|
2000
|
|
|
Nolanahi ere, planteamendu zeharo pragmatiko batetik, pentsa daiteke kudeaketaren deszentralizazioak (edo mailakako deszentralizazioak) lagunduko
|
duela
euskararen erabilera liburutegietan normalizatzen. Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako.
|
|
2001
|
|
|
8 Gorago aipatu da euskararen normalkuntza lortzea eta bertan irautea ziurtatzea direla lan honen azken helburuak. Esan da, halaber, normalkuntzakadierazten
|
duela
euskararen erabilera arrunta, orokorra, espontaneoa, nahikotasunezkoa, aberatsa, eta abar, horretarako euskararen gaitasun edokonpetentzia konplexua (gramatikala, soziolinguistikoa, pragmatikoa, komunikatiboa, eta abar) eta osoa beharrezkoak direla, euskal egoeran oraindik gertatzen ez direnak. Horrela, bada, azken helburua erabileran jarrita, etaorain artekoak kontuan izanik, badirudi euskal testuinguruan identitateetnolinguistikoaren teoriari eman zitzaiola prioritatea, ez bakarrikikerketetan, baita plangintza eta aplikazio enpirikoetan ere.
|
|
|
Kultur sorkuntzaren alorrean, 2001 urtea oso emankorra izan da Zuberoan. Sinesgaitza ere bada hainbesteko oparotasunik egotea, 15.000 bizilagun baino gutxiago dituen herrialde batean; are gehiago kontuan hartzen bada kopuru honen erdiak ere ez
|
duela
euskaraz hitz egiten. Zuberoan euskal kulturaren iturria ez dela agortzeko zorian ematen du.
|
|
|
PSNk ere gauza bera mila modutara esan du, Lizarberen ahotik batez ere. PSNko Batzo rdea ren azalpena ere hor dago, elebitasunaren gaurkoeredua ez
|
duela
euskararen alde aldatuko esaten duena.
|
|
|
1. Azken urteotan, lehenbiziko aldiz Euskal Herriaren historia osoan, unibertsitatera heltzen ari den gazte belaunaldiak bere ikasketa guztiak —edo gehienak— euskaraz burutzeko aukera izan du. ...rdaraz egitera beharturik, de facto erraztasun handiagoa izan dutela erdaraz ikasteko, eta eskatzen zuten euskal irakaskuntza eskaini balitzaie gorriak ikusiko zituzketela hura ulertzeko! —, orain, aldiz, euskararen eskaria zerbait normal, benetan sentitu eta egiazko premia objektiboetan oinarrituriko nahia dela, hots, ikasketa guztiak euskaraz egindako euskaldunak erraztasun handiagoa izaten
|
duela
euskaraz ikasten eta bizitzen segitzeko erdaraz baino, eta horrek zentzu eta indar logiko berria ematen diola irakaskuntza, administrazio eta bizitza publiko osoan elebitasuna eskatzeari, eta berori azken mailaraino eramateko erabakimenari ere bai.
|
|
2002
|
|
|
Errepikatzen duten pertsonei elkarrizketa kopurua mugatu egin zaie. Kontua da, ordea, horrek eragina
|
duela
euskarazko nahiz erdarazko elkarrizketetan eta, beraz, ez luke zertan euskararen erabilera txikiagoa denik adierazi behar.
|
|
|
Horrez gain, ikerketa beraren arabera, euskal internauten %17, 6ak liburuak kontsultatu eta irakurtzeko baliatzen du sarea. Halaber, azterketak euskaldunen %95ak irakurri ohi duela jakinarazi du, eta gazteen %54ak baliatzen
|
duela
euskara irakurtzeko hizkuntza gisa.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateari buruz hitz egin behar dudanez, eta historiarikegin gabe hemen aipatu izan dira jadanik hainbat gauza?, esan nahi nuke Deustuak beti izan
|
duela
euskararen inguruko kezka, eta horren lekuko izan dira martxan jarritako hainbat ekimen, hemen aipatuak izan direnak, bestalde. Ikusi dugu, 1970erako sortua zela Euskal Kultur Mintegia.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateari buruz hitz egin behar dudanez, eta historiarikegin gabe hemen aipatu izan dira jadanik hainbat gauza?, esan nahi nuke Deustuak beti izan
|
duela
euskararen inguruko kezka, eta horren lekuko izan dira martxan jarritako hainbat ekimen, hemen aipatuak izan direnak, bestalde. Ikusi dugu, 1970erako sortua zela Euskal Kultur Mintegia.
|
|
|
Euskara da euskarazko unibertsitatearen barrutia, eta arrunt logikoa da barrutihori zerbitzatzeko izan behar
|
duela
euskarazko unibertsitateak. Barruti horretansortzen diren galderak, premiak eta helburuak dira euskarazko unibertsitateakbereziki erantzun beharrekoak, galdera unibertsalak ahantzi gabe, jakina.
|
|
|
Bistan da, erabiltzen ari garen software komunikatiboak muga larriak baditu, eta muga horiek atzera karga deitu zaion arazo horren iturburuan daude. Berezkoatzera karga
|
duela
euskarak esango digute Zubimendik eta Esnalek:
|
|
|
Honenbeste ia euskaldun ditugula? Egia ote da jende gehiagok irakurtzen
|
duela
euskaraz orain lehenago baino. Egia hainbeste gazte ari direla ikasketak egiten?
|
|
|
horregatik hitz egiten ote du Koldo Zuazok" Marteko" euskaraz? Ez, beste planeta batekoak direnak alde batera utzirik, horiek beren burutazioak planeta hartaz egin behar baitituzte nik ez dakidanez ongi zein den, uste dut sen ona duen edonork onartuko
|
duela
euskarak lehen baino anitzez ere presentzia handiagoa duela gure artean.
|
|
|
Argi dago, nire ustez, ikasketa horiek eskaintzeko ardura nagusia herri erakundeei egokituko litzaiekeela; herri erakundeek, beraz, unibertsitatearen autonomiarekiko begirunerik ez lukete izan honelako kasu batean. Eman dezagun, bestalde, EuskalHe rriko unibertsitate batek ere ez
|
duela
euskarazko ikasketarik eskaintzen edo ez duela egiten gizarteak eskatzen dion neurrian. Kasu horretan ere, herri erakundeen ardura izan litzateke euskarazko ikasketen eskaintza bermatzea.
|
|
2003
|
|
|
zenbateraino da inportante armenieraz jakitea? Badakit AEBetako euskaldun askok ez
|
duela
euskaraz batere hitz egiten, ezta gaztelaniaz ere, ingelesez hitz egiten dute baina, hala ere, bere burua euskalduntzat baldin badaukate komunitateak onartu egiten ditu. Jakina, beti esaten da:
|
|
|
Ikusi beharra dugu euskaraz hori nola lor genezakeen. Argi dago Zabalik ek ere ez
|
duela
euskaraz asmatu. Eta kezkagarria zela zioen 9.000ko kopuru horretaz kanpo jende gutxi dagoela euskarazko produktuak kontsumitzeko.
|
|
|
Iruditzen zait gure gizarteak atzera egin
|
duela
euskararen aintzatespen sentikorrean. Aintzatespen sentikor mugatua  besterik ez dut antzematen sektore askotan.
|
|
2004
|
|
|
Esparruak berez ez du lankidetza adierazten, eta euskarazko hedabideen artean ez da lankidetza sumatzen. Aldiz, uste dut lankidetza hori beharrezkoa
|
duela
euskararen komunitateak, gure komunitatearen biziraupenerako lehentasun osoa duela komunikazio egitura indartsuak, hau da, egitura bateratuak.
|
|
|
Izan ere, euskal nazionalismoaren lana ez da soilik euskararen alde lan egitea, gehiago da. Mesedegarria eta argigarria izango litzateke euskararen desidentifikazioa, eta horrek ez du esan nahi nazionalismoak ez
|
duela
euskararen alde lan egin behar. Esa nahi dut, esaterako, euskararen aldeko mugimenduak ez direla nazionalismoarekin identifikatu behar.
|
|
2005
|
|
|
H. Orain dela gutxi plazaratu da Eusko Jaurlaritzak aginduz egindako prospekzio soziologiko bat eta hor bildu diren datuen artean, aipagarria da honakoa: EAEko biztanleen artean %68 direla liburu irakurleak eta irakurtzen duten horien artean %15ak irakurtzen
|
duela
euskarazko libururen bat. Espero izatekoa zen ala harritzen zaitu datuak?
|
|
|
Zamanillo, Bergua, Roman del Cerro eta Alonso. Saiakerak saiakera beldurrik gabe baiezta daiteke, inork ez
|
duela
euskara ezein iberiar hizkuntzarekin ahaidetzea lortu. Ikerketa akademikoak euskarari edozein ahaidetasun harreman ukatzen dioten bitartean (akitanieraren ahaidetasuna salbu), aztertutako lau egile euskoiberistak euskara iberiera dela diote.
|
|
|
Edukia hiru puntutan labur liteke: diru-laguntzak urtero oso berandu etortzen direla, horiek behera doazela, eta Kultura sailak ez
|
duela
euskarazko komunikabideen sektorea estrategikotzat hartzen, Euskara Biziberritzeko Planean horrela definituta egon arren. Baieztapen irmoak, Kultura sailak gogoan hartu lituzkeenak.
|
|
2006
|
|
|
Haurrak ereduan matrikulatuta izan dituen guraso ez euskaldunari, ikusi baitu umeak euskara maila egokirik ez duela eta ez
|
duela
euskara erabiltzen.
|
|
|
Bizia lo eskuan
|
duela
euskarazko irakurleak, eta erdarazko irakurle baskoak, hau pentsatu behar du: liburu hau ez da bakar bakarrik biolentzia politikoaz ari.Liburu hau gutaz ari da.
|
|
2007
|
|
|
Werlen, I., Sprachliche Relativität, Tübingen Basel 2002, 134 Humboldt-ek halaxe jokatu
|
duela
euskara eta euskaldunekin. «Sprache ist immer in Zusammenhang mit Land, Nation, Geschichte, Sitten zu untersuchen(?).
|
|
2008
|
|
|
Xarles Bidegain bat dator horretan: " Euskaldunak ikusten badu, hala izatea normal dela, eta eskubidea
|
duela
euskaraz mintzatzeko, gehiago egingo du". Ofizialtzeak euskara militantismo hutsetik aterako lukeela irizten dio, eta halako urratsak behar direla uste dute.
|
|
|
Horrekin guztiarekin esan nahi baita ezen ildo propioa bilatu behar
|
duela
euskarazko hedabideen sektoreak, ibili gabe beti erdal medioek zer esan eta zer egin.
|
|
|
Baina bere hipotesiaren defentsan erabiltzen dituen etimologiak askoz ere ahulagoak dira euskararen ikuspuntik begiratuta: Vennemann ek asmatu duen aitzin euskarak ez du zer ikusirik euskalari gehienek onartu dutenarekin eta haa tik pentsatzen dugu konparazio lan honek ere huts egin
|
duela
euskara kanpoko mate rialarekin erkatzeko orduan.
|
|
|
–partiduaren? bertsio guztietan.» Ondorio gisa Zalakainek antzeman dionez, arazoaren gakoa zera da, «nazionalismo klasikoak abertzaletasuna jarri
|
duela
euskara baino lehenago.» Aldiz ez nator bat Zalakainekin hurrengo pasartean: «berdin daude oker, euskara abertzaletasuna baino lehen jartzen saiatu direnak.
