|
2007
|
|
|
Bestalde, metodologian eman diren aurrerapausoak ikaragarriak izan dira. Euskalduntzen metodo
|
hura
, Jalgi Hadi, AEKren horma irudiak... Nork uka diezaieke urteetan edukitako arrakasta eta balioa. Baina, lelo zaharrari atxikita," ahal denik eta euskaldun gehien, ahal denik eta denbora laburrenean", helduak euskalduntzeko metodologian egin ditugun aurrerapenak amestu ere ez genituen egiten neu hasi nintzeneko urteetan.
|
|
|
• Autonomi Erkidegoko erakunde komunek, Euskal Herriko aniztasun soziolinguistikoa kontuan harturik, bi hizkuntzen erabilera bermatu, haien izaera ofiziala arautu eta
|
hura
ikasteko behar diren neurri eta baliabideak eratu eta arautuko dituzte."
|
|
|
Kuadrillategi egitasmoa. Egitasmo hori hainbat herritan ari da garatzen, eta, Jauregiren azterlan
|
hura
du oinarri (Jauregi, 1994, 1996, 2003; Jauregi et al., 2000; Egizabal, D., Jauregi, P., Huegun, A. 2004; Egizabal, 2004).
|
|
|
1975eko otsailean berrogeiren bat irakasle Arrasaten bildu ziren eta bilera
|
hura
giltzarri gertatu zen gau eskolen mugimenduaren sorreran (Odriozola, 1976). Eraketa gaiak jorratu zituzten eta, irakasleei dagokieEuskara helduei irakasteko metodologiak, oro har, bi zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan:
|
|
|
Kezka hartatik abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa. Irakas jardueratik normalizazio prozesuan nola eragin galdera
|
hura
bera etengabe planteatuz adibidez.
|
|
|
EBIren hutsunea ez, baina normalizazioaren gaineko hausnarbide
|
hura
baztertuz joateko arrazoi suertatu zen 1990en amaieran agertu ziren ekarpen didaktiko berriak, gerora HABEren HEOKen plazaratu zirenak eta sektore osoan eragina izan zutenak. EBI neurri handi baten haietako batzuetan aitzindari izan zela esan badaiteke ere, lana hizkuntzaren pedagogian zentratuz joan zen sasoi hartan.
|
|
|
Helduaroan euskara ikasi duenik beti egon da, XVII. mendean Mikoletak zerbaitengatik emango zuen argitara Modo breve de aprender la lengua Vizcayna
|
hura
, euskara erabili beharragatik ikasi batzuek, edo interes zientifikoagatik beste batzuek, bistan da euskararen egoera" normal" batek jartzen zuela jendea ikasten, eta ikasitakoa non erabili ez ziren kezkatuko.
|
|
|
Aizpurua eta Ortiz de Landaluzeren ustetan, euskararen aldeko jarrerak eta
|
hura
indarberritzearen aldeko borondatea areagotu egin dira EAEn eta Nafarroan, ez ordea Iparraldean. EAEn eta Nafarroan adintalde guztietan egin du gora.
|
|
2008
|
|
|
Jakina blog hitza web orri batean agertzeak nahitanahiez ez du esan nahi
|
hura
blog bat dela, baina gertatzen da hitz hori duten web orrien %90 baino gehiago blogetako orriak direla.
|
|
|
Sortzaileentzat, corpusa ez zen aintzat hartzeko moduko baliabideai, eta hori erabiltzearen kontrako jarrera nabaria zen. Ulertzekoak dira orduan J. Svartvik en hitz hauek giro
|
hura
gogoratzen duenean:
|
|
|
Alderantziz, euskaratik espainierara
|
hura
moduko izenorde bat itzuli nahiko bagenu, arazo bera genuke: hura eraman zuen/ lo llevó/ la llevó.
|
|
|
Alderantziz, euskaratik espainierara hura moduko izenorde bat itzuli nahiko bagenu, arazo bera genuke:
|
hura
eraman zuen/ lo llevó/ la llevó.
|
|
|
Azken bi baldintzak betetzeko kodea eskuratzeko aukera eduki behar denez (programatzaileak idatzita bezalaxe), kode irekiko programak ere esaten zaie. Software librearen inguruan garatzaile boluntarioen komunitateak sor daitezke,
|
hura
hobetzeko eta zabaltzeko; horixe ari da gertatzen Apertiumekin.
|
|
|
Eta irakasle, non eta Kanadan, gainera. Eta Erramun Baxok
|
hura
lankide izango genuen HABEn, alajaina.
|
|
|
Eta Erramun Baxok etorri zitzaigun HABEra; oker ez banabil, 1982ko hasiera aldera. Berehala ohartu ginen, bai, gu baino jantziagoa zela gizaseme heldu eta ospetsu
|
hura
. Eskertu genuen hala izatea.
|
|
|
Eta irakasle, non eta Kanadan, gainera. Eta Erramun Baxok
|
hura
lankide izango genuen HABEn, alajaina.
|
|
|
Eta halako kezka ere bai: ba ote gara geure ondoren datozenentzat
|
hura
gurekin izan zen bezalako maisu?
|
|
|
Zu zeu arras gazterik ohartu zinen euskal intelektualaren eginbehar neketsu horretaz. Lekuko aita Lafitteri, 1940ko hamarkadan idatzi zenion gutun gartsu
|
hura
. Baina, handik aitzina norberak intelektual rolerako beharrezko dituen formakuntza eskuratzea, autosufizientzia ekonomiko eta soziala lortzea, eta hori guzia Euskal Herrian egunerokoari loturik burutzeko aukeran bihurtzea tokatu zitzaizun banako borroka latz bat beste mediorik etzenuelarik.
|
|
|
Zu zeu arras gazterik ohartu zinen euskal intelektualaren eginbehar neketsu horretaz. Lekuko aita Lafitteri, 1940ko hamarkadan idatzi zenion gutun gartsu
|
hura
.
|
|
|
Bere aldetik, Erramun Baxokek, eta
|
hura
zen dokumentu horietan Fishmanen ekarpenak ekarrarazi zituena, euskararen egoera aurkeztuz Mari Jose Azurmendi eta Francisca Zabaletarekin batera parte hartu du Fishmanen liburuan: Can threatened languages be saved?
|
|
|
Baxokek, eta
|
hura
zen dokumentu horietan
|
|
|
Bizindar objektiboa hizkuntza komunitateek hainbat esparru elebidun eta eleaniztunetan duten posizio erlatiboa deskribatzeko erabili izan da. lizatzen direla estatuaren barruan duten egoerari eusteko edo
|
hura
hobetzeko (Giles eta Johnson, 1987). Alderantziz ere gertatzen da:
|
|
|
2 irudian ikus daitekeen moduan, gizarte zibilaren barruan babes instituzionalari eusteko edota
|
hura
areagotzeko proiektu soziopolitikoak definitzeko ere erabil dezakete hizkuntza gutxiengoek kultura autonomiaren eredua. Eredua eremu mugatuan aplika daiteke hizkuntza komunitate jakin batetarako edota, eremu zabalagoan, estatu eleaniztun jakin batetarako.
|
|
|
ardatzaren goialdeak bizindar handia adierazten du, ardatzaren erdialdeak bizindar ertaina, eta ardatzaren behealdeak bizindar baxua. Ardatz bertikalarekiko perpendikularrean, 4a irudian ardatz horizontal bat dugu, eta hizkuntzaEspainiako egoera Kanadakoaren desberdina da; izan ere, Kanadan hizkuntza gutxiengo ofizialek frantses edo ingeles elebakar izaten jarraitzeko aukera dute, eta, Espainian, berriz, konstituzioak espainiera ezartzen du hizkuntza nazionaltzat eta
|
hura
ezagutzera derrigortzen ditu herritarrak, nahiz eta gero eskualde bakoitzari elebidun izateko aukera ematen dion. gutxiengo bakoitzak lortu duen babes instituzionala adierazten du: ardatzaren ezker aldeak babes instituzional baxua adierazten du, ardatzaren erdialdeak babes instituzional ertaina, eta ardatzaren eskuin aldeak babes instituzional handia.
