|
2000
|
|
|
Orri honek ez du toki gehiago, eta amaitu behar dudanez, aipa
|
dezadan
ez dudala esan nahi ikusmolde hura hobea zenik. Ikusmolde bat bazela, baizik.
|
|
|
Hitz bitan, berriz ere euskalduna historiaren aurka edo historiatik kanpo ote dabil? Esan
|
dezadan
, galdera horiekin guztiekin nire asmoa ez dela burujabetza aldarrikapenen aurka egitea,, gauregungo mundua, esaten diogun atmosfera kulturalean, burujabetza?
|
|
|
izan zen amaitutakoan, eta nik maitasun berezia diot, bestelako kontsiderazioak alde batera utzita. Bidenabar esan
|
dezadan
nobela hori, beste zenbait arrazoirengatik ere, oso begikoa dudala, liburu horretan beste edozeinetan baino gehiago arriskatu zuelako. Kuraiaren irudia antzematen diot alde askotatikbegiratuta.
|
|
|
Aipa
|
dezadan
orain bertze egintza bat. 1964 urtearen hondarrean, Jose MariBenito, E. Irigarai, Jose Luis eta laurok Pariseko gobernuak ohildu edo kasatu gintuenIparraldetik.
|
|
|
Irrati hartako langile guztiak andrazkoak ziren. Bestalde, entzuleen sexuari dagokionez, aipa
|
dezadan
1978an oraindik entzule andrazkoak gizonezkoak baino gehiago zirela, baina hurrengo urtean portzentaiak gizonezkoen alde aldatu zirela. Hamar urte geroago, 1988 urtean hain zuzen, entzule gizonezkoen kopuruak berdindu egiten zuen andrazkoena, gutxi gorabehera (Madinaveitia, 1989, 67).
|
|
|
Lehenik esan
|
dezadan
–ni, izenordea ezin dela erabili.
|
|
|
Segmentu hauek sei dira eta banan banan ikusten hasi aurrez, Estatu espainiarreko irrati audientziaz atera daitezkeen bi ondorioak aipatuko ditugu. Lehenbizi, aipa
|
dezadan
goizean metatzen dela entzulerik gehien irratietan. Bigarrenik, Martí katalanak (1990, 84) aipatu bezala,, nahiz eta irratiak 13.00 arte daukan batezbesteko mailara heldu ez, egunaren gainontzeko denboran kualitatiboki gailurrak diren bi une baino ez daude:
|
|
|
Beraz, irrati kodea definitzeko, esan
|
dezadan
aipaturiko elementuak nahastuz edo elkartuz igorleek eta jasotzaileek erabiltzen duten arau sistema dela, irrati mezuak interpretatzeko zein ekoizteko. Edo, argiago esateko, irrati kodeak finkatzen du mintzoa, musika, isilaldia, zarata eta audio efektuak erabil daitezkeen modua, irrati mezuak adierazkorrak izan daitezen.
|
|
|
Irrati lengoaiaren ikasketak soinuen mundua hobeto uler
|
dezadan
eragin dit, baita Gutenberg-en aurreko gizarteek formen edertasuna ahoz nola adierazten zuten konpreni dezadan ere. Nahiz eta, irratia hitzaren inflexioa itzultzen lagundu digula esatenan dauden gizarteen eta inprimategien kulturari dagozkionen artean dauden diferentziak txikiesten.
|
|
|
Irrati lengoaiaren ikasketak soinuen mundua hobeto uler dezadan eragin dit, baita Gutenberg-en aurreko gizarteek formen edertasuna ahoz nola adierazten zuten konpreni
|
dezadan
ere. Nahiz eta, irratia hitzaren inflexioa itzultzen lagundu digula esatenan dauden gizarteen eta inprimategien kulturari dagozkionen artean dauden diferentziak txikiesten.
|
|
|
Lehenik aipa
|
dezadan
, gai honetako terminologian sakontzeko kontsultatu egin daitekeela UZEIk argitaraturiko Musika Hiztegia. Hor aurki ditzake irakurleak zalantza terminologikoak uxatzeko bidea, soinu, ahots eta musikaren esparruan ager daitezkeen problemei itzurtzekoa alegia.
|
|
|
Eta irratiak audioaren errealitatetik lau alor hartu ditu osagai, erakutsi nahi duena gureganatzeko ekintza baldintzatuko dutenak: lehenbizi antitesia aipa
|
dezadan
, hots, soinurik eza; bigarrenik, hitza edo mintzaira; hirugarrenik, musika, hau da, soinuak nahasteko jarduna; eta laugarrenik, audio efektuak.
