arazoak ere badira): nolako erantzuna emango da emakume baten aldetik, haurtzaindegirik gabe, ziurtasun ekonomiko eta sozialik gabe, egoera berrietara egokitu gabeko
|
lan
baldintzarik gabe, bikotekidearen heziketa eta gaitasun berak izan arren, haurra edukitzeak etxera itzultzea behartzen badu?
|
|
|
Horretan sakontzeko, Naomi Klein-en (2001) liburua argigarria da. Tokian tokiko
|
lan
baldintzen gordintasuna azpimarratzeaz gain, kanadako kazetariak markek gure bizitza estiloak, gure pentsamendua eta gure nahiak nola baldintzatzen eta erabakitzen dituzten argudiatuko du. Kontuan hartzekoak ere badira egoera horri aurre egiteko proposamenak.
|
|
|
Irratiaren bizitzaren lehenengo urtean herriko talde batzuek eta kolaboratzaileek parte hartu zuten arren, azken horien
|
lan
baldintzen inguruan arazoak zirela eta, aukera hori itxi egin zuen udalak. Beraz, informazio arloa aurrera eramateko, funtzionarioen plantila eratu eta gero, irratsaioak kontratatzeari ekin zion udal administrazioak.
|
|
|
Atzo aurkeztu zen Madrilen, eta bigarren postuan jarri da, Balearrekin, Bartzelonarekin eta Madrilekin partekatuta. Errentari, osasunari, osasun zerbitzuei, hezkuntzari, kulturari eta aisialdiari eta enpleguari dagokienez puntuazio bikaina duen arren, foru erkidegoak Espainiako
|
lan
baldintzarik okerrenak erakusten ditu, eta bigarren lurralderik okerrena da, herritarren segurtasun maila dela eta. Lan honen bigarren edizioak milioi erdi datu baino gehiago prozesatzen ditu 1.000 biztanletik gorako 3.153 udalerrietatik, eta horietan bizi da biztanleriaren %93 91 udal adierazle berri eta beste 41 probintzial gehitu dira.
|
|
|
Hala, bada, Cuencak, gizarte ongizatearen maila apalenean, puntuaziorik onena du, lan eta bizikidetza baldintzak eta parte hartze soziala direla eta. Txostenaren egileek erabaki dute edizio honetan enplegu adierazleak (lana eta jarduera)
|
lan
baldintzetatik (enplegu prekarioaren eragina, gaixotasunak eta lan istripuak) bereiztea, uste baitute gizarte aurreratuetan, hala nola Espainiakoan, “lan egiteko adinean dagoen biztanleriak, lanpostu bat eskatzeaz gain, duintasuna, segurtasuna eta egonkortasuna ere eska ditzakeela lanean ari denean”. Ongizatearen rankingean maila ona hartzea beste disfuntzio batzuekin ere bateragarria da.
|
|
|
Baina aztertutako baldintza guztiek ez dute pisu bera gizarte ongizatea neurtzeko orduan. Probintzia batetik bestera alde gutxi dagoelako edo zenbait datu hain zehatzak ez direlako, inguruaren eta klimaren, osasunaren eta
|
lan
baldintzen adierazleak dira gutxien kontuan hartzen direnak, errenta eta prestakuntza mailan ematen den garrantzi handienaren, kulturarako eta aisialdirako sarbidearen, etxebizitzen edo ekipamenduen zuzkiduraren eta enpleguaren aurrean.
|
|
|
Ekimen honekin, CC. OO. EBko langileen gizarte eta
|
lan
baldintzen berri eman nahi du, 10 adierazleren bidez: lana, enpleguaren kalitatea, lan baldintzak, soldatak, lanaldia, KPI, lan osasuna, gizarte babesa, ikerketa eta garapena, hezkuntza eta prestakuntza.
|
|
|
EBko langileen gizarte eta lan baldintzen berri eman nahi du, 10 adierazleren bidez: lana, enpleguaren kalitatea,
|
lan
baldintzak, soldatak, lanaldia, KPI, lan osasuna, gizarte babesa, ikerketa eta garapena, hezkuntza eta prestakuntza.
