|
2001
|
|
|
2 Gehienbat ezaugarri psikosozialak aztertu diren ikerketetan ere, badirudiezaugarri mota hauek eragin txikiagoa
|
dutela
euskararen erabileran, ezaugarri soziodemografiko eta psikolinguistikoek baino. Baina emaitza hau, oso modu ezberdinetan interpreta daiteke; adibidez, sozialki ahal izatearenedo, beharraren?
|
|
|
Eta etsaiek jokaldiaederto ikusi. Denborarekin zera gertatu da, jaurlaritzako lehendakari, sailburu, sailburutxo eta enparauak, milioika orduz agertu izan direla biolentziaren kontrako mezu gotor eta argiekin telebista, irrati, egunkarietan eta behin ere ez
|
dutela
euskarak jasandako erasoren bat gogor salatu. Eta etsaiak berriz ikusi du jokaldia.
|
|
2002
|
|
|
Euskaldun gara eta anaiak, ez etsaiak" zioen Latxaga jaunak" 36' ko gudaldian su izkillatutako idazle gazteak" liburuaren aurkezpenean. Eta jakina da Euskerazaintzakoek ez
|
dutela
euskara batua batere maite, eta are gutxiago harekin batera datorren «h» hizkia, baina liburu hau Euskerazaintzako ez direnekin elkarlanean egin dute, eta euskara batuaz doaz hainbat lan, Mari Karmen Garmendia eta Latxagari Aretxabaletako giroa eta «Aitza»ren bizitza eta lanak plazaratzen lagundu diotenen idazlanak, kasu: alegia L. Peñak, J. Atxak, Antxia' tar Aitorrek eta Joxe Iñaxio Salaberriak egin dituztenak.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUP) ez dute ikerketarik euskaraz, baina 4 ikertzaile doktore euskaldun aritzen dira arlo ezberdinetan. Azpimarratzeko da ezen, klaseak hasi zirenetik 12 urte pasa diren arren, karrera amaierakoproiektu bat baino ez
|
dutela
euskaraz aurkeztu.
|
|
|
Hori da esaten duguna, nahiz baieztapen hori alderdi aniztuna den alde anitzekoa esan nahi dut hitz honekin, eta abertzaletasunaren eta euskaltzaletasunaren arteko harremanak aski nahasiak diren. Batetik, ez dut uste zalantzan jar daitekeen esatea, oro har, abertzaleek hurbilago sentitzen
|
dutela
euskara abertzale ez direnek baino. Abertzaleek, gutxienez, eta paperetan bederen, beti ageri dira euskararen alde, non eta ez duten batzuetan itxura hori ere galtzen, hori ere gertatzen baita zenbait kasu harrigarritan. Berma, itzala eta abaroa ematen dien alderdi abertzalearentzat harrigarriak izan behar luketen kasuez ari naiz.
|
|
|
Sortu dugu Inguma (Euskal Komunitate Zientifikoaren datu basea, www.inguma.com). Horri esker jakin ahal izan dugu azkenurteetan lau mila eta bostehun pertsona baino gehiagok zerbait egin izan
|
dutela
euskaraz (hitzaldiak, aldizkari art ikuluak, liburuak eta abar), Inguma datu basean 17.000 erregistrotik gora dago dagoenekoz. Sortu dugu EuskarazkoSoftwa re Katalogoa, Ikastetxeko Hizkuntza Normal kuntzaproiekturik handienean (Uliba rriprograma) elkarte aholkularia gara, urteko 10 liburu eta Giza eta Gizarte Zientzien aldizkaria (Uz ta ro, www. uzta ro.com) argitaratzen ditugu, urteko bi jardunaldi berezi (glotodidaktika, informat ika, historia eta abar) eta hogeita hamar urte dira (orain Iruñean eta Miarritzen) udako ikastaldiak antolatzen ditugula.
|
|
|
a) 47.422 ikasle zeuden 2000 ikasturtean unibertsitateko irakaskuntza euskaraz jarraitzeko gai zirenak; b) Euskaraz ikasteko gai ziren horien artetik 22.512 ikaslek ez dute ezertxo ere euskaraz ikasten. Galera horren arrazoiak era askotakoak izan daitezke, baina argi dago ikasleek
|
dutela
euskaraz ikasi irakasleek ez badakite. Euskaraz dakiten ikasleen kopurua %49koa da eta irakasleena aldiz %29koa, eta dakiten horien artean euskaraz zerbait irakasten dutenak %20 Hau da, Euskal Herriko Unibertsitateetan ez dago euskaraz dakien behar adina irakaslerik eta daudenak ez dira euskaraz irakasteko probetxuz erabiltzen.
|
|
2003
|
|
|
gogaide ez diren ikasleez, ikasle gehienez? askotan esaten duena; alegia, desideologizatuta daudela, desmobilizatuta, ez
|
dutela
euskara maite eta abar. Eta, aitortu ezak, zengozkigutón, arrazoi dik.
|
|
|
Askoz erosoago ibiliko hintzateke-eta, adibidez, Ikasle Abertzaleakeko ikasle entusiasta euskaltzale koadrilla horrekin, hire Pernandokeriak aireratzen, orain duan pijo koadrilla txepel grazioso ustearekin baino. Bai, esan ezak hik ere, Gomez, Perez edo Lopez horrek bezala, ikastolero alu hauek ez
|
dutela
euskara maite, bost axola zaiela Nazioaren hizkuntza, arbasoen ondarea... Eta hurrena saldu ezak, aspaldian horretan habil-eta, hire unibertsalismoa, hire modernotasuna, hire hiritartasuna.