|
|
|
Bestalde, atzokoak atzean utzita, aipa
|
dezadan
non aurkitzen garen: Clifden hiriburutik hamar bat kilometrora (Euskal Herriko herririk txikienak baino biztanle gehiago izango ez duen arren, Connemarako hiriburua da Clifden), aterpetxea ez den etxe batean.
|
|
|
Eta Txema kafetegian, asfaltozko pistara begira, eskuak aspaldi ohituta freskagarriaren hotz kiskalgarrira, eta" begiratu honantz. Mesedez Eider, azken begiratu bat, ni gabe ez zoazela uler
|
dezadan
behintzat".
|
|
|
Baina ez
|
dezadan
deus aitzina, eta derradan ezen bortz zezen izan genituela arratsalde hartan, eta bakoitza modu eta molde diferentean toreatua izan zela.
|
|
|
BAINA egin
|
dezadan
geldialdi bat.
|
|
|
Baina egin
|
dezadan
geldialdi bat.
|
|
|
edo neure hitza bete nuela eta behatza ohorezki eta dolorezki ebaki nuela, edo ez nuela ebaki? Baina zuek ere ez didazue sinetsiko, baldin froga zeuen begien aitzinean paratzen ez badizuet, eta laxa
|
dezadan
, bada, neure ezker oineko oinetakoa", eta laxatu nuen oinetakoa zirimonia handiz, eta ikusten zutelarik han zeudenek ezen pikaturik nuela behatza, sinesten hasi zitzaizkidan; edo, sinesten hasi ez bazitzaizkidan ere, begirunez behatu zidaten. Eta, haren jarraikian, halaxe mintzatu nintzaien gizon hilaren lagunei:
|
|
|
Noiz nagusituko zait berriro errekako uraren musika, urarekin ur, edo lizar hostoen musika, airean aire, nola nehoiz gertatu izan zaidan, erran ahal izan
|
dezadan
Pisan ezagutu nuen napolitarrak bezala: " Baina zertarako pentsatu, musikak hegaldaraz bagaitzake?", edo Joanes Gurutzekoak bezala:
|
|
|
—Zer bertze froga behar dut nik orain, jakiteko ezen Jainkoa Antonioz baliatu dela, nola Antoniok berak profetizatu baitzidan behin baino gehiagotan, nihaur ere hemen gera nadin? Zeren Antoniok neskatxa haren salbatzeko eskaini baitzuen bere bizia, nik neurea haren zerbitzuan jar
|
dezadan
. Neskatxa horrek beso bat ezindua dik, baina ni izanen nauk hemendik aitzina haren besoa eta haren eskua.
|
|
|
BAINA egin
|
dezadan
geldialdi bat.
|
|
|
Bada, egun hauetarik batean bertze bat erosiko dut, zurearen antzekoa edo zurearen berdina dena. Eta nik zuri emanen dizut, eta zuk Gorukiri emanen diozu, Gorukik berak azken egunean bezti dezan eta harekin ihes egin ahal izan
|
dezadan
.
|
|
|
Ene kezka eta ene antsia egun hartan, jaun André...! Baina utz
|
dezadan
kontu hori alde baterat, zeren eta, bertzenaz ere, anitzetan mintzatu izan bainatzaizu kezkaz eta antsiaz liburuan barrena. Eta, horrela, derradan soilik, don Fidelen plantazionean bizi izan nuen historiaren akabatzeko, ezen Goruki atera nuela lehenik toki batetik, eta Xiritxe ondotik bertze toki batetik... eta aitzina eta aitzina egin genuela, hartaraz gero, hirurak zaldi gainean, gau ezin garbiago batean, harik eta oihanaren ertzean utzi nituen arte, biharamuneko argi urratzean.
|
|
|
Luzamendutan eta gibelamendutan ibili gabe, beraz, egin
|
dezadan
aitzina, eta ken diezaiedan lehenbailehen hautsa, ahanzturaren ganbaratik reskatatu ditudan bi solas haiei.
|
|
|
Baina, akaba
|
dezadan
Mignoni buruzko kontakizuna bertze kontsiderazione batekin. Izan ere, arestian erran dizut nola piztu zitzaidan hari uzkitik ilentiaz emaiteko gogoa, jakin nuenean ezen ziria sartu zidala; baina joan dira urteak, baretu zait odola, zabaldu zait bihotza, eta, orain ikusiko banu, uste dut ezen eskerrak ere emanen nizkiokeela.
