|
2000
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen. Bestalde, Euskal Herrian hizkuntza komunitatea eta komunitate politikoak bat ez datozela kontuan hartuta, noraino eraikitzen dira erreferentzia eremuak hizkuntzaren errealitatearengainean, edo honek
|
hura
baldintzaturik?
|
|
|
parekatu zituen filosofo frantsesak. Parekotasunedo identifikazio
|
hura
Frantziako nahiz Ipar Amerikako iraultzen funtsezko aldarrikapena izan zen(...) XVIII. mendean inondik ere ez zegoen kutsu demokratiko eta potentzialki popularra, lehenbiziko aldiz izan zuen klase ertainaren nazionalismo horrek.
|
|
|
edo guk autodeterminatzeko eskubidea dugula onar dezake, edo bere Konstituzio famatu horrek eskatzen dituen moldaketak egin ditzake, guri eskubideak aplikatzeko baldintzak ziurtatuz. Baina autodeterminazio eskubidea bermatzeko, eskubidearen onarpena lortzeaz gain, Euskal Herrian
|
hura
aplikatu nahi izateko kontzientzia sortu behar dugu. Euskal gizarte guztiari jakinarazibehar zaio, autodeterminazio eskubidea ez dela abertzaleen eskakizuna bakarrik, denei dagokigun eskubidea baizik.
|
|
|
Izenburuaren hautapenean neure ardura badudanez,
|
hura
justifikatzetik hasikonaiz. –Psikoterapia eta psikoanalisia?
|
|
|
hau oinarrizko dialektika batenernamuina da: Bestea eratu,
|
hura
adierazle nagusiaz inbestitu, harengandik, bai, bat edo adierazle salbatzailea jasotzeko.
|
|
|
–Pertsonen arteko komunikazioa eta pertsonala?: ?
|
hura
–ri buruz hitz egiteasaihestu,, nia, ri buruz hitz egitera bultzatu.
|
|
|
Autore hauen ustez, orokorrean korronte psikodinamikoen barruan kokatzen diren Objetu HarremanenTeoriaren eta Atxikimenduaren Teoriaren arteko ezberdintasun nagusia, terapiaridagokionez, hauxe da: Objetu Harremanen Teoriaren ikuspuntutik terapeutarenfuntzioa gurasoek emateke utzi zuten
|
hura
ematea da, era sinbolikoan, jakina.
|
|
|
Objektu behatua aldatugabe, naturak bere bidea nola jarraitzen duen behatzen bazterrean (eraginik izangabe) jardun dezakeen behatzaile independenterik ez dago (Zukav, 1991, or. 123). Teorizazio hauen inguruan sortzen den hausnarketak Bateson enganako itzulerabat eta komunikazioaren teorien berriztatze bat dakar berekin, eta orientaziozientifiko ezberdinetan garatutako jarrera epistemologikoa den Konstruktibismoaren Familia Teoriaren aplikazioa eragiten du. Oinarrizko baieztapenarenarabera, errealitatea ez da existitzen,
|
hura
aurkitu nahirik gizabanakoak hurbildukolitzaizkiokeen egia absolutu modura; aitzitik, gutako bakoitzak eraikitzen du beregizarte testuinguruan. Jadanik alferrikakoa gertatuko den modu batera jokaerasintomatikoa birdefinituko duen errealitate berri bat eraikitzen saiatuko denbatasun bat eratzen dute Familiak eta Terapeutak (Keeney eta Ross, 1987, Watzlawick eta besteak, 1988).
|
|
|
A.E. eraikuntzak literatura kantitate ikaragarria sorrarazi du, bere pronostiko gaitasunaren inguruan lehenik eta
|
hura
gutxitzeko egin zitekeenaren inguruangero. Horrela, eredu psikoedukatiboaren deiturapean generikoki bilduta, familia kopuru handia garatu da.
|
|
|
Hain zuzen ere, ikerketa
|
hura
ez zegoen subjektu psikoneurotikoentzatpentsatuta, lan mota hauetarako egokiak ez zirela uste baitzen. Gaixosomatikoentzat bakarrik zegoen pentsatuta (egileen arabera).
|
|
|
Obra ez literarioak ere interesatzen baitzaizkit, eguneroko jarduna, eredupublikoa. Ezohiko kontsekuentziaz obratu du Txillardegik; ez dakit noiz irakurri zuenJean Paul Sartre, ez dakit
|
hura
irakurrita ezer berririk ikasi zuen, baina hura bainoaskoz engainamendu sakon eta latzagoan lotu zen bere herriaren ibiliari. Hori ezinbarkatua da, jakina, traizioa eta inkontsekuentzia bitalismoaren froga modura irentsarazi nahi diguten intelektualentzat.
|
|
|
Obra ez literarioak ere interesatzen baitzaizkit, eguneroko jarduna, eredupublikoa. Ezohiko kontsekuentziaz obratu du Txillardegik; ez dakit noiz irakurri zuenJean Paul Sartre, ez dakit hura irakurrita ezer berririk ikasi zuen, baina
|
hura
bainoaskoz engainamendu sakon eta latzagoan lotu zen bere herriaren ibiliari. Hori ezinbarkatua da, jakina, traizioa eta inkontsekuentzia bitalismoaren froga modura irentsarazi nahi diguten intelektualentzat.
