|
2001
|
|
|
Obras completas de Arana Goiri, tarr Sabin, Buenos Aires 1964, 1296 or.: " Dana da aberrtzaletasuna,
|
euzkerea
jakin ezik be. Aberrija eztau gaizkatuko euzkereak; bai ta bakarrik aberrtzaletasunak.
|
|
|
Aberrija eztau gaizkatuko euzkereak; bai ta bakarrik aberrtzaletasunak. Zabaldu egixu aberrtzaletasuna, ta berakin
|
euzkerea
be zabalduko da. Zabalten ba dozu euzkerea aberri bako izkeratzat, Aberrijaren arerijuak berakin zabalduko dira" (K.M.O.).
|
|
|
Zabaldu egixu aberrtzaletasuna, ta berakin euzkerea be zabalduko da. Zabalten ba dozu
|
euzkerea
aberri bako izkeratzat, Aberrijaren arerijuak berakin zabalduko dira" (K.M.O.).
|
|
2002
|
|
|
Egia da aspaldion
|
euzkerea
gure etxeko berbetea izatetik urrundu zala, atsekabez dinot, baina itxaropide sendoa dot, eskerrak hurrengo ikastaro 1979/ 80 garrenetik gorakoan elebitzaz abiatzean, eta eskerrak berebat enkarterri ikastolen ahalegin egokiari, gure lurreko umeak eta gazteak gure aurretikoen berbeteaz barriro jabetuko dirala. Besterik ezer bere ez.
|
|
|
Erdeldun jayo zan, baña laster ezaguturik bere odola eta bere Aberrija zeintzuk zirian, eurori jagoken izkuntza ikasi eban:
|
euzkerea
. Bere errija ikusirik errukarrizko era orretan, gaizkituteko asmua artun eban.
|
|
|
Ostu euzkuezan geure azkatasuna eta orregaz geure lagijak; eskatu biar dogu beti lortu arte, biurtu daizela atzera. Eta Euzkadi" ko izkuntza,
|
euzkerea
ixango da, ele zar eder eta garbijena, Urtzik geure errijari emonikua. Eta Euzko Alderdi orri emon eutson biar eban arautegi osoosua.
|
|
|
Eztakit non errua dan; dana dala, orrek azkena biar leuke. Laster asiko dira lanian,
|
euzkerea
ikasten, abestijak eta abar, eta ordubantxe edo lagako dautse orain arteko zeregiñari. Tira ba, asi arin, orduba onezkero ixango da ta...
|
|
|
" Euzkerea eztakijan abertzalia, euzkeldun egingo da. Ostera abertzalia eztanak,
|
euzkerea
baztertu egingo dau." (Arana Goiri" tar Sabin).
|
|
|
Arana Goiri" tar Sabin jayotzetiko erdelduna zan. Baña euzkeldun egin zan, eta
|
euzkerea
maite eban. ¿ Zegaitik?
|
|
|
Euzko Alderdi Jeltzalia" k be, bere izkuntza" oficial"
|
euzkerea
dau. Eta agindu ori egiztautia alderdikide guztijoi dagokigu.
|
|
|
Euzkotar askorentzat
|
euzkerea
ezta bape onuragarri. Euzkeldun batek beste bati euzkeraz idatzi gura, eta bestionen erantzuna:
|
|
|
Salerosketa txartelak eta edonungiak be, euzkeraz egin. Eta izparringijetan indartu
|
euzkerea
: euzkel errijetako izparrak gure izparringijetan euzkeraz bediz.
|
|
|
Euzkotar erdeldunak: ikasi, arren, ta erabili
|
euzkerea
. Abertzale euzkeldunak:
|
|
|
Guk maite dogu
|
euzkerea
. Ez gara jakintsuak.
|
|
|
Oein lan txairuak erdel orrijetan ikusi daikeguz. An ekingo dautse
|
euzkerea
erderaz goralduten.