|
|
|
Langabezia asegurua kobratzeko, eskatzaileak gutxienez 360 egun kotizatu dizkio Gizarte Segurantzari, jarraian edo ez, azken sei urteetan. Lana beren borondatez utzi dutenek ezin izanen dute langabezian egon, non eta ez dagoen justifikatutako arrazoirik
|
lan
baldintzetan aldaketak egiteko, soldatak atzeratzeko edo enpresaburuaren ez betetze larriak egiteko. Pertsona batek gehienez ere bi urteko prestazioa jaso dezake, langabeziagatik Gizarte Segurantzako kotizazio aldia sei urtetik gorakoa izan arren.
|
|
|
Unibe rtsitate publikoen finantzazio sistema zuzengabea da oso. Unibertsitate ikasketak dituzten langileen soldatak garaiagoak dira beste langileen soldatak baino, etabe ren
|
lan
baldintzak ere hobeak dira. Izatez, unibertsitateko ikasketek bizitza osorako onurak ekartzen dizkiete ikasketak gainditzen dituzten ikasleei.
|
|
|
Hau da, gaztea da gehienbat eta jarrera positiboa du oro har, baina oso
|
lan
baldintza eskasetan aritzen da, hainbat eta hainbat zailtasun aurkitzen baititu: dela jakintza alor gehienetako euskarazko tradizio falta, dela irakasgai desberdinak aldi berean azaldu beharra, zein eskolen prestaketan ordu asko eman beharra, edo tesia egiteko (eta, beraz, norberaren promoziorako) denbora eskasia, eta beste.
|
|
2003
|
|
|
Sindikatuen iritziz,
|
lan
baldintza prekario horiek dira, besteak beste, lanpostuetan egunero gertatzen diren laneko istripuen iturri, eta oso bereziki eraikuntzako sektorean gertatzen direnen sorburu
|
|
|
Hari mataza horretan, diote sindikatuek, enpresek uko egin nahi diote hitzarmen kolektiboetan izenpetu zituzten akordioak betetzeari, eta lan horretan lagun nahi dute administrazioa: hark gehituko dizkie mozkinak, profesionalak urritzeko eta
|
lan
baldintzak okertzeko bidea garbituz.
|
|
|
«(...) Dantzari batek aurki ditzakeen
|
lan
baldintzak oso kaskarrak dira. Euskal Herrian behintzat, ez baitago dantza profesionala egiteko kulturarik.
|
|
|
Horregatik, normalizaziorako ez ezik, euskara ikastea herritarren eskubidea ere badelako, doakotasunera joko duen beka sistema eskatzen dute. Era berean, irakasleen
|
lan
baldintzak ere kontuan hartu daitezen nahi dute. Euskaltegi homologatuetako irakasleek bete behar dituzten baldintzak Irakaskuntza Pribatuko Lehen Hezkuntzakoek bete behar dituztenen parekoak dira.
|
|
|
Idazleak eta
|
lan
baldintzak
|
|
|
Izan ere, Ramon Irigoyenek «Los clasicos en la empresa. Del curriculo de Cervantes al acoso moral del Cid» liburuan bildu du
|
lan
baldintzen inguruan idazle klasikoek irakats diezaguketen guztia. Cervantes irakurriz curriculum bat idazten ikasi ei daiteke; Fray Luis de Leonek oposaketak gainditzen erakusten omen digu; Cid ek akoso morala jasan ei zuen; eta Julio Cesarrek gidaritza zer zen azaldu zigun lehen aldiz.