|
|
|
iritsi baino lehentxoago izan genuen geure belaunaldikoek haren izenarenlehen erreferentzia, mitiko samarra zena, zer esanik ez, gure lagunak ordurako eginazuena nahikoa eta sobera baitzen bere izena betikotzeko, ez baitzuen alferrik parte hartuizan Euskal Herriaren historiako bidegurutze nagusienetakoan, ene ustez, nagusienaedo erabakiorrena izan dena?, alegia, XX. mendeko erdialdean abiatu zen euskalmugimendu askatzaile berriaren ekimen sortzailean. Ekintzaile gutxi batzuk izan zirenlurrikara
|
hura
eragin zutenak; han egon zen bera. Aski niretzat.
|
|
|
Diglosia hizkuntza inposatzaile baten kontsentsu sutila baino ez dela erakutsiz, hortik gure hizkuntzaren heriotzarako bidea zein laburra izan daitekeen irakatsizigun. Eta giza taldearen edozein tamainatan egoera diglosikoak duen eragina argi etagarbi ulertu genuen, berak argi azaldu ondoren ezen, konbinatoriaren legeen araberadena galtzeko genuela, eta aldats beheran gindoazela, kontsentsu sutil
|
hura
apurtuezean. Egia esanda, lehenagotik ere intuitzen genuen egoeraren asimetria, baina intuitzen genuena forma matematikoan ikusi genuen orduan, eta horrek asko areagotu zuengure jarrera aldaketa.
|
|
|
Jarrai luzaz idazten, Txillardegi, eleberriaren suspertzailea garai beltzean, Euskara Batuaren aita, Emile Zola frantses idazle handia bezala hartze zuen (zorzitzaion) eserleku batetik bazter utzia, besteren eskergabez eta bere diplomaziaeskasez... Baina «J, accuse!» gutun miragarria Dreyfus en alde idatzi zuen
|
hura
ere ezzen diplomata horietakoa, eta gisa batez hobe. Aupa Jose Luis adiskidea, uztarririkonartzen ez duen euskalduna!
|
|
|
–Euskaldun berri, ekin euskaraz?. Xabier Kintana eta Joseba Tobar en hitzaurrebaten ostean, bertan azaltzen ziren, euskaldun berriak izanik, ordurako nolabaitekoonarpen publikoa bereganaturik zuten pertsonaiak, eta beraiek kontatzen zuten nolahasi ziren euskara ikasten, zein metodorekin, zergatik, zerk bultzatuta, zer nolakohasiera traketsak izan zituzten eta, azkenik, nola heldu ziren hizkuntza arrotz
|
hura
(etaaldi berean hizkuntza berezkoena, maitatuena) bereganatzera.
|
|
|
Nork eta Txillardegik, nori eta niri!; idazleen arteko elkarrizketan ari ginen eta, gainera, neure iritzia eskatzen zidan! Eguzkia sartzear zegoen Ondarretaren atzealdetiketa niri paisaia ederra, ezin ederragoa, iruditu zitzaidan
|
hura
.
|
|
|
Nobela
|
hura
–Exkixu, izan zen amaitutakoan, eta nik maitasun berezia diot, bestelako kontsiderazioak alde batera utzita.
|
|
|
1975eko UEU
|
hura
behar baino lehenago amaitu zen. Irailaren 27an Txiki etaOtaegi fusilatuko zituela esan zuen diktadoreak eta, hura ikusita, Uztaritzen geundenok komunikatu bat egitea eta hegoaldera ahalik eta arinen etortzea erabaki genuen, hemen sumatzen ziren protestaldietan parte hartu ahal izateko.
|
|
|
1975eko UEU hura behar baino lehenago amaitu zen. Irailaren 27an Txiki etaOtaegi fusilatuko zituela esan zuen diktadoreak eta,
|
hura
ikusita, Uztaritzen geundenok komunikatu bat egitea eta hegoaldera ahalik eta arinen etortzea erabaki genuen, hemen sumatzen ziren protestaldietan parte hartu ahal izateko. Muga pasatzea, askotanbezala, sufrikario luzea izan zen.
|
|
|
Haraino heltzeko atzeman ahal den mekanika honako hauxe da: norberak etxekozahar bati istorio bat entzun dionean, badu joera transmisiogile
|
hura
gerta kariarenlekuko gisa ikusteko, hots, kontatua eta kontatzailea bat egiteko. Antza, naturalki etaohartu gabe pasatzen da «amamak kontatzen zuen»etik «amamak ikusi zuen»era; alegia, deus ez, baina gazteturik geratzen da istorioa eta, bidenabar, egiaztatuta.