|
|
|
Eta ondoren, adierazi nahi duen ideiaren atari gisa, lau txiste kontatzen ditu, eta denak barrez lehertu beharrean jarri dituenean, beste azalpen hori irteten da bere ahotik, ezari ezarian: " Aldarte ona du bai liburu honen irakurleak, aldarte umoretsua, eta distantzia; baina beste gauza bat ere aitor
|
dezadan
: hemen espiritu ludikoa trajikotasunari gailentzen zaio".
|
|
|
Har
|
dezadan
atseden, neka nadin gero. Tira.
|
|
|
Aurrera
|
dezadan
orain aste hartan ere hu  tsik egin gabe joan zela egunero egunero bulegora; hiru aste egin zituen, beraz, bulegora joanez eta bere diseinuak eginez, itxuraldaketa prozesua hasi eta gero. Eta hutsik egin gabe joan zela esan dugu, eta bere lana txukun bete zuela ere bai, azken baieztatze hau guztiz egia ez den arren.
|
|
|
Mailuaren sinboloaren bitartez, euskal poesia autokontzientziara iristen da, bere burua definitzen ausartzen da. Aitor
|
dezadan
, niretzat behintzat, harako" etorkizunez beteriko arma" kurtsi samar hura baino bortitz eta baliagarriagoa egiten zaidala bere biluzian, edozein joera literario hautatuagatik.
|
|
|
Baina utz
|
dezadan
artzain bizitza ezti, baserri birako bakezko barruti.
|
|
|
Testigantza ez da ordea hotz hotzean egindako analisi edo elkarrizketa sail hutsa, berak han bizi izandakoez erabat baitago liburua bustia (nire aleari ere hogeigarren orrialdetik aurrera hasi nintzen ron usaina hartzen). Venezuelako gaztelera bereziaren ñabardurak azaltzen zaizkigu, idazleari gertatutako pasadizoak (gurasoak agurtu ondoren aita biblia irakurtzen geratzen deneko pasartetik hasi" Aitak hegazkina erori ez dadin egingo du erregu; amak, gainera, Venezuelatik emakume txarren bat ekar ez
|
dezadan
" eta Hugo Chavezekin topo egin asmotan Mr. Beanen larruan sentitzen den pasarteraino).
|
|
|
Aurtengo lehen hilabeteotan, esate baterako, gogoan dut Bilboko galerista xume batek Jose Lull pintore valentziarrari eskainitako erakusketa, ez pintore valentziarra zoratzeko modua delako —ez niretzat behinik behin—, galeristak erakusketa antolatzerakoan jarritako ilusioa benetan deigarria zelako: erakusketari atera zekizkion etekinek bakarrik esplika ez zezaketen ilusioa (dena esateko, esan
|
dezadan
handik hamabost egunera Palomo Linares espainiar toreroaren erakusketa eskegi zuela bere galerian, Marina Dankoren hainbat lanekin batera, eta batzuek ulertzen ez badugu ere, jende ugari hurbildu zitzaiola). Baina edonola ere, ilusio hori behin eta berriro nabaritzen da artearen inguruan gauza apalak egiten saiatzen direnen artean, eta nonbait urrutitik ikusten bada, Lizarrako museo txiki batean gertatzen da hori.
|
|
2001
|
|
|
Nik ez, bederen. Baina ezjakintasuna aitatu dudanez, joka
|
dezadan
gizalegez eta ezer baino lehen neurea aitortu: izan ere, Jose Antonio Sistiagak egindako filmari eskaintzen zion Z. ARGIA hark bere lehen orrialdea.
|
|
|
Gerra badakar, gerra gorria izango du berak ere. Esan
|
dezadan
, bada, aurrera jo baiño leen, biziro gogoko dudala Oteiza eta Oteiza' ren jokabidea. Orrelako akullaitzailleren baten premian geunden, gure buruari ederretsiz lizunduko ezpagiñan.