|
|
|
Beste ofizioetan bezala, prostituzioan ere pertsona bakoitza mundu bat da. Batzuek
|
lan
baldintza hobeak dituzte, besteek okerragoak, lantoki ezberdinak, bezeroekiko harremanak, soldatak... eta jubilatzeko gutxi gorabeherako adina ere badute; izan ere, 45 urtetik gorako emakumeek ezin dute lanbide honetan aritu, ez bada arrisku gehieneko lanetan. Badute ordea amankomunean zerbait:
|
|
|
Gizarte eredua beste eztabaida bateko gaia da. Edonola ere, zein da sustatu eta defendatu nahi den gizarte eredua, ekonomia herritarren ongizatearen eta haien eskubideen gainetik egoten jarraitzea eta hori betiko horrela izatea helburu duena, ala ekonomia herri honetan bizi direnen zerbitzura egongo den eta enpresari nahiz profesional liberalen zerga iruzurrak, gizon eta emakumeen arteko desberdintasuna,
|
lan
baldintza kaxkarrak, gizarte bazterkeria eta lan ezbeharrak desagerrarazi eta aberastasuna gizalegez banatuko duen gizarte eredua?
|
|
|
Lan baldintza kaxkarrek eta pobreziak emakumezko izena dute. Hain zuzen ere, Euskal Herrian emakumeek pairatzen dituzte
|
lan
baldintza kaxkarrak eta pobrezia. Halaxe frogatzen du Emakundek orain dela gutxi egindako txosten batek.
|
|
|
Egoerak hobera egin dezan, beharrezkoa da administrazioak eta enpresek gauzak aldatzeko ekintza irmoak egitea, baina horretarako sindikatuek presioa egin dute, bestela jai dugu eta. Hori kontuan izanda, itxaropentsu egoteko moduan gaude, euskal gehiengo sindikalak iragarri baitu datorren urteko negoziazio kolektiboan
|
lan
baldintza kaxkarren aurkako borroka izango dela giltzarri. da ELA, LAB eta ESKk beste zenbaitetan egin izan duten bezala oraingoan ere bat egingo dutela 300.000 inguru langileengan eragina izango duen negoziazioa ahalik eta eraginkorrena izan dadin.
|
|
|
Hori apurtu egin behar da, herritar moduan eskubidea daukagu jakiteko zerjaten dugun eta nork ematen duen, zelan eta zer. Baserritar langileen eskubideaaldeztu behar dugu edo
|
lan
baldintzak eta prezioak negoziatzeko ahalmena; zerenune honetan, baldintza sozialak eta ekonomikoak multinazionalek ezartzen baitituzte, lur gabeko baserritarrak eta baserritar langileak ez daukate aukerarik. Horida gure ustez elikadura subiranotasuna, herritarren kontzeptu bat da, ez da bakarrikkontzeptu soberanista edo nazionala, herritarren eskubidea da, batez ere.
|
|
|
Baina, perspektiba globala ahaztu barik, bultza ditzagun batez ere tokian tokiko garapen eredu autozentratuak. Izan ere, gaur egungo eredua kanpora begira eraikia baita, esportaziora eta hedapenera begira, eta horrek lehia,
|
lan
baldintzen prekarizazioaeta enparauak eragiten ditu. Garapen eredu autozentratuek, aldiz, kanpokoaribegiratu beharrean, barrukoari begiratzen diote:
|
|
|
Horiei esker, Kanadako agintari federalek esan ahal izan dute 10 hegazkin istriputik bi tripulazioaren “nekearen” ondorio direla. “Giza akatsaren” eragile nagusietako bat ahalik eta gehien murrizteko, bai AEBetan. esaterako, Europako Batasunak (EB), zeinak aldi berean negoziatzen baitute beren zona transatlantikoan aire trafikoaren kudeaketa komuna, bi merkatuetako
|
lan
baldintzak harmonizatzea erabaki dute, nahiz eta kontinente zaharraren kasuan lanak askoz geldoagoak diren eta sektoreko profesionalak ez dituzten inola ere asebetetzen. Horiek ohartarazten dute “mugan lan egiteko” arriskua dagoela, 13 ordu jarraian, gehienez ere (ordubete luza daiteke), Europako Parlamentuak darabilen proposamenean sartuta.
|
|
|
Bestela esanda, etxebizitza eroslearen ahalegina, ekitaldi hau amaitu baino lehen, bere soldata gordinaren %50ean kokatuko da; kopuru hori %40ra jaitsiko litzateke dagozkion desgrabazio fiskalak kontuan hartuz gero. Analisten iritziz, adierazle horiek “etengabe okertzen” badira, “etxeen eskaria “ahuldu” egingo da, “bereziki
|
lan
baldintza eskasagoak edo diru sarrera ekonomiko txikiagoak dituzten familiena”. Ez da hori etorkizuneko etxebizitza eskaerak mugatu eta prezioen dezelerazioan lagundu dezakeen elementu bakarra.