|
|
|
Barbier-en berriemaileak, Bithirinako Mari Beltxak, hirurogei urte zituen istorioaesan zionean, eta hari aitak esan zion, bere haur denboran gertatu balitz bezala. Kontuada ea aita
|
hura
ibilia zen beste herritarrekin batera Saindiaren gibeletik, hau da, eaalabari esana zion «segitu ginuen» ala «segitu zuten». Kemen bat egiteko eskatu zionBarbier ek Mari Beltxari, ongi oroitzeko.
|
|
|
Hasteko, ez zuenahantzi Beronika Karakoetxekoa ren aitatxik, hark kontatu baitzion bilobari, neureberriemaileari. Galdegin nionean noiz jazo zen sartze
|
hura
, erantzun zuen: «Pentsamazu, gure aitatxi zena haurra zen oraino, denbora hartan, hori gertatu zenean».Bizkitartean, gertakari bera askoz urrunago kokatzen dute beste bidarraitar batzuek; «Jinkoak daki noiz» izan zela esaten zuten.
|
|
|
Kondaira bera kontatzen zion Orozkoko Maria Luisari bere amamak, amamahorrek bere amari entzunda. Eta ulertzen da lehen kontalari
|
hura
, lekuko baino areago, protagonista izan zela, harengana etortzen zela lamina. Horrela esan zuen MariaLuisak:
|
|
|
Gero beti maingu ibili zen. Emazte
|
hura
, Gaxuxa izenekoa, eta haren senarra Joanes, ezagutu zituen Jose Mari Kastantxok, haren denboran gertatu baitzen punizionea: «Ni gau hartaz oroitzen niz orai hementxeoihal hau bezain untsa (aurrean duen mahain oihala seinalatuz), zer gau zen hura: izigarri zen ihurtziria eta ximista, ximista, ximista ximisten gainean.
|
|
|
Emazte hura, Gaxuxa izenekoa, eta haren senarra Joanes, ezagutu zituen Jose Mari Kastantxok, haren denboran gertatu baitzen punizionea: «Ni gau hartaz oroitzen niz orai hementxeoihal hau bezain untsa (aurrean duen mahain oihala seinalatuz), zer gau zen
|
hura
: izigarri zen ihurtziria eta ximista, ximista, ximista ximisten gainean. Gero biharamunean berehala barreiatu zen (herrian) aire gaiztoak joan zakola supazterretik aztala».
|
|
|
Gaxuxaren kasuan, mitoak errealitate bat esplikatu zuen, zergatikherrena zen. Mitoaren berraragitze
|
hura
, Gaxuxaren beraren garaikoa bazen, pertsonabizirik eta hurbil batengan egina zen. Eta modu errekurrenteaz errepikatua izan delapentsa daiteke, Oxobi-k ere (1923) entzun eta argitaratu baitzuen Saindiaren zigorrarenistorioa, eta hartan izen bera du, Joanes, Harruseko nagusiak.
|
|
|
Geroago (ez aurrean, lehen bertsioan bezala) jo zuten leihoan etaagertu zen fraileen erretratua. Biharamunean bota zuten seme frailea komentutik, etagero sastre egon zen Laudion* Marcos
|
hura
(Arana 1996, 157).
|
|
|
Eulaliren ama basoan egon zen ikatz egosten eta gure gizona ikusi zuen ardieiadituten ea zein zen lodien,
|
hura
eroateko. Andrak egin zion:
|
|
|
egon bere ezin zirean etzean bere, eta derrigor egon behar eudien». Esperientziabizitu horiek gertakariaren egia bermatzen dute, nahiz ez lekukoek eta ez guk ere ezdugun jakingo zer izan zen egunkari agerpen
|
hura
. Adar joleren bat, menturaz, ondozekiena non, noiz, zerk eragingo zuen izialdura; osterantzean, ez diot xehetasun horriparekorik aurkitu tradizioan.
|
|
|
BAT aldizkariak bere 27 zenbakian euskarara itzulita eman zuen Charles A. Ferguson-en. Diglossia? artikulu entzutetsu
|
hura
(1959). Txillardegik ospatu egiten dubere. Hitzaurre gisakoan?
|
|
|
Herriminez bultzaturik, hondarrak bilduz, antzinakorenametsean geratu zen Campion. Etorkizunerako proiektu
|
hura
galtzen uzten ari zirenvasco navarro haiek salatzearekin batera, joandakoa besterik ez zuen eskaintzeko.
|
|
|
–Norbanako gisa bakarrik da gizakia absolutua?, ebazten du Kierkegaard ekformula ebakor batean. Existentzialki, gizaki a
|
hura
, ez da existitzen. Etikoki, bakoitzaren kontzientzia da erreferentzia absolutu bakarra.
|
|
|
–Ez daukagu egiara iristerik, jauzi baten bidez abiaturik baizik?. Hemendikaurrera Kierkegaard-i Unamuno gehitzen zaio Leturiaren gogoetan10 Adimenak, errealitatea ulertzeko, aurrena
|
hura
geldiarazi, fosilizatu egin behar du; gero, pikatu, klasifikatu, ulertu. Adimenak, bada, ez du bizia ulertzen.
|
|
|
Ezina etagorrotogarria da, bada, aukeratzeko nere nahikunde zaharra. Eta
|
hura
jotzen nuen nikgizonaren sustraia? (. Negu?, 12).