|
|
|
guztiz esperientzia atsegina eta positiboa izan da; ez bakarrik nik neuk ondo pasatu dudalako, baizik eta konturatu naizelako idazleon ghetto estutik kanpora ere badirela literaturazaleak, testuak maitatu eta haiekin gozatzen dakitenak. Esan
|
dezadan
egia osoa, badaezpada: lagunarte txikia ginen; interneten inguruko ikastaroetan hogeitaka lagun baldin bazebiltzan, gurean sei:
|
|
|
Ñabardura askotarako espaziorik ezean, azpimarra
|
dezadan
zuzenean aipatu alternatibak duen tresna aitzaki estrategiko nagusia, hain zuzen ere ETAren iharduera armatua. ETAk hautsi zuenean bermatu baitzituen Mayor Orejaren alternatibaren Zutabe mediatikoa (Lizarra Garaziren sinatzaileak zikinduz), Zutabe politikoa (PSOE Mayor Orejaren esku utziaz), Zutabe instituzionala (erakundeen egonkortasuna kolokan jarriaz), polizia Zutabea (bide polizial hutsa legitimatuaz), nazioarteko Zutabea (munduan zehar abertzaletasunaren kontra egin den kanpainari sinesgarritasuna eskainiaz), hezkuntza eta hizkuntza Zutabeak (euskal eskolaren eta euskararen kontrako kanpainak erraztuaz)...
|
|
|
Honela dio: «Ziurtasun bakarra daukat, eta bera aski da luze joango den zerahau idatz
|
dezadan
: zuekin bizi den emakumeari mama deitzen badiozue, nirekikooroitzapena lapurtu dizuetelako da, eta horrekin batera, zuen ume garaia eta, agian, euskera bera».
|
|
|
Beste idazle batzuen testuekiko eratzen dituen halako harremanen ondoan, Sarrionandiak bere testuen artean eratzen dituenak ere gogoangarriak dira. Barne testuartekotasunak osatzen dituzten halako loturen artean, aipa
|
dezadan
lAOko. Oroitzera eseri, narrazioaren eta Hnuyko. Ahots hurrin eta hautsia?
|
|
|
Argitu
|
dezadan
–ere, horren zentzua:
|
|
|
SPrako tranbia, aitor
|
dezadan
aurrera baino lehen, ez da denbora pasa oharkabean irakurtzeko nobela. Mimoz eta arretaz dago idatzia, eta antzeko mimo eta arreta eskatzen digu guri, esaldiz esaldi.
|
|
|
Bazkalondoan Andonik hiru liburu ekarri dizkit, shuar jendea ikus
|
dezadan
. Eta ikusi ditut, erretratuen bidez inor ikus badaiteke.
|
|
|
‘Ken itzazue gauza guztiak, dena ikusi ahal
|
dezadan
, ’ dio oliba koloreko larrua, betaurreko lodiak eta pauso leunak dituen pertsonaia horrek.
|
|
|
Den denari hartzen zaio neurria, orain edo gero. Azal
|
dezadan
, ordea, koadroa: ikuzgailu zulotik beso zuri zaintsua gora, eskua zabal zabal irekia adio eginez bezala, esku bat gero eta uzkurtuagoa, ubeldua, mugimendu hilzorikoetan itoa; eta orduantxe, beti bezala, oraintxe, apenas entzun dezakedan, jada entzuten ez dudan, garrasi hari galdu bat zilindrotik irteten, auskalo zer eskatzen duena, edo didana, iganderoko ilunabar tristeetan.
|
|
|
Ormaetxea jaunaren esana alda
|
dezadan
hitzez hitz (Yakin, 9, 89 or.): " Gaurko au bezalako artikuluetan ez duzu aurrera arkituko nuan, nuban, nuen, nuben, nuin, niin, noon, noñ, ñuun, nun.
|
|
|
Hitz honek erdaratik hartua zirudik: bazter
|
dezadan
. Esaera honen antzekoak erdaraz aurkitzen dituk:
|
|
|
Berandu xamar gabiltza, gehienetan bezala, auzi hori 98koena berbera denez gero. Gogora
|
dezadan
, beraz, aurre askoan ibili zela behin Euskal Herria gai horretan, Azkoitiko zalduntxoekin.
|
|
|
Egungo eguneko jendeak irakurtzea merezi duela uste dut. Eta, hitzak hizpidea ekarririk, aipa
|
dezadan
bidenabar inoiz goregi jaso ez baldin badut, ez dudala isilpean utzi ere, Onaindiak, Euskal literatura II, 70, besterik esan arren. Eta hori Plauto Bascongadorekikoa4 gordean utzi nuelarik, ez baitakit oraindik estalgile ala saltsa sortzaile izan zen.
|
|
|
1750 inguruan, izan ere, eta lehendanik zetorren gaitza, