|
2010
|
|
|
Herritar askoren gogo gogoan zen Txomin Agirre. Baina
|
hura
idazle handi goi mailakotzat zuten. Augustin herritik hurbilago ikusten zuten:
|
|
|
Oraingoan, behin betiko. Dena dela, Gasteizko urte
|
hura
ongi etorri zitzaion, kultura erakunde interesgarria eta haren buru zen pertsona ezagutzeko zoria izan baitzuen: –Kardaberaz Bazkuna?
|
|
|
Jaungoiko Zale Bazkunak Jaungoiko Zale aldizkaria argitaratzen zuen eta garai hartan, euskal gaien inguruan astekari bat plazaratu nahian zebiltzan. 16 urteko gazte harengan jarri zituzten begiak
|
hura
antolatzeko. Augustinek baietz, baina berriro ere gaixoaldiak jota, etxera itzuli behar.
|
|
|
zergatik bera bai eta ni ez? Besteen jukutriaz jabetuz, nolabait sentimendu negatibo edo dena delako
|
hura
gainditzea lortu nuen.
|
|
|
Nire prestakuntza ez zen izan, honetaz, zer galdetuko ote zidaten asmatzen saiatu eta ondoren nik zer erantzungo irudikatu e.a. Inola ere ez, alferrikako ahalegina iruditzen baitzitzaidan nondik jo zezaketen imajinatzen aritzea guztiz, misteriotsua? baitzen niretzat egoera
|
hura
eta egozten zitzaizkidan karguak! Otartekoak eta ekarri zuten guztia gogotik jan nuen, elikagaien bidez ere indarra hartu nahian edo.
|
|
|
argitu nahian. Lehenengoaz gure artean inoiz ez zela holako inor izan esan nien behin eta berriz zenbait azalpen emanez, eta bigarrenaz neuk ez nuela
|
hura
argitzerik, baina herritarrek emandako dirua zela garbi utzi nien. Une batean, eta zenbait ahots ezberdin tartekatu zirelarik?
|
|
|
Egia esan, kezkak ez zuen luzaro iraun nire baitan, ez bainuen epailea aurrean egoteke deklarazioak egitearen komenentzia ikusten; alderantziz baizik. Horrela amaitu zen Golgota
|
hura
.
|
|
|
+ Larunbat arratsalde
|
hura
harrigarri egin zitzaidan, mugimendu gutxi eta isiltasun handia nagusitu baitzen inguru osoaz berandu arte. Burutik hauxe pasatu zitzaidan:
|
|
|
Eta ondoren itaun bat egin ote nezakeen esan nion epaileari, nire deklarazioak egiteko eskubideari uko egiteko arrazoia azaldu nahi nuen eta. Baietz ihardetsi zidan,
|
hura
ere grabaturik geratuko zela. Eta horrela adierazi nion, gutxi gora bera:. Nire abokatua aurrean ez dudala ez dut deklaraziorik egin nahi, zurekin ez baitut inolako konfiantzarik:
|
|
|
Hurrengo minutuetan argi handia piztu zitzaidan barruan: bidegabekeriazko egoera
|
hura
ezin nuen isilik pasatzen utzi! Beste inork ez zuen gu pasatako 5 eguneko infernutik pasa behar, ez eta egun bakar bat ere!
|
|
|
Beste inork ez zuen gu pasatako 5 eguneko infernutik pasa behar, ez eta egun bakar bat ere! Legeak babestutako jokabide bidegabe perbertso
|
hura
, gizakiak suntsitu eta umiliatu besterik egin nahi ez dituen jokabide hura, giza eskubide oinarrikoak urratzen dituen jokabidea (sistema polizial juridikoa) salatu eta gaitzetsi beharra sentitu dut kontzientzia eragozle bihurtuz. Erabakia tinko eta irmoa da, poz izugarria ekarri didana, bihotza bor borka jarri didana.
|
|
|
Beste inork ez zuen gu pasatako 5 eguneko infernutik pasa behar, ez eta egun bakar bat ere! Legeak babestutako jokabide bidegabe perbertso hura, gizakiak suntsitu eta umiliatu besterik egin nahi ez dituen jokabide
|
hura
, giza eskubide oinarrikoak urratzen dituen jokabidea (sistema polizial juridikoa) salatu eta gaitzetsi beharra sentitu dut kontzientzia eragozle bihurtuz. Erabakia tinko eta irmoa da, poz izugarria ekarri didana, bihotza bor borka jarri didana.
|
|
|
Gosari beroa ekarri didate eta gustura hartu dut kroissana eta guzti. Poliki poliki kalabozo inguru
|
hura
jendez betetzen hasi da, euskaldunak ere tartean (euskarazko oihuak, hitzak e.a. entzun zitezkeen-eta). Bat batean Pablo sartu dute nire ziegara, Epaitegira bere burua defenditzera etorria.
|
|
|
Ihourk etzian erranen ezpeitzian üdüri, gogatüren niala maitia jagoiti.Mintzo nintzeiron bethi ahalaz uneski, Ene erranen gati
|
hura
ezin konberti.