|
|
|
Existentzialismo ateistak daude eta txit erlijiotsuak daude, Kierkegaard eta Unamuno adibidez.Edonola ere, Jainkoaren erreferentzia existentzialismoan baliagarri, haren existentziaz inseguru etazalantzati dagoenarentzat, eta hala ere bere erabaki libre batez
|
hura
aitortzen duenarentzat bakarrik da: orduan bera baita nolabait Jainkoa egiten duena, Jainkoa existiarazten duena (bere bizitzan). Jainko honekez du menpean lotzen, egonean egonarazten, askatasungabetzen.
|
|
|
Ez,??. Neure alabarenadiskidea eta
|
hura
berdinak dira, harako haien berdinak, hor gara gu, hazten ari dira, erakusten ari gara, ezberdin dena interes komunetan bil daitekeela, nahiz beharrezkoez izan guztiok bat bera izatea. Elkarkidetasunak edo auzolan adigaiak erakusten duenmodura:
|
|
|
noiz edo noiz oihu egingo dut, hitz egingo dut, aspaldian ikusi gabeko norbaiti diosala irribarrez egingo diot, helmuga ezagun gabekoohiko bidaiez arituko naiz emakume batekin, gizaseme bati berriz, lanaren nondiknorakoaz galdetuko diot. Enekori abesti
|
hura
eskatuko diot. Itsasoa laino dago.
|
|
|
Azentuari buruzko ikerketak nahikotxo ugaldu dira gure artean, 1984 urtean(+ 2,) hedatzen hasi zenetik hona. UEUren jardunaldietan hasieran (gogoan erabil bedi 1987.urteko proposamen
|
hura
) eta ELE aldizkarian geroago (1992) nekaezin ibili da Txillardegi euskal azentueraren arazoa plazaratzen eta ingurukoak kinatzen. Azkenaldion laneskerga horren emaitzak, neurri handi baten, trapazeri, ei esker, ikusten hasi gara; bidehonetan lehen urratsak baino eman ez ditugula jakin arren.
|
|
|
Serrano Suñer ek euskara hirietatik kanpo nahi izan arren (gogora, capitales, pueblos de importancia?
|
hura
), horra nola sartzen zen hizkuntza zaharra hirietan ere, gaixorik, ahul eta eskas, baina presente.
|
|
|
1937ko abenduko debekua hizkuntz politika orokor baten funtsa eskainiz emanzen, eta halaxe ulertu zuten gertakari haietako protagonistek. Frankismoaren barneanpiztu zuen eztabaidagatik, agintari zibil militarren eta eliztarren artean sortutako gatazka tenkatuagatik eta erabili ziren prozedura politikoengatik, debekuaren
|
hura
hizkuntzpolitikan urte haietako jazoera politiko ofizial larriena izan zen(). Ezdaukagu orain hori azpimarratzen ibili beharrik, lan osoak esango duena baita.
|
|
|
Bi moldetako politika izan zitekeen
|
hura
: a) Gaztelania izan ezik, gainerakohizkuntzak aintzakotzat hartu gabe legeetan politika elebakarra (kasik aitortu gabea) egin zuena, eta b) Horretarako aukera edo beharra izan zituenetan, auziari aurrez aurreheldu, eta eztabaida teorikoetan nahiz unean uneko erabaki politikoetan bere hizkuntzpolitika egin zuena.
|
|
|
388, 399). Horrek ez du esan nahi, ordea, hizkuntz politika
|
hura
bidegaldutan zebilenik, ez ikusiaren planta egiten zuela baizik. Baina Penintsulako nazionalismoek beren hizkuntz eskakizunak aldarrikatu zituz tenetik aurrera (Azurmendi1979b:
|
|
|
passim),, oharkabeko? hizkuntz politika
|
hura
ez zenizan halakoa (Intxausti 1978: 19, 26..).
|
|
|
Beldur izan zitekeenez, Errepublika ekarri zuten indarrek ere, sozialistakbarne? ez zuten samurra izan pentsamendu glotozida
|
hura
ahanztea (Azurmendi1979a: 8), eta Konde herrenaren doinu bertsua entzun zen Parlamentuerrepublikarrean, Royo Villanova, Ortega, Unamuno, Azcarate, Garcla Valdecasas, etaabarren ezpainetatik (Ferrer 1985:
|
|
|
Egia da, ordea, abenduaren 17ko
|
hura
ez zela heldu aurretik saio apalagoren batizan gabe. Gogora daiteke, hamarkada batzuk lehenago, norabide bereko ahaleginikizan zela Espainian bezala Frantzian (Intxausti 1990:
|
|
|
425). Azken gerrateak bestelako premia larriagoak sortu baldinbazizkien ere, ezin da ahantzi aurreko historia
|
hura
, eta berorrek izan zezakeen pisua, nahi bezain erlatiboa izanik ere.