|
|
|
Konstituzio espainolak Espainiako herritar guztiak espainiera ezagutzera eta jendaurrean espainiera erabiltzera behartzen ditu, baita administrazio nazionalarekin komunikatzeko ere. Hala ere, 1978 urtean autonomia erkidego elebidunak sortu izanak, aukera eman zien Katalunia, Valentzia, Balear Uharte, Galizia eta Euskadiko herritarrei beren eskualdeetako arbasoen hizkuntza ikasteko, eta
|
hura
erabiltzeko zenbait esparru publikotan, baita hezkuntzan eta administrazio publikoan ere. Beraz, Espainiako egoera Kanadakoaren desberdina da; izan ere, Kanadan hizkuntza gutxiengo ofizialek frantses edo ingeles elebakar izaten jarraitzeko aukera dute, eta, Espainian, berriz, konstituzioak espainiera ezartzen du hizkuntza nazionaltzat eta hura ezagutzera derrigortzen ditu herritarrak, nahiz eta gero eskualde bakoitzari elebidun izateko aukera ematen dion.
|
|
|
Hala ere, 1978 urtean autonomia erkidego elebidunak sortu izanak, aukera eman zien Katalunia, Valentzia, Balear Uharte, Galizia eta Euskadiko herritarrei beren eskualdeetako arbasoen hizkuntza ikasteko, eta hura erabiltzeko zenbait esparru publikotan, baita hezkuntzan eta administrazio publikoan ere. Beraz, Espainiako egoera Kanadakoaren desberdina da; izan ere, Kanadan hizkuntza gutxiengo ofizialek frantses edo ingeles elebakar izaten jarraitzeko aukera dute, eta, Espainian, berriz, konstituzioak espainiera ezartzen du hizkuntza nazionaltzat eta
|
hura
ezagutzera derrigortzen ditu herritarrak, nahiz eta gero eskualde bakoitzari elebidun izateko aukera ematen dion. Gogorarazi behar da Francoren erregimenaren garaian debekatuta zegoela eskualdeetako hizkuntzak
|
|
|
Alberdi, Josune eta Iñaki Artola (2007): " Zer egin,
|
hura
izan ala Nor izan, hura egin". Eskola hiztun bila XI. Jardunaldia, Ulibarri programa, Gasteiz, urriak 1 eta 2, argitaratu gabeko hitzaldia.
|
|
|
Alberdi, Josune eta Iñaki Artola (2007): " Zer egin, hura izan ala Nor izan,
|
hura
egin". Eskola hiztun bila XI. Jardunaldia, Ulibarri programa, Gasteiz, urriak 1 eta 2, argitaratu gabeko hitzaldia.
|
|
|
Trakzio mekanikoa duten ibilgailuen titulartasuna zergapetzen du, edozein dela mota eta kategoria, baldin eta bide publikoetatik zirkulatzeko gai badira. Eraikuntzak, instalazioak eta obren gaineko zerga. Udal barrutian edozein eraikuntza, instalazio edo obra egiten bada
|
hura
zergapetzen da; horretarako, aurrekontu osoa eta koste erreala kontuan hartzen dira. Hiri lurren balioa handitzearen gaineko zerga. Hiri lurrak transmititzerakoan haien balioa igo bada, igoera hori zergapetu egiten da.
|
|
|
Sistema honen bidez, modu argi eta oso batean ematen zaigu erakunde baten egoera
|
hura
hobetu ahal izateko. Sistema honetan helburu estrategikoak, adierazleak jarduerak eta jomugak lau multzo nagusitan antolatzen dira:
|
|
|
Sistema desorekatu daiteke, eta mantentze jarduerara mugatu, hizkuntza bakar bat erabiltzera, eta hizkuntza horrentzako eskaintza eta eskaria negoziatu beharrik gabe agertuko lirateke. Orduan, atzeraelikadura hutsala da, eta ez dago berregokitze behar handirik, baldin eta ondoko beste sistema batekiko ez bada; kasu horretan, sistema
|
hura
bestearen eragin eremuan sartzen arituko litzateke. Hala ere, fase horretan, autoerregulazio zibernetikoan eskema deskribatzailea erabiltzeak ez luke zentzurik izango, baldin eta ez bada onartzen hizkuntza adierazpenen arteko botere harremanak hiztunek onartu behar dituztela, eta hiztun horiek beste hizkuntza erabilgarriago batzuen bila joango liratekeela.
|
|
|
TELP izena eman genion eta helburua hizkuntza gatazkei aurre egiteko norbanakoaren baliabideak garatzea zen, baita norbanakoaren baliabideak perfekzionatzea ere. 2006 urtetik, euskal herritarrek eta erakundeek agertutako interesa zela-eta, baita haien lankidetzari esker ere, lan
|
hura
euskal gizartera egokitzeko aukera izan dugu.
|
|
2009
|
|
|
23 Pedro Pegenaute jaunak eta Jaime Ignacio Del Burgo jaunak aitortu duten bezala, zatiketa hori irizpide politiko bati zor zaio; izan ere, Espainiako agintariek ezarritako irizpidea izan zen
|
hura
, Nafarroako erregimen autonomikoa onesteko prozesuan. Nafarroako Parlamentuko Bilkura Saioen Egunkaria.
|
|
|
Baina eduki dinamikoak aldiro eskuz itzultzen ez ibiltzeko, Opentrad itzultzaile automatikoa txertatu dugu gure sistema eragilean, ondo prestatuta gure glosategi propioarekin, bere kalitatea hobea izan dadin. Eta laster hasiko gara
|
hura
erabiltzen, hain zuzen atari korporatibo berrian.
|
|
|
Urte bete luze da aldizkari honetan bertan beste artikulu bat argitaratu zidatela, Hizkuntzak enpresaren kulturan izenburupean. Oraingo hau prestatzerakoan
|
hura
berrirakurri dut eta ohartu naiz —pozez, esan behar dut— orduan idatzitako ia guztiak balio diala bere horretan gaur egun. Apenas neraman urte bete Kutxan Hizkuntza Plangintzaren arduradun ideia haiek paperean jarri nituenean, eta geroztik egindako bideak nahiz gaur dudan ikuspegiak orobat balioetsi egiten dute orduan idatzitakoa. Beraz, hura oinarri hartuta arituko naiz ondoko orrietan, haren garapenak eman didan eskarmentua azaltzen.
|
|
|
Oraingo hau prestatzerakoan hura berrirakurri dut eta ohartu naiz —pozez, esan behar dut— orduan idatzitako ia guztiak balio diala bere horretan gaur egun. Apenas neraman urte bete Kutxan Hizkuntza Plangintzaren arduradun ideia haiek paperean jarri nituenean, eta geroztik egindako bideak nahiz gaur dudan ikuspegiak orobat balioetsi egiten dute orduan idatzitakoa. Beraz,
|
hura
oinarri hartuta arituko naiz ondoko orrietan, haren garapenak eman didan eskarmentua azaltzen.
|
|
|
Ez dira legea bezain derrigorrezkoak, baina izan daitezke
|
hura
baino eraginkorragoak, enpresa edo erakundearen ospe korporatiboan eragiten baitute. Eta oso integratuak daude enpresaren kulturan, batez ere kalitatearekin loturikoak.
|
|
|
Artean 100 web orri ez zeudenean —beraz, historiaurrean—, haietako bat Jaume I.a Unibertsitatekoa zen. Web
|
hura
katalanez eta ingelesez zegoen. Beraz, katalana lehenbiziko 100 orrien artean egon zela esan dezakegu.