|
|
|
Enükian sinhetsi, ezpeitzin üdüri, Gogatüren niala maitia jagoiti; Mintzatzen nintzirozün ahalaz eijerki; Ene errana gatik
|
hura
ezin kumberti.
|
|
|
Ardi gazte honek egin duen ume jaio berria, ordea, axuriada. Axuria, ezinbestean, antxuabaino gazteagoa da, hau gaztea delako eta
|
hura
, ordea, umea.
|
|
|
Bereziki interesgarria izan zen, laburra izan arren, Karmele Artetxe andereak emaniko hitzaldia, euskal lerroaren historiaren ingurukoa, berriki aurkeztu duen doktoretza tesian oinarritua. Hitzaldi horrek ederki argitu zuen garai hartako testuingurua, indar eginez ekimen
|
hura
bideratu zuten aitzindarien aipamenean. Eta ekitaldi akademikoaren azken erremate modura, omenezko oroigarria banatu zitzaien duela hogeita hamar urteko ekimen haren bultzatzaileei.
|
|
|
Kurba ireki bat da espirala, etengabe erradioa handitzen zaiona, eta beraz, bira bakoitzean hedadura handiagoa hartzen duena. Horrela irudikatu nahi izan da, duela 30 urte hasi zen experientzia txiki
|
hura
denboran zehar hedatuz eta hedatuz joan dela, eta are gehiago hedatuko dela etorkizunean, infinitutik harago. Espiral horretan zuhaitzak lerro ebolutibo baten arabera daude ordenatuta, zaharrenetik (Ginkgophyta) hasi eta ebolutiboki berriena den eukotiledoneo batekin amaitzeko.
|
|
|
Abegi ezin hobea egingo diegu gure Arboretumeko lur gozoan. Eta horrekin sinbolizatzen dugu, halaber, gure unibertsitatearen goiburuko lema den Iparragirreren esaldi
|
hura
: Eman da zabal zazu munduan frutua.
|
|
|
Edozelan ere, doktore berri izendatzen zuten euskaldun apalak bazekien, sentitzen zuen? omen
|
hura
konpartitzekoa zena:
|
|
|
Eta joera zeukan atzamar erdikin hori sudurrera hurreratzekoa. Ikasleon zurrumurruak
|
hura
sudurrera gerturatzean. Bazirudien sudur zulotik arimako zolaraino sartzen zuela.
|
|
|
Hasieratik bete betean asmatu dau Basarrik. Aitzoleknahi zukeen bertsolari eredugarri
|
hura
begien aurrean zeukan:
|
|
|
Edozelan ere, Amets gazteak lorturiko ohorezko postu hori ezaguna zen lehendik Iparraldeko bertsolarientzat. Izan ere, 1967 urteko txapelketan Xalbador handiak, txistualdi historiko
|
hura
entzun eta gero, kemena izan zuen Uztapiderekin lehiatzeko azken saio erabakigarrian, ezin izan zuen irabazi baina. 1935eko txapelketara jotzen badugu, beste txapeldunorde ipartar bat dugula ikusiko dugu:
|
|
|
Nik Matxin hori ezagutu dut arras gazte nintzelarik Etxerat jina hamalaueko gerla
|
hura
finiturik Jaun horri beha egoiten ginen hor guziak xoraturik Haren orduko omore onak segur etzuen parerik22.
|
|
|
Beraz, intelektualismo moralaren aldekoak bagara, ondorioztatzen da Kanten ikerketatik ezen denok garela gaiztoak, maila berean ez izan arren. Eta ez dagoela irtenbiderik, inperativo kategoriko
|
hura
, Jainkorik ez badago, zer da?. Irtenbidea?.
|
|
|
Jesus da nagusi eztabaidaezina. Ebangelioetan eman zaigu Haren hizpidea oso modu fragmentarioan, eta ni ibili izan naiz egiazko hizpide haren bila, baina nahasia atera izan zait hizpide miragarri
|
hura
imitatzeko ahaleginetan ibili naizelarik, nirea falaziazkoa da usualki, eta kontrastea Haren hizpidearekin handia da, ahoa zabalik niri, berba egin izan dudalarik, ez zait inor geratu, ezta geratzen ere.
|
|
|
Desolazioetan ez dut sentitzen hemen, nirekin dagoenik, abandonatua sentitzen naiz, baina hala ere, halako kasuetan, baditut ebangelariak, hari buruz lekukotasuna eman zutenak, eta oraingoan signoei erreparatuz lortzen dut erdi aroan hainbeste erabilitako metafisika zaharkitua, gaizki zimentatua, bere posibilitate erreala teorizatzea. Gaixo dagoen metafisika kristau
|
hura
osatu egiten dut materialismotik hasiz nire ikerketak.
|
|
|
Santanderren abuztuaren 13an fraideek utzi egin behar izan zuten komentua. An. Ruperto atxilotu eta Neila jaunaren Komisariara eraman zuten;
|
hura
desagertu zen eta geroztik ez da haren berririk jakin. A. Atanasio Aginagalderi gauza bera gertatu zitzaion5; A. Melkiades Basagoitia eta A. Simeon Ercilla fusilatuak izan ziren.