|
|
|
Era berean, irratien euskal esparruan, ezin ahaztu irrati ofizialek eurek ere lan handia egin
|
dutela
euskararen normalizazioan; beste guztiekin batera, euskaraz bizi nahi dutenei euskarri garrantzitsua eskaini izan diete: Euskadi Irratia eta Irrati Gaztea biek.
|
|
|
Euskararen ondorengotaratzea, halere, familia nahiz eskola sistemaren bitartez gauza daitekeela ezin da ahaztu eta, horregatik, aurreko emaitzek hauxe adieraz dezakete: sustraiak hemen dituzten familiek kanpotik etorritakoekbaino gehiago transmititzen
|
dutela
euskara, familiarenbita rtez ez ezik, eskolaren bidez ere bai. Bestela esanda, pentsatzekoa da familia bertakoa duten gaztetxoak gehiago eskolaratzen direla irakaskuntzako hizkuntz eredu euskaldunetan (D etaBereduetan), kanpotik etorritako familien seme alabak baino.
|
|
2004
|
|
|
Argi gorria piztuta dagoela, gizarteko hizkuntza errealitatearen eta lan munduko euskararen erabileraren artean amildegia dagoela... horrelako baieztapenak egin berri dituzte ELA eta LAB sindikatuetako arduradunek. Adibide moduan aipatu dute 50 langile baino gehiagoko 2.600 enpresetatik ehun baino gutxiagok
|
dutela
euskararen normalizaziorako planen bat. Ordua da.
|
|
|
Adibidez, joan den astean izanen zen pastorala eta hori gauza ona da, itxura ona ematen du. Baina guhaurrek badakigu pastoralaren arizaleek behar
|
dutela
euskara ikasi. Mintzatzen dira euskaraz baina mintzatu gabe, testua ikasten dute ulertu gabe zer dioten.
|
|
|
Hori baita kontua: arazo gisa ikusten
|
dutela
euskara, arazo gisa elebitasuna, arazo gisa aniztasun linguistikoa?. 85
|
|
|
Alderantzizko fenomenoa dugu: lehendabiziko saileko diptongoen inbertsioek, hiato ematen
|
dutela
euskaraz, normalean beti: ia, ie, io, ua eta ue silababikoak dira eskuarki.
|
|
|
Beste alde on batetik, iruditzen zait kultur plan honetan ahalegin berezia egin
|
dutela
euskarazko kulturaren garapenari bidea zabaltzen. Horretarako dago zazpigarrenardatz estrategikoa," Kulturgintzan euskararen erabilerainda rtzea", zazpi lehentasunezko jardueraildo rekin eta hamasei jarduera rekin.
|
|
2005
|
|
|
Bestalde, A ereduan ia euskararik ez omen da ikasten. Beste ikerketa batzuetako datuak ikusita, esan daiteke A ereduan ingelesa gehiago ikasten
|
dutela
euskara bera baino, nahiz eta euskarak presentzia sozial handiagoa izan ingelesak baino. Presentzia sozial hori ez da aprobetxatzen, egongo ez balitz bezala jokatzen da.
|
|
|
Bestalde, asko dira euskaraz jakin dakitenak baina erabiltzeko maila nahikorik ez dutelakoan edo norekin hitz egin topatzen ez
|
dutela
euskara galtzen ari direnak. Bere hizkuntza ez erdoiltzeko aukera gisa aurkezten zaie Berbalaguna egitasmoa.
|
|
|
Lepoa jokatuko nuke hemendik belaunaldi batera, hau da, hemendik hogei urtera, ez dela asko aldatuko oraingo hizkuntzen araberako banaketa. Lepoa jokatuko nuke haietako askok ikasi
|
dutela
euskara. Hemengo askok baino errazago.
|
|
|
Gure etxean euskaraz egiten zen, baina batere kontzientziarik gabe. Nik orain dela gutxi esaten nuen euskal kontzientzia guztiz beharrezkoa dela, bestela gazteek ez
|
dutela
euskaraz egingo.
|
|
|
Haurrei ikastetxeetan euskara erakutsi ez ezik, euskara erabili behar dutela buruetan sartu behar zaie. Modu onez sartu, bai, baina gogoan harturik euskal kontzientziarik gabe ez
|
dutela
euskaraz egingo. Ibaia erdararantz doa eta kontzientziarik gabe, jendeak errazera jotzen du.
|
|
2006
|
|
|
Ezaguna da euskal literaturaren lehendabiziko mendeetan eliz testuek izan duten pisua eta proportzioa. Esan liteke apaizek eta sermolariek ia tradizio eta eredu propioa izan
|
dutela
euskaran.
|
|
|
Badira hizkuntzalariek gutxienez kontuan hartzeko modukotzat jo dituzten ahalegin eta proposamenak, eta badira gehienek aldrebeskeriatzat jo izan dituztenak ere. Aitortu behar da, nolanahi ere, orain arteko saioek, ahaleginek eta hipotesiek, zorrotzagoak edo arinagoak izan, ez
|
dutela
euskararen balizko ahaideen arrasto ziur eta erabatekorik ekarri.
|
|
|
Aspaldian jakin badakigu A ereduan eskolatzen diren ikasleek, eta ereduan ikasten duten askok, ez
|
dutela
euskara ondo ikasten. Hortaz, A ereduan ikasteko etorkinen joera horrek ikasle horien etorkizuna baldintza dezakeela eta beren gizarteratzerako oztopo bihur daitekeela aitor dezakegu, ondoren ikusi ahal izango dugunez.