|
|
|
Kataluniako Generalitateak dirua inbertitu zuen lehenbiziko weba Olé izan zen, hain zuzen ere katalana debekatzen zuen proiektu bakarrean. Hau da, Yahoon zerbait sar zenezakeen katalanez, baina Olén Porrot
|
hura
oso garrantzitsua izan zen: dena pikutara joan zen, eta, jakina, bazirudien haiek ez zirela gaiztoak eta beste guztiok ginela gaiztoak.
|
|
|
HABEko ikastaro
|
hura
egin nuenean, niretzat blogosferaren mundua erabat ezezaguna zen. Egun, ordea, sarean nago, eta blogosferaren zati sentitzen naiz.
|
|
|
Eta gure arteko eraztunaren zigorra, zurezko koilarearena bihurtu zen Galesen: zurezko kutunaren koilarea zeukan haurrak, gaeleraz hitz egiten entzuten zuen beste haur bati pasa ziezaiokeen, eta honek berebat beste bati, eta abar; eta horretara, azkenekoz koilare
|
hura
zeraman haurra, makilatu egiten zuen eskolako maisuak. Jokabide demokratikoa omen" 14.
|
|
|
Are gehiago, burges ttipiaren salaketa hori nik neuk ere gin nion behinola Txillardegiri, orduan argitaratzen genuen Zabal aldizkarian. Joxe Luis, barka, gaztetako ausarkeria
|
hura
, ez genekien eta zer esaten genuen.
|
|
|
Axularren harako
|
hura
datorkigu, ondoren: alegia, geroko gerotan...
|
|
|
" Uda bukatzen ari delako nago pozik" (51 or.); alderantziz Gandiagak aitortua digu, udazkenari begira eguna mozten hasten zenean, orduantxe hasten zela pixka bat tristatzen. Sarritan kontatu zuen, bestalde, bere haurtzaroko oroitzapen
|
hura
osabaren etxean: nola ilunabarrean, eguzkia itzaltzerakoan, negar egiten zuen aulki gainean zutik leihotik begira.
|
|
|
Sorta horietako gutxi batzuk bakarrik daude liburutan argitaratuta. Gandiagak berak argitaratzeko prestatuta utzi zuen olerkikoaderno bat,
|
hura
hil ondoren Adio izenarekin argitaratu zutena. Koadernoko azken atalera bildu zituen sorta haietako kantaren batzuk, Txillardegiri abesturikoa, besteak beste.
|
|
|
Ez goaz zure ekarpenen inguruko azalpenak ematera baina, aipagarria da euskara batuaren inguruan egindakoa, bai euskal gramatika arloan eta, baita, ikastoletako material idatziaren ekoizpenean. Ia ezer ez zegoen garai haietarako baliagarri izan zen
|
hura
, gaur egun ere, erabilgarri da. Horrenbestez, euskara bidezko eskolatze prozesuan ere erreferentea zara, eta, zer esanik ez, unibertsitatean, Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean gurekin irakasle izan zaren urteetan.
|
|
|
Hau ulertzeko esan behar da Donostiako Zorroagako egoitzan ginenean, Pedagogiako titulazioaren barne Hizkuntzaren Pedagogia deituriko ibilbidea sortu zela, 1983ko ikasketa planetan ofizialki onartua. Erabat berria zen
|
hura
, gainerako unibertsitateetan ez baitzegoen horrelakorik. Hemen, hezkuntza eta euskararen arteko harremana ezinbesteko jotzen genuen hezkuntza sarean eragiteko prestatzen ari ziren ikasleentzat.
|
|
|
Euskaraz mintzatzen diren gurasoak dituzten eta Ereduan ikasten duten ikasleek nabarmendu egiten dituzte idatzizko eta hitzezko hizkun" B" ereduko ikasleek euskara galdu egin dela adierazten dute, eta gizarte eremu berriak sortzeko beharra sentitzen dute. Horrez gain, norberaren erantzukizuna ere nabarmentzen dute, hizkuntzari eusteko eta
|
hura
hedatzeko orduan. Alabaina, bada ageriko kontraesan bat:
|
|
|
Euskara ikastea ezinbestekotzat jotzen dute, horixe baita Euskal Herriaren eta euskal kulturaren hizkuntza; ikasle horiek euskara indartzeko eta sustatzeko konpromisoa adierazten dute. Haien ustez, Euskadin bizi diren pertsona guztiek euskararen inguruko gutxieneko ezagutza batzuk izan behar dituzte, Euskadiko jatorrizko hizkuntzarekiko errespetuagatik eta
|
hura
erabiltzen jakiteagatik. Euskara ikasteko beste motibazio bat ere adierazten dute:
|
|
|
Euskara ikasteko beste motibazio bat ere adierazten dute: hizkuntza aldetik hizkuntza berezia dela eta
|
hura
ikasten duena euskararekiko harro sentitzen dela". " Esan beharra daukat Euskal Herriaren kasuan euskarak esanahi berezia daukala niretzat, euskarekiko ditudan sentimenduak ez dute zerikusirik gaztelerarekiko.
|
|
|
" B" ereduko ikasleek euskara galdu egin dela adierazten dute, eta gizarte eremu berriak sortzeko beharra sentitzen dute. Horrez gain, norberaren erantzukizuna ere nabarmentzen dute, hizkuntzari eusteko eta
|
hura
hedatzeko orduan. Alabaina, bada ageriko kontraesan bat:
|
|
|
Euskara bidezko harremanekiko interesa azpimarratzen dute elkarrekintza bidezko ikaskuntza aktiborako. Eta irakaslearen eragina aldarrikatu dute ikaskuntza/ irakaskuntza n." A" eredukoek, berriz, idatzizko egiturarekin lotzen dute euskararen ikaskuntza, eta balio handia ematen diote hizkuntzaren ikusizko presentziari,
|
hura
zenbateraino ulertzen zuten egiaztatzeko baliagarria zitzaielako. Badirudi hizkuntza idatzian oinarritzen den ikaskuntza bizi izan dutela, eta ez hiztunen arteko komunikazioan.
|
|
|
Eta irakaslearen eragina aldarrikatu dute ikaskuntza/ irakaskuntzan. " A" eredukoek, berriz, idatzizko egiturarekin lotzen dute euskararen ikaskuntza, eta balio handia ematen diote hizkuntzaren ikusizko presentziari,
|
hura
zenbateraino ulertzen zuten egiaztatzeko baliagarria zitzaielako. Badirudi hizkuntza idatzian oinarritzen den ikaskuntza bizi izan dutela, eta ez hiztunen arteko komunikazioan.
|
|
|
Hizkuntzaren gizarteerabilera adierazten da sarritan
|
hura
ikasten laguntzeko; horretarako, hizkuntzaren gizarte ospe eta erakargarritasunak eragingo lituzke euskararen erabilpena suspertzeko harreman sareak.
|
|
|
Eredu guztietako ikasleek kulturarekin lotutako sentimenduak adierazi dituzten arren, baikorrenak eredu euskaldunenetakoak izan dira. Bestalde, hizkuntzaren gizarte erabilera adierazten da sarritan
|
hura
ikasten laguntzeko; horretarako, hizkuntzaren gizarte ospe eta erakargarritasunak eragingo lituzke euskararen erabilpena suspertzeko harreman sareak. Besteekiko harremanak sare sozialetan egituratzen dira eta hor hizkuntzak bere nagusitasuna du.
|
|
|
Atzean geratzen ari da dagoeneko hizkuntza bakarreko eskolaren eredua, hizkuntza bakarreko gizarteen isla baitzen
|
hura
. Gure egungo errealitatea, ordea, anitza da zentzu askotan, bai kulturaren arloan, baita hizkuntzaren arloan ere.
