|
2001
|
|
|
Areago, euskararen lanketa ez zensoilik mugatzen gramatika ezagutzara, idatzizko literatur saioak ere egitenziren euskarazko aldizkariak argitaratuz, hala nola Gure Izarra (1950), Piztu (1953) eta Gure Izartxo (1967). Gaur egungo euskal kultura, bereadierazpide desberdinetan, 1960ko hamarkada
|
hartako
idazle masa hartatikhornitzen da funtsean.
|
|
2003
|
|
|
Gorde ditudan egunkarietako orrialde moztuetan badira Romainen adiskide edo ezagun izandako batzuen lekukotasunak ere. Argirik apenas egiten dioten, halere, gaurko
|
haren
idazle izaerari. Batek Parisko Montmartre auzoan elkarrekin bizitako oroitzapenak berritzen ditu.
|
|
2005
|
|
|
Baina horiexek dira nire lanetan irakurrienak. Sinesten badiogu Mari Jose Olaziregik 1995ean egin zuen inkesta bati, Atxaga eta biok ginen aldi
|
hartan
idazlerik irakurrienak.
|
|
2006
|
|
|
Nola sartu zinen harremanetan garai
|
hartako
idazleekin. Carmen Martin Gaite, Sanchez Ferlosio, Jesus Fernandez Santos, zeure senar Ignacio Aldecoa...
|
|
|
Lehen euskarazko best-sellerra izan omen zen.Eskerrak. Argitaletxe
|
hura
idazleek beraiek finantzatuta zegoen, eta garai hartan ezzegoen Eusko Jaurlaritzaren laguntzarik. Hain zuzen ere ez zegoen Eusko Jaurlaritzarik.
|
|
|
459 Ib. Burla bera, in OC, I, 121, eta OC, II, 413 Ortega-ren iseka hau Buckle ri arrozak eragin omendako metafisikagatik, hitzez hitz Chamberlain i kopiatua da, han ere behin eta birritan errepikatua (ik., aip. lib., 706, 718). Buckle (enpiriko positibista), Unamuno-k Taine rekin batera goraipatua da, ikusi dugunez, eta garai
|
hartan
idazle espainol askok miresmenez aipatzen zuen. – Kuriosoa, merezi du kontraste bat egitea, 1915eko Madrildik Asturiasera bidaiarekin trenean, non inguru geografikoaren influentziak ariman guztiz naturala baitirudi, ik. OC (1983), bol. I, 247 Halaber," Teoría de Andalucia" n (1927), paisaia eta arima andaluzen elkarrekikotasuna ikusarazi orduko, gehitzen da:
|
|
2009
|
|
|
Margaret Atwoodek esana da, eta asko daki horretaz: liburu bat gustatu baitzaigu
|
haren
idazlea gustatu beharra lelokeria da; foie grasa biziki gustatu arren tripandiari bost axola ahateak. Politikariek jaramonik ez, eta hauteskundeak hurbil direla ehizan hasi zaizkigu, nor baino nor intelektualak, kirolariak eta albaitariak ere bereganatu nahian.
|
|
|
Ordurako sona zuen, ordurako irakurria zen. Eta irakurleak emakumea espero zuen 2000 urtean, armada utzita,
|
haren
idazle aurpegia ikusten zuenean egunkarietan.
|
|
2010
|
|
|
Agirrek printzipiodun gizona dirudi, bizitzako eginkizuna garbi izaten duten horietakoa.
|
Haren
idazle izaeraz edo profesionaltasunaz ere zerbait esaten digu datu horrek.
|
|
|
Gizatasuna eta katolikotasuna oinarri, gudak ez zuen bere barruan lekurik. Garai
|
hartako
idazleen gogoan zebilen ideia erresistentzia zen: Fedea, alabaina, ez zen aski izango guda hari aurre egiteko.
|
|
|
Herritar askoren gogo gogoan zen Txomin Agirre. Baina
|
hura
idazle handi goi mailakotzat zuten. Augustin herritik hurbilago ikusten zuten:
|
|
|
Antzerkiak,
|
haren
idazle bizitzan, toki berezia du: Antzerkia izan da Augustinen idazlanen artean eta haren literatura bizitzan bereziki azpimarratzekoa.
|
|
|
Biografia liburuan garai
|
hartako
idazleek izenordez sinatzeko zuten ohitura aipatu da. Ohitura eta aldi batzuetako debekuak jarri izan dira horren arrazoitzat.