|
|
|
Liberalismoaren zorigaitzeko printzipioa, hizkuntzen arazoari dagokionez, ez dela izan inoiz harako, laisser faire, laisserpasser? maltzur eta zeken
|
hura
baizik. Beste modu batean adierazita:
|
|
|
Erresumak erabakitzen du hizkuntzenetorkizuna; eta gero eta nabarmenago da hau egia. Hauziaren kakoa hortan datza.(...) Esan dezagun, beraz, oraingoz, eta erresuma hau dan edo
|
hura
dan aztertu gabe, erresuma dala hizkuntzen etorkizuna erabakitzen duena? (1966c, 452).
|
|
|
Txillardegik Euskal Kulturaren barne inguruetan bereizten dituen hiru, giro, desberdinetatik bigarrena, hots, 1968tik 1975era bitartekoa18, izango zen Aramaiokodinamika akulturatzaile
|
hura
neutralizatzen hasi eta, bestelako baliabideak jorratuz, behinik behin hizkuntz eta kultur arloan nolabaiteko oreka ekarriko zuena.
|
|
|
Herri euskaldunetan ikusi genuen lehenzinema
|
hura
(Aramaio)
|
|
|
Eta horrela, hiru urte lehenago. Errepublikagaraian, hain zuzen? inoiz baino itxaropentsuago eta bizitzeko gogo gehiagoz agertuazen gizarte
|
hura
egoerarik goibelenean murgildu zen bat batean, indarrak arrasandeatuta.
|
|
|
Azken hau izan zen orduko Joxeluisenhautua. Eta bere bizitzan egindako besteak bezala, ene aburuz, hautu politiko etaerradikal baten ondorioa izan zen
|
hura
. Garai hartan itxaropenaz beterik abian zegoenUnibertsitate Publikoa aukeratzea begi bistakoa bazen ere, Txillardegiren berezkotokia Filologia Fakultatean zegoen; baina, askotan legez, erbestea egokitu zitzaionberari.
|
|
|
Baina badago Txillardegiren zeregin pedagogikoetan gaur egun funtsezkoa denbeste nabarmendura bat. Izan ere, eta goian aipatu bezala, intelektualari dagokion jiteerradikal
|
hura
gizarteari buruzko ohiko irakurketa marxistazalearekin loturik azalduzaigu. Bai Bernstein-ek, Apple k edo Pierre Bourdieu k eta Jean Claude Passeron ek, baita Freire-k ere, salatu duten zapalkuntza, funtsean, salaketa ekonomikoa izan dasoilik.
|
|
|
Kojeve k Hegel-engandik jaso zuen, gizakigaiek besteek naturaz gaindikoak direlaonar eta aitor dezaten bilatzen dutela: gizakiak baizik ez du bilatzen onarpen hau munduan,
|
hura
baita biologiaren gainetik dagoela frogatzeko bere bizia arriskatzera iristenden izaki bakarra. Izan ere, zenbaitetan ez dute helburu biologiko hutsek mugiarazten; adibidez, sexu irrikari uko egin ohi dio Jainkoa sutsuago maitatzearren, edo bere arte obrari duen guztia eskaintzearren, hazia zakiletik barik bolalumaren puntatik isurizeleberri biziagoa sortuko duelakoan, eta abar.
|
|
|
Adimen barik ez legoke, errusinol? esentziarenberdina den errusinol adierarik, errusinol errealarekin erlazionatzeko; honek, horrenbestez, bere existentzia natural hutsera mugatuko luke esentzia
|
hura
unibokoki. Hauxelitzateke errusinol errealaren eta, errusinol?
|
|
|
XX. mende erditsuan, euskal hizkuntza, kultura eta herria bera azken hatsetan zeudelazirudienean, gazte ameslari batzuk errebelatu egin ziren, agintearen kontra, historiarenmartxaren kontra, gure izatearen heriotza sinatua bide zuen patuaren kontra. Baldintzaobjektibo guztien aurkako matxinada zen
|
hura
, garaitzeko inongo aukerarik ez zuena. Etahala ere, gazte txoro haiek egoskortu zirelako gaude gu hemen, mende berriari itxaropenberriz begira.
|
|
|
zenbat aldiz entzun ote nuen AitaMorlansen izena, etxeko sukaldean eta ia ia ahapean. Gero, berriz, bi kafeen eraginezedo ohean jira-biraka eta loak hartu ezinik nenbilela, gure aitak kontatu ohi zigunhistoria zahar
|
hura
berritzen hasi nintzen: batetik Aita Morlans eta bestetik Aita Itxaso, aitaren osaba hila...
|
|
|
Nik ez nuen inolako gorrotorik, eta ez nuen Aita Morlans berriro ikusi gabegelditu nahi ere. Telefonoz deitu nuenean, ordea, ez nuen lortzen
|
hura
jartzerik. Ezomen zuen telefonorik gelan, eta bozgorailutik deituta ere ez omen zen ageri.. Badakizu, gorraize pixka bat ere badu eta...?
|
|
|
Patxi
|
hura
nire aitaren adin modutsukoa izan zitekeen, gazteagoa seguru asko, etahartarako hizpidea eman zidanez, galdetu egin nion:
|
|
|
Patxi
|
hura
, edo munduko arimarik garbiena zen, edo bestela Hollywoodekgaldutako aktorerik onena. Nahiago izaten dut ondo pentsatu, eta sinetsi egin nionhortaz, hobe baita gizon zintzo batekin zaudela uste izatea, hipokrita faltsu batekinbaino.
|
|
|
Kaputxino sartzeko dei
|
hura
barrez hastekoa izango zen, baldin eta hotzikara bateragin ez balit, ikusitakoak ikusita eta entzundakoak entzunda. Aita Morlans inoizberriro ikusi gabe geratuko nintzela sumatzen hasita nengoen, berak osabarekin eginzuen bezala debekatu egingo zidatela hura ikustea, baina ez omen zegoen gaizkipentsatzeko arrazoirik.
|
|
|
Kaputxino sartzeko dei hura barrez hastekoa izango zen, baldin eta hotzikara bateragin ez balit, ikusitakoak ikusita eta entzundakoak entzunda. Aita Morlans inoizberriro ikusi gabe geratuko nintzela sumatzen hasita nengoen, berak osabarekin eginzuen bezala debekatu egingo zidatela
|
hura
ikustea, baina ez omen zegoen gaizkipentsatzeko arrazoirik.
|
|
|
Agindu zorrotz harekin eta zaindari neraman zakurrarekin alfer alferrik nuenbisita
|
hura
, baina ezin esango nion hori Aita Arbizuri. Gainera, bueltarako kotxerik ereez nuen eta, horrenbestez, fraide zaharra ikustera sartu ginen.
|
|
|
Koadroetan ageri diren zenbait santu eta martiri biluziren antza zuen Aita Morlansek ohe barrenean etzanda, argalaren argalez ia kontsumitua. Baina, nire begietara, itxura izugarri haren erruduna ez zen horrenbeste aurpegi iharra, edo begi beltz irtenak, bere batatxo berdaxka
|
hura
baizik; izan ere, abitu marroi luzea kenduta, gorputza ez ezikbere lehengo duintasun eta goitasuna ere erantzi egin zizkiotela ematen zuen, erlijio gizonaren aurazko itzala galduta gizaki soil, zahar eta gupidagarri bihurturik.
|
|
|
lazkaotarrak Aita Lazkao eta zestoarrakAita Zestoa. Ni, berriz, donostiarra nauzu baina, ezin hartuko nuen Aita Donostiaizena, aurretik gure musikari handi
|
hura
izanda. Horregatik jarri zidaten Aita Morlans, auzo horretantxe zegoelako nire jaiotetxea, Mantxola berri baserria.
|
|
|
t.s.f. akronimotik, télégraphie sans fil delakotik, alegia. Behialako harigabeko telegrafia
|
hura
urrun geratzen zaigu dagoeneko. Lehenbiziko ehun urteak paseak dira, 1887ko uztailaren 2an Guglielmo Marconi italiarrak harigabeko telegrafia berriaren patente britainiarra lortu zuenetik.
|
|
|
Hauteskunde haietan Warren Gamaliel Harding errepublikarra eta Cox demokrata lehiatu ziren. Egun
|
hura
, 1920ko azaroaren 2a, egun garrantzitsua izan zen irrati hedapenerako. Interprete musikal batzuk kontratatu zituzten eta, albisteak tartekaturik, kontzertu laburra eman zuten, hizlariak tarteka etendua, oihuka egiteko:
|
|
|
Siadeco k inkesta
|
hura
egin eta 5 urtetara, 1995ean hain zuzen ere, hiru irrati euskaldunek 70.000 pertsonako entzuleria zuten (biztanleriaren herena ia). Gainera 130 kolaboratzaile zituzten, Iparraldeko hainbat herritako berriak emateko, eta hamahiru lanpostu finko hiru estazioetan.
|
|
|
Lehenbizikoa Espainiako telebista publikoak finkatu zuen. Zerbitzu
|
hura
1987ko maiatzean hasi zen emititzen. Teletestuaren norma edo arau legala 1986ko abenduaren 6an argitaratu zen.
|
|
|
Esne behiek haran hondoko larre hoberenetan larratzen dute. Mendiek, abeltzaintzarako zuten garrantzia galdu dute, eta gaur egun Ordunte eta Armañongo larre eta sastrakadietan haragi tarako behi gutxi batzuk hazten dira, baina antzinako protagonismo
|
hura
erabat galdu dute.
|
|
|
Beraz,. Plan Pidal?
|
hura
aldarrikatu zenerako, gutxieneko hezkuntza egitura jadanik eraikita zegoela esan daiteke. Oinarrizko irakaskuntza 1838ko legeak arautzen zuelarik (orain egitura oinarri hobearekin kontuan hartu, adibidez, irakasle eskolen kopurua areagotuz joan zela, edota gobernuak probintzietako batzordeen bidez zein buru politikoen eraginez bere presentzia eta gero eta modu eraginkorragoaz ziurtatzen zuela), plan honek bigarren eta goi mailako irakaskuntza arautzeari ekin zion, maila horietan sistema koherente eta antolatuaren beharra nabarmena izanik.