|
|
|
Bizi eta
|
lan
baldintzak hobetzeko Europako Fundazioak txosten bat argitaratu du, ezgaitasuna duten pertsonen egoerari eta lan merkatuari buruzko gaiak aztertzeko. Dokumentuak adierazten du Espainia dela ezgaitasun larria duten langabetuen tasa handiena duen Europar Batasuneko (EB) herrialdea.
|
|
|
Lan horren arabera, emantzipazio tasa handienak Balearretan eta Katalunian daude, soldata altuagoak dituztelako, eta Valentzian eta Extremaduran, berriz, etxebizitzaren prezio merkearen truke. Madrilen eta Euskal Herrian, ordea,
|
lan
baldintza egokiek ez dute lortzen etxebizitzaren prezio altuari aurre egitea, ez eta Kantabrian, Asturiasen eta Galizian ere, non arazoa lan egoera zaila baita, etxeen prezio apala dela eta. Halaber, FUCIk adierazi du etxebizitzak% 10 garestiagoak direla emakumeentzat, gizonek baino soldata txikiagoak jasotzen baitituzte (2.000 euro gutxiago urtean).
|
|
|
Zinez uste dut beren eskuzabaltasuna txalogarria dela, eta zailtasun guztien aurrean tinko jokatzeak duen meritua azpimarratu behar da. Nolanahi ere, pairatu behar izan dituzten
|
lan
baldintza urriek sektorea markatu egin dute. Baldintza horiek kasu askotan mugikortasun handia ezarri dute eta" beteranoak" euskal kantetan agertzen bazaizkigu ere, sektorearen ezaugarria gehiegizko mugikortasuna da, horrek dituen ondorio latzak kontuan hartuz:
|
|
|
Kalitatezko zerbitzua eskainiko dugula esango dugu EH osoan herritar heldu guztiei euskara ongi, baldintza eta bitarteko duinekin eta azkar ikasteko eskubidea bermatzeko gauza garenean. Bestalde,
|
lan
baldintzen hobekuntza ezin dugu oinarritu orain arteko kontresanean: lan baldintzak hobetzeko matrikula igo behar dugunez ikasleak galduko ditugu, beraz, ikasleak ez galtzeko lan baldintza kaxkarretanaritzera zigorturik egongo gara.
|
|
|
Bestalde, lan baldintzen hobekuntza ezin dugu oinarritu orain arteko kontresanean:
|
lan
baldintzak hobetzeko matrikula igo behar dugunez ikasleak galduko ditugu, beraz, ikasleak ez galtzeko lan baldintza kaxkarretanaritzera zigorturik egongo gara. Irtenbidea administrazioek euskara dohainik ikasteko eskubidea bermatzea da, eta zerbitzu publikoa eskaintzen duten irakasleen lan baldintza duinak ziurtatzea.
|
|
|
Bestalde, lan baldintzen hobekuntza ezin dugu oinarritu orain arteko kontresanean: lan baldintzak hobetzeko matrikula igo behar dugunez ikasleak galduko ditugu, beraz, ikasleak ez galtzeko
|
lan
baldintza kaxkarretanaritzera zigorturik egongo gara. Irtenbidea administrazioek euskara dohainik ikasteko eskubidea bermatzea da, eta zerbitzu publikoa eskaintzen duten irakasleen lan baldintza duinak ziurtatzea.
|
|
|
lan baldintzak hobetzeko matrikula igo behar dugunez ikasleak galduko ditugu, beraz, ikasleak ez galtzeko lan baldintza kaxkarretanaritzera zigorturik egongo gara. Irtenbidea administrazioek euskara dohainik ikasteko eskubidea bermatzea da, eta zerbitzu publikoa eskaintzen duten irakasleen
|
lan
baldintza duinak ziurtatzea. Horixe da modu bakarra kontraesana gainditzeko; bestela, beti izango da HEA bazterreko jarduna.