|
|
|
1996an Euskal Editoreen Elkarteak liburu bat atera zuen non hamazazpi idazle agertzen ginen. Carmen Balcellsek hura ikusi eta gutun bat bidali zidan ea nire libururen bat itzuli eta bidali niezaiokeen erdaraz argitaratzen saiatzeko (haren laguntzaile taldeak igorriko zidan, katalogo
|
hartako
idazle guztiei bezala, pentsatzen dut). Bazko arrautzak gaztelaniara itzuli eta bidali egin nion.
|
|
|
Zein idazle gustatzen zitzaidan galdetu zidan, eta nik Sarrionandia esan nion, haren lehen poema liburua atera berria zela eta asko gustatu zitzaidala. Guztiz haserretu zen eta egurrezko mahaia eskuaz joz
|
hura
idazle kaskarra zela esan zuen behin eta berriro, ez genuela literaturaz ezer ulertzen, Orixe bezalako idazleak zirela onak, eta ez gazte ezjakin hura bezalakoak. Idazle gazteek ez dituzte inoiz erraz lortu zaharragoen onespenak.
|
|
|
Maitanek bultzatu zuen horretara. Euskal klasikoak irakurtzeari ekin zion, hala gomendatzen zutelako garai
|
hartako
idazle berritzaileenek, baina izugarri kostatzen zitzaion. Irentsezinak iruditzen zitzaizkion; den denak, Axularrengandik hasita.
|
|
2012
|
|
|
Maiz erdaraz esan bada ere, euskaldun jendeak gogoz saiatu da hori bera erakusten, batez ere XX mendearen bigarren erdialdean. erakusbide hoberena euskaraz bizi nahi izan duenarena da. Sentsibilitate
|
hura
idazle, irakasle, hezitzaile, begirale, olerkari, musikari, guraso, antzezle, euskaltzale edota bertsolarien oparia izan da. haiek, beste askorekin batera, ibili dira euskal opariak egiten nonahi eta nornahiri. konbentzimendu moderno, humanista eta publizitario batekin: euskal zera, euskal sena den aldetik, pertsonengan ondu behar den jarrera multzo bat da, edo disposizio psikikoen bilduma koherente bat, edo sentsibilitate bat... hitz batean, euskal bizi mundu batek emango zuen zera galdu hura.
|
|
|
Talde guztiari galderak egiteko joan ote zen? Egun
|
hartan
idazlearen hitzaldian hiru edo lau gela zeuden hari entzuten. Eta mutiletako batek zerbait esan bazuen?
|
|
|
Giza espeziearen ahuleziari buruzkoa da liburua, eta estimazio gutxikoa emakumeen eta jende xehearen artean izan ezik. Halere, banuen jakingurarik ea gai honi buruz zer esaten ote zuen herrialde
|
hartako
idazle batek. Europako moralisten ohiko gai guztiak aztertzen zituen idazleak, izatez gizakia zein animalia ñimiño, mespretxagarri eta babesgabea den erakutsiz; zein ezgauza den eguraldiaren gogortasunetik edo piztien basakeriatik bere burua babesteko; berau baino zenbat gehiago den animalia bat indarrez, beste bat bizkortasunez, hirugarren bat gauzak aurreikusten, laugarren bat lanean.
|
|
2013
|
|
|
1916ko irailaren 22an argitaratu zuten, eta 1968ko urtarrilaren 25eko Herria ko artikulu batean ere («Nola hasi zen Pierre Duhour izkiriatzen») berriz hartu zuen Jean Hiriart Urrutik. Lehenbiziko artikulu hura «Pierre Dufour, quartier maître infirmier» gisa izenpetua zen, baina Hiriart Urrutik, logika osoz, ondorioztatu zuen artikulu
|
haren
idazlea Pierre Duhour zela. Alabaina, idazleak bere adinaren, herriaren eta ibilbidearen berri ematen zuen, eta ondoko artikuluak ere leku hartatik idatzi zituen, Pierre Duhour marinelak.
|
|
|
Ez da hori, hala ere, Hiriart Urrutiren biografia egiteko arrazoi bakarra: gerla denboran eta handik landa Eskualduna astekarian idatzi zuten idazle gehienen maisu izan zen, eta eragin handia izan zuen garai
|
hartako
idazle gazteen belaunaldiaren baitan, hala nola gerlako tokitik idatzi zuten Jean Saint Pierre, Jean Etxepare eta Jean Elizalde Zerbitzari rengan, baina baita ere Eskualduna ko koordinatzaile lanak egin zituen eta geroago gerla tokira joan zen Jules Moulier Oxobi-rengan, eta beste hainbatengan. Halaber, Iñaki Caminokere azpimarratu zuen Hiriart Urrutik orduko idazleengan «eragina» izan zuela, «batek baino gehiagok aitortu baitzuen Hazparneko apaizaren lanenganako eta idazteko moldeekiko sentitzen zuen mirespena».