|
|
|
Ikasle etorkinen artean, %21 besterik ez da ereduan eskolatzen; eta badakigu A ereduan eskolatzen direnek ez
|
dutela
euskara behar adina ikasten.
|
|
2007
|
|
|
Ni oso baikorra naiz geroari buruz. Kezka bat da, baina, komunikabideek eta irakaskuntzak gutxiegi erabiltzen
|
dutela
euskarazko literatura modernoa».
|
|
|
Euskararen plangintza, hizkuntza politika egokia… Askotan hitz egiten dugu horretaz. Bada, nik uste dut, benetan, euskararen kontrakoek baietz, egina
|
dutela
euskara suntsitzeko plangintza. Oso ongi pentsatu eta diseinatutako plangintza dutela esanen nuke.
|
|
|
Hau da, gurera ekarrita: haur eta gazte euskaldunek ez
|
dutela
euskaraz adieraziko euskaraz eman ez zaiena, euskaraz bizi izan ez dutena (izan agurra, ipuina, txistea edo haserrea). Beraz, haur eta gazteen eskolako hizkuntza esperientzia osatzea beharrezkoa da eta Nafarroan babes instituzionala laburrean handituko ez dela jakinda, honako hau izan genuke garbi:
|
|
|
2001eko neurketan 10.00025.000 biztanlekiko udalerrietan ez da adineko hiztunik behatu (5 taula). Honek, noski, ez du erran nahi adineko hiztunek ez
|
dutela
euskara erabilten udalerri horietan. Halere, emaitzen balioa erlatibizatzen du.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez
|
dutela
euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez
|
dutela
euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
|
Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez
|
dutela
euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan. beraien erretiroa ipar Euskal Herrian igarotzeko, bizi kalitatea eta eg... Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla.
|
|
|
Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez
|
dutela
euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan. beraien erretiroa ipar Euskal Herrian igarotzeko, bizi kalitatea eta eguraldi ederra direla eta. Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez
|
dutela
euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik, geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik, geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez
|
dutela
euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
2008
|
|
|
Orain arte ikusitakoarekin, beraz, argi dago hizkuntza gaitasunak zein etxeko erabilerak zerikusia
|
dutela
euskarazko hedabideak ikusteko eta irakurtzeko orduan. Baina bada egin daitekeen beste galdera bat ere:
|
|
|
Euskarari> buruzko> Foru> Legeak> ezartzen du nafar euskalkiak zaindu eta errespe tatu behar direla1 Zinez, hitz ederrak dira, baina errealitateak bertzerik erakutsi eta era kusten digu. Gobernuan boterean dagoen alderdi politikoak (UPNk) eta Diario> de> rak> behin eta berriz erran dute ez
|
dutela
euskara baturik nahi Nafarroan, haien ustez «un vasco impuesto desde fuera, un arma más del nacionalismo vasco destinada a apropiarse de Navarra» delakoz, ez Nafarroako euskara «vascuence de aquí». Alabaina, hemengo euskalkiak bultzatzeko benetako ekimenik ere ez dute egin.
|
|
|
Ondorio orokor bezala aipa liteke, ikasleen artean aldeak dauden arren, oro har, maila ona eman
|
dutela
euskarazko nahiz gaztelaniazko probetan. Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute.
|
|
|
Are urrunago daude musika, gastronomia eta jaiak (%7). Nabarmendu behar da, euskaldun sentitzen direnek askoz ere gehiago aipatzen
|
dutela
euskara euskal kulturaren funtsezko ezaugarri gisa (%22). Frantses sentitzen direnen artean, berriz, %13k jotzen du ezaugarri hori funtsezkotzat (EKE 2005:
|
|
|
Kontuan hartzen dute, euren ideologiaren gainetik, nolako tresnak emango dizkieten euren seme alabei bizitzan aurrera egin dezaten. Eta horretarako baloratzen dute gazteek hobe
|
dutela
euskara jakitea ez jakitea baino, badaezpada. Nire ikuspuntutik, horrek guztiak adierazten du bataila irabazi egin dela:
|
|
2009
|
|
|
Europatik etorri behar izan zaizkie Euskal Gobernukoei Osakidetza eta Ertzaintzarena, esate baterako, bereziki larria dela salatzera, euskarari dagokionez. Ez
|
dutela
euskararen legea bera ere betetzen esan diete. Harrigarria, non eta Ertzaintzan legea bete ez.
|
|
|
EAEko gobernu berriko lau kontseilarik euskaraz egin dute zin beren kargua, eta batek euskaraz eta erdaraz. Horrek zer esan nahi du bost kontseilari horiek oso aintzat hartzen
|
dutela
euskara eta beren ardurapeko sailetan euskarari lehentasuna emango diotela edo gutxienez bi hizkuntzak berdin tratatuko dituztela ala itxura egin nahi dutela, herritarrek euskararen aurkakotzat jo ez ditzaten. Aurrekoek ere euskararen kontuan itxura eta hipokresiatik gehiago zuten, eta hauek gutxiago izango dira itxurakerian eta hipokresian?
|
|
|
Baina kezka izan dut behar hainbateko segida ez ote datorren, ikusten dira batzuk, baina erreleboa behar da. Pentsa daiteke gaur egun 20 urte inguru dituzten gazteek ondo hornituta behar
|
dutela
euskara, literatura eta prestakuntza aldetik. Lehen begiratuan ematen du errazagoa behar duela orain idazle izateak, baina badaude kontrako faktoreak, eta esango nuke orain lehen baino zailagoa dela idazle izatea.