|
|
|
A. Ezekiel, kanporantz honen aldeko agertu arren, errezeloz eta urruntasunez hartu zuen: ez zuen bisitatu Agenen Veneziako Kapitulu Jeneraleko joan etorriko bidaian (1937ko apirila); ez zen joan
|
hura
ikustera Frantziako erbestetik itzulita bizi izan zen berrogeita hamar egunetan, eta 1938ko irailaren 13an Corellan hil zenean, inolako arrazoirik gabe, aitzakiak atera zituen Nafarroako San Joakim Probintziak eman duen gizonik handienaren hileta elizkizunera ez joateko.
|
|
|
Gaur egun Kapitulu hartako partaide guztiak hilak dira. Kasu
|
hura
argitzeko, A. Lino Akesolorengana jo zuten; izan ere, Karmeldarren Probintzia ongi ezagutzen zuena, buru eta oroimen argikoa zen. Isilean gordetzeko zina Bizkaiko Gobernu Zibilak Kapitulura bidalitako ohar bati buruzkoa zen.
|
|
|
Une hartan behin behineko nagusia zelako, berak jaso zuen Bizkaiko Gobernu Zibilaren oharra eta Markinara helarazi, han baitzegoen Kapitulua bildurik. Hainbat urte geroago, fraide
|
hura
hil zenean, A. Linok gai honi buruzko paper bat aurkitu zuen? 13.
|
|
|
San Joakim izena santu honi Iruñeko Karmeldar Oinutsetan zioten debozio gartsuagatik izan zitekeen,
|
hura
baitzen Probintzia berriko komenturik zaharrena.
|
|
2011
|
|
|
Artikulu hau ikerketa egitasmo zabalago baten parte da. 2006tik, Markinan eta Xemeinen Gerra Zibilean gertatu zena berreraikitzen eta aztertzen ari naiz, garai
|
hura
bizi izan zutenen zein frankisten errepresioa jasan zutenen seme alaben eta ahaideen testigantzak bilduz.
|
|
|
3Tradizionalistak karlisten ondorengoak dira, eta askotan batzuk eta besteak nahastu egiten dira. Garai
|
hura
bizi izan zuten markinarrek eta xemeindarrek ere karlista edo errekete hitza erabiltzen dute tradizionalistak izan zirenei buruz hitz egiteko.
|
|
|
Heiagora marraskaz ama maite
|
hura
: Othoi, ene alaba, emadan denbora!
|
|
|
Heyagora marraskas ama maite
|
hura
/ Othoi ene alaba emadan denbora/ Contricionia bederen ez dinat cobera/ Ez baitu permetitu haren eguitera
|
|
|
Haren izaeraren ezaugarrietariko batzuk, apaltasuna eta egiazaletasuna ziren. Horretan Avilako Teresaren esaera
|
hura
egia bilakatuko dira haren izaeran: apaltasuna egiaz aritzea da.
|
|
|
Argitalpen hau Bizkaiko Aldundiak emandako omenaldiaren ondorio bat izan zen. Eta
|
hura
hilda gero hirugarren liburukia agertu zen (1992).
|
|
|
Horrexegatik erabaki zuten Euskaltzaindiak, Dimako Udalak eta KARMEL aldizkariak,
|
hura
omentzea, haren jaiotzaren ehungarrenean. Gurekin ez dago jada aita Lino Akesolo, ondo gogoan baitugu haren Karmeloko hileta elizkizuna.
|
|
|
Praube
|
hura
izan da zazpi erresumetan; Egun oroz meza entzun bi milla elizetan; Barkoxen bezala apezek ez tratatu izan?.
|
|
|
aldizkarian: lehenengoan (1968)
|
hura
, pertsona gisa eta haren Plauto Bascongado aztertzen ditu: Frai Bartolomek Lazkaon profesa egin zuelako berria zalantzan jartzen du; Iruñean eta Tuteran ikasi zuela ere askoz hobeki aztertu beharrekoa dela dio, eta ondoren berak lortutako haren bizitzako argibideak ematen ditu:
|
|
|
Joseba Andoni Lakarra, Jon Kortazar, Joan Mari Lekuona eta Jose Mari Vélez de Mendizábal, atarikoa E. Knörr ena izanik. Aurretik Gabriel Arestik, haren lanari zeharo ederretsita, ahaleginak egin zituen teatrogile
|
hura
euskaldungoaren plazara behin betiko ateratzen. Azkuek egin zuen lehen argitaraldiaren ondoren, berau izan zen bigarren eta hirugarrenak prestatu zituena.
|
|
|
Guretzat, berandu samar zenez, itzulerako bideari ekin genion. Lehen Eüskara Egün
|
hura
ederra eta ongi antolatua bazen ere, ez zen nik itxaro nuen bezain biribila izan. Alabaina, lehen egunaren ondotik, gehiago etorriko dira, eta ardo onarekin gertatzen den bezala, urteekin ontzen joanen delakoan nago.
|
|
|
Agian beste modu batera ere esan genezake, gure amamak esaten zuen moduan: , zer jan
|
hura
izan?. Hizkuntza ez delako soilik adierazpide, komunikatzeko tresna edo lanabes.