|
|
|
Teresaren garaikoek esaten omen zuten berari entzuten zeudela zirudiela haren libururen bat ozenki irakurtzen zenean. Izan ere, haren ondoan, garai
|
hartako
idazle espiritual ikasiak oso astun eta aspergarriak zirela diosku autore honek: –La viveza del lenguaje teresiano se pone más en evidencia si se compara con los escritores de escuela, especialmente los espirituales que, tocando los mismos temas que ella toca, resultan pesados, plúmbeos mientras ella mantiene el interés de los lectores sin desfallecer?.
|
|
2014
|
|
|
Ardura, garai
|
hartako
idazleen eran, idealizatze, lausengatze idiliko batez beztitzen ditu euskaldunak: " tout Basque fait des vers".
|
|
|
Nik kazetaria izan nahi nuen,
|
hark
idazlea.
|
|
2015
|
|
|
Urte
|
hartan
idazle ezagun bat aukeratu zuten epaimahaiburu, bere karrerako azken urteetan arrakasta handia lortutakoa, laurogei urte betetzean omenaldi bat egin nahi izan baliote bezala. Kazetari izan zen garaian, berrogei bat urte lehenago, hura ere zine kritikari izana zen, eta hori aski arrazoi iruditu bide zitzaien zinemaldiaren antolatzaileei.
|
|
|
Baldintza horiek guztiok betetzen zituen kostatarrak XVII. mendean, eta horregatik iruditzen zait zuzena garai
|
hartako
idazleek egindako aukera.
|
|
|
Politikarako tresna soila zen abertzale askorendako, Euskal Herriaren beregaintasuna aldarrikatzeko ikur hutsa. Esan dezadan, honen harira, garai
|
hartako
idazle eta, euskaltzaleen, lanik gehienak erdaraz daudela, baita batak besteari idatzitako gutunak ere.
|
|
|
Bere barnean sartu eta bere gain jaiki esamoldeak darabiltza hemen Teresak. Garai
|
hartako
idazle espiritualen artean ohikoak ziren. Teresak norbere barnean biltzearen esanahia ematen dio lehenengoari eta goratze mistiko orokorrarena bigarrenari.
|
|
|
–Burgos hiri honetan alargun santu bat bizi zen, Katalina Tolosa zeritzana, Bizkaiko alaba?. Baina Teresarengan eta garai
|
hartako
idazleengan, natural de Vizcaya, hitzak ez du nahitaez esan nahi Bizkaiko probintziakoa, euskalduna zela baizik.
|
|
|
Santa Teresaren obra nagusiak itzultzeko langintzan, Santiago Onaindiaren hurrengoa Egoitzak(. Las Moradas?) obra da, 1981ean Larrean argitaratua. Gipuzkeraz dago, edo garai
|
hartako
idazleek nork bere euskalkian idazten ez zutenean erabiltzen zuten gipuzkera osotu antzekoan.
|
|
|
Erakusbide hoberena euskaraz bizi nahi izan duenarena da. Sentsibilitate
|
hura
idazle, irakasle, hezitzaile, begirale, olerkari, musikari, guraso, antzezle, euskaltzale edota bertsolarien oparia izan da. Haiek, beste askorekin batera, ibili dira euskal opariak egiten nonahi eta nornahiri.
|
|
|
Adio Karadzici, adio poesia mesianikoari. Malenkoniatsu naiz, badakidalako inoiz ez naizela izanen poema epiko baten heroia, ez
|
haren
idazlea. Bakarrik poema lirikoak, zatikakoak, barne gatazkaz beteak ditudalako eskumenean.
|
|
|
Larreko salan iragan da Lapurdi 1609 elkarteak antolatutako mintzaldia ehun bat entzuleren aitzinean, Mixel Mendibourek ezin hobeki animaturik. Lehen partean entzun dugu Kepa Altonaga, hunek aipatu dauzkigu Gerla Handiko garai
|
hartako
idazle berezi batzu, hala nola St Pierre" Antxuberro", Elissalde" Zerbitzari", Jean Barbier Senpereko erretora, hauk hiruak apezak, eta Jean Etxepare (Aldudeko medikua). Interes handia sortu da, ikusiz zer ikuspuntuak zauzkaten gerlari buruz eta erran nezake Frantziako Patriari buruz.