|
|
|
Etxean zer ikusi,
|
hura
ikasi gurasoentzako liburuxkaren helburua da gogoeta sustatzea aitaama izatearen nolakoaz nahiz etxeko euskaraerabilera handitzearen aukeraz. ezer berria ikastea atsegina izango dela eta gure mesederako izango dela uste izan gabe. Bestalde, usteak dira gure bizitzaren gidari; egonkortasuna eta jarraitutasuna ematen digute.
|
|
|
Gogoeta horiek guztiak oinarri guraso euskaldunentzako Etxean zer ikusi,
|
hura
ikasi (Elortza, Mungia, 2007a) gida osatzeari ekin zitzaion.
|
|
|
Elortza, X.; Mungia, A. (2007a): Etxean zer ikusi,
|
hura
ikasi. Gurasoentzako liburuxka.
|
|
|
— Lehendabizikoa, Buruntzaldeko familia bidezko egitasmoak eman duen eramangarrietako bat da: Xabier Elortza eta Alex Mungiak sortu zuten gurasoentzako liburuxka Etxean zer ikusi,
|
hura
ikasi (Elortza, Mungia, 2007a). Bertan, gonbitea egiten zaie aita amei guraso izatearen inguruan nahiz etxeko euskara erabilera handitzearen aukeraz gogoeta egin dezaten.
|
|
|
Erraz ikusten da hori. Ingurura begiratzea besterik ez dugu egin behar konturatzeko, esaterako, ez dela beti eta ezinbestean nortasun handiko bikotea ageri,
|
hura
osatzen duten bi kideak aldi berean nortasun handikoak izate hutsagatik. Kontrakoa dugu, ordea, ohikoagoa, hots, oilarrak elkarrekiko mokoka nola, hala kide indartsu biek talkan eta borrokan jardun ohi dute, nor baino nor den gehiago erakutsi nahi sukartsuan.
|
|
|
Ezagutzaren Clusterrak begi onez ikusi zuen gure proiektua, besteak beste, haienaren osagarria zelako eta ordura arte ez zeukaten kudeaketa aurreratuko esparru bati erantzuteko baliagarri zitzaielako, beraz, hasieratik eskaini ziguten haien babesa eta laguntza, bai eta haien metodologia erabiltzeko aukera ere. Bi klusterren arteko lankidetzaren lehen pausoa izan zen
|
hura
.
|
|
|
Alegia, bazeuden argitalpen labur batzuk enpresen kudeaketa esperientzia aurreratuen berri ematen zutenak, beste enpresa batzuekin praktika onen klabeak konpartitzen zituztenak. Eredu interesgarria zen guretzat eta egoki ikusi genuen ideia
|
hura
soziolinguistika arlora egokitzea, kudeaketa kasuen ordez euskararen normalizazio kasuak jaso, aztertu eta zabaltzeko. Guk ere, Ezagutzaren Clusterrak kudeaketakoak bezala, normalizazio kasu aurreratuak bilduma moduan irudikatzen genituen eta, hortaz, argitalpenen ezaugarriak ere egokiak ziren gure helburuetarako:
|
|
|
Alegia, bazeuden argitalpen labur batzuk enpresen kudeaketa esperientzia aurreratuen berri ematen zutenak, beste enpresa batzuekin praktika onen klabeak konpartitzen zituztenak. Eredu interesgarria zen guretzat eta egoki ikusi genuen ideia
|
hura
soziolinguistika arlora egokitzea, kudeaketa kasuen ordez euskararen normalizazio kasuak jaso, aztertu eta zabaltzeko. Guk ere, Ezagutzaren Clusterrak kudeaketakoak bezala, normalizazio kasu aurreratuak bilduma moduan irudikatzen genituen eta, hortaz, argitalpenen ezaugarriak ere
|
|
|
Behin enpresaren parametroetan kokatuta,
|
hura
kudeatzea errazagoa izango zaie.
|
|
|
enpresan euskaldun kopurua txikia bada, koordinatzaileak ez du zertan euskara jakin. Ezinbestekoa izango du, ordea, beste ezaugarri askorekin batera (enpresa ezagutzea, enpresakoek
|
hura
ezagutzea, toki askotara heltzeko ahalmena izatea, euskararen aldeko jarrera eta hura ikasteko gogoa... Gure bezeroetako baten kasua aipagarria da:
|
|
|
enpresan euskaldun kopurua txikia bada, koordinatzaileak ez du zertan euskara jakin. Ezinbestekoa izango du, ordea, beste ezaugarri askorekin batera (enpresa ezagutzea, enpresakoek hura ezagutzea, toki askotara heltzeko ahalmena izatea, euskararen aldeko jarrera eta
|
hura
ikasteko gogoa... Gure bezeroetako baten kasua aipagarria da:
|
|
|
Enpresaren beraren sistemetan edo parametroetan txertatzea ere errazago izango dute. Behin enpresaren parametroetan kokatuta,
|
hura
kudeatzea errazagoa izango zaie.
|
|
2010
|
|
|
Euskal Herri erdaldundu samar batean, eta hizkuntzaren inguruko gatazka nahikoa modu esplizituan bizi duen herri batean, oharkabean pasatzen ez den ezaugarria da. Hizkuntza bakarreko udalerri bateko herritar bati bere herriaz galdetuz gero, eta
|
hura
deskribatu behar badu, ziur asko ez du esanen" hemen hala hitz egiten dugu". Herri euskaldunekoak, Leitzarrak adibidez, akaso bai.
|
|
|
Aipatu nahi dugun egoera honetan solaskide guztiak euskaldunak dira, alegia, euskaraz egiteko eta ulertuak izateko aukera bermatua daukate, baina erdaraz egiten dute. Sarritan gertatzen baita, herri euskaldunean bizi edo
|
hura
bisitatzen duen edonork aisa ikus dezakeen moduan.
|
|
|
• Eta, bestalde, zurekin dagoen hori erdalduna bada,
|
hura
beste inorekin elkartuz gero —bere lagun edo ezagun bat, demagun—, orduan ere erdaraz ariko dira, ezinbestean, eta erdaldunak ez du elkarrizketatik kanpo gelditzeko beldurrik izanen.
|
|
|
umeek eta gazteek ez dakite erdaraz behar bezala egiten. Garai bateko kezka, hainbeste autogorroto sortu zituen
|
hura
, baina bertsio modernoan. Erdaraz batere ez dakitenik ezin esanen dute, baina haien seme alabek ongi ez dakitela iruditzen zaio guraso askori, eta horrek arazoak ekarriko dizkiela sentitzen dute.
|
|
|
Alegia, Leitzako gazteen artean erdara asko egiten zela azaldu ez balu, eta hainbat koadrila ia erabat erdaraz aritzen zirela kontatu ez balu. Leitzako errealitatea, ezinbestean, bat eta bakarra da, baina
|
hura
hautemateko erak, abiapuntuak, jarrerak, iragazkiak... askotarikoak dira. Pertzepzio eta intuizio horiek, beraz, kontuan hartzekoak dira, baina baita erlatibizatu beharrekoak ere.
|
|
|
Hizkuntzen trataera dela eta, irakasleak ingelesez soilik hitz egiten du baina ikasleei aukera ematen zaie euskaraz eta gaztelaniaz hitz egiteko ere. Materialak ingelesez daude baina euskaraz edo gaztelaniaz material interesgarria badago, ez dago
|
hura
erabiltzeko oztoporik. Moodle plataformari esker, ikastaroan modalitate anitzeko materialak eskaintzen dira:
|
|
|
Jende andana hasi zen euskara ikasten. euskal kanta berria ere bidea egiten hasi zen eta jendaurreko erakusleiho ezin hobea eskaini zion euskarari. euskara batuak lehen urratsak eman zituen eta, aldeko zaletasunak eta kontrako jarrerak agerraraziz, euskararen corpusa hizpide —eta auzi— bihurtu zen. ...an hedatu zen. gizartea zein euskaltzale gehienak —ez guztiak— erabateko ezjakintasun soziolinguistikoan murgilduta zeuden. horrexegatik, hizkuntza ezagutza eta hizkuntza erabilera ez ziren analitikoki behar bezain ongi bereizten eta euskara ikaste hutsak hizkuntza hori biziberritzeko nahikoa izango zela uste zabaldua zen. aldeko iritzi publikoaren haizeak bultzatuta, ezjakintasun egoera
|
hura
lur emankorra zen itxaropen itsua lora zedin.