|
|
|
Eta presbiteriokoak ere hiru izan ezik gatikarrak. Handik hiletara, ni han ez nengoela, jakin nuen gizon
|
hura
Ajuriagerra zela eta parrokoari gutun bat idatzi ziola zorionak ematen. Sonatua izan zen ekintza hori.
|
|
|
Bidean euria zen nagusi, Lapurdiko itsas hegian zaparrada handiak genituen, Baxenabarren sartzean, eurizko oihal trinko batek bazterrak bustitzen zituela ikusi ahal izan genuen. Donapaleutik gora abiatuta euriak barra barra jarraitzen zuen, Oxkaxeko lepotik barna gindoazela lantzerrak eta lainoak hango paisaia ezkutatzen zuten?, ez zirudien Larrainen jokatu behar zuten pastoralaren lehen emanaldi
|
hura
burutu ahal izanen zutenik.
|
|
|
Hegoaldeko abertzale suhar batzuek, pastoralaren bezperan, Frantziako ikurrinaren koloreak irudikatzen zutelakoan, oihal urdina ebatsi zuten eta haren tokian oihal berde bat ezarri. Hurrengo goizean, Junes Casenave jende aurrean azalpenak ematen aritu zen, koloreen funtzioa adieraziz, baina alferrik, oihal urdina ez baitzen agertu, eta pastoral
|
hura
oihal berdeaz jokatu behar izan zuten. Larraineko hau izan da, nik dakidala, oihal berdeaz jokatu den bigarren pastorala, baina oraingoan, larraintarrek horrela erabakita.
|
|
|
Bai euskarari, Batasuna, Itziarren semea, Lepoan hartu, Txikia, Euskal Herria jaiki hadi, Irabazi dugu? ikusten eta entzuten ari ginenok pastoralaren parte ginela sentitu genuen, eta horrela,, kantatu edota txistu egin genuen inoiz baino gehiago, historia
|
hura
gurea ere baita, gure baitan hezurretaraino sarturik baitaramagu berrogeita hamar urtetik gorako euskaldunok. Horrela, oroitzapenak eta bizierak gure baitan pilatzen eta txirikordatzen zitzaizkigula sumatu genuen.
|
|
2012
|
|
|
liburua, Jagon Saileko Corpus Batzorde honek mamitu eta ondua (Corpus Batzordea, 2008). Haren harian, eta
|
hura
bultzatu zuen egitasmoaren baitan, dator oraingo. Hitz ordena. Erabilera estrategikoa?
|
|
|
Behin, pertsona batekin nengoela, hura ezagutu berritan, Jaunak jakinarazi nahi izan zidan ez zitzaizkidala komeni halako adiskidetasunak, abisua eta argia eman nahi izan zizkidan itsumen handi hartan: irudiz Kristo agertu zitzaidan aurrean aurpegi oso serioaz,
|
hura
zein mingarri zitzaion aditzera emanez. Arimaren begiekin ikusi nuen gorputzarenekin baino argiago, eta hain grabaturik gelditu zitzaidan, non, hogeita sei urtetik gora dira harrezkero eta, aurrean dudala baitirudi (7 kap. 6).
|
|
|
Behin, pertsona batekin nengoela,
|
hura
ezagutu berritan, Jaunak jakinarazi nahi izan zidan ez zitzaizkidala komeni halako adiskidetasunak, abisua eta argia eman nahi izan zizkidan itsumen handi hartan: irudiz Kristo agertu zitzaidan aurrean aurpegi oso serioaz, hura zein mingarri zitzaion aditzera emanez.
|
|
|
Iragan denboretako soinulariarekin egin nuen bart amets, istorio zahar
|
hura
gogora ekarriz.
|
|
|
intelekto agentea lana dela, baina, lanaren kultura nondik datorkigu?, hain zuzen ere, Errebelazioaren Historiatik, Jainkoaren agindua da, hasierako liburuan zigorra, gero, gaur egun, bihurtu da baita eskubide ere. Eta Errebelazioaren historia da Testamendu Zaharra, Testamendu Berria eta Elizaren Historia ere (hor ditugu Opus Deikoak, lana konsideratzen dutenak otoitza ere), eta mediebotik badatorkigu esaera
|
hura
:, ora et labora?. Eta hola, zeren ni ez naiz espertoa asunto horietan.
|
|
|
Larreako Jaunak karmeldarrei gonbidapena egin zien Etxanoko udalerrian zeukan jauregi ondoko San Juan Bataiatzailearen kaperaren ardura izan zezaten. Elizatxo
|
hura
Amorebietako elizatik eta Zornotzako plazatik legoa laurdeneko distantzian zegoen kokatuta.
|
|
|
Aizkolari begitartea zeukan (hazpegi luze eta kubistekin), hori besterik ez zen, baina askok edo batzuek begitarte hari arraro eta ez ohizko irizten zioten. Ia delitutzat jo zuten begitarte
|
hura
edo bukaezinezko desbideraketatzat eta, gauzak horrela, handik aurrera inoiz ez zioten barkatu aizkolaritasuna. Gizon Txikia ez bezala, Gizon Itsusia konplexuz beteta zegoen.