|
|
2016
|
|
|
Irigarai ez zitzaion mintzo, ordea, horren zakar eta zantarki. Gauza jakina da belaunaldi
|
hartako
idazle laikoek ere sentimendu kristau sutsua zutela barne barnean iltzaturik, eta Irigarai ez zen horretaz salbu. Sentimendu kristaua baina modernoa aldi berean, eta lehenagoko lotura hertsi haiekiko aldea hartuz, elizaren berritzean sinisten zuten guztiz gehien.
|
|
|
Horregatik utzi behar banindu, ez zela hain larria izango, eta beharbada gehiago ikusteko eta hazteko aukera izan zitekeela, eta bidaiatzeko ere bai, liburu
|
haren
idazleak bezala.
|
|
|
Azken urtetan arizana da berezikiago Pyrénées Magazine eta Pays Basque Magazine aldizkarientzat erreportari lanetan, bai eta Géo Magazine aldizkariarentzat. Liburu ohargarri batzuk baditu ere idatziak eta
|
haren
idazle talendua gain gainetik estimatzen dugu. Gaur, beti erreportari gisa dabil bainan aldizkari berri batentzat," Ibilka" hiruhilabetekariarentzat, Michel Inchauspe banketxearen Bami Communication zerbitzuak hiru urte huntan argitaratzen duena, Jean Paul Inchauspe zuzendariak kudeaturik.
|
|
2017
|
|
|
Errazegia zatekeen beren hartan utzi eta besterik gabe ematea. Baina herri txiki
|
hartako
idazle handi honen eta Euskal Herriko hizkuntzaren nahiz irakurlearen errespetuagatik, zor niela pentsatu nuen batari zein besteei itzulpenarekin batera, hainbat hitzen azalpenak ere ematea. Hori izan da liburuan hainbeste oin ohar aurkitzearen arrazoia.
|
|
|
Publiko zabala lortu nahian, hizkeraren sinpletasunera jo zuten. Mezua ulertzea bilatzen zuten mugimendu
|
hartako
idazleek: kaleko jendearengana iritsi nahi zuten, eta ez soilik jende eskolatuarengana.
|
|
2018
|
|
|
Lorentek ez ote ditu sei liburu lodi idatzi, Augusto enperadoreak bizkaitarrak menperatu zituela frogatzeko? Baina puntu hartan ezin ukan ditu gezurtatu populuen tradizioa eta garai
|
hartako
idazleen lekukotasuna. Kantabriarren garaipena egia da, ene herriaren eta Espainiaren ohoretan.
|
|
2019
|
|
|
Harreman horrek laguntasuna eta mirespena ditu oinarri. Gaztetxoek eredu hartuko duten eta egungo neska batek izan lituzkeen ezaugarriekin jantzi du Lili, eta
|
hark
idazlearengan duen eragin" salbatzaileak" soilik iradokitzen du irakurketa faustikoa, gainerakoak iradokizun intertestual ludikoak soilik direlarik, antza.
|
|
|
Bere lana Jon Kortazarren (2003a) banaketatik abiatzen da, hots, artekoa eta 1995tik aurrerako bi ziklo narratiboen banaketaren ildotik. Hipotesi gisa proposatu zuen Hernandez Abaituak, lehen etapa
|
hartan
idazlearen abentura literario oso zehatz bat mamitu dela (2008: 61) bere baitan batasuna eta koherentzia duena. Hala, Hernandezen lanari esker, doitasunez ezagutzen dugu Nouveau Roman joerako idazleen poetikarekin zenbateraino egin zuten bat Saizarbitoriaren lehen garaiko idazlanek, eta horrek egilearen poetikaren osotasuna ezagutzeko ikuspuntu berritzailearen ekarpen estimagarria egin zigun.
|
|
|
“Egiten ari naiz egin behar dudana”. ...na izan du; Jaiok, hamazazpi urterekin idazten hasi zen arren, handik hamar urtera argitaratu zuen bere aurreneko liburua; Laura Mintegi 10 urterekin hasi zen poesia idazten, eta 15ekin barneratu zuen idatziz jarraitu behar zuela aurrera; Arantxa Urretabizkaiak idazten zuenik ez zekien inork, eta sariketa bat irabazi eta bere izena publiko egin ondoren ere, gertukoenek lanak izan zituzten pertsona
|
hura
idazlea zela sinesteko; Miren Agur Meabek betidanik izan du bere burua idazletzat, baina jakin badaki hori ez dela nahikoa: “besteek aitortu behar dute”, aitortza hori berrogei urterekin etorri zitzaion, mordoxka bat liburu argitaratu eta gero.