|
|
|
Abiapuntua, beraz, eraikitzen ari zen edota eraiki nahi zen gizarte berri
|
hura
izan zen. Antzinako Erregimeneko gizarte tradizionalari amaiera eman zion trantsizio garaia zen, non gizartearen modernotze prozesuak behar ezberdin batzuk ezarri zituen (estatu zentralizatua, mugikortasun soziala, herritarren arteko komunikazioa, kultura zentralizatua, gizartearekiko identifikazioa, ezagutza modernoen inguruko formazioa, alfabetakuntza, etab.), irakaskuntzaren arloan ere erantzuna izango zuten beharrak hain zuzen.
|
|
2001
|
|
|
Ikus daitekeenez, hor ez da luzetarako hedatze estrategiarik baliatzen, kasubati beste bat eransten zaio lehenbiziko
|
hura
zabalduz. Ohart gaitezen koordinazio gailuen presentziaz (eske (77, 79), eta (82, 83, 84), igual (87), baino (89)).
|
|
|
a) beste mintzakide baten proposamena kontuan hartzen da,
|
hura
errepikatuzeta ondorengo zeresana haren inguruan gehituz (SH 55);
|
|
|
a) Gaiaren aurkezpena egiteko, edota
|
hura
badagoela adierazteko, hots, gaurkotzeko, baliabiderik ia ez dugu aurkitzen M debatean.
|
|
|
bat dugu; gizarteaneginkizun jakin bat betetzeko existitzen den hizkuntza praktikatzeko molde edoforma bat da debatea. Eginkizun horrek erabakiko du zer nolako jarduna, itxuratu, den,
|
hura
onargarri (ago) a izan dadin. Gure gizartean, bestalde, mintzajardun edo praktika, arrunt?
|
|
|
Debateetan, dakigunez, eztabaidagaia edo hizketagaia aldez aurretik ematenda, izenburu modura, edota hizpide aitzakia legez; mintzagaiaren hornitzea baina, ez da, berezkoa?, zeren eta mintzajardunean aurrera egin ahala, hasierako mintzagai
|
hura
interakzioan hezur-mamitzen baita; eta horretarako dauden aukerak osodesberdinak dira.
|
|
|
3 Hau esan eta
|
hura
esan nahi (Etxaldetarrak): bideo pasartean agertzendiren esapideek edo esaldi jakinek betetzen duten funtzioa aztertzen dabatik bat.
|
|
|
Testuak sailkatzeko irizpide batzuk zehaztu behar ditugu lehenengo; etahonetan ere irizpide desberdinak egon daitezke. Guk eginda daukagu geurea, bainaez dugu hemen azalduko, luze joko bailuke; gainera, interesa izanez gero, lasterargitaratuko dugu, eta orduan aukera izango da
|
hura
aztertzeko. Nolanahi dela, testuak zelan tratatuko ditugun azalduko dugu hemen.
|
|
|
Baina, estrategia guneak utzita, eskoletako guda zelaietara itzultzen garenean, irakasle askok, urruntasunak eman digun ikuspegia nonbait galdu, eta betikoarazoekin egiten dugu topo: behar dugun zorioneko testua ez da inon agertzen, hauluzeegia da, beste hori didaktizatu gabe dago,
|
hura
ez da batere interesgarria...
|
|
|
horri ikasi berri dugun Kamioilari onaren irainenhiztegia, a, tik, z, ra errezitatzeko ere. Behin mugimenduak mekanizatu ostean, ustez talentu handiko bakan batzuen eskura soilik zegoen jarduera
|
hura
, mundukogauzarik arruntena eta errazena bihurtuko zaigu.
|
|
|
A: Ni naiz, hi haiz,
|
hura
da.
|
|
|
Etatalde horrek ikuskera jakin batzuk izango ditu: hizkuntzaren izaerari buruzkoa,
|
hura
aurkeztu eta irakasteari buruzkoa eta ikaskuntza prozesuan zehar arrakastazlantzeko erari buruzkoa. Ikuskera partekatu horiek aipatutako profesional taldearenerreferentzia markoa osatuko dute.
|
|
|
Trantsizio garai batean bizi gara. Izan ere, gaur egungo paradigma nagusiakparadigma berria asimila dezake, edo berriak
|
hura
ordeztu. Baina, bitartean, egitarau ezberdinen arteko lehiaketan murgilduta gaude, sortzen diren teoria berrieierantzuteko ikuspegi kontraesankorrak aurkitzen ditugu, eta metodologiadibergenteak bata bestearen ondoan azaltzen dira, nonahi.