|
|
|
Azkenik, argi eta garbi utzi nahi du Euskaltzaindiak, bere garaian harturiko erabakiak eta egindako gomendio jakinak salbu, oraindik urrats asko dagoela euskara batua burutzeko eta inork ez
|
duela
euskara batua omen delako baten monopoliorik. Beraz, idazleak eta irakasleak bere eskuko dira tradizio ongi ezagutu baten ildotik, pedagogiazko eta literatur adierazpeneko premien arabera, nork bere euskal sen hoberenaren argitan jokatzeko, euskararen funtsezko oinarri batu horrekiko leialtasunean.
|
|
|
[Jainkoaren pare II.] Artista belarrimotz euskalgabe bati aditua: berak ez
|
duela
euskaraz egiten, baina bere obrak bai. Jainkoa ere ezin ikusizkoa zen, baina ikusteko modukoak egin zituen bere umeak eta sorkariak; euskaljainko mutuak, orobat, euskal hiztunak egiten ditu bere sorkariak.
|
|
|
Honakoa aukera da Europarekin pareka gaitezen. Gaur egun batzuek salatzen dute harmonizazioak berarekin batera ekarriko
|
duela
euskara desagertzea gure unibertsitate sisteman. Baieztapen hori indargabetu nahi dugu, ez baitauka arrazoirik, Eusko Jaurlaritzaren aldetik zein unibertsitate aldetik garatzen ari diren politikek bermatu egiten baitute ikasketa prozesu osoa euskaraz egiteko aukera.
|
|
2009
|
|
|
Noski guk A ereduari eutsiko diogu. Egia da eredu horrek ez
|
duela
euskara menperatzea bermatzen. Eta hori bermatu behar dugu, behintzat oinarria.
|
|
|
Orain, ondo moldatzen dira hizkuntzarekin, eta Betancourtek hitz eta esamolde ugari ikasi du euskaraz. Attona Joxek horrela deitzen dio Dorak Juanitaren senarrari buruko gaitza du duela lau urte pasatxotik, ahaztu egiten zaio zaintzaileak ez
|
duela
euskaraz hitz egiten eta hondarribiera jatorrean mintzatzen zaio. Are gehiago, Joxe Errazkini ez zaio gustatzen Betancourtek bizarra mozterik eta halakoetan purrustaka hasten da, euskaraz bereak eta bi esanez; hitz itsusi horiek buruan gorde eta etxeko andreari galdetzen dizkio zaintzaileak.
|
|
|
Nafarroako Parlamentuak eskaturik, Nafarroako Unibertsitate Publikoa 1987an sortu zen. 1995ean, lehenbiziko estatutuak onetsi ziren13, eta 2003an14, estatutuak aldatzea onartu zen15 Bi estatutuetan euskara eta gaztelania Unibertsitateko hizkuntza gisa aitortuak daude eta, era berean, aitortua dago unibertsitate erkidegoko kide orok
|
duela
euskara administrazioan nahiz irakaskuntzan erabiltzeko eskubidea. Dena dela, desberdintasunak ere badaude bi estatutuen artean euskararekiko tratuari dagokionez; horrela, estatutu berriek legezko estaldura murriztu diote euskarari NUP barnean.
|
|
|
Kasu ehunekoen amarruari jartzen du eskemaren bazter batean, eta arrazoi begi bistako bategatik diogu hori: izan ere, Izagirrek (2004) gaztigaturiko moduan, telebistaren arloan ehunekoak ematerakoan zaku berean sartu ohi gaituzte euskaldunak eta euskaraz ez dakitenak; hots, datuak errealagoak (eta euskarazko kateentzat dezentez hobeak) liratekeela erreferentzia gisa soilik kate horiek ikusi eta uler ditzaketenak (hots, euskaldunak) hartuko balira, gauza jakina baita nekez ikusiko
|
duela
euskarazko kate bat hizkuntza hori ulertzen ez duenak.
|
|
|
Behin datuei buruzkoak berrogeialdian jarrita, beraz, ikus dezagun zertzuk alderdi azpimarragarri dituen Torrealdaik 2007ko euskarazko liburugintzari eginiko azterketak. Esandako moduan, Jakin aldizkariko zuzendariaren arabera urte horretan 2.135 liburu atera ziren euskaraz61 Esan dezagun, bide batez, eta Torrealdairen datutegian oinarrituta betiere, XXI. mendean, oro har, gorakako joera erakutsi
|
duela
euskarazko liburugintzak (egin kontu 1.519 liburu argitaratu zirela 2000 urtean, 2007an baino 616 gutxiago62; joera, dena dela, ez da erabat uniformea, 2001ean, 2004an eta 2006an jaitsierak izan zirelako aurreko urteekin alderatuta).
|
|
|
Patxi Lopez PSE EEko lehendakarigaiak Hauteskunde Batzordearen aurrean salaketa jarriko duela iragarri du, baimenik gabe hizketaldiak erabiltzeagatik. PSE EEren politikak ez
|
duela
euskararen inposaketarekin zer ikusirik gaineratu du: Euskaldun izateko ez da beharrezkoa euskara jakitea, baina euskaldunek euskaraz aritzeko eskubidea dute erkidego elebiduna izanik.
|
|
|
Horren kariaz, beste gauza bat ikasi dugu: kondoia erabiltzearen aurkako jarrerak gehiago balio
|
duela
euskaraz jakiteak baino. Izan ere, badirudi, aurrerantzean, euskara hizkuntza arrunta baino zerbaitetarako meritua bihurtuko dela.
|
|
|
Ala ez? Baina non adierazten da euskal herritar orok jakin behar
|
duela
euskaraz, eta erabiltzeko eskubidea dugunik?
|
|
|
Baina antza, euskaldunon artean elkarbizitza harmoniatsu eta emankorra ekarriko duen neurria izango da hori, euskara eta gaztelera parez pare jartzearena. Argi dago PSE EEk ez
|
duela
euskararen lehentasunean indarrik jarriko.
|
|
|
Iraingarria da entzutea ikastetxe bakoitzak aukeratuko
|
duela
euskararen inplementazioa zentroan eta, horretarako, kontuan hartuko dela tokian tokiko egoera soziolinguistikoa.