|
|
|
2 argi ilunen garaia euskara hizpide zen kalean zein komunikabideetan eta agenda politikoa ere ez zen dinamika berri horretatik at gelditu. trantsizio politikoak autonomien estatua ekarri zuen eta azken horrek eskuduntzak, hizkuntzari zegozkienak barne. baina, moda guztiekin gertatu ohi den bezala, bolada
|
hura
ere agortu zen eta XX. mendeko 80 hamarkadetatik aurrera euskarekiko lilura lurruntzen hasi zen, abertzaletasunaz kanpoko sektoreetan batez ere. hori ez ezik, hizkuntza horren aldeko jarrera eta atxikimendua zalantzan jartzen hasi ziren. euskara ikasteko ahaleginetan murgilduta ibili ziren asko, frustrazioan erori ziren. horren arrazoietako bat —nagusia, agian— hauxe izan zitekeen: bigarren hizkuntza gisa ikasita, euskaraz lortutako gaitasunak erabilerarako premia edota aukera egokiekin bat egin ez izana. euskararen defentsan ordura arte gotorleku izan ziren giro politiko abertzaleak autonomiaren hautuak banatu zituen, baita euskalgintzari zein hizkuntza politikari dagokionez ere, biak ala biak banaketa eta liskar politikoen arrazoietako bat bihurtu baitziren. hala ere, estrategia zatitu baten bitartez bazen ere, euskara suspertzearen ardura alderdi politiko abertzaleen agendetan baino ez zen modu sinesgarrian gorde. hori baliatuta, euskararen inguruko hizkuntza politikari kutsu politizatua, ideologikoa eta erabilera partidista atxiki zizkioten indar politiko estatalistek. alegia, errealitatearen hautemate eta irudikatzea gidatzen eta bideratzen zituen egitura kognitibo berria garatu zuten nortasun espainiarduneko giro sozialek eta noranzko bereko alderdiek. edo, bestela esanda, euskararen gaineko framing berria eraiki eta hedatu zuten. ongi jabetu behar da framing berri hori sortzeak duen garrantzitaz, izan ere, Canel eta Sanders-ek (2005) azaldu duten bezala, hizkera politikoaren bitartez egiten den gertaeren edo egoeraren interpretazioa (framinga) errealitatea sortzeko hiru moduotan erabil daiteke:
|
|
|
Hizkuntza ezagutza eta hizkuntza erabilera ez ziren analitikoki behar bezain ongi bereizten eta euskara ikaste hutsak hizkuntza hori biziberritzeko nahikoa izango zela uste zabaldua zen. Aldeko iritzi publikoaren haizeak bultzatuta, ezjakintasun egoera
|
hura
lur emankorra zen itxaropen itsua lora zedin. horrek ematen digu gizarte sektore erdaldun horretan dauden euskararen aldeko neurriekiko adostasunaren, indiferentziaren eta aurkakotasunaren berri zehatza (amorrortu, ortega, idiazabal eta barreña, 2009: 300):
|
|
|
1982 gutxienez euskaraz ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi: ...ko adostasun sendorik gabe jai duela euskarak. urtean, eusko legebiltzarrean ordezkaritza nagusia zuten talde abertzale eta ez abertzale gehienen adostasunez onartu zen 10/ 1982 oinarrizko legea, euskararen erabilpena" arautzen" duena. lege hark euskara babesteari begira hainbat obligazio ezarri zizkien herri aginteei, eta euskara erabiltzeari begira hainbat eskubide aitortu herritarrei.
|
hura
izan zen oinarria, oinarri ezin sendoagoa, printzipio demokratikoetan zurkaiztua zegoelako eta adostasun politikoak babestua zegoelako. adostasun hartatik kanpora geratu ziren pp eta hb. adostasun hari pitzadurarik eta murrizketarik gabe eutsi litzaioke, eta areagotu, adostasun hura zabaltzea eta sendotzea baita erronka berriei erantzuteko ezinbestez behar dena. gainera, pentsa liteke adostasun p... hizkuntza politika eraginkorra, zilegia eta sustatzailea. oinarrizko legearen itzalean araubide juridiko zehatza eta euskara sustatzeko politika zabala ezarri ziren abian, hezkuntzaren alorrean, hedabideetan, administrazioan, zerbitzu publikoetan, aisialdian, lan munduan eta abarretan bi hizkuntza ofizialetan ahulenari —euskarari— behar zuen tokia eta eginkizuna ematearren. horretan behar da jarraitu, geldialdirik eta atzerapausorik gabe. arazo berriei irtenbide berriak aurkituz, eraginkortasunez beti, eta ahantzi gabe zein den gainditu beharreko desoreka (euskarak gaztelaniarekiko duena), zein den anomalia (gizartearen zati bat elebakarra izatea), eta hori guztia baretasunez, soseguz eta inoren aurkako gehiegikeriarik gabe egin behar dela, baina erabat ezinezkoa dela deserosotasunik gabe egitea. hirugarrena:
|
|
|
1982 gutxienez euskaraz ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi: ...inbat obligazio ezarri zizkien herri aginteei, eta euskara erabiltzeari begira hainbat eskubide aitortu herritarrei. hura izan zen oinarria, oinarri ezin sendoagoa, printzipio demokratikoetan zurkaiztua zegoelako eta adostasun politikoak babestua zegoelako. adostasun hartatik kanpora geratu ziren pp eta hb. adostasun hari pitzadurarik eta murrizketarik gabe eutsi litzaioke, eta areagotu, adostasun
|
hura
zabaltzea eta sendotzea baita erronka berriei erantzuteko ezinbestez behar dena. gainera, pentsa liteke adostasun politikoa sendotzeak adostasun soziala areagotzeko balioko lukeela. adostasunak solaskideen ikuspuntuei ere lekua egitea eskatzen du. adostasun puntuak beti izan ohi dira batzuek nahiko luketena baino gehiago eta bestetzuek nahiko luketena baino gutxiago. kontua da nahitaezkoa dela ho... hizkuntza politika eraginkorra, zilegia eta sustatzailea. oinarrizko legearen itzalean araubide juridiko zehatza eta euskara sustatzeko politika zabala ezarri ziren abian, hezkuntzaren alorrean, hedabideetan, administrazioan, zerbitzu publikoetan, aisialdian, lan munduan eta abarretan bi hizkuntza ofizialetan ahulenari —euskarari— behar zuen tokia eta eginkizuna ematearren. horretan behar da jarraitu, geldialdirik eta atzerapausorik gabe. arazo berriei irtenbide berriak aurkituz, eraginkortasunez beti, eta ahantzi gabe zein den gainditu beharreko desoreka (euskarak gaztelaniarekiko duena), zein den anomalia (gizartearen zati bat elebakarra izatea), eta hori guztia baretasunez, soseguz eta inoren aurkako gehiegikeriarik gabe egin behar dela, baina erabat ezinezkoa dela deserosotasunik gabe egitea. hirugarrena:
|
|
|