|
|
|
Euskara ikastea izugarri garestia da, matrikula altuegiak dira eta norberarenhizkuntza ezagutzeagatik ezer ordaindu ez bagenu ere, herritarrak uxatzeko moduko matrikula prezioakeskaintzen ditugu. Dena den, matrikulak, oraindik ere, altuagoak ez badira irakasleek derrigorrez onartu behar dituzten
|
lan
baldintza eskasei esker da. Hori gutxi balitz, ikasi ahal izateko ikaslea merkatari bihurtu behar dugu eta pegatak, kamisetak, kalimotxoak, zozketak eta abar matrikularekin batera jasotzen ditu.
|
|
|
lehengo
|
lan
baldintzak,
|
|
2004
|
|
|
Beraz, emaitzak onak direla esan daiteke. Eta egia da, pixkanaka gure profesioa duintzen ari da,
|
lan
baldintza hobeak lortzen... Baina zer dira 388.018 ikusle »umeak barne, jakina» gizarte oso batentzat?
|
|
|
Langile Autonomoen Araudi Bereziaren (LAAB) erreformak, 2003ko urriaren 10ean Errege Dekretu gisa onartuak, kontingentzia profesionalen estaldura arautzen du, eta gizarte eta ekonomi arloetan hobekuntza batzuk ekarri ditu, langile autonomoen eta besteren kontura dihardutenen
|
lan
baldintzen artean oreka handiagoa lortzeko helburuarekin.
|
|
|
Garai batean, marxismoaren teoriko batzuek aparatu ideologikoen artean kokatzen ziguten hezkuntza erakundeen jomuga. Nolabait ere, lan merkatuaren logikapean eratutako kultura trebakuntza transmititzea zegokion ikastetxeari,
|
lan
baldintza horiek legitimatuko zituzkeen ideologian oratutako gizaki moldea sortzeko. Nazionalismoaren auzian ere, halaber, beste horrenbeste egin duela esan genezake hezkuntzaren zizelak:
|
|
|
Iruritan ere langile behartuen hilketa gehiago egon ziren, baina hilketa hauek, erregistroan ez dira agertzen, (seguruenik pertsona gehiago hilko zituzten baina ezin da jakin). Presoek bertako biztanleekin harremanak zituzten. Hauek,
|
lan
baldintza txarretan aritzen ziren, eta janari gutxi ematen zieten elikatzeko. Horregatik, presoek, ahal zutenean, menditik Frantziara ihes egiten zuten, baina batzuk ez zuten zorte onik izaten.
|
|
|
Enpresa kapitalistetan langileen eta enpresarenarteko harremanen muina diren gaiak. Azken finean,
|
lan
baldintzak osatzen dituzten gai horietan, ez dago zuzendarien eta operarioen arteko berdintasunezko botere banaketarik, lehenengoek metatzen baitute kudeaketa operatiboaren gainekojakintza, konpetentziak eta informazioa.
|
|
|
Eredua osotzeko, lanaren antolakuntzari dagokion bektorea gehitzea beharrezkoa dugu. Faktore horiek, hainbat mailatako langileen harremanak determinatzen dituzte lanaren banaketa funtzionalaren bidez, eta maila horietako bakoitzeko
|
lan
baldintzak ere bai. Ondorioz, inplikazio kooperatiboaren eredua baldintzatzera ere iristen da, kualifikazioa, motibazioa, kohesioa eta gatazka bezalakoalderdietan.
|
|
|
Erritmo nekagarri etaestresagarria, depresioa, histeria, tendinitisa edo antzeko gaixotasunak dira ondorioak. Laburtuz,
|
lan
baldintzen okertze nabarmena eta lanaren deshumanizazioa.
|
|
|
Adibide nabarmen bat Denboren Neurketa Metodoa Coprecikooperatiban ezarri zenekoa izan daiteke, langileen eta Kontseilu Sozialaren kontrako iritziaz egin baitzen. Kasu horrek, sozietate anonimoetako langileek nekezonartuko lituzketen
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketak (lan erritmoaren bizkortzea, mugikortasun funtzionala, egutegi mugikortasuna, behin behineko kontratazioaren gehiegizko erabilera...) mugatzeko eta arautzeko bitarteko demokratikoen gabeziak agerian utzi zituen.