|
|
|
Pertsianak muturren aitzinean ere askotan itxi zizkioten (lekuetara beti belu heltzeko joera izaten baitzuen). Baina, bestaldetik, jakin bazekien bera etxetik ateratzen zenean, argia argiagoa zela edota ekaitzen osteko ostarteak erabatekoagoak izaten zirela.Eta egun
|
hura
horrelakoxea izan zen.
|
|
|
Misisipi izaeraz barnekoia zenez, antzeko moduan zeuden hiru katuri bafadak baino gehiago aharrausi nagitsuak ziruditen hiru aire ahokada jaurtiki ondoren, kristalezko mahaitxora egin zuen jauzi eta han zeuden arrosa eta mitxoleta batzuen artean aienatu zen, baina ez zen isildu, handik miau luzeak igorri baitzituen, boxer baten zaunkekin nahastu zirenak. Itziar Oizek gurutzaketa
|
hura
ustiatuz, boxerraren zaunken eta Misisipiren miauen zenbait akats ortografiko apuntatu zituen koaderno gorrixkan eta jarraian, ondoko Yorkshire terrierrarentzat zeuden txirbil nutritiboetatik bizpahiru hartu zituen (ohituta zegoen horrelako gauzak egitera, batez ere detektibe aroan Ezdeus txakurra eduki zuenetik). Dena dela, Yorkshire terrierraren jabeak harriduraz begiratu bazuen ere, ez zion errietarik egin.
|
|
|
Dena dela, gerraren ondorioak oso larriak izan ziren bi herriotan. 1936ko uztailetik 1939ra, gauza mingarri eta beldurgarri asko gertatu ziren, eta horrek eragin izugarria izan zuen garai
|
hura
bizi izan zutenengan, baita hauen ondorengoengan ere.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, noizean behin, ia ia nahi gabe, gerrako eta gerraosteko pasadizoak azaleratzen ziren familia elkartzen zenean, eta sumatzen nuen garai
|
hura
apartekoa izan zela etxekoentzat, eta, oro har, markinarrentzat eta xemeindarrentzat. Markinako Fronteari buruzko oroimenak, hildakoen izenak edo bonbardaketen esperientziak bizirik igartzen nituen nire inguruko zaharrenen artean.
|
|
|
Helduaroan, Markina Xemeingo biztanleengan gerrak izan zuen eraginari buruz gehiago jakiteko gogoa piztu zitzaidan, baina garai
|
hura
bizi izan zuten inguruko pertsona gehienak hilda zeuden, eta liburuen bidez gehiago jakitea zaila zen; besteak beste, Gerra Zibilean gure herrian gertatu zenari buruz gutxi zegoelako idatzita.
|
|
|
Fusilatutako pertsona baten izena, hiruzpalau anekdota eta zenbait herritarrek kartzelan, kontzentrazio esparruetan edo ihesean bizitako dramak ezagutzen nituen; baina gertatu zenaren historia osotua falta nuen. Bestalde, denbora aurrera zihoan heinean, markinarrengandik eta xemeindarrengandik informazioa lortzea gero eta zailagoa zela ohartzen nintzen, gertaera
|
hura
bizi izan zuten belaunaldiak desagertzen ari zirelako. Berba gutxirekin esateko, Gerra Zibila gure memoria historikotik betirako desagertzeko arriskua zegoela ikusten nuen; horrenbeste markatu gaituen garaia betirako ahaztekoa.
|
|
|
Markinarrek eta xemeindarrek oso gertutik bizi izan zuten gerra, baina agintari frankistekiko beldurrak, galtzaile izatearen lotsak, momentu mingarri guztiak bizkor ahanzteko gogoak, edota seme alabei frustrazioa eta amorrua ekidin nahiak belaunaldien arteko transmisioa oztopatu zuten. Gainera, garai
|
hura
bizi izan zuten ia denak hilda daude, eta bizirik gelditzen direnak gazteegiak ziren 1936an eta 1937an, jazoera guztiak behar bezala gogoratzeko. Horrez gain, Gerra Zibilak Markinan eta Xemeinen izan zuen eraginari buruzko lekukotasunik ia ez da bildu 75 urte hauetan, eta, beraz, gai honen inguruan gutxi dago aztertuta edota idatzita.
|
|
|
Haren jaiotzaren mendeurrena dugun honetan, ezin, bada, jaramonik egin gabe eta mutu geratu
|
hura
ezagutu genuenok eta batez ere hark maite zuen aldizkari honetan geure apurra eman nahirik ari garenok. Esker onarekin batera, Karmelen omenaldi antzeko bat izatea nahiko nuke idazlan xume hau.
|
|
|
Bera bizi izan zen Filipinetako herrialde
|
hura
bihotzean sartu zitzaion. –Rizal' en aberri laztana?,. Nire biotzean zagoz esker oneko biotzaz/ Filipinas eder!?
|
|
|
1934ko Gabon aurrean etxeratu zen. Ez zekien ongi itzulera
|
hura
behin betikoa izango zen, ala, etxe aldean oporraldia igaro ondoren, berriro itsasoa zeharkatuko zuen. Duda mudatan zebilen zer egingo.