errepara diezaiogun, esate baterako, eskualde horietako funtzionarioei, oro har ez baitute euskara jakiteko betebeharrik. bigarren taldea euskaldunen presentzia handia (%30) duten eskualdeek osatuko lukete. eremu horietan euskara hiltzen ari zen, eta belaunaldi bakar batean da berreskuratzeko bidean (donostiako ibarra, bilbo handiko iparraldeko eskualdeak, arabako iparraldea, burunda eta nafarroako mendialdearen erdialdea). eskualde horiek elebidunak dira ofizialki, baina horrek ez du esan nahi euskarak ez duenik erabilerarako zailtasun handia, hainbat esparrutan. alderdi askotan, duela hogeita hamar urteko araudi beraren arabera jokatzen da, oraindik ere, nahiz eta eskualde horietako haur gehienak euskaldunak izan. horregatik, bultzada berria eman behar zaie eskualde horietako politika normalizatzaileei. hirugarren taldea berriz euskalduntasunera itzultzen ari diren eskualdeek osatzen dute; hau da, orain arte egindako lanaren ondorioz, jada biztanleen %10etik gora elebidunak dituzten eskualdeek. begi bistakoa dirudi eskualde horietan lege araudiak haurrei eta gazteei erreparatu behar diela, batez ere (beste alderdi batzuez arduratzeari utzi gabe), eta beren hizkuntza erabiltzeko tresnak eta esparruak eskaini behar dizkiela. zoritxarrez, laugarren eskualde multzo batez ere hitz egin litzateke. ez dirudi nafarroa erdialdearen eta erriberaren zatirik handienak datorren urtean %10a lortzeko moduan ere egongo direnik. nafarroaren azken 25 urteetako hizkuntza politikaren emaitza ezin zen bestelakoa izan, eskualde horiek eremu ez euskaldunean utzi direnez gero. nafarroari dagokionez, lurralde osoan euskara berezko hizkuntzatzat joz eta probintzia osoan planifikazio bati ekinez soilik lor daiteke hegoaldearen hegoaldeko muturra euskararen rlSren gurdira igotzea. arabara begiratu besterik ez dago, horrela dela egiaztatzeko. gure zientzia gaztea da. Soziolinguistikak mende erdi baino ez du. eta hizkuntzen berreskurapeneta normalizazio prozesuek, are gutxiago. ez dut uste gehiegizkoa denik esatea arlo horretan diharduten guztiek
|
hura
eraikitzen laguntzen ari direla, gehiago edo gutxiago. guztiek egiten dugula zientzia, batzuetan akatsak eginez eta besteetan asmatuz. eta argi dago aurretik joateak eta erreferentzia puntu gehiegi ez izateak ez duela asko laguntzen. baina denborak arrazoia ematen digu, emeki emeki. hortxe dago gure lurraldeetako gazteria, gero eta eleaniztunagoa dena. egia da rlS aro mesianikoan sartzetik urrun ...
|
|
|
XiX. mende erditik aurrera, jada ohartu ziren horretaz gizon emakumeak. horrenbestez, galdera hori erroldan sartzen lehenak izan ziren oinarri demokratiko sendoak zituzten herrialdeak —hala nola erresuma batua— eta beren mugen barruan hizkuntzaaniztasunaren ehuneko handia zutenak —hala nola belgika, Suitza eta austria hungariako inperioa— hau da, eta ezin zen bestela izan, hizkuntza horiei legezko aitortza edo, gutxienez, kultura mailako aitortza handiena eman zieten estatuak izan ziren lehenak, erroldetan bertako hizkuntzen ezagutza mailaz herritarrei galdera egiten. harritzekoa da, ordea, espainiak, hizkuntza aniztasun hain handia izanik, inoiz ez txertatzea erroldan inolako galdera demolinguistikorik. ...batera eta galdera sorta tekniko batera mugatuta. horrez gain, gehiengoaren hizkuntza zein den galdetzen ez duen bakarra da, aipatutako zortzi estatuen artean. zalantzarik gabe, gauzak egiteko modu historiko oso bat eratortzen da datu soil horretatik, eta ondorioak izaten jarraitzen du oraindik, gaur egun ere. espainiak bere baitako hizkuntza aniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da
|
hura
ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea. baina azkenik, sistema guztiz demokratikoa lortu dela dirudienean ere, demolinguistika ofizialak ziurtzat jotzen du gaztelania dela biztanle guztien hizkuntza komuna. horregatik, ez du hizkuntza horretaz galdetzen: biztanleen ahozko nahiz idatzizko mailaz, familiaren bidezko transmisioEspainiak bere baitako hizkuntzaaniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea.
|
|
|
1857 urtean egin zen espainiako biztanleriaren lehen errolda, eta estatuan bata bestearen atzetik etorri ziren erregimenetako batean ere ez zitzaien inoiz hiritarrei erroldan galdetu zer hizkuntzatan mintzatzen ziren. begi bistakoa da ahazte hori ez zela kasualitatea izan; izan ere, hizkuntzari buruzko galdera egitean, erroldek ez soilik naziotasun bat, baizik eta hizkuntza naziotasun bat hautatzera behartu zuten jende guztia, lehenengoz4 talde bati zer hizkuntza kidetze zuten galdetze hutsa aski zen talde hori kanpora begira ikusgarri egiteko, eta berezko komunitate berezitua osatzearen kontzientzia hartzeko. zalantzarik gabe, ondorio hori zuelako, ez zuen espainiak ofizialki egiaztatu nahi izan zer hedapen geografiko eta demografiko zuten bere berezko hizkuntzek. ez da zaila imajinatzea euskarari buruzko zer datu emango zituen XiX. mende erdialdean egindako hizkuntza erroldak, hegoaldean. ladislao Velascoren lanen arabera5 (1867 urte ingurukoak), 780.000 pertsona inguru zeuden lau lurraldeetan, eta horien %50 baino gehixeago ziren euskaldunak; eta badirudi euskaldun gehienak elebakarrak izango zirela. edonola ere, kaltea eginda dago, eta 125 urtean zehar bildu ahal izango liratekeen datu demolinguistikoak betirako galdu dira. bada beste datu bat, espainiako demolinguistika oraindik gaztearen adierazgarriago dena. europako berrogeita hamar estatu ingururen artean, badira zortzi beste guztiengandik bereizten direnak, hizkuntzari dagokionez bestelakoa den biztanleria %25etik gorakoa izateagatik. estatuaren hizkuntza aniztasunari dagokionez, zortzi estatu horiek gure kontinentean lehen mailan daudela esan dezakegu. espainiak ez zuen soilik datu demolinguistikoak jasotzeko lana mende bateko atzerapenez hasi, gainerako zazpiekin alderatuta, eta hizkuntzaren lurralde batera eta galdera sorta tekniko batera mugatuta. horrez gain, gehiengoaren hizkuntza zein den galdetzen ez duen bakarra da, aipatutako zortzi estatuen artean. zalantzarik gabe, gauzak egiteko modu historiko oso bat eratortzen da datu soil horretatik, eta ondorioak izaten jarraitzen du oraindik, gaur egun ere. espainiak bere baitako hizkuntza aniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea. baina azkenik, sistema guztiz demokratikoa lortu dela dirudienean ere, demolinguistika ofizialak ziurtzat jotzen du gaztelania dela biztanle guztien hizkuntza komuna. horregatik, ez du hizkuntza horretaz galdetzen: biztanleen ahozko nahiz idatzizko mailaz, familiaren bidezko transmisioEspainiak bere baitako hizkuntzaaniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da
|
hura
ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea. Baina azkenik, sistema guztiz demokratikoa lortu dela dirudienean ere, demolinguistika ofizialak ziurtzat jotzen du gaztelania dela biztanle guztien hizkuntza komuna.
