2000
|
|
EL MUNDO DEL PAIS VASCO, ELPAIS DEL PAIS VASCO eta SUD OUEST. Azken hauen kasuan azterketarako erabili ditugun unitateak, ez dira artikulu guztiak izan, Euskal Herriarekin nolabaiteko lotura zutenak soilik baizik (batzuk, kanpokoedizio osoan argitaratu arren, Euskal Herriko berri ematen
|
dutelako
, eta beste batzuk, Euskal Herriarekinzerikusirik eduki ez arren, bertako edizioan sartzen direlako). Horrek esplikatzen du egunkari horiekazterketaren zati batzuetatik kanpo geratu behar izatea.
|
|
Taula berean ikus daitekeenez, hiru kanal multzo antola daitezke audientziarenarabera: lehenean, nagusitasuna dutenak daude, hots, TVE1, Tele, ETB2 eta, neurriapalagoan, Antena; gero, kopuru aldetik bigarren mailakoak direnak (TVE2 etaETB1) eta, azkenik, ordu gehienetan kodifikatuta dagoen Canal Plus eta, berez emisio esparrua mugatua
|
dutelako
, jende gutxiagorengan heltzen direnak: Canal 4, TeleVitoria, Tele Bilbao edota Tele 7 bezalakoak.
|
|
Ipar Euskal Herriari buruzkoinformazio gehiago, 2 atalean dator.10CIESen 1999ko lehen olatua hartu dugu kontuan, eta bertan eskaintzen den irakurlearenbatezbesteko profila eraiki dugu, Nafarroa eta Euskal Autonomia Erkidegoko datuak erabiliz.11Metodologia desberdina erabiltzen duten ikerketetan gertatzen den bezala, Sofres AMren etaCIESen datuak ez datoz erabat ados. Gure kasuan, gainera, denbora epe desberdinak hartzen
|
dutelako
, CIESek 14 urtetik gorakoak eta Sofres AMek 4tik gorakoak hartzen ditugulako kontuan; eta, Sofres AMridagokionez, Euskal Autonomia Erkidegoko emaitzak bakarrik izan ditugulako eskura. Edozelan ere, etakonparazio gisa, hona hemen Sofres AMk 1999rako, EAEn, kaleratutako audientzia kopuruak: TVE1 22, 5TVE2 8, 2TELE 5 23, 3ANTENA 3 20, 3CANAL+ 2, 0ETB1 5, 4ETB2 15, 6Bestelakoak 2, 8Lur Otxoantezana Petuya k euskaratua.La Semaine du Pays Basque eta Sud Ouest lehenik eta behin ezberdintzen dituena, bataren asterokoagerpena da, horrela ezin baita izan, eskualdeko egunkariarentzat benetako lehia.
|
|
Horrela, euskal lurralde batzuk agertzen diren bitartean, beste batzuk osogutxi agertzen dira. Egunkari abertzaleek, ordea, Euskal Herriaren irudi globalagoaematen dute, ez soilik beren eduki edo ideologian (hau baieztatzeko analisirik ez duguegin), birsortzen dituzten erreferentzia eremuetan baizik, zazpi lurraldeetako EuskalHerria egitate gisa hartzen
|
dutelako
batetik, eta lurralde horien agerpen zertxobaitorekatuagoa ematen dutelako bestetik. Egunkari abertzaleen multzoan nabarmen geratu da, erreferentzia eremuak osatzeko garaian DEIAk beste biekin duen aldea.
|
|
Horrela, euskal lurralde batzuk agertzen diren bitartean, beste batzuk osogutxi agertzen dira. Egunkari abertzaleek, ordea, Euskal Herriaren irudi globalagoaematen dute, ez soilik beren eduki edo ideologian (hau baieztatzeko analisirik ez duguegin), birsortzen dituzten erreferentzia eremuetan baizik, zazpi lurraldeetako EuskalHerria egitate gisa hartzen dutelako batetik, eta lurralde horien agerpen zertxobaitorekatuagoa ematen
|
dutelako
bestetik. Egunkari abertzaleen multzoan nabarmen geratu da, erreferentzia eremuak osatzeko garaian DEIAk beste biekin duen aldea.
|
|
Esaten denez estatuak goitik etabehetik sartu dira krisian. Goitik, estatuek beren betiko askatasunaren galera jasaten
|
dutelako
, mundua, benetan, gobernatzen duten super potentzien erruz.
|
|
Ez ditu urriak diren lehengaiak erabiltzen, eta informatizazioak gizartean duen eragina oso positibotzat jotzen da, normalean. Bestealdetik, sare telematikoen hedapena kontrolatzen
|
dutelako
irudia ematen dute estatuek8 Eta horrela ez denean, sareak, zaharkitutako eskema nazionalen, gainetikdaudela aldarrikatzen dute.
|
|
bizitzeko eta komunikatzeko hizkuntza, txikiek? balio ez
|
dutelako
(horretarako hizkuntza zabalduenek bakarrik balio dute, noski). Ikusiko dugunez, globalizazioaren proposamenek, mundu zoriontsu baten utopiaren azpian, inperialismo kulturala, teknologikoa eta politikoa ezkutatzen dute maiz.
|
|
Joera hori handituz joanen da. Eta herritartasunaren alde politikoan ere gauzak aldatzen ari dira, mundializazioak eta Europareneraikuntza prozesuak nazioaren kontzepzioa desitxuratzen
|
dutelako
pixka bat.
|
|
Batzar horren helburuak hauexek izan lirateke: prozesu hori bururainoeramatea eta Euskal Herriarentzat zein euskal herritar sentitzen diren guztientzatmarko berri bat diseinatzea, kontuan hartuz bai Udalbiltza, bai HerrialdeenGanbera, baita egon daitezkeen eta gaur egun dauden beste erakundeak, hauek erezeregin bat bete
|
dutelako
–, eta baita eragile politiko, sozial eta sindikalakere, denen artean eta ahalik eta parte hartze zabalenarekin marko berri hori eraikitzeko.