|
|
2020
|
|
|
" Ingalaterra izan zen Kixotea zabaldu zuen lehen herrialde atzerritarra, liburua itzuli zuen lehena, ondo aurkeztuta aurkeztu zuen lehen herrialdea, baita bere jatorrizko hizkuntzan ere,
|
haren
idazlearen biografia argitaratu zuen lehena, Kixotea ren iruzkin bat argitaratu zuen lehena eta testuaren edizio kritikoa inprimatu zuen lehena".
|
|
|
Baina, hala eginez gero, AGKri nire bertsio hau ez egiaztatzeko eta ez gezurtatzeko eskatuko diot, zalantza airean gera dadin. Amona Idoia zenari ikasi nion, eta ez dakit
|
hark
idazle bati irakurri zion ala bere uztakoa zuen: " Zalantzaren itzalak distira kentzen dio egiari, baina bizitza luzeago, misteriotsuago eta sakonagoa izateko behar duen babesa ere ematen dio askotan".
|
|
|
Alde batera, harengandik oso hurbil sentitu zen haiek irakurtzean, haren pentsamendu intimoenen lekuko balitz bezala, baina orobat sentitu zuen berarengandik urrundua, harena baino ez zen eginkizun konplexu batean zentratua, berak inoiz parte hartu zuen eginkizun bati emana. Noski, Sadiek ere ezin du eginkizun horretan parte hartu, ez egiazki, baina
|
hura
idazlea da behintzat, irudizko bizitza ezkutu propio bat duena. Marianneren bizitza mundu errealean bakarrik gertatzen da, gizabanako errealez populaturiko munduan.
|
|
2021
|
|
|
Nolanahi ere, a e i o u berri
|
hura
idazle baten ibilbidearen hastapena baino zerbait gehiago izan zen. «Amaia Lasa heldu zen arte, emakumeak ez zeukan leku propiorik gure literaturan», idatzi zuen Koldo Izagirrek:
|
|
|
Argitaratzen hasi, ordea, eta egundoko arrakasta izan zuen, berehalakoan Campiello saria eta klasikoaren estatusa eman zizkiona. Paradoxikoa bada ere, Bufalinoren berezko uzkurtasunak eta idazlanik argitaratu nahi ezak gehiago harrotu zuten
|
haren
idazle figura, eta, nahiz eta arrakastaren eztandak ez omen zion, beraren esanetan, bizimolde bakarti eta lasaia guztiz porrokatu, idazle handiaren itzalak hil artean pertsegitu zuen ezinbestez.
|
|
2022
|
|
|
Ez dut inon argitzerik eduki nor izan zitekeen pseudonimo horren jabea, baina lan hipotesi modura proposatuko dut Ebaristo Bustintza bera dela, Kirikiño alegia. Izan ere, Txiñuelo da egun
|
hartako
idazle zerrendako mañariar bakar bakarra. Areago oraindik, iduri du Txiñuelo Kirikiñoren heteronimo bat dela, zeren noizik behin aipatuta ikusiko baituzu Txiñuelo mañariar hori Kirikiñoren zenbait kronikatan, eta ematen du esango nukeKirikiño bere identitatearen ekibokoarekin jolasten ari dela aldez edo moldez.
|
|
|
Oroz gainetik, garai
|
hartako
idazleek baskoien zalutasuna, tokian ezinegona zinez aipatzen dute. Beraz haien mugak biziki mugikorrak dira, maiz eta laster aldatzen dira, batera edo bestera higitzen, aurrera bezain atzera joaiten denbora gutiz, Mañex Goyhenetchek azpimarratzen duen bezala.
|
|
2023
|
|
|
Berpizkundea. " Gero" liburuarekin Axular jauzian sartzen da mundu berrian,
|
haren
idazle garaikideak bezala hizkera oparoa erabiliz, jatorri ezberdineko erreferentzia guziak bereganatuz, latinezko aipamenekin indartuz. Hizkuntza batek dituen baliabideak oro erabili zituen:
|
|
|
Baina, hala eginez gero, AGKri nire bertsio hau ez egiaztatzeko eta ez gezurtatzeko eskatuko diot, zalantza airean gera dadin. Amona Irati zenari ikasi nion, eta ez dakit
|
hark
idazle bati irakurri zion ala bere uztakoa zuen: “Zalantzaren itzalak distira kentzen dio egiari, baina bizitza luzeago, misteriotsuago eta sakonagoa izateko behar duen babesa ere ematen dio askotan”.
|