|
|
|
Egitasmo honek, besteak beste, gurasoek hizkuntza transmisioari buruz dituzten uste, sinismen eta portaeren arteko koherentzia lortzea du helburuen artean. Argi dago guraso diren gehienek bat egiten
|
dutela
euskararen berreskurapen nahiarekin. Gainera, beren seme alabak eleanitzak izatea nahi dutela jakina da.
|
|
|
Hain zaila al da ulertzea bizikide diren milaka herritarrek hemengoa den hizkuntza horretan (ere) bizi nahi dutela gaur eta hemen? Beraz, hain zaila al da ulertzea, eta onartzea, milaka herritarrek" behar"
|
dutela
euskara. Eta guztiori ulertuta, ez al da begien bistakoa hemengo gizarte bizikidetzarako ez dela berdin txinera edo euskara ikastea?
|
|
|
komunikatzeko gaitasuna eskuratzeko obligazioa, alegia. Gogoan izan behar da, 1979ko Autonomia Estatuaren eskutik, Euskal Autonomia Erkidegoko herritar guztiek aitortua
|
dutela
euskara eta gaztelania ezagutu eta erabiltzeko eskubidea. Horregatik bizkarreratu izan zaio hezkuntza sistemari bi hizkuntza ofizialen ezagutza ikasleei bermatzeko obligazioa.
|
|
|
euskara normalizazio bidean dagoen hizkuntza dela, herritarren hizkuntza ohiturak gaztelaniazko produktuen aldekoak direla, euskarazko hedabideak herritarren begietara ia ia ikusezinak direla, euskarazko kioskoa gaztelaniazkoa baino askoz urriagoa dela, euskarazko hedabideetan erabiltzen den hizkera ez dela egokia edo lerratze ideologiko handia duela, beste zenbaiten artean. Ez goaz horietako bakoitzari buruz dukegun ikuspuntua azaltzera, luzeegi joko bailiguke horrek, baina komentarioren bat edo beste egingo dugu, jakinaren gainean egonda aipaturiko arrazoi horiek eta aipatu gabeko beste hainbatek osatzen
|
dutela
euskarazko hedabideen egoeraren puzzlea.
|
|
|
Halaber, jakina da jarduera politiko instituzionalean, adibidez hainbat udal administraziotan, euskararen erabilera sustatzearen aldeko politika aktiboak garatzen ari direla urteotan esparru politiko horretako hainbat ordezkariren gidaritzapean. Baina, aldi berean esan dezagun nabarmena dela, beren proiektu politikoetan, eguneroko politikagintzan, eta baita eremu mediatikoko jardunean ere, beren burua esparru horretan kokatzen duten aukera politiko eta mediatikoek gaur egun, oro har, egiten dieten baino toki handiagoa eta preziatuagoa behar eta merezi
|
dutela
euskarak eta hizkuntza aniztasunaren aldeko jarrera aktiboek. Murritzegia baita, beren gogo ametsetako euskal gizartea irudikatzerakoan, euskararentzako gordetzen duten tokia.
|
|
|
Badakigu, larritasunez? gela barruko hizkuntzatzat
|
dutela
euskara, ingurune euskaldunenetan ere, gure haur eta gazte ugarik.
|
|
|
Kontua da naturaltasunez eskuratu
|
dutela
euskara, oharkabean, inongo eta inolako etsairen kontra jardun beharrik gabe eta inolako borroka edo erresistentzia kutsurik gabe. Horrexegatik, eta gaztelania ere betidanik bizikide ohikoa eta indartsua izan dutelarik, inolako deliberamendurik gabe erabiltzen dituzte eremu batzuetan euskara eta beste batzuetan gaztelania.
|
|
2010
|
|
|
Gaur egun, klaseak euskaraz ematen jarraitzen dugu, baina ikasle askok klasean ere, euren artean erdaraz egiten dute, eta garbi duzu gero gertatuko dena hala gertatzen da: ez
|
dutela
euskara erabiltzen euren idazkiak aurkezterakoan, edo funtzionarioei zuzentzerakoan; are gutxiago epaileei.
|
|
|
Derrigorrezko Hezkuntza bukatzerakoan ikasleek bai euskaraz bai gaztelaniaz gaitasun osoa izan behar dute. Honek esan nahi du gaur eguneko Europako Hizkuntzen Erreferentzi Marko Arautuan, 16 urterekin gure gazteek B2 froga gainditu behar
|
dutela
euskaraz eta gaztelaniaz. Hona hemen indarrean dauden Legeek honetaz diotena hitzez hitz:
|
|
|
Egoera antzezteak nolabaiteko formaltasuna eskatzen dielakoan, akaso. Hala bada, ondorioztatu dugu ongi aski lotzen
|
dutela
euskara batua eta nolabaiteko formaltasuna. 5 urte dituzte, eta inork ez die gisako azalpenik eman ziur asko.
|
|
|
4 Honek adierazi nahi du prezio aldaketek askoz ere eragin gutxiago
|
dutela
euskarazko produktuen kasuan, kontsumo finko bat mantentzea errazagoa izanik, eta gaztelerazko produktuen eskarian, berriz, prezioen aldaketek eskatutako kopuruan eragin handiagoa dutela.
|
|
|
Utzi ditugu horren egiten zeren gure kultura ez badugu zabaltzen hiltzera joanen baita. Gero gure egungo lana da jende horiei konpreniaraztea indar bat egin behar
|
dutela
euskara ulertzeko eta elkibideak badirela ikasteko. Eta aurten hemen euskara ikasi nahi dutenei laguntza eskaini dugu gau eskoletan ibil diten.
|
|
|
Ohar bedi, dena den, GUz osatutako erlazioek balio inpertsonala
|
dutela
euskaraz, eta beharbada joera horrek argia emango liguke GU auzia ebazteko ere. Hau da, Ez> daquigu> noiz nescachac arima hartzen duen, besterik gabe, inpertsonal balioa dauka, eta ez da talde bat erreferente.
|
|
|
Kaleko erabilera errealari dagokionez, aldiz, urte bereko datuek erakusten dute gazteen% 49k (euskaldunak direnetatik% 56,6k) eta helduen% 29k (euskaldunen% 49,5ek) erabiltzen
|
dutela
euskara. Alde handia dago ezagutzatik erabilerara, baina, beste herri batzuetako datuei begiratzea besterik ez dago, konturatzeko Tolosa bezalako herri hazitxo eta kaletar batean portzentaje hori ez dela batere mespretxagarria (cf.
|
|
|
Lotsa ematen du hanka sartzeak”, gaineratu du Silviak. “Egia da lotsa ematen duela, baina hala ere, esan beharra dago Asteasun asko errespetatzen
|
dutela
euskaraz hitz egiteko ahalegina egiten duena. Ni errenteriarra naiz eta han errazago egiten dute farre hanka sartzen baduzu.
|
|
|
Adibidez, atzerritarrendako eskaintza ere badute: " Hasi ginen gaztelera ematen, eta denborarekin ikusi dugu behin hori ikasita askok gura
|
dutela
euskara ere ikasi. Hori ematen hasi eta egundoko arrakasta du…", diote.
|
|
|
Amona elizkoi bat akaso? Hitz egiteko moduan ere, bere artean pentsatu du, aberatsen etxeetan baztertuago eduki ohi
|
dutela
euskara, eta egiten dutenean ere ortopedikoago atera ohi zaiela emakume honi baino.
|
|
|
Gezurra! Arazo nagusia orain ez da erdaldunek ez
|
dutela
euskararik nahi, baizik eta euskaldun askok" ezin dugula" euskararekin! Erdaldunei botatzen diezue errua, begien aurrean daukazuen egia ikusi nahi ez duzuelako. eta azkenean ikusteko ez-gauza bilakatzen zarete.
|
|
|
Hain zuzen ere, erretzen hasi ziren garaian. Orain lagun horiek hogeita hamar bat urte dituzte —nik bezala— eta gehienek jada utzi diote erretzeari, baina iruditzen zait lehen baino askoz gehiago hitz egiten
|
dutela
euskaraz. Hizkuntza nolabait berreskuratzen ari dira, zer esanik ez haien" kume" txikiekin hitz egiterakoan.
|
|
2011
|
|
|
Ez eskatu pertsona bati emango ez duena. Onartu behar dugu askok ez
|
dutela
euskara ikasiko, nahiz eta jakin guretzat ezinbestekoa dela.
|
|
|
" Eskorbuto"," Subversión X"," Rip" edo" The Clash" taldeetan berriz ia ez dago horiek aukeratu dituen neskarik. Badirudi, neskek askoz gehiago entzuten
|
dutela
euskarazko musika. Bestalde 16 talde hauetatik 4 talde baino ez dira musika guztia euskaraz egiten dutenak eta beste bat da ia dena euskaraz egin duena.
|
|
|
X. Nik uste dut hor obsesio moduko zerbait dagoela. gazteek ez dute gizartean ikusten ez dutena egingo. guk beti pentsatzen dugu gazteek eta haurrek normalizatuko
|
dutela
euskara, heziketa tartean dela-eta. Beste hainbat gairekin gertatzen den bezala, esate baterako gizon eta emakumeen arteko berdintasun gaiak, trafikorako heziketa eta abar. dena heziketak konponduko duelakoan gaude. zama handiegia da hori eskolarentzat!
|
|
|
Garai batean asko aipatzen genuen ama hizkuntzan hezteko eskubidea. Hori bermatuta dagoela dirudienean, gertatzen da jaiotzen diren haurren bi herenek ez
|
dutela
euskara ama hizkuntza. Haiei herritartasunik ezin zaie ukatu.
|
|
|
Euskarazko hedabide ez publikoetako datu potoloak eman zituen Mendizabalek: 100dik gora hedabide direla, 620tik gora langile, 27.000.000 eurotik gorako aurrekontua mugitzen dutela... eta nabarmendu zuen datu horiek erakusten
|
dutela
euskarazko hedabide ez publikoen sektorea" sektore ekonomiko bizia eta kontuan hartzekoa" dela. " Zergatik?
|
|
|
Finean, egonkortasuna kopurutan eta azkartasuna prozedura eta ebazpenetan". Eta publizitatearen gaian Jasone Mendizabalek aipatu zuen" agerikoa dela instituzioek eta erakunde nagusienek ez
|
dutela
euskarazko hedabideen indarra kontuan hartzen. Topaguneako koordinatzaileak gaineratu zuen" duela hiru urteko datuek erakusten dutela euskaldunen erdiak baino gehiagok kontsumitzen dituztela euskarazko hedabideak, beraz agerikoa da medio eraginkorra dela publizitaterako, baina publizitate inbertsioa ez da maila berean egiten.