|
|
–Neurotikoaren kasuan, kontaktua/ erretiradaren erritmoa deseginda dago. Ezindu bere kabuz erabaki noiz parte hartu eta noiz erretiratu, bere bizitzako amaitugabe dauden asuntuak, gertatzen diren prozesu guztien etenak bere orientabide zentroa nahastu
|
dutelako
... Bere gizartearekin kontaktu berezia izan dezakeenpertsona, gizartetik guztiz erretiratu gabe eta gizarteak irensten utzi gabe, ongiintegratutako pertsona da?. 13
|
|
Beren buruez eta besteez duten irudia negatiboa da. Ez dirabesteekin harremanetan sartzen, errefuxatuak izateko beldurra
|
dutelako
.
|
|
Honelako kasuak biziki interesgarriak dira, mitoaren egituran norberaren, edo taldearen? sinbolizazio beharraren pean moldaketak egin daitezkeelaerakusten
|
dutelako
. Are interesgarriagoak dira, prozedura berdinak beste edozeineraldaketetan erabiltzen ahal direla azaltzen baldin badute adibidez, elementu arrotzakmailegatu eta bertsio berriak sortzen direnean.
|
|
Bere sarreretan behin baino gehiagotan aipatu eta erabili izan ditu Txillardegikeuskararen inguruan egindako inkesta soziologikoak, eta horien premia eta funtsezkobalioa nabarmendu izan ditu. Horregatik, poza agertzen du Iparraldean egindakoerroldan ere hizkuntzaren ezagutza eta erabilerari buruzko galdera sartu
|
dutelako
: –Azkenean, berandu bada ere, galdera linguistiko bat erantsiko omen dute Iparraldekoinkestetan?
|
|
Erreferentzia argia dutehauek. Nahinon egonik ere erraz kokatzen diren haize motak dira, erreferentzia beraizaten
|
dutelako
beti.
|
|
Iruditzen zait bizitza, pertsonarena, indibiduala dela, norberarena, bereziadela. Pertsonen multzotan ere batzuek berezitasun bat dutela sentitzen dute, hizkuntzadela, sentipenak direla, elkarkidetasunean bizi-nahia
|
dutelako
azken finean. Lehentasuna ematen diote horrela bizitzeari, munduan dauden beste onuren aurrean.
|
|
Mugimendu hauei esker, Estatuen harrapakaritzari eraso eginez, Europako hainbat Herrik independentzia lortudute. Ez dugu ahaztu behar Europako Estatuen mapa XX. mendean zehar txit aldaturikgeratu dela; alde batetik, nazio ugarik independentzia lortu
|
dutelako
eta, bestetik, Europako Nazio Batuen Antolamendua sortu delako. Honek adierazten digu estatulatriak goreneko sabaia jotzen zuen bitartean, XX. mendean alegia, aldi berean estatuhorien kritika zorrotza gauzatzen zela.
|
|
Aitor Gorostizak (1999) egokiro aipatzen du arau horiek hizkera jasorako erabili behar direla, maila formalean alegia, eta euskara batuaren ebakera zainduak ez dituela ordezkatzen herri mailako ahoskerak, euskalki eta azpieuskalkietan topa ditzakegunak. Beren garrantziagatik, albistegietako irratilariek eskuarki euskara batuaren maila jaso hori erabili behar
|
dutelako
, interesgarria da arazo hori hona ekartzea; arauak ikusi aurrez, dena dela, euskal alfabetoaren letren izenak Euskaltzaindiak 1994ko azaroan onetsiak ere jarriko ditut, hitzen ebakeretan eragina baitute:
|
|
Hala ere, komenigarria da iturriak aipatzea. Sinesgarritasuna lortzeko edo entzule askok iturriak zeintzuk diren jakin nahi
|
dutelako
, kazetarioi ez zaigu ezer kostatzen iturria zein den esatea. Ordueroko albistegi laburretan, buletinetan, hasieran edo amaieran aipatu ahal da iturria.
|
|
hizketako irratsaioak dituen irrati mota honetan informazio saio onak egiten dira. Aurrekontu handiak eduki ditzaketen estazio hauek, etorkizunean kinka larrian egon daitezke, alde batetik, audientzien horma hilobiak agertuko direlako eta, bestetik, plataforma multimediatikoek lehia handia eragingo
|
dutelako
hedabide guztien sektorean.
|
|
Koktel motako irratia: musika, informazioa eta hizketa duten estazioak dira; irrati merkeak, esperimentaziokoak, eta estazio askorentzat bitarteko eredu modukoak izango direnak, azkenik beste motetariko bat hartzeko balioko
|
dutelako
.
|
2001
|
|
20 beraiek ere ez
|
dutelako
jaso hori etxean (harrituta)
|
|
Hori, bidaideaahaztu gabe; hau da, hiztegi elebiduna, edo bestela esanda, hiztegi, itzulia?. Itzulpena helburu didaktikoa ez bada, zergatik erabili material elebiduna? , bai irakasleak bai ikasleak ezinbesteko makulu
|
dutelako
. Baina kezkatxo batpiztu behar genuke:
|
|
Mezua bidaltzeko bidea da diskurtsoa. Ideiak garraiatzen dituen euskarria da.Diskurtsoak zuzen zuzenean eragiten du ideiak azaltzeko moduan, bertan araujakin batzuen arabera funtzionatzen
|
dutelako
. Ziur aski, hobeki ulertuko da adibidebaten bidez. Oporretan Peru-n bagaude, diru guztia lapurtu badigute eta behardugun dirua bidal diezaguten geure familiarekin harremanetan jartzen bagara, aukeratzen dugun bidearen arabera, komunikatzeko modua desberdina izango da.Telegrama erabiltzen badugu, ez dugu azalpen askorik emango eta zuzen zuzeneanharira joango gara; telefonoz egiten badugu, ordea, azalpen gehiago emangobadugu ere, hainbat ideia geroko utziko ditugu; eta eskutitza erabiliz gero, patxadaeta zehaztasun handiagoz azalduko ditugu gauzak.
|
|
Ikasleak ikasten duenneurrian jarriko du praktikan eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa; eta guk komunitate euskalduna aktibatuko dugu, ikasleei prozesua errazteko. Komunitatearenkontzeptua ezin dugu bere zentzurik zabalenean aplikatu, beste gauza batzuen artean, ikasleek egin beharrekoak prozesu pertsonalak direlako eta gizarte proiekziorikinoiz eskuratzen ez
|
dutelako
. Hori dela eta, ingurune hurbila erabiltzen dugu.