|
|
|
Arteagako olerkariaz zituen hainbat oroitzapen agertu zizkigun A. Santi Onaindiak
|
hura
hil berri zela Karmel aldizkari honetan (1991). –Gomutaki tantak?
|
|
|
Hori dela eta, 1945 urtean toberak galarazi zituzten. Beraz, garbi esan dezakegu Irisarrik 1937an jokatu zuen tobera ospetsu
|
hura
izan zela molde zaharrari loturiko azkena.
|
|
|
Jakin badakigu 1928ko toberan koblakariak Eiheralarreko Larramendi eta Luhusoko Larralde izan zirela, eta 1937koan berriki zendua zen Larramendiren semea eta Larralde. Henri Haran irisartarrak 89 urte ditu egun, eta azken tobera
|
hura
jokatu zenean 14 urte zituen. Muttikoa zenez, ez zioten utzi parte hartzen baina, hala eta guztiz ere, gogoan du toberako gaietako bat, emaztea egurtzen zuen gizon baten ingurukoa zela.
|
|
|
Kanpoko giroarekin ez zuela bat etorri behar adieraziz edo, zazpi nota solte jo zizkidan, airean zazpi uso dantza eginaraziz eta gero bakar bat, uhinik moldatuena izan zena. Ez gatz ez berakatz izanda ere, berak ere zer sinatua bazeukala agertzeko modua izan zen
|
hura
, tirrit ere ez zuela balio maiz aurpegiratu bazioten ere, berak ere nolabaiteko bermerik eta zer erakutsirik bazeukala adierazteko bidea. Bat egin nuen bere xumetasunarekin, horretarako aurrez aurre jarrita eta bihotzez begiratuz txintik ere esateke eta lekuko eginik.
|
|
2013
|
|
|
–Giza duintasunaren arrazoirik gorena, Jainkoarekin bat egiteko gizakiak duen bokazioa da. Gizakia bere sorreraz gero, Jainkoarekin elkarrizketara gonbidatua da; izan be, Jainkoak maitasunagatik egin zuelako eta maitasunagatik eusten diolako existitzen da; eta ez da egiaz bete betean bizi, maitasun
|
hura
libreki ezagutzen ez badu eta Kreatzaileari bere burua ematen ez badio?. (Gaudium et Spes, 19).
|
|
|
Zenbait bizilagunek eskakizuna aurkeztu omen zuten herriko etxean, oilar hori isilarazi zezaten, eta okerrena, Iturri izeneko alkateak eskakizuna onartu eta oilarra isilarazteko agindua eman omen zuen. Alde batetik arrunt barregarria egin zitzaidan gertakizun
|
hura
, baina beste aldetik natura osoa izorratzen ari diren urbanita horien beste balentria bat zela ikusi nuen. Tristea eta penagarria.
|
|
|
Dena dela, Inkisizioak bahiturik izan zuen, autorea hil ondoren argitaratzea erabaki zen arte. Eskuizkribu originala eskuraturik,
|
hura
erabili zuen Fr. Luis Leongoak Salamancan obra hura argitaratzeko. 1588an izan zen hori.
|
|
|
Dena dela, Inkisizioak bahiturik izan zuen, autorea hil ondoren argitaratzea erabaki zen arte. Eskuizkribu originala eskuraturik, hura erabili zuen Fr. Luis Leongoak Salamancan obra
|
hura
argitaratzeko. 1588an izan zen hori.
|
|
|
Bien bitartean gure Santa saminez zegoen, adituen iritziz eta baita beraren iritziz ere, gauza asko ongi adierazirik zeudelako liburu hartan. Han idatzirikoa oroimenera ekartzea, berriz, ezinezkoa izango zitzaiolakoan,
|
hura
berregiteko ahalegina ustel irtengo zela uste zuen. Bestalde, Bizitza idatzi zenez gero 12 urte igaro ziren eta aldi horretan grazia mistiko berriak eta goi mailakoak izan zituen, Bizitza Liburuan idatzirik ez zeudenak.
|
|
|
Hasiera batean, asmo hori ez zen aurrera joan. Gotzainak ez zion eskuizkribu
|
hura
lortu. Eta gauzak oraindik gehiago okertzeko, lanaren lanez, Teresaren osasunak txarrera egin zuen.
|
|
|
Ekin eta ekin egiten nion nik ama Teresari Toledon liburu
|
hura
, gero idatziko zuen Egoitzak deritzona, idatz zezan. Hark arrazoi berarekin, haren liburuetan askotan errepikatzen denarekin, erantzuten zidan beti.
|
|
|
Zentzumen guztiak daude poz honek harturik eta haietako bat ere ez dago beste zerbaitetan aritzeko libre, ez kanpotik eta ez barrutik aritzeko. Lehenago baimena ematen zitzaien, esaten dudan moduan, sentitzen duten poz handiaren seinale batzuk emateko; hemen arimak gehiago gozatzen du, ez da konparatzerik ere, eta askoz ere gutxiago aditzera eman daiteke, gorputzean ez delako ahalmenik, eta arimak ere ez duelako poz
|
hura
adierazteko ahalmenik. Une hartan guztia izango luke enbarazu eta oinaze eta eragozpen bere atsedenerako; eta ahalmen guztien batasuna bada diot, nahi izanda ere,, egoera hartan balego diot?