|
|
|
Ikuspegik emandako datuen arabera, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako biztanleek ez dituzte euskara eta euskal nortasuna arriskuan ikusten, etorkinak etorri arren. Biztanleen %66, 6k uste dute atzerritarrak etortzeak ez
|
duela
euskararen garapena geldituko. Era berean, %67, 7k adierazi dute etorkinek ez dutela euskal nortasuna galtzeko arriskurik sortzen.
|
|
|
Inork okerreko interpretaziorik egin ez dezan, komeni da hemen esatea, nolanahi ere, nahitaezkoa dutela hizkuntza bizikidetzak eta hizkuntza pluraltasunak hizkuntza politika publiko bat, nahitaezkoak dituela euskarak herri aginteen eskutik bere aldeko politika aktibo eta sustatzaileak, nahitaezkoa
|
duela
euskarak bere biziberritze prozesua sendotzeko herri aginteen aitzindaritza, eta ezinbestekoa dela euskara indarberritzeko prozesuan herri aginteek ahaleginari geldialdirik gabe eustea, ahalegin hori etengabe eguneratzea eta, ahal bada, areagotzea.
|
|
|
Gure artean batez ere Mikel Zalbide izan da ohartarazi duena diglosiak euskararen biziraupen eta indarberritze ekinbiderako duen balioaz. Aitormena merezi duen erantzukizuna erakutsi du Zalbidek, politikoki zuzena ez den proposamena egin eta arrazoitzeko ausardia izan duelako, eta asmatu du argi asko azaltzen izaki bizidunek airea dugun bezain hil edo bizikoa
|
duela
euskarak diglosia egonkor eta aurreratu bat beharrezko (noski, edonolakoa), biziraungo badu eta indarberrituko bada. Diglosia mota horrek berekin darama euskara erabilera hizkuntza nagusi duten guneen beharra [31].
|
|
|
Nola liteke, euskara ere ofiziala den lurraldean, inposiziotzat hartzea kontsumorako produktuei eta zerbitzuei buruzko oinarrizko jakingarrien gaineko informazio idatzia euskaraz eta gaztelaniaz emateko obligazioa ezartzea zenbait enpresa eta establezimenduri, eta, aldiz, erabat normaltzat jotzea Espainian merkaturatzen diren kontsumorako produktuen etiketa eta oinarrizko informazioa gaztelaniaz emateko obligazio legala ezartzea enpresa guztiei? Demagun Euskadiko herritarren %90ek primeran ulertzen
|
duela
euskaraz: zilegitzat onartuko ote litzateke, euskara ere ofiziala den lurraldean, euskara ofiziala denez gero, aireportu eta tren geltokietako seinaleztapena, hegazkinetako eta trenetako megafonia bidezko oharrak, telefonia enpresen komunikazioak, saltoki handietako formularioak eta abar, denak edo gehienak euskaraz besterik ez eskaintzea, nahiz eta hizkuntza ofiziala izan euskara eta jende gehienak ulertu?
|
|
|
Aipaturiko eskubidea eta betebeharra bi biak daude 1982an finkaturiko Hitzarmen Politiko eta Sozialaren oinarrian. Horrela, bada, gizarte bizitzan bi hizkuntzen artean gertatzen den desoreka orekatze aldera, onartu behar da hezkuntza sistema elebiduneko irakas hizkuntzen artean, oro har, pisu handiagoa izan behar
|
duela
euskararen erabilerak gaztelaniarenak baino. Okerreko interpretazioa, guztiz okerrekoa, da planteamendu horren oinarrian gaztelania baztertzearen aldeko jarreraren bat ikustea.
|
|
|
Zaila ote da ulertzea hizkuntzen auziak ez duela konponketa justurik, inork bere hizkuntzari uko egin behar badio edo inork bere hizkuntza ez nagusitzat onartu behar badu? Zaila ote da ulertzea esan berri dugunak berdin balio
|
duela
euskararentzat eta gaztelaniarentzat?
|
|
|
Baina abertzaleek eurak ere ispiluari begiratu liokete, euskal abertzaletasun politikoa urrun xamar baitago Kataluniako abertzaleen hizkuntza jokabideetatik, eta makalagoa baita, oro har, euskararen erabilerarekin erakusten duten konpromiso praktikoa, katalan abertzaleek katalanaren erabilerarekin bistaratzen dutena baino. Badugu ustea horrek, egoera soziolinguistiko ezberdinekin ez ezik, zerikusi zuzena
|
duela
euskara soilik norberaren sinbolo politiko bereizle gisa hartzearekin; erabilerari hil edo biziko garrantzia eman beharrean, ia nahikotzat jotzen baitute batzuek euskara ezagutzea eta, abertzale izateagatik, euskara maitatzea. Hil edo bizikoa, ordea, berriro diogu, erabilera da.
|
|
|
Esango genuke, politikagintzaren esparruan, euskal abertzaletasunaren mundutik zenbaitek gehiegitan proiektatu
|
duela
euskara euskal identitatea ulertzeko ikuspegi jakin bati hertsiki lotuta, eta beren burua ez nazionalistatzat izendatzen dutenek gutxienez beste hainbestetan erakutsi dutela beldurra diotela egiazko elebitasunari eta euskararen ezagutza eta erabilera hedatzeari, errezeloz beteta begiratzeraino. Azken hauek uste dute zenbat eta euskara gehiago orduan eta euskal abertzaletasun gehiago izango genukeela gure gizartean.
|
|
|
Bestalde, administrazioari ere begira jarrita, bistan da arrotza zitzaion esparru batean leku bat egitea lortu
|
duela
euskarak. Milaka herri langile gai dira gaur egun euren jardunean euskara erabiltzeko, eta nabarmena da euskarak zerbitzu hizkuntza gisa gero eta presentzia handiagoa eskuratu duela.