|
|
Gezurretan aritzen dira: jaten
|
dutelako
planta egin ondoren, komunera joan eta oka egiten dute, edota libragarri eta diuretikoak erabiltzen dituzte argaltzeko.
|
|
Ikasleei denbora emango diegu ikas estilo honetara egoki daitezen. Ikas estrategien gainean gogoeta egiteak abstrazio maila handia eskatzen duenez, ikasle batzuk, beren ikasketengatik, adinarengatik edota berezkoa
|
dutelako
, hobeto eta azkarrago egokitzen dira.
|
|
Oro har, harri txikiak erabiltzen ziren (20/ 40 cm x 10/ 15 cm), horizontalki jarriz, kanpoaldea leunduta zeramatela, sarritan ilara horizontal erregularrak osatuz. Horma hauen lodiera nahiko homogeneoazen, 50 cm-koa, Apardues salbuespena izanik, hango hormen lodiera metrobatera heltzen baita, eta harlanduek tamaina handiagoa
|
dutelako
. Horrez gain, hormek ez dute gaineztadurarik, eta pentsatzekoa da nahiko itxura latza edukikozutela harria bistan gelditzean.
|
|
aurkitu zutela idazle gehienek.Gaurkotasunean kokatutako munduek irakurlearen eguneroko esperientziari deiegiten diotenez, oso zaila da sinesgarria izatea, errealitatea ukatzen duen mundueuskalduna deskribatuz. Iraganak edo fantasiak askatasun gehiago ematen dioteidazleari, irakurlearekiko kontratu tazito laxoagoa baimentzen
|
dutelako
.
|
|
Lizarralderen kasua, bestelakoa da: ez du literatura kaleratuaren munduan luze eman, baina bere obren arteanazken lana nabarmendu behar da, euskal literaturan bitxia delako eta, nire iritziz, kultuko autoretzat har daitekeelako, bere obrak zabaltzeko kasuan, komunikabideekbaino gehiago, literatur zaleen aburu eta iradokizunek funtzionatu
|
dutelako
. Ahozahoko transmisio hori esanguratsua da, komunikabideek ezarri nahi duten merkatuetatik at doalako.
|
|
1993, 1996, 1997) gazteen irakurketa zaletasunen inguruan egindako inkestenemaitzak. Ikerketa horretan agerian geratu denez, gazteek oso gogoko dute gureidazlea, eta irakurri ere, gogoko
|
dutelako
irakurtzen dute (eta ez irakasleek behartuta edota haien gomendioei jarraikiz). Eskola zirkuituetatik kanpo kokatzen denirakurketa eta zaletasuna da, beraz.
|
|
Aipatutako lanetan murgiltzearekin batera, hainbat testuk atzean bestelakoirakurketa bat, esanahi ezkuturen bat? gordetzen
|
dutelako
sentsazioa izango dugu.Han izanik hona naiz liburuan bigarren irakurketaren aukera hori nabarmenkiagoageri da, zeren, testuen bukaeran agertutako ritornelloen bidez, esan zaigunetikharago jotzera eta inplikaturak eratortzera gonbidatzen baitzaigu. Hala gertatzen da«han izanik hona naiz» esaldiarekin bukatutako. Ekibokazioa?,. Tren maiteminduak?,. Leiho argia?
|
|
1 Batez ere ikuspegi soziologikoari jarraituz, portaera linguistikoak esplikatzeko, hiru aldagai moten arteko harremana ondoko eredu honen bitartezadieraz daiteke: 1) lehenbizi aldagai soziologikoak eduki behar dira kontuan, horiek eszenatoki modura funtzionatuko
|
dutelako
, bertan beste edozein aldagai motak funtzionatu ahal izateko; hemen sartuko lirateke gizabanakoen aldagai soziodemografikoak; 2) bigarren, gizabanakoen sare sozialaren aldagai soziolinguistikoak, gizarteen eta gizabanakoen artean zubimodura funtzionatzen dutenak; 3) hirugarren, gizabanakoen aldagai psikosozialak, gizabanakoen portaera linguistikoak esplikatuko dituztenak izango direlako; 4) azken... Kasu horretan, portaera linguistikoa, batezere, euskalduntze maila edo urratsa izango da; hala ere, euskararen barne erabilera (sare sozialetik kanpo egiten den euskararen erabilera) ere izandaiteke.
|
|
Horrela, hizkuntzaofizialak ikasteko arrazoiak arras desberdinak dira, atzerriko hizkuntzarenjabekuntzan agertzen diren orientazioen arabera. Kanadan, anglofonoek etafrankofonoek frantsesa edo ingelesa (hizkuntza ofizialak) ikasteko orientazioen desberdintasunak lirateke espero gure testuinguruan, taldegutxiagotuaren hizkuntza bezala ulertzen
|
dutelako
ikaskuntza.
|
|
Gainera,, sinesmen egozentrikoak? taldearteko portaeren aurresale hobeak zirela sinesmen exozentrikoekin konparatuz, ziur aski inplikazio pertsonal handiagoa
|
dutelako
.
|
|
Bariantzaren %9.0a azaltzen duen 2 FAKTOREAn norberaren garapen edoonura adierazten duten itemak eta integratiboak ere agertzen dira (u= 0.85). Subjektu hauek euskara ikasten dute, jendeak gehiago errespetatzen zaituelako, etxean beste guztiek egiten
|
dutelako
, euskal komunitateko kide bihurtzeko, interesatzen zaizkien gauzak egiteko, euskaldunen artean erosoago sentitzeko, euskaldunsentitzeko, lagun euskaldunak egiteko, seme alabak euskaldunak izan daitezen, etaeuskaldunen arazoak hobeto ulertzeko. Faktore horri, lagin orokorrean bezala, irabazi pertsonaleko orientazioa deituko diogu.