|
|
|
Letradun horiek jakintsu eta teologoak ziren. Hauek, Teresaren barne bizitza jori eta misteriotsuan argi egin ahal izateko, bizitza
|
hura
idazteko agindu zioten. Agindu hari esker dugu orain Bizitza Liburu miresgarria, haien asmo edo xedea praktikoagoa bazen ere, hau da, arima hari bizitza espiritualean laguntzea.
|
|
|
Berberak esango digu geroago horren zergatia. Jainkoaren esperientzia mistikoaren grazia jaso zuen; baina oraindik ez esperientzia
|
hura
ulertzeko, are gutxiago adierazteko eta komunikatzeko grazia. Gauza hauek adierazten jakitea ere Jainkoaren grazia dela dio berak.
|
|
|
Oso gutxik uste izango zuen orduan gazte talde hark euskara munduan hain bide luzea egingo zuenik. Egin eginean ere, hasierako urrats
|
hura
euskal gizartean nabaria zen hutsune zehatz bati erantzuteko asmo hutsez zetorrelako.
|
|
|
Hiztegi horren azala ere irribarretsu zetorren, begiak zabal zabal aurrean genuen euskal mundu berri bati begira edo. Euskara hutsean hain liburu gutxi zegoen garai haietan gogo biziz jaso zuten ikastolek eta beren aspaldiko egarria asetzera zetorren hiztegiño
|
hura
. Egin eginean ere, 12.000 sarrera inguru biltzen zituen hiztegi hark laguntza handia ematen zuen euskalkiak ezagutzeko eta euskara aberasteko.
|
|
|
Hilaren 19an, asteazkena, nazionalek kanpai hotsean meza izan zuten Etxanoko parrokian. Meza aurretik Lastra Teniente Koronelak, herriko jendearekin hizketan ari zela, kaleko jantziz zegoen Don Luis apaizari begira, galdetu zien nor zen jaun
|
hura
; parrokiako apaiz laguntzailea zela erantzun zioten; Don Luisi esan zion: zer dela eta ez zara janzten sotanaz?
|
|
|
Eguerdiko 12etan erreketeen pikete batek ekarri zuten Ategorrin eta Gorritxuren eta Santosen soroetan zehar Larreako gure ortuaren beheko aldera; eta han Villasanteren basotxoan gelditu eta leku hartan hamar edo hamabost minutuko geldiunea egin ondoren, fusilen tiro hotsa entzun zen eta haiek kendu zioten bizia erlijioso eredugarri, hainbat urtez merezimendu handiko zuzendari eta une hartan ikastetxeko bikario zen A. Roman San Joserenari. Orrialde hauetako beste atal batean adierazita geratu denez, aipatutako pikete
|
hura
nola etorri zen neu izan nintzen lekuko eta armen tiro hotsa ere entzun nuen, une hartan maniobra hark zer ondorio ekarri zuen ez banekien ere.
|
|
|
Bien bitartean Santos jaunak A. Romani lur emateko zuloa egin zuen komentuko ortuan. Itzuli zen A. Bizente Larreara, gorpuari gure ortuan lur emateko asmoz; baina
|
hura
iritsi zeneko, soldaduek lurperatua zuten jadanik fusilatua izan zen tokian bertan eta gainean orbel batzuk bota zituzten.
|
|
|
esan zionean, mutilak, malkoak begietan, kontatu zion nola herriko norbaitek salatu zuen aita karmeldarra abertzale izateaz eta bere politikaz ikastetxeko umeei kalte handia egiteaz. Bera, Aramaio,
|
hura
hiltzearen aurka agertu zen Altuna kapitainaren aurrean; haren ikasle izan zela eta ondo ezagutzen zuela esan zion; bere izaeraz bihotz onekoa zela, era bateko nahiz besteko politikatik urrundua, sermoiak egiten aritzen ez zenez gero, ez zuela harremanik kanpoko jendearekin eta haren bizitza umeen hezierari erabat emana zela eta sekula ez ziola entzun hitz bakar bat ere politikaz. Baina kapitainak erantzun zion:
|
|
|
Orain erabiltzaileen esku jartzen dugun hiztegi hau, esan den bezala, Euskaltzaindiak azken urteotan hartutako erabaki guztiak aplikatuz eta bildutako aberastasunak jasoz taxutua izan da. Honela gogoratu nahi izan dugu orain dela 30 urte argitaratu genuen lehen hiztegi
|
hura
. Azalean orduko itxura, berriztatua, noski gorde nahi izan dugu begi handi ireki biak atxikiz.
|
|
2014
|
|
|
Gauzak pixka bat pausatzen utzita, beharbada, ez da izango entzuleen oroimenean itsatsiko den bertsorik, final honetako ia bidaia osoa goitik eta gailurretik izan zelako. Orain dela zortzi urtekoan, berriz, bai itsatsi ziren Iturriagaren ironiazko ejem haiek eta buruz burukoan Andoni Egañak bota zuen bertso polit
|
hura
, ironia finez beterikoa, Ikea altzari denda erraldoian behiak jezteko aulki txikirik aurkitu ez zuenekoa?