|
|
|
Sistema horrek, beraz, erantzukizun handia jartzen du herritarren bizkar gainean, euskararen berreskuratze prozesuari dagokionez. Hala ere, ereduaren etengabeko gorakadak zein A ereduaren urtez urteko jaitsierak erakusten du herritar gehienek" atxikimendu" handia
|
dutela
euskararekiko. Bada hala eta guztiz ere, sailburuordeak berriz ere meritua eurena dela sinestarazi nahi digu, adore handia behar baita euskararen" hazkundea ulertzeko giltzarri nagusia hizkuntza ereduen sistemaren" balizko baliagarritasunean datzala aldarrikatzeko (179 or.), Jaurlaritzak ikasleen %0 euskalduntzen duen ereduari eutsirik.9 Horrez gain," 70eko hamarkadaren erdialdetik gaur arte", 350.000 ikasle inguru aritu direla EAEko euskaltegietan jakinarazi du Baztarrikak, eta" nekez ikus daiteke [ela] beste inon heldutan eta irakaskuntza araututik kanpo hizkuntza ikasteko halako ahalegin sendoa" nabarmendu du (261 or.). Horri zera baino ez diogu erantsi nahi:
|
|
2012
|
|
|
30 urte enpresa horiek seduzitzen eta dirua eskaintzen pasatu ondoren ez badira gauza eskubideak babesteko, jakin nahi dugu zer egingo duen alderdi sozialistak hor esaten direnak bermatzeko. Azkenik, diskurtsoa borobiltzeko, belaunaldi berriak naturaltasunez erabiliko
|
dutela
euskara lan munduan kontatzen digu Reyes jaunak. Hala ere, jakin badaki hori ez dela posible izango.
|
|
|
...haurrarekin euskaraz ere jolasteko gai dela erakustea. oso positiboa izan daiteke haurrarentzat eskolatik kanpo ere bere guraso (edo aitona amonekin) euskaraz jolastu daitekeela ikustea eta, halaber, oso positiboa izan daiteke euskaraz jakin bai, baina euren artean erdaraz mintzo diren gurasoak elkarrekin euskaraz jolasten jartzea, betiere kontuan hartu delako bai guraso bai aitona amona askok ez
|
dutela
euskaraz jakingo.
|
|
|
artifiziala da euren inguruko mundua (umwelt delako hori bezala) eta artifiziala da haren euskaltasuna. esan genezake, euskaldun transgenikoak direla halakoak. Berez baino, beren erabaki ondo pentsatuaz direla euskaldun,
|
dutela
euskaraz hitz egiten, zaiela euskara gustatzen... halako euskaldunari meta euskalduna iritziko diot, edo Nietzscherena kopiatuz, gain euskalduna. esplikatuko dut zergatik: Modernitatean erdaraz egin da euskararen gaineko lana, euskararen aferak ebazteko gunea erdara izan da, beregain izan nahi duen euskalduna, bere ahalmenaz jabetu delarik, subjektu izaten hasten da meta euskalduna den neurrian, hau da, euskarari buruz euskaraz pentsatzen eta erabakitzen hasten den neurrian eta horrela, euskarari buruaskitasuna aitortzen dion neurrian.
|
|
|
Sarritan entzun ohi da euskaraz eskolatutakoei dagokiela euskara lan mundura ekartzea, eta horiek modu naturalean burutuko
|
dutela
euskararen normalizazioa lan munduan. Baina, prozesua alderantzizkoa dela ikusten da:
|
|
|
Nafarroari bagagozkio, Euskarabideko arduradunak, Maximino Gomezek, azkeneko inkesta soziolinguistikoaz hitz egin du Nafarroako Parlamentuan eta bertan ageri da" gero eta nafar gehiagok ontzat ematen
|
dutela
euskararen erabilera sustatzeko neurriak hartzea". Eusko Jaurlaritzak egindako inkesta soziolinguistikoaren arabera" euskararen aldeko jarrerak hamasei puntu egin du gora; eta kontrakoak, berriz, hamazazpi behera".
|
|
2013
|
|
|
Txalo zaparrada eta irribarre artean amaitu zen ekitaldia. Norbere txokora itzuli zen, zerua oskarbi zela, baina jakitun bihar edo etzi euria egingo duela, eta bustitzen segitu
|
dutela
euskarazko komunikazio proiektuen alde.
|
|
|
Alabaina, Senpere eta Mauleko pertsonek diote euskara batua beharrezkoa dela ulermenerako, aldiz Baigorrikoak dio ez dela beharrezkoa. Bestalde, Senpere eta Mauleko pertsonek diote beharrezkoa ikusten
|
dutela
euskara batua izatea, eta Baigorrikoak ez daki galdera honi erantzuten. Beste galderetan, hiru pertsonek erantzun berdinak eman dituzte.
|
|
|
Halere, inkesta honetan lekukoekin hitz eginez, konturatu gara zuberotarrek" manexak" (Behe nafarrak) ulertzen dituztela arazorik gabe, bai eta ere Hego Euskal Herriko jendea gutxi gora behera, nahiz eta besteek zuberotarrak ulertzeko zailtasun handiak dituzten. Orduan, baliteke horregatik ere zuberotar askok pentsatzen
|
dutela
euskara batua ez dela beharrezkoa elkar ulertzeko.
|
|
|
• Ikastolatik pasa diren guztiek edo familia Ikastolan dutenek euskara batua hobeto ulertzen dute. Askok diote haien haurrak edo haur txikiak Ikastolan direnez, haien bidez ikasten
|
dutela
euskara batu pixka bat, batez ere hiztegia.