|
|
Uste egozentrikoak eta exozentrikoak alderatuz, ordea, beste ikerketetan aurkitutako emaitzak ez dira baieztatzen, ez psikologia sozialaren tradizioan (Allard eta Landry, 1994), ez eta euskarari buruzko ikerketa tradizioan ere (Ros, Azurmendi, Bourhiseta Garcia, 1999; Romay, Garcia Mira eta Azurmendi, 1999): gure lan honetan ezbaita lortzen uste egozentrikoak (agian inplikazio pertsonala adierazten
|
dutelako
) exozentrikoak baino ahalmen gehiago dutela bestelako prozesu psikosozialekinlotzeko, identitate etnolinguiskoarekin kasu, eta hizkuntz portaerak azaltzeko, hizkuntz erabilera adibidez.
|
|
Planteatu eta baieztatu den ereduak erakusten duen bezala, euskararen erabilera bultzatzeko, euskararen presentzia edo euskaldunen trinkotasuna ziurtatzeada oro har funtsezkoena subjektuen testuinguruan. Horrekin ez dugu ezer berririkesaten, euskal testuinguruan eta euskararen egoerari buruzko ikerketek eten gabehori bera esan
|
dutelako
, batez ere azkeneko epealdian burutu direnek.
|
|
Adibide moduan, euskararen ezagutza maila aldagai ezinbestekoa da euskara erabiltzeko; horregatik, aldagai nagusia daeuskara ez dakitenentzako, euskararen erabilera baldintzatzeko. Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da euskararen erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere eragina
|
dutelako
aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere. Horregatik, euskararen erabilera ziurtatu eta areagotzeko beti euskal identitatea indartu behar da, eta kasu batzuetan, ia euskaldunak direnen artean, adibidez?, euskararen eta euskaldunen aldeko jarrerak ere indartu dira.
|
|
prozesutoki garrantzitsua betetzen du ISTak psikosozial ezberdinak integratzekodaukan gaitasunagatik: 1) Identitatearen konfigurazioan prozesu ezberdinekparte hartzen
|
dutelako
: kognitiboek, jarrera eta balorazioekin lotzen direnek, eta motibazionalek; 2) Gizabanakoak definitu eta sozialki txertatzensaiatzen delako; horrela, nortasunak psikologia orokorrean betetzen duenrola psikologia sozialean jokatuko luke ISTak; 3) ISTa beste teoria psikosozialekin ongi erlazionatzen den teoria delako, batez ere taldearteko harremanen mailakoekin eta aplikaziozkoekin, adibidez:
|
|
Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde, euskararen erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak. Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak baina euskara erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen
|
dutelako
uler daiteke askotan entzuten den, euskara ez da galduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, baizik dakitenek erabiltzen ez dutelako? (Artze) esaldia hain barneratuta egotea euskaldunen artean.
|
|
Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde, euskararen erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak. Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak baina euskara erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen dutelako uler daiteke askotan entzuten den, euskara ez da galduko ez dakitenek ikasten ez
|
dutelako
, baizik dakitenek erabiltzen ez dutelako? (Artze) esaldia hain barneratuta egotea euskaldunen artean.
|
|
Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde, euskararen erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak. Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak baina euskara erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen dutelako uler daiteke askotan entzuten den, euskara ez da galduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, baizik dakitenek erabiltzen ez
|
dutelako
–(Artze) esaldia hain barneratuta egotea euskaldunen artean.
|
|
1) Euskalduntzearen bi azpiprozesuak: ikaskuntza/ ezagutza eta erabilera (Sanchez Carrion Txepetx, 1987), oinarrian oso antzekoak dira, lortutako eredu psikosoziolinguistikoek adierazten duten neurrian, aztertutako hiru aldagai motak (soziodemografikoak, soziolingistikoak eta psikosozialak edo psikosoziolinguistikoak) esanguratsuki eragiten
|
dutelako
bi azpiprozesuetan. 2) Gainera, nahiko modu berdinean edo aldagai konkretu antzekoekin gertatzendira esanguratsuki hiru aldagai motak; adibidez, euskalduntasunarenpresentzia beharrezkoa da, jadanik euskararekiko ikerketa gehienetanazpimarratzen dena berriro ere baieztatuz.
|
|
ikaskuntza/ ezagutza eta erabilera azaltzeko. Hala ere, aztertutako teoria horien eragina ez da berdina izan, batzuekbesteek baino gehiagotan eta indar handiagorekin funtzionatu
|
dutelako
: motibazioa eta identitate etnolinguistikoari buruzko teoriekin gertatzen dahori. Jarrerak ere funtzionatzen dute, askotan zeharka bada ere, edo motibazioa edo identitatea baldintzatuz adibidez, agian beste teoria horiekin ondobereizi eta mugatzen ez delako.
|
|
egoerak aukeratuz horiekiko teoriak landudirelako; bestalde, erdi soziologikoa eta erdi psikosoziala den sare sozialaere aztertu delako, bien arteko lotura eginez; halaber, enpirikoki euskararenegoera aztertzean (aipatutako bi doktorego Tesiak: Arratibel, 1999 eta Garcia, 2000) lortu diren eredu psikosoziolinguistikoetan aldagai soziodemografiko eta soziolinguistikoek ere kausalki eragina
|
dutelako
, bai euskararenikaskuntza/ ezaguzan, baita euskararen erabileran ere. Hasieran aurresanzen bezala, ikuspegi soziologikoa nahitaezkoa da, oraindik behintzat, euskarari buruzko ikerketetan, bi modu hauetan gutxienez:
|
|
H herrialdea R multzo gisa ikusi da, bera nazioarteko transakzioen espazioan kontsideratu den heinean; alderantziz, herrialde berberak Rmultzoa definitzen du bere transakzioak etxeko ordainketen arloari dagozkion bakoitzean. Rmultzoak, beraz, egoiliarrak ditu barne, zeintzuk kanpoko munduarekiko zordunduak diren, hain zuzen ere, beraiek beren etxeko dirua edo diru nazionala eskuratzen
|
dutelako
zorra eratzen denean eta diru hori gastatzen dutelako beren hartzekodunei zerbitzatzeko. R eta R multzoen arteko bereizketa unibokoa da, zeren, mundu errealean, herrialde bakoitzak bere banku sistema autonomoa baitu.