|
|
|
(ikus amonarriz 2009; arnaut 2010). bestetik, mahai inguruetan konpromisoaren auzia sarri irten da. ondoko ideiak aipatu dira: azken hogeita hamar urtean jaitsi dela, zelan aldatu den, gazteek ez daukatela euskararekiko konpromisorik aipatu diren ideiak dira. gazteei konpromiso falta leporatzea ere sinplekeria izan daiteke, batez ere, orain dela hiru hamarkada behar zen konpromiso mota eskatzen bazaie, garai
|
hura
eta oraingoa ez direlako bat bera. baina helduek zer hartzen dute konpromisotzat, zer espero dute gazteengandik?
|
|
|
1978ko espainiako konstituzioaren arabera, gaztelania da estatuko hizkuntza ofiziala eta espainiar guztiek dute
|
hura
ezagutzeko beharra. galiziako autonomia estatuan (1981) eta hizkuntza normalizaziorako legean (1983) oinarri oinarrizko ezberdintasun konstituzionala ezarri zen, 1900 urtean nekazaritzan eta arrantzan zebiltzan galiziar kopurua %86 zen, denak galiziar elebakarrak. 2000 urtean, berriz, %19 baino ez.
|
|
|
Valbuena prat ek, adibidez, frai luisen kalitateak lortu gabe,
|
hura
baino herritarragoa ikusten du, zentzumenei hitz egiten diena, sortzailea da, irudiz betea, esamolde herritarretatik hurbil dabilena, teoria teologiko urrunei modu harrigarrian bizia ematen dakiena34:
|
|
|
Malon etxaideren luma bizi eta irudimentsuak ez du galdu nahi guztiari eman nahi dion zientzi oinarria, exegesi eguneratu batetik dakarrena. herritar laikoentzat ari da idazten bere Libro de la conversión de la Magdalena
|
hura
(1588), baina oso gogoan ditu irakurle jantziak eta inkisizioa bera ere. ez da hura eleberri arin bat, dotrina zaindu eta trinkoa eskaini nahi duen liburua baizik. idazlanak irakurlego nahiko zabala irabazi zuen, nonbait, zeren eta urteetan hamabi argitaralditaraino aipatu izan baitira37 galdutako Malon etxaide ren idazkirik egon zela esan izan da38, eta berrikitan frogatu samartu denaren arabera... emakume kristauaren inguruan eta eskritura Santuaren argitan, espiritualitatea landuz, modu literario eder batean idatzitako liburua da La conversión de la Magdalena hau, eta neurri handi batean emakumezko baten harira burututako gogoeta unibertsal kristaua izan nahi du. hortaz, gutxienez bost egiteko larri hartu behar zituen aintzakotzat idazleak:
|
|
|
Malon etxaideren luma bizi eta irudimentsuak ez du galdu nahi guztiari eman nahi dion zientzi oinarria, exegesi eguneratu batetik dakarrena. herritar laikoentzat ari da idazten bere Libro de la conversión de la Magdalena hura (1588), baina oso gogoan ditu irakurle jantziak eta inkisizioa bera ere. ez da
|
hura
eleberri arin bat, dotrina zaindu eta trinkoa eskaini nahi duen liburua baizik. idazlanak irakurlego nahiko zabala irabazi zuen, nonbait, zeren eta urteetan hamabi argitaralditaraino aipatu izan baitira37 galdutako Malon etxaide ren idazkirik egon zela esan izan da38, eta berrikitan frogatu samartu denaren arabera, haren hilondokoan bestek bere izenez argitara emandakorik39 hemen 1588an argitara ... emakume kristauaren inguruan eta eskritura Santuaren argitan, espiritualitatea landuz, modu literario eder batean idatzitako liburua da La conversión de la Magdalena hau, eta neurri handi batean emakumezko baten harira burututako gogoeta unibertsal kristaua izan nahi du. hortaz, gutxienez bost egiteko larri hartu behar zituen aintzakotzat idazleak:
|
|
|
La conversión de la Magdalena liburua ez da, besterik pentsarazi dezakeen arren, Santa Madalenaren bizitzaren kontakizuna edo biografia mota bat. ebanjelioetako Madalena
|
hura
, kristau jaieretan halako garrantzi historikoa izan zuena (fededunen artean, eta arte ederretan) 43, aitzakia handi bat besterik ez da aszetikaren bideak eta moldeak erakusteko, beti ere dena kultura eta azalpen erlijioso aberatsez emanda. idazlearen hitzetan esateko, bizitzako hiru une kontrajarri dira deskribatu nahi duen historiaren ardatz: " los tres estados que tuvo de pecadora, i de penitente, i de gracia". kristau orori eta emakumeari bereziki aurkeztu nahi zaion ereduzko bidea erakutsi nahi du Malon etxaidek liburu honen bidez. garaiko literatura espiritualak emakumezkoak ere baditu protagonista; berei ere zerbait esan nahi zaielako eta, idazle bezala, luma paregabe bat agertu zelako behintzat (teresa avilakoa). hainbat tokitan esanda utzi zuen bezala, maite du eta premiazkoa ikusten du idazkera edertasunez janztea, testu argi eta erakargarriak
|
|
|
J. M. becerra). Jakina denez, gaztelaniazko Cantar de los Cantares
|
hura
ez zen argitara eman XViii. mendearen hondarra arte (1798). bestalde, jada ezagutzen ditugu unibertsitatean latinez eman behar izan zituen eskola lanak, De legibus bat, esaterako().
|
|
|
48 azpimarratzekoa da hemen Malon etxaidek ez dituela aipatzen euskara eta katalana, nahiz eta
|
hura
nafarroako hizkuntza izan eta beste hau bartzelonan bertatik bertara ezagutu, agian historia literarioa ere. Malon ek bere ama hizkuntzari, arreta handiz landu duen gaztelania literarioari, begiratzen dio, besterik gabe. ongi ispilatzen du, honetan, ernazimentu nazional estatalen ikuspuntu politiko linguistiko mugatua.
|
|
|
gogora bitez erromantzeen artean erdi arotik idatzita zetozen okzitanieraren historia eta gaurko egoera1, edo erdi aroko prosa katalanaren arrakasta eta ondoko ibilera2; bere txikian, bereziki harrigarria da islandiera idatziaren historia (gogora erdi aroko loraldi goiztarra, eta laxness nobel Sariaren XX. mendeko arrakasta, 1955) 3 soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baina ez da uste behar babes sozial eta ofizialik onenak izan eta beren hiztunen kopuruan gora egin dutenek ere hizkuntza idatzi eta kultural izatera iristea samurra izan dutenik; alderantziz, urratsez urrats joan dira aitzina garapen linguistiko kultural horiek, adibidez gure inguruko erromantze arrakastatsuenetan ere. hizkuntzen historia horietan beti egon dira une erabakigarriagoak, eta, besteak beste, aipatzekoak dira batzuk: gaztelanian alfontso X.a Jakitunaren hizkuntz politika administratibo kulturala4, italieran dante ren De vulgari eloquentia() edo Divina Commedia nahiz Convivio n esandakoen ondorio historikoak5, frantsesean Villers Cotterêts eko arauak (1539) 6, ingelesean Book of Common Prayer
|
hura
(1549) edo King James’s Bible (1611) 7, alemanieran luter en Die Bibel() 8, etab. ikus daitekeenez, bere lehen urratsetan herri hizkuntzen garapen kultural idatzia erlijio bizitzatik gertu ageri zaigu, olerkian bezalatsu kultur prosan. gero eta nabariagoa zen prosa didaktiko erlijioso erromantzearen premia, apaizeria xumea, latina ahaztuta, bertatik gero eta urrunago baitzebilen. horrelako b... kostata eta berandu, baina kultur esparru berri posibleen artean zegoen, beraz, eliz erlijiotasun herritarrari zegokiona, eskritura Santuetatik hasi eta liturgia, kantategi, olerki eta herritarrentzako teologiaraino hel zitekeena. eliza katolikoan trentoko kontzilioak ez zituen itxi ate guztiak, eta, kontrarreformako zurruntasun guztien gainetik, jakitun
|
|
2011
|
|
|
Iztegia egiteko arazo ta buruauste ta anka jasotze andiak artu bear izan nituenean, enuen kemenik izan ijito artean sartu ta ijito euskalkia beren ezpainetatik ikasten asteko. Bein, orregatik (baina liburu
|
hura
argitaratu eta gero), Bilbo inguruko Basurton beren artera urreratuz, amabi bat urteko nexkato batekin izketan asi nintzan. Ea nongoa zen (Bayonaldekoa, erantzun zidan) — Ze izen zuen (Izena ântzi dut) — ¿ Oni nola esaten diozute?