|
|
|
Letra mota ere aldatu zen, asmatu ezarren, minuskula karolinoa hedatuz (argiagoa zena), VIII. mendetik aurrera liburuetan bakarrik erabiliko zena. Errege liburutegiak garrantzitsuak izan zirenKarlomagno eta bere seme Luis Errukiatsuaren garaietan; liburuen bilketa
|
hura
jatorrizko testuen bila egiten zen (beraz, Biblia eta horren gaineko iruzkin ugari...). Eskola bultzatu zen jauregian (arte liberalak; trivium a: gramatika, erretorika, dialektika; eta quadrivium a:
|
|
|
Tresna bat izan zen berpizkundea boterearen eskuetan, Elizatik hurbil egoteko, akulturazio eta menperaketa egiteko (bere ideologia hedatuz), eta, horrela, beharzuen barne integrazioa lortzeko, hain jende hetereogeneoa biltzen zuenez eta boterea legitimatzen zuelako. Beraz, ez zen soilik tresna izan; boterearen beharra erebazen berpizkunde
|
hura
, Eliza kristauari loturik beti ere31 Monasterioei esker gordezen kulturaren eta hezkuntzaren oinarria Erdi Aroan zehar, zeren, politika aldaketakegon arren, kultura mantendu egin baitzen gutxi gorabehera ondorengo mendeetan32.
|
|
|
gerra garaian liburuz beteriko motxilazeraman soldaduaren irudia: gizon
|
hura
mundua ulertzen lagunduko zion elementuen bila zebilen. Ikuskera hautsia osatu eta hobetu nahian.
|
|
|
Liburuxketako hizkuntzak, gaztelaniak?, letra idatziaren lustreaz gainera, plus bat oparitzen zidan: ai, txokolatezko etxearen ipuina txokolate usainarekinirakurtzeko pagotxa
|
hura
!
|
|
|
«Mundu
|
hura
desagertu da, eta lurralde haietako ahotsik garrantzitsuenak, PaulCelan poetarenak, desagerketa, heriotza, mututze horren erabateko egia espresatudu».
|
|
|
Horixe ekarri digu gogora, besteak beste, Balkanetako gatazkak: mendebaldearen eta ekialdearen arteko mugatzat jotzen den lurralde
|
hura
aniztasunarenarragoa da, kontrasteena, kultura desberdinen topagunea... Eta oro berdindunahiak ez dakar gatazka eta hondamendia besterik.
|
|
|
Mirenenahonelaxe kontatzen du: «Askatasunaren aldeko ibilaldiaren uda izan zen
|
hura
etabi aste falta ziren zu jaiotzeko ibilaldiaren azken egun hartan». Eta Beñatena: «Itxaropenak itxaropen, zure haurdunaldia, Beñat, zaila izan zen, ia ia hasieratik.Buen Pastorreko elizan egindako itxialdi baten bukaeran sekulako nekea erorizitzaidan gainera».
|
|
|
Behiala aurrerapenei eskermenderagarria zeritzon mundua, bat batean ulergaitz bihurtu zitzaion. Inguruanzuena behatzen saiatu zen, eta horixe da, hain zuzen, nobelagintza berri
|
hura
gehiendefinitu duen alderdi teknikoa: etengabe objektu batetik bestera mugitzen den narratzailearen begirada.
|
|
|
beste
|
hura
bestaldetik/ heltzear zenarena.
|
|
|
hitz sarrera ere). Halako loturekin batera, irakurlearihonako paradoxa hau edota halako hitz joko
|
hura
ezagun egingo zaio maiz, aurretik irakurria zeukala irudituko zaiolarik (zakurraren inguruko paradoxa, adibidez: ik. HIHNeko. Zakur fatua?
|
|
|
Are gehiago, inkomunikazio sentsazioa eta konektatzeko ezintasunarensentsazioa izugarriak izanda ere, idazteko beharra sentitzen du gure idazleak. Coleridge ren marinel zahar
|
hura
legez, jendeak entzuteko, irakurtzeko, astirik edota asmorik ez daukala jakin arren, kontatzeko beharra sentitzen du,, kantatzeko, beharra (bere lanetan maiz agertu den metafora erabiliz), nahiz eta tinta ikustezinezari dela igarri («zitroi urez», bere hitzetan20), nahiz eta ia bakardadean ari delasumatu:
|
|
|
Eta poesiaren nahiz literaturaren boterea ezdeusa dela jakinda ere, idaztenjarraitzeko gogoa eta asmoa agertzen du (eta beste idazle eta poetak ere horretaradeitzen ditu21), idazle legez ere22 erresistentzia planteatuz (nori ez datorkio bururaJuan Gelman en. Confianzas? poema
|
hura
: «, con este poema no tomaras el poder, dice/, con estos versos no haras la Revolucion?
|
|
|
Konturatu orduko, taldekide nintzen; eta zorion hark iraun zuen bitartean, hori sentitu nintzen, talde bateko kide, bereizkeriarik gabe. Orduan ez nekienesperientzia
|
hura
salbuespen gertatuko zenik.
|
|
|
Bukatu zen esperientzia
|
hura
, hil zen Franco, eta, horrekin batera, Frantziatikemakumetasuna eta literatura modu berri batez uztartzen zituen pentsakizunarenoihartzunak heldu zitzaizkidan.
|
|
|
Agian imitazio gehien izan dituen perfumea dugu hau. Urteetan izandako gorabehera batzuk direla medio, 1862an Roger & Gallet ek erosi zuten enpresa
|
hura
.
|