|
|
|
Hark hartu ninduen lagun goian aipaturiko bi final haietara joateko. Biak ere ospetsuak izan ziren eta euskaltzaleek nekez ahaztuko dute Durangon jokatu zen Bizkaiko final
|
hura
, baina ez hainbeste Bizkaiko Bertsolari Txapelketako finalagatik, Durangoko Euskal Liburu eta Diskoen Azoka ospetsuak egun hartan (1966ko urriaren 30ean) estreinaldia izan zuelako baizik. Horrez gainera,. Ez dok Hamahiru?
|
|
|
Hurrengo urtean, 1967ko ekainaren 11n, jokatu zen Donostiako Anoetan Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren final gogoangarria. Final
|
hura
bai nekez ahaztuko dela! Kalitate handiko finala izan zen, baina era berean agerian geratu zen han nolako grinaz eta berotasunez bizi izaten ziren lehia hauek euskaldunen artean.
|
|
|
Kalitate handiko finala izan zen, baina era berean agerian geratu zen han nolako grinaz eta berotasunez bizi izaten ziren lehia hauek euskaldunen artean. Xalbadorri txistu egin zioteneko finala izan zen
|
hura
.
|
|
|
Huraxe zen momentu hartan nik nuen adin berbera. Hotzikara bat sumatu nuen goitik behehiti
|
hura
irakurtzean. Larraintarrak horrela kontatu zuen bere bertsoetan:
|
|
|
Hori zela eta, hainbatek itaundu didate ea zer egiten nuen ekitaldi horretan edota zertara zetorren telebistako nire agerraldi
|
hura
. Hori horrela, eta gainera ekitaldi horretan nire zenbait adiskide izendatuak izan zirenez, Euskaltzaindia nola antolatua dugun eskaini nahi dizuet labur labur lerro hauetan atsegin izango duzuelakoan.
|
|
|
Arestian erran dut Kantek egiten duen galdera gramatikala dela, errealitate materialari begira dagoena baina batez ere gramatikala, nik galdera bera egiten dut baina signifikado errealari begira batez ere, eta deskubritu egiten dut ezen signo baten definizioa dela juizio sintetiko bat a priori delakoa. Eta orduan filosofia naturalean ezinezkoa den teorizazio sublime
|
hura
, arrazoi garbia, bada posible erreala izatea, eta nola ez den kosmos honetan posible beste kosmos bat irudikatu behar dugu, errealagoa oraindik, goragokoa, baina kosmos honetan inbisiblea, insensiblea. Kosmos sobrenaturala da hori.
|
|
|
Jolas orduan helduon ikusmiran zeudenik ere ez ziren ohartzen, berenean murgildurik, mukiak kentzeko ere astirik gabe. Mutiko argal luzanga baten itxuran irudikatuko nuke ikastolako Jabier
|
hura
, baina irudi lausoa dut, gehienbat geroago ezagutu nuenetik osatua.
|
|
|
1950 urtetik aitzina tobera berrien tenorea etorri zen, Luhuson, Makean? gaia ez zen garai bateko salaketa moral
|
hura
, alegiazko gaien inguruko epaiketa baizik. Gaia aldatua zen, baina egitura guztiak bere hartan jarraitu zuen:
|
|
|
Beraz, hurrengo egunean, horrelako ekaitza botako balu dena bertan behera uzteko beharrean egonen ginateke. Gau
|
hura
ez zen goxoa izan guretzat.
|
|
|
Ekainaren 7ko gau
|
hura
magikoa izan zen urruñarrentzat. Gero pilota plazako gibeleko izkinan ezarritako kantinan aritu ginen denok afaltzen, edaten eta kantatzen oso berandu arte.
|
|
|
1586an, Bizitza Liburuaren kopia bat Maria Austriakoren eskuetara heldu zen; Felipe II.aren arreba eta Maximiliano II.a enperadorearen alarguna zen hau. Enperatrizari egundoko zirrara eragin zion liburuaren irakurketak eta harriturik zen
|
hura
inprimatu gabe egoteaz. Madrileko moja karmeldar oinutsen komentuan priore zen Ana Jesusenari eskatu zion saia zedila hain balio handiko liburua argitaratzen.
|
|
|
Bizitzan bidea irekitzeko borroka kontatzen digu lehen kapituluetan (1). Etxeko ingurumaritik hasita barne bizitzako krisialdira eta
|
hura
gainditzeko borrokara arte. Eten egiten du bere bizitzaren kontaera 10 kapituluaz gero, doktrinazko tratatu txiki bat tartekatzeko.
|
|
|
Berberak aitortuko zuen geroago horren zergatia. Jainkoaren esperientzia mistikoaren grazia jaso zuen; baina oraindik ez esperientzia
|
hura
ulertzeko, are gutxiago adierazteko eta komunikatzeko grazia, gauza hauek adierazten jakitea ere Jainkoaren graziatzat baitu. Honela dio:
|