|
|
|
« Etre utile aux Basques qui voudroient apprendre le françois». Jarraikitzen du erranez badakiela arrotzek ez
|
dutela
euskararen ikasteko gutiziarik, eta ez dutela ere euskaldunek atzerriko hizkuntzen ikasteko xederik, baina sal-erosketetako eta kormertzioko komeni dela kanpoko hizkuntzen jakitea, ez badute bederen euskaldunek «eskelarien etxera bide laburrenetik» iritsi nahi.
|
|
|
Beraz, euskal idazle irakurrienen salmentak eta Jorge Jimenezen adierazpenak kontuan hartuta, hipotesi gisa esan genezake 4.000 5.000 pertsonek osatzen
|
dutela
euskarazko liburuen irakurleen komunitatea; hau da, euskaldungoaren% 0,6 eta% 0,7 artean.
|
|
|
Baina, bestetik, hizkuntza kontuan hartu gabe kopurua doitzeko erabili ditugun irizpide zorrotzagoak(% 30,4 ohiko irakurle moderatuentzat,% 8,0 ohiko irakurle sutsuenentzat) elebidunen kopuruekin (714.136 elebidun, HPSren azken inkestaren arabera) gurutzatuko bagenitu, ondorioztatuko genuke 217.097 ohiko irakurle moderatu edo 57.131 ohiko irakurle sutsu daudela. Baina kopuru hauek ezin ditugu bere horretan onartu, ezin baitugu ahaztu, arestian kultur ohiturei buruzko datuek erakusten dutenari jarraiki, elebidunek erdaraz baino gutxiago kontsumitzen
|
dutela
euskaraz: azken hirulekoan elebidunen% 57,5ek irakurri du aisialdian libururen bat, baina elebidunen% 20,7k egin du hori euskaraz, 2,7 aldiz gutxiago.
|
|
|
Haatik, euskarazko liburuak azken hiruhilekoan irakurri dituztenen datuek ez dute joera hori berresten (Kulturaren Euskal Behatokia, 2008). Era berean, aipatzeko modukoa da ikasleek pisu handia
|
dutela
euskarazko irakurketa ohituretan, ikasleen artean% 59,6koa baita euskarazko ohiko eta tartekako irakurleen kopurua; okupatuen artean, berriz,% 32,3koa, eta gainerako taldeetan% 24 ingurukoa (Conecta, 2010). Baina datu hauen xehetasun maila txikiarekin ezin dugu jakin kopuru horiek zenbateraino diren baliagarriak euskal literaturaren ohiko irakurleak neurtzeko.
|
|
2014
|
|
|
" Jendeari asko gustatzen zitzaion iniziatiba, baina euskarazko liburuak nahi ditu. Euskara ikasten ari diren heldu askoren kexa ere bada duten mailarekin ezin
|
dutela
euskaraz irakurri, eta uste dut irakurketa errazeko liburuek hutsune horiek beteko dituztela". Apirilaren amaieran argitaratuko dira lehen laurak, eta horren atzetik mugimendua sortzea espero du:
|
|
|
Hogei urteren bueltan, Lasarte Oriako gazteen hizkuntza portaeraren inguruko datu soziolinguistiko onenak lortu dira. Ikerketan ondorioztatu da hamar gaztetatik bederatzik oso ongi edo nahiko ongi ulertzen
|
dutela
euskara. Pello Jauregiren ustez, herriko gazteek euskararako gaitasuna eskuratua dutela ondorioztatuta, erabilpena bultzatzearen aldeko lana egin behar da:
|
|
|
Nafarroan euskara galtzea eta euskara izan denik ere ahaztea elkarren segidan etorri dira sarritan, baina blog honek mezu bat bidali nahi badu, hizkuntza ondarea maitatu eta zaintzeko gogoak ideologiaren gainetik egon lukeela da, eta guztiok elkartu gintuzkeela, euskaldun izan ala ez. Sinetsi nahi dut egunen batean nafar guztiek sentituko
|
dutela
euskara beraiek ere aberasten dituen balio gisa.
|
|
|
Lagin orokorrari dagokionez, esan daiteke ikasleek batez ere eskolan erabiltzen
|
dutela
euskara (%51, 2), eta erabilera hori jaitsi egiten da eskolatik urruntzean garen heinean, eta espainieraren erabilera nabarmen igotzen da; %96, 2k eskolako atarian espainieraz egiten du, familian %85, 8k espainieraz eta %93, 9k lagunartean espainieraz.
|
|
|
Baina ildo honetan ere, gazteen aniztasuna gogora ekarriz aipatu beharra dago denek ez
|
dutela
euskararekiko bizi esperientzia berdina. Elkarrizketetan ikusi dugun bezala, euskararekiko inork ez du gorrotorik adierazi (gazteen artean halakorik egongo bada ere).
|
|
|
1 Ikerketa honetako gaietara bueltatuz, batetik Azpeitiko gazteen herriko hizkuntzekiko lotura afektiboa, eta bestetik Azpeitiko gazteen hizkuntza erabilpena esan daiteke ikasle gazte hauen gehiengo esanguratsuak lotura afektibo handia eta positiboa
|
dutela
euskararekiko, eta, batik bat, euren herri hizkerarekiko. Erabilerari dagokionez ere, gehiengoak euskara darabil bere ahotan egunerokoan, bai eskolan eta baita kalean lagun artean ere.