|
|
|
Orregaitik ba, gorago idatzija irakurri ba" dozu, irakurle maite, geugaz batian auxe esango dozu. Euzkerea eurak jakitunak ezagutzen daben lez ezagutu eta euren autorpenez ain bikaña ba" da guk baietz uste euzkeldunen izkerea, ta eurek beti erderaz jardu... jakintsuok
|
euzkerea
eztabe maite.
|
|
|
Gauza bakanik ba da lur ganian... Euzkeltzale gustijok
|
euzkerea
galdu agiñean dala ta, bere alde estu ta larri alak eta lerrak egiten diardugun bitartian, erdeltzale buru ariñak euzkerea eztala ilgo pozez esaka eztira aspertzen. Euzkeltzaliok buru lausoz gabiltz, antza.
|
|
|
Gauza bakanik ba da lur ganian... Euzkeltzale gustijok euzkerea galdu agiñean dala ta, bere alde estu ta larri alak eta lerrak egiten diardugun bitartian, erdeltzale buru ariñak
|
euzkerea
eztala ilgo pozez esaka eztira aspertzen. Euzkeltzaliok buru lausoz gabiltz, antza.
|
|
|
Edo ta
|
euzkerea
berpiztuko dogu, edo ta barruko ixatia galduko dogu euzkeldun semiok.
|
|
|
Juan da negua, bildurtuta eta kokilduta euki gaituan negua. Ta elorrija zuri zuri jantzitian, negu luze ta baltz ostian,
|
euzkerea
, irarkola jantziz tayututa, kalerik kale, etxerik etxe, eskurik esku eta bijotzetik bijotzera dabil. Jazoera bijok batera gertatu izatiak, ez ete dausku euzkeltzalioi zerbait adierazoten?
|
|
|
Abertzale batzuk
|
euzkerea
maite be maite dabena, zalantza ta ezbairik bage esan giñei.
|
|
|
Udabarrijan gagoz. Suzpertu gaitezan
|
euzkerea
maite dogunok. " Komunistak" baño ugarijago ta langiliago izan biar gara.
|
|
|
Irakaslia" ren itzak ausnartu dagiguzan:
|
euzkerea
ilten ba" da abertzalerik eztalako ixango da...
|
|
|
" Veraneante" ok gauz anditzat etsiten doguz, eta origaitik euren antzak artutiarren geu be, ume ta nagosijaguok, geyenok orixe baño eztogu egiten: erdera gogotsu, ta
|
euzkerea
, abarketa zarrak izten diren lez, etxian utzi.
|
|
|
Aspaldijon" abertzalekeri" larregi baño eztogu nabaitzen ainbat abertzale(?) agiriko artian. " Ni abertzalia naz, baña
|
euzkerea
eztot atsegin". " Neu be, abertzalia nazanarren, enaz euzkeltzalia, euzkeraz nai dodana ezin esan ixaten dot eta."
|
|
|
Esakunok erderaz esan oi dabez. " Ni abertzalia naz,
|
euzkerea
apur bat ba dakit, baña eztot euzkeraz egiteko erreztasunik". Eta ¡ bai orixe!
|
|
|
Itzaldi aundijetan
|
euzkerea
ederra, aberatsa, ta abar dala esanaz, eztogu ezer irabazten. Abertzale ostiari (pueblo patriota) labankerijak esanaz solik, eztogu ezer jadetsiko.
|
|
|
Euzko Alderdi Jeltzalia' ren iskuntza" oficial" a
|
euzkerea
da. Eta ostera, alderdikide jeltzale askorentzat, ezta ez" oficial" ez" cooficial", euzkerea ezagutu be eztabe egiten eta.
|
|
|
Euzko Alderdi Jeltzalia' ren iskuntza" oficial" a euzkerea da. Eta ostera, alderdikide jeltzale askorentzat, ezta ez" oficial" ez" cooficial",
|
euzkerea
ezagutu be eztabe egiten eta. Eta ezagutzeko alegiñik egiteko asmorik bez, onetariko askok.
|
|
|
¡ Ezer ez! Are geyago;
|
euzkerea
zapaldu.