|
|
|
Datu horien argitan, bistan da euskara erabiltzeko aukera gutxiago dagoen tokietan pilatzen direla gaur egun elebidunak, duela hogei urte ez bezala. Esan beharrik ez da horrek zuzenean eragiten
|
duela
euskararen erabileran.
|
|
|
Gutxi erabiltzen den hizkuntzan, beraz, zaila da gaitasun linguistikoa handitzea. Ezin ahantzi euskal hiztunak, elebiduna denez gero, hizkuntzaren hautua egin behar
|
duela
euskaraz jardun nahi badu; gaztelania eskura eduki arren, euskara aukeratu egin behar duela. Aukera hori egiterakoan zuzeneko eragina du euskara gaitasun erlatiboak.
|
|
|
Ikusi nahi ez duenak ere ikusi beste erremediorik ez du, beraz, ukatuko badu ere, jada aurreratu duguna: hobera egin
|
duela
euskarak. Hori ukatu nahi duenak du Unescoren txostenaren arabera ukatu, ez behintzat gezurretan ibili gabe.
|
|
|
Autonomia Erkidegoan izan
|
duela
euskarak bilakaerarik positiboena, alde handiarekin gainera bai Nafarroarekiko bai Iparraldearekiko. Horrexegatik da bistakoa, halaber, Euskal Autonomia Erkidegoko hobekuntzari esker pasatu dela" arriskuan" edo" arrisku larrian" egotetik" ahulezian" egotera oro har.
|
|
|
Horra bakean uzten ez gaituen galdera. Gure iritzian, bistan da orain duena baino atxikimendu handiagoa behar
|
duela
euskarak hain indartsua den hizkuntza baten ondoan eta globalizazioaren testuinguruan bizirauteko ez ezik hazten eta indarberritzen jarraitzeko, edo beste hitzekin esanda," behar besteko tokia" aurkitzeko. Atxikimendu handiago hori gogoari lotzen zaio bete betean, eta gogoak erakargarritasunean soilik har dezake indarra, euskararen pisu sozial eta ekonomiko mugatua kontuan harturik.
|
|
|
Hari berari tiraka esango genuke erakargarriagoa eta zabalagoa izan behar
|
duela
euskararen munduak. Ez da justu euskararen mundua euskararen mesedean proiektatu behar dena, euskararen munduak baizik.
|
|
|
Gure Erkidegoaren" nortasunaren erakusgarri nabarmenena eta behinena" ez ezik, herritarrak Euskadiko Erkidegoan erabat integratzeko tresna ere bada euskara, Legeak jasotako definizioaren arabera, eta integrazio erabateko hori euskararen" ezagutzaren eta erabileraren bidez" gauzatzea aurreikusten du. Garrantzitsua da ohartzea" Euskal Herriko herrikide guztien baterapide" izatearen aitorpena egiten
|
duela
euskarari buruz. Oso erraz ulertzekoa da, hain zuzen ere horrexegatik, Euskararen Legeak benetako elebitasun baten aldeko apustua egin eta hartara pixkanaka iristeko neurriak ezartzea.
|
|
|
Pastoralak arrakasta handia gozatzen du Zuberoan, XXI. mende honetan oraino eta horretaz kexu izatekorik ez litzatekeela izan behar iruditzen zait. Ez nau ez pastoralak lerro lerro eta urtero egoteak kexatzen... bai aldiz, pastoraletan euskarari egiten zaion zorteak eta pastoralak ez
|
duela
euskararen sendotzeko balio ohartzeak. Pastoraletan arizale ugari bada orain —sobera beharbada, baina nola ezetza eman oholtzara igo nahi duen herritarrari? —, eta horietan denek euskaraz ez jakitea, tamalez baina, Zuberoko gizartearen isla da nonbait.
|
|
2010
|
|
|
Laguntzen berri urtero izaten da berandu, eta batzuetan, aurten bezala, oso oso berandu. Behin baino gehiagotan esan dugu horrek ez duela zentzurik eta sekulako kaltea eragiten
|
duela
euskarazko hedabideetan, ezinbesteko laguntza jasoko den eta zenbatekoa izango den jakin gabe urte osoan aritzea oztopo baita egitasmoa behar bezala betetzeko eta beharrezko aldaketei eta inbertsioei ekiteko. Jada ez dakigu zerbaiterako balio duen, baina berriro diogu:
|
|
|
Aldiz, euskararen normalizazioarekin lotuz, orain arte ikusi duguna nahiko kontraesankor ageri zaigu, modu honetan: 1) bertan ditugun 100 hizkuntza berriak hezkuntzan sartzea eta lantzea, ahal den neurrian, badirudi positiboki eragin behar
|
duela
euskararen aldekotasuna ere indartzeko, 2) baina ez dago batere argi hori gertatzen ari den, zeren, agian, alderantzizko joera ari da hedatzen. Adibidez, EAEko haur eta gazte etorkinak nolako hizkuntza ereduarekin lotzen dira?