|
|
|
1 Egiteko zatikatuen errepikapenean oinarrituriko ohiko lana, batzuetanmuntaketa katearen inguruan antolatzen dena?, eta lan erritmoa bizkortzeko joera konstantea ez datoz bat esperientzia kooperatiboa inspiratzenduen lana humanitzatzearen printzipioarekin. Lanaren esanahia gutxiagotzenduelako, langilearen autonomia, ardura eta autoestimua murrizten dituelako,
|
lan
baldintzen kalitatea txarragotzen duelako eta hobari sozial ahula eskaintzen duelako.
|
|
|
Bestalde, enpresa kudeaketarako ezagupenen eskuratzeak zuzendarienboterea handiagotzen du, ez zenbait
|
lan
baldintza inposatzerakoan bakarrik, baizik eta baita kooperatibaren norabide estrategikoa markatzerakoan edoeuren funtzioen balioa gehitzerakoan ere. Botere banaketan datzan erlaziokontraesankor horren adiezgarririk grafikoenak, zuzendaritzek bultzaturikoerretribuzio eskala zabaltzeko saiakerak eta Batzar Orokorretan jasotzendituzten errefusak izan daitezke.
|
|
|
Laburbilduz, aurreko atalean bazkideek
|
lan
baldintzen zehaztapenean zailtasun egiturazkoak aipatu baditugu (Kontseilu Sozialen ahultasunak eta bazkideen parte hartzea dimentsio laboralean artikulatuko lukeenarkitekturaren gabezia, hain zuzen), orain lan banaketa tayloristak zailtasunhoriek indartzen dituela eta kudeaketan parte hartzearen esparrua hedatzendituztela gehitu beharrean gaude. Arrazoia:
|
|
|
Kanpo merkatukoarriskuetatik babestuta dago eta langileen erabilpen eta promozio ilarak erregulatzen dituen mugikortasun espazioa da. Gehienetan barne merkatu horiek segmentuperiferiko bat izan ohi dute osagarri, zeinetan okupazioa/ langabezia errotazio altuak, soldata baxuagoak, autonomia urriagoak eta
|
lan
baldintza eskasagoek ezaugarritzenduten enplegua. Segmentu periferiko horrek ekoizpenaren bilakaera ziklikoak xurgatzen ditu.
|
|
|
Europako Batasunetik kanpo aukeratutako herrialdeak% 80a baino gehiago dira, gehienak industrializaziobidean daudenak. Ezaguna denez, herrialde horietako
|
lan
baldintzek ekoizpen kostuen txikitze izugarriak dakartzate.
|
|
|
– Atzerriko ezarpenetan, demokrazia industrialaren ikuspegitik lana kapitalaharremanaren esparruan egon daitezkeen elementu bereizgarriei erreparatuz, lehenengo eta behin, azpimarratu behar dugu MCC ren filialetako lanerregimena eta
|
lan
baldintzak Etxe Nagusiaren izaerak baino gehiago, kokaturik dauden herrialdeen ezaugarriek baldintzatzen dituztela. Bi erreferentzia nagusi daude:
|
|
|
Ildo horretatik ere, nazioarteko politikaren gaineko behatokiaksortzea aukera bat izan daiteke. Batik bat, kanpo ezarpenetakolangileen lan erregimen eta
|
lan
baldintzen inguruko informazioa jasotzeko eta zabaltzeko.
|
|
|
Gure iritziz, enpresa transnazionalen gaineko egungo jokabidekodeen azterketak, nazioartekotze politiken marko bezala interpretaturik, informazio erabilgarria eskain diezaieke atzerriko filialen sorkuntzan eta kudeaketanesperientzia gutxi duten eta filialekiko politika sozioekonomiko aurrerakoia bultzatu nahiko luketen enpresa taldeei. Kode horretan, Etxe Nagusiak filialarekinhainbat esparrutan izan dezakeen jokabideari buruzko irizpideak aurki daitezke, hala nola, oinarrizko
|
lan
baldintzak, enplegua eta heziketa, jabegoa eta kontrola, informazioa zabaltzea, transferentzia prezioak, zergak, teknologia transferentziaeta gobernuekiko harremanak23.