|
|
H herrialdea R multzo gisa ikusi da, bera nazioarteko transakzioen espazioan kontsideratu den heinean; alderantziz, herrialde berberak Rmultzoa definitzen du bere transakzioak etxeko ordainketen arloari dagozkion bakoitzean. Rmultzoak, beraz, egoiliarrak ditu barne, zeintzuk kanpoko munduarekiko zordunduak diren, hain zuzen ere, beraiek beren etxeko dirua edo diru nazionala eskuratzen dutelako zorra eratzen denean eta diru hori gastatzen
|
dutelako
beren hartzekodunei zerbitzatzeko. R eta R multzoen arteko bereizketa unibokoa da, zeren, mundu errealean, herrialde bakoitzak bere banku sistema autonomoa baitu.
|
|
H zorpeko herrialdeko egoiliarrek (R) beren kanpo hartzekodunei H diruko 2 milioi unitate transferitzen dizkieten aldiunean, H ren zorra H diruko z unitatekoa izatetik H diruko z unitatekoa izatera joaten da. Hori ondoko zioarengatik da, alegia, H-ko bankuetan ez egoiliarrek berriki eraturiko gordailuek HM koak direnak H herrialdearen zor berri bat definitzen
|
dutelako
.
|
|
Egia da, hala ere, H herrialdearen ordainketen balantza orokorra orekan dagoela 2 IM ko transfer hori gauzatu arren. Hori arrazoi honengatik da, alegia, I diruko 2 milioi unitateek H herrialdearen kreditu netoa eratzen
|
dutelako
, bere merkataritza soberakina ordainketa gisa. Eta, edozein testuliburutan agertzen den arauaren arabera, merkatuan gauzatzen den eragiketaren neutraltasuna ordainketa balantza orokorra dagoenean bermatzen da soilik.
|
|
Goiz goizetik lepoan, bularrean eta eskumuturretan esentzia olioen tanta batzuk jartzea iraganeko kontua omen da, iraunkorki eta sakonki irauten
|
dutelako
. Gizonak nahiago omen du bizarra kendu eta gero usain freskagarria erabiltzea,, after shave?
|
2002
|
|
Kooperatiben sektorean eta bereziki lan elkartuko kooperatiben azpisektorean, Mondragon Corporacion Cooperativa sarearen barruan dauden kooperatibek berebiziko garrantzia dute (hurrengo atalean deskribatuko ditugu), bai kopuruagatik eta bai pisu ekonomiko nabarmena
|
dutelako
ere; hain zuzen, gainerakolan elkartuko kooperatibek ez dute gainditzen fakturazio osoaren %30eko maila.
|
|
Ertzaintzaren sorrerak etagarapenak ere eragina izan dute aurrekontuetan, eta 1990eko arlo horrek gastuosoaren %5, 9 ordezkatu zuen. 1990etik aurrera egonkortasuna izan da aurrekontuetan, izandako transferentziek pisu ekonomiko txikiagoa izan
|
dutelako
.
|
|
Banaketa hori emakumeak gizonarekiko izan duen menpekotasunarekin loturik dago, eta, ondorioz, generoen arteko lan banaketa horrek eremu askotan du bere eragina.Batetik, emakumeen lanegun osoa (ordaindutako lana eta ordaindu gabekoa) gizonezkoena baino luzeagoa izatea dakar, sarri oporrik gabekoa. Bestetik, lan merkatuan parte hartzean, nabarmena da bereizkeria, emakumeek sarritan soldata apalagoak dituztelako, eta emakumeen enpleguek onarpen sozial baxuagoa
|
dutelako
.
|
|
Unibertsitate batzuetako titulazioetan ez dituzte kredituak erabiltzen irakasgaiak neurtzeko, oraindik plan zaharrekin jarraitzen
|
dutelako
; horrelakoetan,, urteosoko, irakasgaiak kreditu moldera bihurtu dira, 10 faktoreaz biderkatuz.
|
|
Ez dugu uste lan hori erakundeek edo unibertsitateekegin behar dutenik, ia ezinezkoa baita lankide talde isolatu baten hizkuntza hautuaaldatzea. Aitzitik, arlo horretan aurreratuko bada, ikertzaileek berek horrela nahiizan
|
dutelako
izango da, hots, euskaldunak bildu egin direlako, talde dinamikanaldaketak sortu dituztelako, eta bide errazenetik urruntzeko borortdatea izandutelako. Eskatzekotan, ikertzaileok laguntza pixka bat eskatu genuke, adibidez, terminologia itzultzen edo euskara eguneratzen.
|
|
Dena den, argi gerabedi taula horretan adierazitako batez bestekoek ez dutela zerikusirik irakasle bakoitzaren irakas zamarekin (ordu edo kredituekin). Esate baterako, irakasgai batzuetan talde bat baino gehiago daudelako gaztelaniaz, edo batzuetan irakasle elebidunek gaztelaniazko taldeetan ere lan egiten
|
dutelako
.
|
|
Pobreziaargi eta garbi gure egintzen emaitza da, baina behartsu ez direnek ez dute jadaberen burua hori leuntzeko egintzarik burutzeko gai ikusten. Eta ez soluzioa zailaedo garestiegia dela uste
|
dutelako
, ezein plangintza orokorrek funtzionatuko duenkonfiantza galdu dutelako baizik. Laguntza pertsonala eskain lezake, noski, etakasu jakinetan ongia egin.
|
|
Pobreziaargi eta garbi gure egintzen emaitza da, baina behartsu ez direnek ez dute jadaberen burua hori leuntzeko egintzarik burutzeko gai ikusten. Eta ez soluzioa zailaedo garestiegia dela uste dutelako, ezein plangintza orokorrek funtzionatuko duenkonfiantza galdu
|
dutelako
baizik. Laguntza pertsonala eskain lezake, noski, etakasu jakinetan ongia egin.
|
|
Ez dut gezurrik esan nahi, kasu guztietan ez baita horrela?, bainaaskotan ez daukate askatasun handirik. Zentroko buruek batzuetan plana hain garbiikusten ez
|
dutelako
, edo askotan material hutsak diren arazoak egoten direlako.Hau da, ikasle falta, esate baterako; edo ikasle kopuru oso eskasak direla eta, ez daerraza hori dena martxan jartzea. Edonola ere, hobetzeko planen barruan, kohesiolinguistikoko organo horiek sendotzea dago.