|
|
|
1982 gutxienez euskaraz ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi: beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek. kontua da nahitaezkoa dela hori bizikidetzarako, eta askotarikoen arteko adostasun sendorik gabe jai
|
duela
euskarak. urtean, eusko legebiltzarrean ordezkaritza nagusia zuten talde abertzale eta ez abertzale gehienen adostasunez onartu zen 10/ 1982 oinarrizko legea, euskararen erabilpena" arautzen" duena. lege hark euskara babesteari begira hainbat obligazio ezarri zizkien herri aginteei, eta euskara erabiltzeari begira hainbat eskubide aitortu herritarrei. hura izan zen oinarria, oinarri ezi... hizkuntza politika eraginkorra, zilegia eta sustatzailea. oinarrizko legearen itzalean araubide juridiko zehatza eta euskara sustatzeko politika zabala ezarri ziren abian, hezkuntzaren alorrean, hedabideetan, administrazioan, zerbitzu publikoetan, aisialdian, lan munduan eta abarretan bi hizkuntza ofizialetan ahulenari —euskarari— behar zuen tokia eta eginkizuna ematearren. horretan behar da jarraitu, geldialdirik eta atzerapausorik gabe. arazo berriei irtenbide berriak aurkituz, eraginkortasunez beti, eta ahantzi gabe zein den gainditu beharreko desoreka (euskarak gaztelaniarekiko duena), zein den anomalia (gizartearen zati bat elebakarra izatea), eta hori guztia baretasunez, soseguz eta inoren aurkako gehiegikeriarik gabe egin behar dela, baina erabat ezinezkoa dela deserosotasunik gabe egitea. hirugarrena:
|
|
|
1982 gutxienez euskaraz ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi: ...ehar dena. gainera, pentsa liteke adostasun politikoa sendotzeak adostasun soziala areagotzeko balioko lukeela. adostasunak solaskideen ikuspuntuei ere lekua egitea eskatzen du. adostasun puntuak beti izan ohi dira batzuek nahiko luketena baino gehiago eta bestetzuek nahiko luketena baino gutxiago. kontua da nahitaezkoa dela hori bizikidetzarako, eta askotarikoen arteko adostasun sendorik gabe jai
|
duela
euskarak. bigarrena: hizkuntza politika eraginkorra, zilegia eta sustatzailea. oinarrizko legearen itzalean araubide juridiko zehatza eta euskara sustatzeko politika zabala ezarri ziren abian, hezkuntzaren alorrean, hedabideetan, administrazioan, zerbitzu publikoetan, aisialdian, lan munduan eta abarretan bi hizkuntza ofizialetan ahulenari —euskarari— behar zuen tokia eta eginkizuna ematearren. horretan behar da jarraitu, geldialdirik eta atzerapausorik gabe. arazo berriei irtenbide berriak aurkituz, eraginkortasunez beti, eta ahantzi gabe zein den gainditu beharreko desoreka (euskarak gaztelaniarekiko duena), zein den anomalia (gizartearen zati bat elebakarra izatea), eta hori guztia baretasunez, soseguz eta inoren aurkako gehiegikeriarik gabe egin behar dela, baina erabat ezinezkoa dela deserosotasunik gabe egitea. hirugarrena:
|
|
|
Euskaltzaindiak badaki berak bakarrik ez
|
duela
euskararekiko kezka. Horrexegatik dira zinez eskertzeko modukoak Iparraldeko AEK elkartearen jarrera eta harrera, egitasmo horren ibilbidean beti bidelagun leiala eta fina izan delako Akademiarentzat.
|
|
|
Amaitzeko, horrek ez du kentzen, alderantziz baizik, hiriburuan jokatzen
|
duela
euskarak bere etorkizun nagusia, bai normalizazio soziolinguistikoan, bai estandarizazioan, literaturan, ikerketan eta beste alorretan.
|
|
|
ikastolak, aldizkariak, zuek bezalakoak jo eta ke euskararen aldeko lanean… Baina aurreko egoera hura ez zuen bizi izan, orduko herria, Elgoibar… Zein da, euskarari dagokionez, Euskal Herriak duen arazoa? Herriak ez
|
duela
euskaraz hitz egiten. Eta, hain zuzen, horixe da euskararen egoeraren termometrorik onena.
|
|
|
Saio horiek egiteko, euskararen aldeko jarrera izan arren, portaerak nekez aldatzen dituzten langileengana jotzen dute. Izan ere, iruditzen zaigu horrelako tipologiako jendeak normalean ez
|
duela
euskararen normalizazioaz hitz egiten, eta pentsatzen dugu behar beharrezkoa dela. Astelehenetan normalean zeri buruz hitz egiten dugu?
|
|
2011
|
|
|
hemen telebista bat euskaraz baldin badago, eta beste hainbeste gauza, indar abertzaleek bultzatu dutelako da. Gauza horiek ez dira sortu PSOEri esker.Unescoko adituek diote galtzeko arriskuan segitzen
|
duela
euskarak, eta mende honetan hizkuntzen erdiak galduko direla. Jabetzen al gara arriskuaz. Uste dut arriskuan gaudela ez dugula sinesten.
|
|
|
problematikoa gerta daiteke beste toki batzuetan. Adibidez, Euskal Herriak bezala, estaturik ez daukaten herrietan, integrazioaren auzia hizkuntzaren galera dakarren asimilazioarenarekin batera aurkezten baitzaigu.Kontua da identitateari buruzko eztabaida Euskal Herrian oinarri hauen arabera planteatu eta abiarazteak ataka zailean uzten
|
duela
euskara bezalako hizkuntza baten sustapena. Izan ere, aurkezten diren bi aukera diskurtsiboek dituzte hutsune garrantzitsuak besterik ez bada ere, estrategia mailan.Euskalduna euskaraz egiten duena baino ezin daitekeela izan botatzea, berez, astakeria ez da; ni neu, gutxi gorabehera?
|
|
|
Azken boladan badirudi halako loraldi bat bizi
|
duela
euskaraz egindako zinemagintzak tira, film luzegintzak. Donostiako Zinemaldian ikusi ahal izan genituen ale zenbait.
|
|
|
«Liburu bat egin genikek, zeozer kontatu. Ez gaituk, gehienak bezala, negarrez ibiliko, ez dela ezer ateratzen euskaraz, jendeak ez
|
duela
euskaraz irakurtzen. Ez, guk euskaraz aterako diagu, autoeditatu egingo diagu».
|
|
|
Zein hizkuntzatan egingo dugun galdetu diogu lehenbizi, euskara ez baita berarentzat jaiotetxekoa, nahiz eta batzuetan, Bidanian pasatako boladetan hartutako azentuari esker, halaxe ematen duen. Berak dio liburuak ere idatzi izan diren hizkuntzan irakurtzea gustatzen zaiola, eta euskaldunekin, eta ERLEA bezalako aldizkari batentzat, nahiago
|
duela
euskaraz egin, gehiago kosta arren. Ondoren, elkarrizketa bere estudioan egitea erabaki dugu, marrazki eta pintura artean.