|
|
|
" Egunekua" len lez, orain ile bi edo arte lez, lenengo ingoskijan, izparringi leku gurenean agertu biar litzake. Geure izparringi nausijan eta edozeñetan, lerro gitxi ba' dira be,
|
euzkerea
buru.
|
|
|
Euzkotarrok, eta batez be abertzaliok,"
|
euzkerea
erabili ta indartutera biartuta gagoz".
|
|
2004
|
|
|
Erdeldun jayo zan, baña! aster ezaguturik bere odola eta bere Aberrija zeintzuk zirian, eurori jagoken izkuntza ikasi eban:
|
euzkerea
. Bere errija ikusirik errukarrizko era orretan, gaizkituteko asmua artun eban.
|
|
|
«Ez gusti jak: bai dira
|
euzkerea
eztakijen euzkotar asko» (11).
|
|
|
Beste esaldi hau ere berea da: «Za baldu egixu abertzaletasuna, ta berarekin
|
euzkerea
be zabalduko da» (36).
|
|
|
Lehenik gurasoen euskal kontzientzian jotzen du, erregutuz beren seme alabei euskaraz irakas diezaien, jakin dezaten bera dela aberri hizkuntza: «... zuben umioi ezpa dautsezube irakasten zein dan euron Aberrija, ta euzkera, euron izkerea dalako, egin bihar dabela, zuben umiok eztabe matteko euron Aberrija, eztabe etsiko euron izkeratzat
|
euzkerea
, ta auxe itxiko dabe, Luditik ibiltzeko obia dana ikasteko. Olantxe galtzen di ra euzkeldunak.
|
|
|
Bizkayaren aldez bakar bakarrik iratzi dau bere egi lliak eta argitaltzen dau Etxe edo bazkun Argitaldari onek. lrakatsi au egijoe zu umioi, eurok ikasita, erraz irakurri ta ulertu dagikiezantzat argitalduko diran euzkerazko iraztijak, asko ixango diranak. Irakurtzen eztakijan errijak, laster aiztuko dau bere izkerea, ta baidakixu zenbat gaitz, gaxotasun eta zorigezto Bizkayari
|
euzkerea
aizkunde orretatik atorkozan» (89). Euskaltzale sutsu ba ten dei barru barrukoa da, euskararen transmisioa gehienbat gauzatzen den gi zarte sektoreei zuzentzen diena.
|
|
2005
|
|
|
Ikaratu? [...] Ziur naz, gai orreik euzkeraz erabiliko ba lira, millaka ta millakari sartu aziko geunskioela
|
euzkerea
. Bide okerra dala euzkera aldez jokatzeko?
|
|
2008
|
|
|
Irakurle kopurura gerturatzeko aurkitu dudan erreferentzia bakarra Bustintzak berak 1917an aipaturiko datu bat da: «Zenbat ete dira izparringi onetako, gure
|
euzkerea
irakurten debenak? ¿ Bosteun bai? »485 Beraz Azkueren Euskalzalek baino irakurle gehixeago, baina ez Ibaizabalek baino.
|
|
|
Atzo gure izparringi onetan, erderaz, J. M. de Ojarbide, k esaten euskun «Academia Vasca» sortu dabelata,
|
euzkerea
maite dogula esan oi dogunok eta euzkeraz itzegin idatzi ta irakurri oi dogun gustijok, «Academia» orrek aginduko daun gustija itxuitxuban ontzat artu biar dogula, zuzen naiz oker egon agintza ori. Eta auxe egiten ezpadogu, ezkarala ixango euzkeltzaliak.
|
|
|
Abertzaletasunak, dirauan artian
|
euzkerea
be aurrera juango da. Orain arte be «Academia» barik egon gara, ta euzkerea garbitu, aberastu, indartu ta zabaldu egin da, abertzaletasunari eskerrak.
|
|
|
Abertzaletasunak, dirauan artian euzkerea be aurrera juango da. Orain arte be «Academia» barik egon gara, ta
|
euzkerea
garbitu, aberastu, indartu ta zabaldu egin da, abertzaletasunari eskerrak. Eta orrexegaitik, aurrerakada egin daulako, sortu al ixan dabe lenguan Donosti, n «Academia» ori.
|
|
|
Bestalde, gauza deigarria dena, Akademiaren polemika borbor zebilen 1919ko urri hartan, Euzkadi sortu zenetik sei urte pasatxo igarota, egunkariaren euskarazko atalean sabindar grafia osoa hasi ziren erabiltzen: «Gaurtik au, era, emen argi, altzen dogun
|
euzkerea
urtengo da Arana Goiri, ta. Sabin, ak asmauriko idazkera osuagaz:
|
|
|
Agur aizkide: Sabin gixajo andijak ekijan ederto ta garbi euzkeraz, baitta ezautzen eban
|
euzkerea
zakon barrubarrutik, lenengo zuztarretaraño; baserritar ta arrantzalakaz euzkeraz iñarduan beti, baña geldirogeldiro itz egin biar ixaten eban, itzak etxakozalako eltzen burura itz arin egiteko eran. Al eban aldi ta ereti oroetan beti ebillan euzkerea bere ezpanetan eta euzkera txukun, garbi ta argija.
|
|
|
Sabin gixajo andijak ekijan ederto ta garbi euzkeraz, baitta ezautzen eban euzkerea zakon barrubarrutik, lenengo zuztarretaraño; baserritar ta arrantzalakaz euzkeraz iñarduan beti, baña geldirogeldiro itz egin biar ixaten eban, itzak etxakozalako eltzen burura itz arin egiteko eran. Al eban aldi ta ereti oroetan beti ebillan
|
euzkerea
bere ezpanetan eta euzkera txukun, garbi ta argija. Jelaldez, Etxeita, tar Gaizka»[...]» (in «AranaGoiri, tar Sabin, euzkelduna», Euzkadi, 1920.01.30).
|
|
|
Hogeita bost urte lehenago asmatu ere egin gabe zeuden hitz eta ideiak, euskara beraren arima moduan ikusten zituen orain. Euskara ez zen euskaldunek hitz egiten zuten hizkuntza, Sabino Aranak definitutako
|
euzkerea
baizik. Eta jeltzaleek, euskarari barik Sabino Aranak zehaztutako hizkuntza horri zor zioten leialtasuna, abertzale onak izan nahi bazuten behintzat.
|
|
|
–Kirikiñok? adibidez, EJBn segitu arren, ez zuen bere sabindar
|
euzkerea
berehala utzi, nahiz denboraz bigundu371 Edozein kasutan, EJBren erabaki honek eman zezakeena 1923 urte berean, hilabete gutxiren buruan, Primo de Riveraren estatukolpeak trabatu zuen.
|
|
2012
|
|
|
[...] antzerki onetan ikusiko dozu aren bulkoak eta aren biotzaldiak oso osorik dozuzala euzkerazko lan onetan, eta
|
euzkerea
gure amaren bularretik esneagaz batera edozki dogunoi beintzat, bulko ta biotzaldiok askozaz be gozoago egiten yakuz gure izkuntzan, beste edozeinetan baño (Larrakoetxea 1976: 13).
|
|
2013
|
|
|
20 Hona hemen Uribitarteren iruzkintxoa: . Eta ori dala ta,
|
euzkerea
idatzi ta zabalduten dabiltzanai, areyorik aundijenak ba lira be, arrera ona egin bihar yakela esaten eban, geuk zoruntsu ikusi gura dogun aberrijaren gogua landu ta aberastuten dabiltzan areyuak dirala ta? (Ibidem, 12 or.).
|
|
2015
|
|
|
Ezta ezebez euzkelduna ixatia, abertzalia ixan ezik. Dana da abertzaletasuna,
|
euzkerea
jakin ezik be.
|
|
|
Zabaldu egixu abertzaletasuna, ta berakin
|
euzkerea
be zabalduko da.
|
|
|
Zabaltzen ba dozu
|
euzkerea
aberri bako izkeratzat, Aberrijaren arerijuak berakin zabalduko dira.
|
|
2016
|
|
|
" Erderia urretxindor abestija baizen txukun goxo polita dala, eta
|
euzkerea
negute gogorretan Anbotoko atxetatik eta, beko ibarretara jasten diran bela abesti garratz itxuxijaren antzekua?... Ezta ardura itxusijagua balitzake be; maite ixan daigun euzkerea geure geuria da ta!"(" Jazorikua", Euzkerea, 1930, 312).
|
|
|
" Erderia urretxindor abestija baizen txukun goxo polita dala, eta euzkerea negute gogorretan Anbotoko atxetatik eta, beko ibarretara jasten diran bela abesti garratz itxuxijaren antzekua?... Ezta ardura itxusijagua balitzake be; maite ixan daigun
|
euzkerea
geure geuria da ta!"(" Jazorikua", Euzkerea, 1930, 312).
|
|
|
" Askotan entzun dozube abertzaletasun barik
|
euzkerea
eztala ezer. Eztira gogorregijak itxok?
|
|
|
Ta guri, egotia barik, egitia dagokigu. Egiñez, ez egonez, aberastuko dogu
|
euzkerea
".
|
|
2017
|
|
|
Eta aŕ igaŕ ia: Unamuno il da
|
euzkerea
erabili ta zabalduko daben egunerokua jayoten dan egun berbertan.Eztakigu Unamunoren itzak biotzetik urtenak ixaten ziran, berak alantxe pentsau eta sendiduten ebalako edo goŕ otz eta maltsurkeriz ageŕ tuten ebazan, uste eta ames egindako irabazpide ta osperik lortu etzebalako euzkerearen bidez.[...] Unamuno jaunari bere gastaroan euzkereagaz igaroa jakin eskero, euzkerearen... Baña bere itzen eta iragarkixun naigabetsu ta zitalen auŕ ian EGUNAk bere burua agertuten dautso, EGUNA' k euzkerearen sendotasun eta bixitasuna erakusten dautso, euzkotaŕ en izkuntzearen gaitasuna.Gixonak eta jakintsuak il aŕ en, eŕ iaren muñean gaŕ tsu dabilan maitasun garbi zabaldu egiten da ta ilezkor biurtu.Izkuntza eŕ ien odola da.
|
|
2019
|
|
|
" un buen patriota vasco(..) dec� a en una perorata lo que transcribo a continuación: neuri azkatasuna, euzkerearen azterrenik bape eztaukadala be, ta urte gitxi barru
|
euzkerea
biurtuko dautzubet sendo sendo, zindo zindo, indartsu, bixirik. ¿ Bakixube zer biar dodan mirari ori egiteko?
|
|
2022
|
|
|
Kirikiñok 1916an kontaktatu zuen Tenerekin Euzkadi egunkarian kolaboratzen has zedin, eta, haren antzera edo, Tenek idatziz darabilen euskara ez da euskaldunek egin egiten zutena, Sabino Aranak diseinatutako
|
euzkerea
baino. Tene, izatez, Kirikiñoren hurbileko jarraikitzailea izan zen, eta beraz, ez da batere balditzekorik jakitea Kirikiñoren guztiz aldekoa izan zela Euskaltzaindiaren kontrako polemikan 1920aren bueltan.
|
|
|
Kirikiñoren ustez, Sabino Aranak zuen finkatu euskara araupetzeko ortografia eredua, eta, horrenbestez, idazle abertzaleek ez zeukaten Euskaltzaindiaren beharrik zelan idatzi jakiteko. Eta, hain zuzen, 1919ko urri hartan hasi ziren Jurgi Kintanak zehaztu bezalasabindar grafia osoa erabiltzen Euzkadi egunkariaren euskarazko atalean Kirikiño koleratu baten eskutik, hau da, Euzkadi sortu zenetik sei urte pasatxo igarota: 58" Gaurtik aurera, emen argitaltzen dogun
|
euzkerea
urtengo da Arana Goiri’tar Sabin’ak asmauriko idazkera osuagaz: Orain arte ipinten ixan doguzan rr ta ll; aurerantzian r ta l ixango dira; baita erabihko doguz dta t[...]".
|