|
|
|
2 zEruA, purgATorioA ETA infErnuA pErSpEKTiBA SoziolinguiSTiKoAn euskarak (zehazkiago, euskara erdarek) gure artean izandako ibilera historikoaz, une hartako egoeraz eta begien bistako etorkizun aukerez gogoeta lana burutzea adostu zuten euskaltzaindiak eta Lankide Aurrezkiak, Franco hil berritan17: Siadeco etxeari eman zioten langintza
|
hura
bideratzeko ardura18 Liburu ezagun batean bildu zen langintza zabal haren lehen ekarpena. Euskararen Liburu Zuria esan zitzaion argitalpen hari euskaraz. erdaraz, jatorrizko bertsioan alegia, El Libro Blanco del Euskara. egindako lan handiaren giltzarri, sarrera moduko bat komeni zela ikusi zuten gogoeta lanaren arduradunek:
|
|
|
nork bere iruzkin komentarioak egin zizkion Alan hudson i, eta aldizkari haren zenbaki berean argitaratu. Azkenean, eztabaida aldi osoaren ondorio txostena idatzi zuen hudson irakasleak; ondorio txosten hori ere aldizkarian bertan argitara eman zen. une
|
hura
izan genuen, Maria Jose Azurmendik ongi dioenez, diglosiaren gaiari perspektiba soziolinguistikotik heldu zaion azken aldi" goi mailakoa". a) berriro ere Ferguson-en jatorrizko diglosia (enbor bereko aldaeren arteko konpartimentazioa) eta Fishman-ena (edozein eratako aldaera edo hizkuntza biren artekoa) elkarrengandik bereizi zituen eta lehenengoa, Ferguson-ena," benetako" dig... Argi dago:
|
|
|
erantzuna erraza da oso: mila bider diglosikoagoa da egigurenenen gipuzkoa
|
hura
, garateren oraingo hau baino. garateren gipuzkoak ageri duena ez da diglosia. ez egurenen garaian oraindik aski betea zena eta ez haren laurdena ere: egurenen garaian" la masa general del pueblo guipuzcoano habla usualmente el vascuence y por consiguiente esta es la primera lengua que aprenden los niños". garaterenean, aldiz," gipuzkoan gizaldi honen hasieran %85 euskaraz egiten zuten eguzkiz eguzki. eta ongi hitz egin ere. egun %40k baldin badakite, %20k ez dute euskaraz egiten. egungo egunean gipuzkoako herrietan erdara da jabe".
|
|
|
emmanuel rhoidis() nobelaeta saiogileak aipamen satirikoa egin zuen 1885ean, bere artikulu batean, greziera garbi jasoformal dotore baina herritarren eguneroko erabilera bizi gozo arruntetik urrunaren kontra: zehazkiago, goi aldaera garbi
|
hura
babesten zutenen kontra. " Diglosiak jota" zeuden katharevousa zale haiek, bere esanean. roidis en 1885eko aipamen satiriko haren haritik, urte hartan bertan, diglosia terminoa teknikoki erabiltzen hasi zen Jean psichari Sorbonako irakasle greko frantziarra42 Bere, eta handik berehala beste askoren, ekarpen jakintsuek zabalkunde argia izan zuten europako (baita, une batetik aurrera, europaz kanpoko) helenisten eta greziako intelektualen artean.
|
|
|
Teoriatik tiraka sendorik gabeko hizkera molde jasoaz irakurtzen, idazten eta ikasten jarraitu behar al zuten greziarrek, XX. mendean? 1901eko hizkuntza borrokaren43 (eta, praktikan, 1976ra arteko hizkuntza istiluen) berri duenak badaki, nola ez, eztabaida gai eta antagonismo ideologiko, sozio-ekonomiko eta kultural zorrotzak zeudela tartean, diglosia44
|
hura
zela medio. hasieran greziako bitxitasun (hainbaten esanean gaitz, arazo, drama,..) zirudien egoera berezi hura handik kanpora ere bazela planteatzen eta onartzen hasi zen zenbait gune akademiko eta administratibo; herrialde arabiarren hizkuntza egoera azaltzeko ere termino horretara jo zen une batetik aurrera: ikus Marçais 1930 Baita, oro har, ekialdeko hainbat hizkuntza egoera (ez arrazismo kutsurik gabe) deskribatzeko ere.
|
|
|
Teoriatik tiraka sendorik gabeko hizkera molde jasoaz irakurtzen, idazten eta ikasten jarraitu behar al zuten greziarrek, XX. mendean? 1901eko hizkuntza borrokaren43 (eta, praktikan, 1976ra arteko hizkuntza istiluen) berri duenak badaki, nola ez, eztabaida gai eta antagonismo ideologiko, sozio-ekonomiko eta kultural zorrotzak zeudela tartean, diglosia44 hura zela medio. hasieran greziako bitxitasun (hainbaten esanean gaitz, arazo, drama,..) zirudien egoera berezi
|
hura
handik kanpora ere bazela planteatzen eta onartzen hasi zen zenbait gune akademiko eta administratibo; herrialde arabiarren hizkuntza egoera azaltzeko ere termino horretara jo zen une batetik aurrera: ikus Marçais 1930 Baita, oro har, ekialdeko hainbat hizkuntza egoera (ez arrazismo kutsurik gabe) deskribatzeko ere.
|
|
|
Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide gauzak gugana hurbilduz nola dira neutraltasun kontuok, diglosia hitzaren karga ebaluatiboari dagokionez? konplikatua da historia. kremnitz ek zuzen adierazi izan duenez jatorrian bertan, hitz hori lehenik sortu zenean, konfliktu iturri zen diglosia. hala zen psichari rentzat 1885etik 1928ra bitartean, eta halaxe zen 1930ean ere (aski bestelako enfokez) Marçais entzat. psichari ren asmoa ez zen greziako katarevousa eta demotiki aldaeren arteko banaketa hotz hotzean erakustea, bikoiztasun
|
hura
deskribatzea. Bikoiztasun hura kaltegarria zela eta, katarevousa alde batera utziz, greziarrek beren espazio fisiko territorial eta (bereziki) soziofuntzional osora demotiki delakoa hedatu behar zutela aldarrikatu nahi zuen berak.
|
|
|
konplikatua da historia. kremnitz ek zuzen adierazi izan duenez jatorrian bertan, hitz hori lehenik sortu zenean, konfliktu iturri zen diglosia. hala zen psichari rentzat 1885etik 1928ra bitartean, eta halaxe zen 1930ean ere (aski bestelako enfokez) Marçais entzat. psichari ren asmoa ez zen greziako katarevousa eta demotiki aldaeren arteko banaketa hotz hotzean erakustea, bikoiztasun hura deskribatzea. Bikoiztasun
|
hura
kaltegarria zela eta, katarevousa alde batera utziz, greziarrek beren espazio fisiko territorial eta (bereziki) soziofuntzional osora demotiki delakoa hedatu behar zutela aldarrikatu nahi zuen berak. " A fighting term" zen, beretzat, diglosia hitza eta kontzeptua. ez zuen berak termino zientifiko hotz bat bilatzen, demotikiaren aldeko bere publizistaeta militante lanerako elementu lexikoa baizik.
|