|
|
Esaldi oker (agramatikal) horretan berehala identifika daiteke aditzaren subjektua, esaldiaren aurrean doalako, hau da gure inguruko erdaren egitura bera duelako; eta gainera subjektuaren eta objektuaren egiturak beste aukerarik eskaintzenez
|
dutelako
. Ez da gauza bera gertatzen, ordea, subjektuaren eta objektuaren tasunak edo ezaugarriak (kategoria eta azpikategoria, esate baterako) bat datozenean:
|
|
Horrela, ikasleaketengabe du gertu gertutik bere ibilbidearen berri, informazioa eta ebaluatzekotresnak. Karpeta ezinbestekoa da irakasle batek baino gehiagok parte hartzen duelako eta nonbait jaso eta bateratu behar
|
dutelako
ikasle horri buruzko informazioa.. Egunkari, horiek erritmo aldaketak eta funtzio bereziak landu beharra eginarazten dizkigute, besteak beste.
|
|
ulertu dela proposatuz. (Hori bai, ikusiko da nola nortasun postmodernoek gainditua duten nortasun, modernoa?, baina ez garrantzi gabekoa delako, bermatua
|
dutelako
baizik. Euskaldunok aintzat hartu dugu esan berri dena, nazio nortasuna beti izango baita, garaian garaian garrantzia eta ulertzeko era aldatuagatik ere, norbanakoaren osagarri nahitaezkoa.
|
|
guztia galtzen du. Demokraziak politikoaren bestelako nozioa eskatzen du, eta erakunde politikoek eskubideak dituzten eta parte hartzeko prest dauden hiritarren nahimenei lekua egin behar die, erabakiek euren bizitzan eragiten
|
dutelako
eta euren zerbitzura jarri nahi dituztelako.
|
|
Fenomenoen konplexutasun enpirikoaren markoan, izengoiti horien beharra gizarte modernoa azaltzeko erabili diren tresna analitikoek gizarte garaikidearen elementu eta jazoera berriak azaltzeko gaitasunik ez
|
dutelako
sortzen da. Definizioak askotarikoak izan arren, kontzeptu horiek guztiek azken hiruzpalau mendeetan gizarte modernoa irakurtzeko erabili izan diren oinarri zaharrak mantentzen dituzte.
|
|
Nolakotasuna eztabaidagai izanik, gizarte industrialeko erakundeak beren printzipiorik gabe geratzen dira; kontraesankor bilakatzen dira, gatazkatsu eta norbanakoen menpeko, euren onarpena behar
|
dutelako
.
|
|
komertzialak dira; hots, helburu ekonomikoa dute, eta horregatik baimena bilatzen dute, baita uhinetan puntu zehatza izatea ere. Maiztasunen banaketa onartzen duten arren, oraindik bat lortu ez
|
dutelako
libreki emititzen dute.
|
|
Aurrekarien akatsetatik ikasita, boluntarioen lana ukatu gabe, profesionalizatu egin dute askok langileen plantila. Alde batetik, norberaren lanaren duintasuna saritzea zilegi jotzen
|
dutelako
; beste aldetik, irratiaren ardura duten langileek programazioaren jarraitutasuna bermatzen dutelako, eta, azkenik, sakabanaturiko sailen edota irratsaioen arteko koordinazioa eta harremana ahalbidetzen dutelako. Agus Hernan Gure Irratiaren zuzendariaren esanetan, «iraunkortasunak langileak eskatzen ditu, langile komunak, baina langileak.
|
|
Aurrekarien akatsetatik ikasita, boluntarioen lana ukatu gabe, profesionalizatu egin dute askok langileen plantila. Alde batetik, norberaren lanaren duintasuna saritzea zilegi jotzen dutelako; beste aldetik, irratiaren ardura duten langileek programazioaren jarraitutasuna bermatzen
|
dutelako
, eta, azkenik, sakabanaturiko sailen edota irratsaioen arteko koordinazioa eta harremana ahalbidetzen dutelako. Agus Hernan Gure Irratiaren zuzendariaren esanetan, «iraunkortasunak langileak eskatzen ditu, langile komunak, baina langileak.
|
|
Aurrekarien akatsetatik ikasita, boluntarioen lana ukatu gabe, profesionalizatu egin dute askok langileen plantila. Alde batetik, norberaren lanaren duintasuna saritzea zilegi jotzen dutelako; beste aldetik, irratiaren ardura duten langileek programazioaren jarraitutasuna bermatzen dutelako, eta, azkenik, sakabanaturiko sailen edota irratsaioen arteko koordinazioa eta harremana ahalbidetzen
|
dutelako
. Agus Hernan Gure Irratiaren zuzendariaren esanetan, «iraunkortasunak langileak eskatzen ditu, langile komunak, baina langileak.
|
|
Eskandaluak hankaz gora bota dezake sistema politikoa: liderrenganako konfiantza ahultzen delako, demokraziaren funtzionamenduaren izen ona zikintzen delako edo erakunde publikoek sinesgarritasuna galtzen
|
dutelako
.
|
|
– Teknologikoa, ekoizpen mediatuek teknologien beharra
|
dutelako
, hedatuak izateko: prentsa, irratia, telebista, zinema, sare telematikoak...
|
|
Albistearen edukia desitxuratu egiten da titular hori dela medio, titular horren erakargarritasun huts eta sentsazionalista dela medio. Tribunalek hori beti bilatzen ez badute ere (normalean albistea bere osotasunean aztertzen ei
|
dutelako
), praktika periodistiko higuingarria da, kontsumitzaileari iruzur egitea besterik ez baita. Titulargintzaren eragina handia da zeren, kontsumitzaileen artean, asko eta asko gelditzen baitira titular hutsekin, eta horiek gizakiaren ezagutza norabide batera edo bestera gidatzen dute.
|
|
Pertsonaia publikoek edo nabarmentasun publikoa bilatzen duten pertsonaiek berez onartzen dute hedabideen jomugan egotea eta euren ekintzak eta pentsamenduak kritiken eta iritzien arriskupean egotea; jardunbide publikoa
|
dutelako
, hain zuzen ere.
|
|
Kazetarien taldeak, taldeak berak? badu bere ideologia, propioa, berea; eta, hori ez bakarrik kazetariak lan esperientzia antzerakoen lekuko direlako, ezpada, kazetari moduan aritzeko, ezaugarri pertsonal eta profesional oso antzekoen artean egin ohi
|
dutelako
, modu masiboan, kazetarien kontratazio hautaketa informazio enpresetako nagusiek. Modu orokorrean hitz eginda, klase bateko partaidetza eta gizarte harremanetan bere leku propioa dauzka kazetariak, kazetari taldeak.
|
|
egiten du negar berekiko, bere esku eroek hainbesteko indarra izan
|
dutelako
.
|
|
Batzuentzat lotsagarri da eskuartean duten garaipena eta irabazita duten ohorea ez erdiestea, eta bizitza emango lukete ereinotzagatik. Mnesteo eta beretarrentzat arrakasta bera da gogoberogarri eta ahal dutela sinesten
|
dutelako
ahal dute.
|
|
Eta ametsetan dugun herribatza hura aurkitu ezean, astia denoi premiazkoa izaten hasi zaigu, ez baita inon ere existitzen astia baino nahiago izan daitekeenik. Itsasoratzea gauzarik onena dela esango balu norbaitek eta ondoren uko egingo balio itsasoan nabigatzeari bertan istripuak gertatu ohi direlako eta sarritan ekaitzek pilotua alderantzizko bidetik amildu ohi
|
dutelako
, honek untzia askatzea debekatzen didala pentsatuko dut, nabigazioa goraipatuko duen arren.
|
|
Horrela, emakume erabat gaizto eta itsusiak ederretsiak eta ohore osoz tratatzen dituztela dakusgu. Eta batzuek besteei barre egiten diete eta Venus ematzeko aholkatzen, amodio zatarrean sufritzen
|
dutelako
, eta gaizoek ez dute euren gaitz sarritan askoz handiagorik ikusten. Beltza eztilorea da, hitsa eta kiratsua jareina, beturdina Palasen irudi, haritsua eta zurezkoa gazela, txatxarra eta nanoa ene grazia, gatz-harri purua, handia eta kankailua miragarria eta maiestatez betea.
|
|
zentzu hertsian, baina idazle ona. Nahiago dugu beraz latin idazleak aipatzea, latinez idatzi
|
dutelako
aurrez inolako bikaintasunik, goi mailarik edo eredugarritasunik aitortu gabe. Eta gero idazle onak eta txarrak, gustukoak edo ez hain gustukoak, halakoren gogokoak eta bestearen ez hain gogokoak.
|
|
Gradua ere hemen bildu dugu, atzizki apreziatiboek, handigarriek eta txikigarriek? oinarria graduatzen
|
dutelako
.
|
|
Bestelakoak43: laburtzapenak sail orokorrean biltzen diren laburdurak, siglak eta sinboloak daude hemen, horiek ere hiztegian egon beharra
|
dutelako
–ez hiztegi tradizionaletan, izen bereziekin gertatzen den bezala, baina bai euskararako datu base lexikalean, batez ere corpusen analisia kontuan hartzen bada?. Hala ere, suprakategoria modukoa da hau, erreferenteak daramana, ondoren adieraziak (mugakizunak, ikus esklamazioak eta esaerak, kategoria nagusien atalean) benetan dagokion gramatika kategoria ere bai baitarama.
|
|
Erregelen bitartez karaktere arruntei zein morfofonemei azaleko beste karaktere bat edo karaktere hutsa egoki lekizkiekeen bitartean, erregelen aplikazioa kontrolatzeko diren hautapen markei karaktere hutsa besterik ez zaie egokituko. Bibliografian hautapen markei diakritiko deitzen zaie morfema desitxuratu egiten
|
dutelako
, baina beharrezkoak dira erregelen aplikazioa murrizteko.
|
|
Erregela ez estandar berriak, paraleloan konbinatzen dira haien artean, baina sekuentzian estandarrekin. Erregela ez estandarrak azaleko mailatik lexikokotik baino gertuago egongo dira, normalean aldaketa fonetikoak bakarrik direlako eta, ondorioz, ez
|
dutelako
informazio morfologikoaren beharrik. Lexiko ez estandarrarekin ez da gainsorkuntza gertatzen, morfema zehatzak erabiltzen dira-eta.
|
|
pertsona izen berezietan (Erkuden (en) gana), izen arruntetan61 baina bizidunetan bakarrik (semea (ren) gan), pertsona izenordainetan (gu (re) gana) eta bizidunekin erabiltzen diren determinatzaile erakusleetan (har (en) gandik). Murriztapena ezarri dugu halabeharrez, leku izen bereziek, izen arrunt bizigabeek eta erakusleek (bizigabeekin doazenean) ez dute-eta hemen lekurik,[+ biz] tasuna ez
|
dutelako
. Proposa dezakegun erregela, beraz, hau da:
|
|
aditzaren erroa. Ez da gomendagarria asko erabiltzea, mantentze lana zailtzen
|
dutelako
, eta gardentasun linguistikoa galtzen, baina batzuetan haien erabilerak sistemaren garapena errazten du.
|
2003
|
|
Johannesburgoko ikasbide autokritiko garrantzitsuenetako batez jardungodugu, zeinak ekologismoaren ideia nagusi batekin zerikusia duen. Lekuan lekuaneta globala oso hestuki lotuta daude, eta dinamika sozioekonomiko orokorrakerabat zatika ezin daitezkeen tokian tokiko errealitatean dute oinarri, autonomokifuntzionatzen ez
|
dutelako
. Ekimen internazionalista eta ekologista berpiztea lehentasuna dugu.
|
|
Zergatik? Aseguru enpresekerantzunkizun mugagabearen kontra joan behar baldin badute, segurtasunaren kontua serioski hartuko
|
dutelako
, bestela orain arte izan den moduan oso merke ateratzen zaizkie istripuak, eta horregatik jarraitzen dute ontzi hauek itsasoetan zehar.
|
|
Bigarren eta hirugarren ikuspegien artean ez legoke horrenbesteko alderik, bietan onartzen baita giza agentziaren ahalmena gizarte egiturak eragiteko. Bigarrenean, gizabanakoak eragileak dira egunero praktiken bidez instituzio eta egituren existentzia eta iraupena bermatzen
|
dutelako
. Gizabanakoak, beraz, eragileakdira zentzu tekniko batean, aukerak egiten dituztelako estrukturalki eskuragarridituzten aukera sorta baten barruan; baina giza agentziaren ahalmena baino azpimarratu nahi dena egituren izaera prozesuala da.