|
|
|
Euskal Herriko ikuspuntutik, hemengo ekonomia soziala globalizazioak daraman metaketaren aldeko prozesuan kokatu genuke: ...ektronikaren iraultzak dakartzan teknologia berriek ezarritako lan antolaketaren eraldaketan, enpresa eta kudeaketa sistema berrian; bioteknologiakzabaldutako ezagutza espazioetan eta ekoizpen sektore berrietan; produkzio lekualdaketak ugaritzeko unean; enpresa handiak ez ezik, enpresa ertainak ere nazioarteratze prozesuan murgildurik dauden unean; mundu mailako soldaten arteko ezberdintasunak eta
|
lan
baldintzen arteko ezberdintasunak, edozein lekutan kokaturik dagoen edozein enpresaren iraunkortasunerako erabiltzen den unean; aktibofinantzarioen sal-erosketak ugarituz, kapital finantzarioa eta espekulatiboa jaun etajabe den unean, eta horrek enpresak eta gizarteak desorekatzen dituen unean.
|
|
|
Adrian Zelaia Ulibarriren ustez, gaur egungo sindikatuek, autoeraketarenaurrean, jarrera kontraesanezkoa agertzen dute: langileen promozioa ulertu etababesten dute, hau da, langileen
|
lan
baldintza egokiak bermatzen dituzte. Hala ere, sindikatuen ustez, langileen promozioa (bizi baldintzen hobekuntza) ez da kooperatiben bidez ahalbideratuko:
|
|
|
Asma arazoak gero eta handiagoak dira, neurri handi batean,
|
lan
baldintzen ondorioz. Hala dio Alergologia eta Immunologia Klinikoko Espainiako Elkarteak (SEAIC) egindako txosten batek, zeinak frogatzen baitu bronkioetako asma kasuen %10 eta %20 artean lan ingurunean sortzen direla.
|
|
|
Orain arte, 2000/ 79/ EE Zuzentarauaren arabera, urteko 900 ordutan ezarri zen. Gobernuak Espainiako legeriara egokitu berri du otsailaren 20an onartutako errege dekretu baten bidez. Hala ere, Bruselako agintarien erabakiak ere badu bere hutsunea, sektore horretako
|
lan
baldintzak arautzen dituen araudi bateraturik ez dagoelako “egonezina” agertu baitute. Hala ikusten dute sektoreko kolektibo profesionalek, beldur baitira Europako Estatuei araudi komunari “salbuespenak” emateko edo “aldaketak” egiteko emango zaien ahalmenak “presazko edo iraupen mugatuko ezusteko operatiboak” izanez gero aireko segurtasuna arriskuan jarri edo merkatuan “distortsioak” sor ditzakeela.
|
|
|
Ez dira nahasi behar, ordea, industria eta etxea. Lehenengoan, materia organiko gehiago egon ohi da, instalazio eta
|
lan
baldintza oso desberdinez gain. Faktore diferentzial horrek behartzen du garbiketa eta desinfekzio mekanismo eraginkorrak diseinatzera.
|
|
|
Sindikatuek salatzen dute eraikuntzako enpresek azken urteetan izan dituzten irabaziak izugarriak izan direla, baina hori ez dela inola ere nabaritu langileen
|
lan
baldintzetan, are gehiago, ADEGIk langileen baldintzak gehiago kaxkartu nahi dituela.
|
|
|
Ikasleen eskubideak eta protagonismoa indartu behar ditu egunerokoan. Kalitatezko unibertsitateak langile guztien
|
lan
baldintza duinetan izan behar du oinarria, eta horretarako irakasle ez egonkorren egoera lan kontratu iraunkorrekin konpondu eta soldata diskriminazioa gainditzea funtsez koak dira. Horretarako dugu eskua zabalik.
|