|
|
|
Emaitzetako baten arabera, amaren lehen hizkuntza aldagaiak eragin zuzena du seme alaben hiztegiaren ulermenean, eta hori horrela izan daiteke ama delako, gehienetan behintzat, haurraren lehen hilabeteetan denbora gehiago berarekin dagoena (kontuan izan hiztegiaren ulermena 15 hilabetera arteko haurrei baino ez zaiela begiratu, KGNZ Iean). Horri eransten bazaio lagineko amen% 75ek
|
duela
euskara lehen hizkuntzatzat, ulergarriagoa egiten da euskararen inputak era esanguratsuan eragitea zortzitik hamabortz hilabete bitarteko haurren hiztegiaren ulermenean.
|
|
|
Behatokiak dio 30 urteren buruan," Osakidetzak ez
|
duela
euskaraz sendatzen"
|
|
|
Inplikazioz, Baztarrikak berak aitortu du gizarte elebitasuna funtzionala dela hizkuntza ordezkapenerako honako egitate hauek nabarmendurik: " gaztelaniaz dagoen guztia euskaraz eduki nahi izatea ez d [el] a eraginkorra" (238 or.)," euskaraz jakitea ez dela beharrezkoa" (225 or.), edota" euskal hiztunak, elebiduna denez gero, hizkuntzaren hautua egin behar
|
duela
euskaraz jardun nahi badu" (198 or.)." Elebitasun mota ezberdinen artean gogokoena, elebitasun simetrikoa" omen du sailburuordeak, alegia: " arlo pribatu nahiz publikoan bi hizkuntzetan gaitasun beraz jarduteko gai diren eta jarduten diren herritarrek osaturiko gizartea".
|
|
2012
|
|
|
Hasierara itzuliz eta kontuan hartuz aldarrikatutakoa, alegia, lege babesik ez
|
duela
euskarak, bitartean zer egin dezake EEPk?
|
|
|
Alegia, burgesia berria. Eta nik uste euskarak irabazi duela burgesia hori edo alderantziz, burgesiak onartu
|
duela
euskara.
|
|
|
Bilakaerari erreparatuz badirudi azokak eragin zuzena
|
duela
euskararen erabileran zumarragako kaleetan. esan beharra dago, halaber, euskadi enparantza XIX. mendearen bigarren erdian eratu zela orduko kale berriarekin batera eta zumarragaren erdigunean dagoela.
|
|
|
(norberaren autokontzepturako, norberaren taldekidetza adierazteko), ekonomikoak... esan liteke adierazkortasuna bere alde
|
duela
euskarak. ez da horrela.
|
|
|
Euskararen kasua EAEn barmena iruditzen zaigulako euskarak nekez pertzibiarazi dezakeela pertsuasio iturri bat boteretsuago, euskara erabiltze hutsagatik behintzat. Hori bai, sinesgarritasuna bere osotasunean beharrean, haren osagai bat hartu dugu kontuan –fidagarritasuna–, alde batera utzirik besteak –esperientzia eta aditutasuna–, irudipena dugulako konfiantzaren eremuan eragiten
|
duela
euskarak, eta fidagarritasuna delako nolabait haren sinonimo teknikoa. Iturri pertsuaditzaile baten sinesgarritasunaren alderdirik funtsezkoena da fidagarritasuna (Eagly eta beste, 1978).
|
|
|
Mujikaren arabera, PSE EEren Jaurlaritzak «akats larriak» egin ditu alde horretatik, hasieratik; Euskara askatasunean agiria jarri du adibide. Uste du diskurtso horrekin iradoki
|
duela
euskaraz ez jakitea eskubide bat dela: «Euskaraz ez jakiteak ezin du eskubide izan, eta Euskaraz askatasunean horrekin ematen du ez jakiteko eskubidea bultzatu dela».
|
|
|
Euskarazko kateak arratsaldeko magazina izan duenean ere, aurrekontua dezente txikiagoa izan da ETB2koarekin alderatuz. Pello Sarasola ETBko eduki arduradunak aitortu du prime time ordutegitik at dauden ordu tarteetan asko hobetu behar
|
duela
euskarazko katearen eskaintzak. Baina ez hori bakarrik.
|
|
|
Jon Juaristik dio Pozak aurreko apologisten tesiak mugaraino eramango dituelaeta, azkenean, defendatuko
|
duela
euskara zela paradisuko hizkuntza, hebreerarenaurretik, jatorrizko hizkuntza aurrebabelikoa bihurtuz. Maria Rosa Lida de Malkieleta beste autore batzuen lanak sahiestuz, Juaristik defendatuko du apologistek juduespainiarrek hedatutako tesiak bereganatu zituztela, azken batean euskaldunenantisemitismoa partis pris bezala defendatu nahi baitu, hots, aurretiaz erabakitakotesi gisa.
|
|
|
Hemen konturatu nintzen kanpoko jendeak ez
|
duela
euskaraz hitz egiten. " Ez zait gustatzen, zaila
|
|
|
Alde handiak daude herrialdeen arabera, eta, espero zitekeenez, gaitasun kopuru handiena duten eremuetan erabiltzen da gehien euskara. Kontuan hartzen bada biztanleriaren %27 euskalduna dela (euskaraz dakiela) inkestaren arabera, horren herena baino pixka bat gehiagok erabiltzen du euskara erdara baino gehiago; ez da datu hain txarra, bereziki kontuan hartuta %16, 1ek erabiltzen
|
duela
euskara erdara baino gehiago edota euskara erdara beste. Hemen ez ditugu elebidun hartzaileen erabilerak kontuan hartu, baina seguruenik erabilera mugatu bat egiten du talde horrek ere.