|
|
Transgenikoen gaia jorratuz, badirudi gaur egungo gizartean agertzendiren baldintza eta kezka berriei erantzuteko gauza ez direla egitura eta alderdipolitiko tradizionalak. Zuek esaten duzuen moduan, elikagai transgenikoak ez diragarrantzitsuak bakarrik ekartzen dituzten ezaugarri edo kausa politikoengatik, baizik eta eredu berri bat ezartzen
|
dutelako
. Azal dezakezu zergatik ematen diozuentransgenikoei hainbeste garrantzi?
|
|
Adibide konkretuak: orain dela gutxiAEBek epaiketa egin zion Europar Batasunari, transgenikoen kontuan, EuroparBatasunak daukan moratoria kendu nahi
|
dutelako
. Hori adibide argia da, zelanAEBek gura duten, merkataritzaren bidez, gure bizitza osoa kontrolpean eduki.
|
|
Dena dela, Sampedrok zauri barruan sartu du atzamarra: mugak bigundu etamugasariak eta kendu behar direla aldarrikatzen badute, ez da pertsona eta herrienarteko harreman berdinkideak eta komunikazioa bultzatu gura
|
dutelako
, multinazional handien eta estatu indartsuenen mesedetan den kapitalen eta salgaien joan etorriaskea bermatu nahi dutelako baino. Hortxe dago, egon ere, prozesu honen guztiarengakoa:
|
|
Dena dela, Sampedrok zauri barruan sartu du atzamarra: mugak bigundu etamugasariak eta kendu behar direla aldarrikatzen badute, ez da pertsona eta herrienarteko harreman berdinkideak eta komunikazioa bultzatu gura dutelako, multinazional handien eta estatu indartsuenen mesedetan den kapitalen eta salgaien joan etorriaskea bermatu nahi
|
dutelako
baino. Hortxe dago, egon ere, prozesu honen guztiarengakoa:
|
|
80kohamarkadaren erdialdean elikagaien nazioarteko merkataritzak, eta batez ere zerealenak, behera egin zuenean laguntza mota hauek ugaritu egin ziren EB (sasoi horretarako jadanik elikagaien esportatzaile netoa bihurtua zena) eta AEBen arteanbereziki, merkatuko zatia irabazteko asmo argiarekin. Esportazioei emandakolaguntzak herrialdeen produkzio eta esportazio ahalmena, eta horren ondoriozbere presentzia nazioarteko merkatuetan itxuraldatzen
|
dutelako
negoziazioen baitanhauek ezabatzeko ahotsak entzun baziren ere, liberalizazio apala baino ez zen adostu.Herrialdeek sei urteren buruan esportazioen sustapenean gastatzen zutenaren% 36ko murrizketa eta diruz lagundutako esportazio kopuruaren% 21eko murrizketa izan zen azken emaitza. Kasu bietan murrizketa 1986 (laguntzen gorenean) urteetako mailak erreferentzia gisa hartuta.
|
|
Nekazaritza sektorean nazioarteko merkataritzarakodauden oztopo eta babes neurri guztiak kentzea proposatzen dute, ahalik eta azkarrena gainera. Gaur egungo egoerarekin galtzaile ateratzen direla argudiatuz, edobeste modu batera esanda, merkataritzaren liberalizazioarekin lortzea espero dutenonura guztiak jasotzen ez
|
dutelako
egungo agertokian. Babes neurriak orokorrean, baina esportazioen gaineko dirulaguntzak ezabatzea da lehentasuna.
|
|
Gizarteak han hemenka ikasi, hezi eta bere inguruko natura hondameneimoldatzen jakin luke, gizartearen aurretiko esperientziek etorridaitekeen hondamenari aurre egiten laguntzen
|
dutelako
. Zoritxarrez, baina, gizartean bada halako higadura kolektibo modukoa, oroimenaren urria edo, eta aurretik izandako gertaeretatik ez du ikasgai handirik ateratzen.
|
|
Urek lortutako mailari dagokionez informazio gehiago, denboran zeharluzeagoa, izaten da ur emariena baino, iraganeko uholdeek utzitako markek iraunegiten
|
dutelako
zelan edo halan (eraikuntzetan utzitako aztarnak, margoak, dokumentu zaharretako aipuak...). Pragan izan badira hainbat leku, historian uholdeenerreferente izan direnak, Charles zubia (Karluv Most), esaterako.
|
|
2000ko maiatzaren 10a: Udalbatzan EAJ, PSE eta PPk bat egin zuten EH, EAeta EBk aurkezturiko mozioarekin, non esan baitzen zentral termikoarenproiektuak ez duela betetzen Industria Erabilpenerako Esparruen Plan Partzialakeskatzen duenarekin (tximiniek 10 metro baino gehiagoko altuera
|
dutelako
).
|
|
Albistegietan, aldiz, era guztietako informazioa jasotzen da, interesatzen direngaien artean bestelakoak ere egon daitezkeelako eta, azken finean, 1h eta 30 min.irauten duten bideoek ez
|
dutelako
zapping erako tarte handirik uzten.
|
|
Badaude zeinek politikoki zuzena errebindikatzerakoan liberalizazio hitzaerrafusatzen duten kontzeptuaren endekatze bat ikusten
|
dutelako
eta ez zaie arrazioafalta. Egia bada orain dela gutxira arte energiaren produkzioan eta hornikuntzanmonopolio estatalak eta pribatuak egon direla Europa osoan, mendebalde zeinekialdean, liberalizazio dermioa erabiltzearekin ez da islatzen ongi gure aurreandugun panoramika berria, hau da, enpresa erraldoien handitze prozesuak, konpainiatxikien xurgatzea eta produktugile txikientzako alde txarrak eta eragozpenak.Halaxe gertatzen ari da ziklo konbinatuaren proiektuetan non gure artean Iberdolakbere proiektuak ziurtatuz gero lekua ixten die beste batzuei baina ez lehenago, administrazioaren konnibentziaz.
|