|
|
|
Familiek etxean euskaraz hitz egiteko duten ohiturari dagokionez, emaitzek diote %62ak erabiltzen
|
dutela
euskara 3 artean. Ama hizkuntzari erreferentzia egiten dioten datuekin alderatuta, berdintsu mantentzen da kopurua, nahiz eta erabilera maila ezberdinetan gauzatzen dela kontuan hartu behar den (3tik 5 era).
|
|
|
Lau kolore erabili ditut euskal kulturaren transmisioan duten papera adierazteko. Kontuan hartu behar da koloreek ez
|
dutela
euskararen erabilera edo aldeko jarrera adierazten, baizik eta euskal kultura zenbateraino sortzen eta ematen den.
|
|
|
«Gauza batez ohartzen naiz: gure jakintsu gehienek erdera gehiegi dakitela, erderen estrukturaz (edo antiestrukturaz) kutsaturik dirala eta, hain zuzen, horixegatik ezin
|
dutela
euskeraren arazoa argitu edo erabaki». Horixe da beraz panorama, gure kulturaren eta geure hizkuntzaren gozamenean gutxiengoa garela geure herrian.
|
|
|
Esan nahi du honek guztiak euskaldunek eta batez ere, euskal baserritarrek ez
|
dutela
euskarari buruzko paradigmarik sortu. Euskaraz bizi izan dira eta euskarari atxiki, eta euskararen alde borrokatu eta lan egin ere bai, baina lotura guztiz praktikoa izan dute euskararekin, euskara sano erabili duten artean.
|
|
|
Bururatzeko, ohar (1) eta (4) ko adibideek argi uzten
|
dutela
euskaraz pro etaPRO motako argumentu isilak posible direla (ikus, besteak beste, Ortiz de Urbina (1983, 1989); Goenaga (1984); Eguzkitza (1987); Salaburu (1987); Laka (1988); Oyharçabal (1991); Cheng eta Demirdache (1993); Zabala & Odriozola (1996); Elordieta (2002); San Martin (2004); Artiagoitia (2003) eta Duguine (2012, 2013)).
|
|
|
Egun honetan sentsibilizazioa lortu nahi dugu. Publikoak ikus dezan, agian beraientzat erreferentzia diren kirolariek normaltasunez hitz egin
|
dutela
euskaraz eta beraiek ere izan ditzaketen trabak gainditu ditzaketela.
|
|
|
Galdera horri erantzuteko, hainbat esperientzia bideratu ditu Pello Jauregik, euskalgintzako beste eragile batzuekin elkarlanean eta emaitzak oso interesgarriak dira. Funtsean, esperientzia horietan erabili den metodologia hau da: •Talde natural batean –izan daiteke lantegi bat, koadrila bat, kirol elkarte bat…– planteatzen da ea taldea prest dagoen euskararen erabilera zabaltzeko proiektu batean parte hartzeko, epe mugatu batean –esan dezagun, bi hilabete– Baldintza ezinbestekoa da taldeko guztiek ulertu behar
|
dutela
euskara, nahiz hitz egiteko zailtasunak izan.• Prest badaude, beren artean aukeratzen dituzte 2 edo 3 lagun –taldearen tamainaren arabera, gehiago izan daitezke–, bi hilabetez taldeko guztiekin euskara hutsean arituko direnak. Taldeak erabakitzen du, bozketaz, zein izango diren 2 lagun horiek.• Aukeratutako lagun horiek beti egingo diete euskaraz taldekideei eta taldekideek, berriz, nahi dutena egingo dute:
|
|
|
EGA sekulako polemiken erdian da hego zein iparraldean, gai zabala da eta benetan euskara eta euskal sozietateari lotua. Sortuz geroztik istorioak badira, badakigu EGA dutenek ez
|
dutela
euskaraz hitz egin nahi ardura lana horrekin lortuz geroz eta errefusatzen zaie paper hori euskaraz bar bar bar ari direnei. Erraten badu, bigarren sentsuan, on dela bakarrik ipurdiaren xahatzeko, espresio arras usatu bat baliatuz, zortziko ttipian gainera hizkuntzaren trinkotasunaren baliatzeko lekuan, zazpi probintzietan hau ez da bertso arrunta baina ona.
|
|
|
Alde hortako apez gehienak euskaldunak direlarik. Badut beldurra kanpotik jin horiek errespetu gehiago izanen
|
dutela
euskararentzat.
|
|
2015
|
|
|
Gasteizen garaitik hona, euskarak izan duen euskararen bilakaeraren inguruko testigantzak eta hizkuntza galtzeko zorian egon beste hainbatetan. Batzuk euskararen irakaskuntzan engaiatu dira eta ohartzen dira euskara belarritik ikasten dutela askok eta etorkinek prestutasun handiagoa
|
dutela
euskaraz ikasteko, hemengoekin alderatuz gero.
|
|
|
Ba al da nolabaiteko logikarik hain bilakaera kontrajarriak azaltzeko orduan? Udalerri eta eskualdekako datuak ikusita, intuitiboki edo, argi nabari da gehien euskaldundu direnak eskualde eta udalerri erdaldunagoak izan direla eta, aitzitik, zonalde euskaldunagoek gutxiago aurreratu dutela edo atzera egin
|
dutela
euskarazko hizkuntza gaitasunean eta etxeko erabileran.
|
|
|
publizitatea, idazki/ inprimakiak eta informazio telematikoa bi eletan bidaltzen dira nagusiki edo bestela euskaraz. Sailen batek aipatu du gora egin
|
dutela
euskaraz bakarrik bidalitako mezuek.
|