|
|
2013
|
|
|
edo ¿ perdona? bezalako hitzak entzutean, ondorioztatzen dugu mintzakideak ez
|
duela
euskaraz ulertzen, eta erdarara pasatzen gara. Baina, agian, ez du ondo entzun, ez zegoen adi, edo ez zuen lehenengo hitza euskaraz espero.
|
|
|
Azkenik, inkestak hasi eta gero, beste faktore sozial baten gehitzeko beharra agertu da. Alabaina, inkestak egiterakoan, argia izan da Ikastolatik pasa den pertsona batek, edo familia Ikastolan duen pertsona batek, ez
|
duela
euskara batuari buruzko ikuspegi berdina, Ikastolatik pasatu ez den pertsona bati konparatuz, edo familia Ikastolan ez duen pertsona bati konparatuz. Beraz, nahiz eta ez den erraza izan zehazki errespetatzea, saiatu gara gutxi gora behera lekukoen erdia Ikastolarekin harremanetan dena izatea, eta beste erdia ez dena harremanetan izatea.
|
|
|
ikastola. Eta ohartarazi ikastolak salbatuko
|
duela
euskara. Bai, egia.
|
|
|
Horrenbeste urtetan Akademiaren kide, buruorde eta buru izandako euskalari handia. Uste dut Euskaltzaindiaren lantegi erabakigarri honetan eginkizun garrantzitsua bete zuela eta, beraz, merezi
|
duela
Euskararen Egunean gu guztion aitortza jasotzea.
|
|
|
neure egiten dut oraindik orain Itxaro Bordak bota algara tristea gasna marka baten publizitatea gogoan," les fromages qui parlent basque"... Badakit Chillidak maite
|
duela
euskara eta, beste artista txepel batzuek ez bezala, euskara ikasiz frogatu duela maitasun hori, ez gasna janez edo harriak aho eta burdinak oihu bihurtu nahian. Badakit Chillidak badakiela zer esan nahi duten gure herriko toponimoek, baita Hernanikoek ere; badakit Chillidak badakiela azken erakusketari eman nahi izan dion bakearen irudia ezin egokiago osatzen duela bere lanak paratu dituen baserriaren izenak," Zabalaga".
|
|
2014
|
|
|
Ezin uka euskara identitatea nazioa akuiluak eragina izan
|
duela
euskararen biziraupenean, baina gaur egun fosilizaturik geratzen ari dela dirudi ikuspuntu honek. Euskara gure erlijio moduan aldarrikatzea eragina izan dezake gazteen ideologian, kontzeptu teorikoetan.
|
|
|
Seme alaben ama hizkuntzaren inguruan galdetuta, %60ak euskara dela erantzun du, %37ak gaztelania eta %3ak biak. Hortaz, esan daiteke, gehiengoak
|
duela
euskara ama hizkuntza. Baina, seme alabek euskaraz hitz egiteko duten ohiturari buruz galdetzerakoan, hauexek izan dira erantzak:
|
|
|
A.L.: Badugu harremana taldeetatik pasatutako jendearekin, eta askok esaten dute kuadrillan aldatu egin dutela [hizkuntza ohitura], edo etxeko egoerari buelta eman diotela, edo patxada irabazi
|
duela
euskaraz aritzeko. Baliagarria da.
|
|
|
Guk, dena dela, eredua ez ezik EAEko A eredua ere aintzat hartuko dugu lan honetan, kontrasteak aztertzeko, eta beste arrazoi batengatik ere bai: helburuetan EAEko A ereduak ere, legalki, bermatu behar duelakozikasleak gaztelaniazko komunikazio gaitasun maila bera lortu behar
|
duela
euskarari dagokionez ere. Hezkuntza elebidunaren ulerkera honi dagokionez, hona zer dioten Dolzek eta Idiazabalek (2013:
|
|
|
Bertzaldetik, hiztunen «jokaera» oso garrantzitsua da aldaketa gertatzeko, eta horrela ikusten dugu Azpeitiko gizon horren jokaeran, non euskara batuaren«ospea» zuzentasunean oinarritzen den. Hiztunak berak kontatzen baitu nahitaaldatzen
|
duela
euskara batura. Kontuan hartu behar da hiztuna «bidialektala» izandaitekeela.
|
|
|
Euskararen izaeraz, barneko eta berezko egituraz, DNAz. Eta, ondorioz, dio izenen sexu bereizketa egitea berezkoa
|
duela
euskarak, DNAn dakarrela. Beraz, izen mistoak onartuko bagenitu, euskarazkoa ez den zerbait txertatuko genuke euskaran.
|
|
|
Euskaltasuna bi polo hauen artean atxiki delako teoria defendagarria da. Orbaizetan diote batzuek osabak euskara bazekiela" artzain egon zelako Frantzian", beraz bazketan ibilia, Oztibarre edo Amikuzen, eta behere horretan berriz artzainen komertzioak
|
duela
euskara atxikitzen, mendian daukala hizkuntzak bere santutegia. Pastoraletan artzainak dira euskaltasunaren begiraleak.
|
|
2015
|
|
|
" Euskarak ezin du gaztelaniaren edo frantsesaren balioa izan burtsa linguistikoan," kapital" pobrea da. Eta hortxe dago arazoa, beldurra ematen digula esateak diferentea izateko balio
|
duela
euskarak, euskarak herritasuna ematen duela. Lehen euskaldunak izateko ikasten genuen euskara, gaur euskara jakiteko ikasten dugu".
|
|
|
Euskara ikasteko gonbita ere luzatu zuten: " esaten dute euskara zaila dela, baina beste hizkuntza batzuk jakiteak erraztasuna ematen
|
duela
euskara ikasteko."
|
|
|
Andre honek bizitza guztia erdaraz egin du Gasteizen," hemen inortxo ere" ez baitzen euskalduna. Bere isiltasunean ohitu omen da eta soilik beste portaleko batekin egiten
|
duela
euskaraz zioen. Gainera, ez du euskaraz kontsumitzen, ETB1en fundamentuzko ezer ez dutelako botatzen.
|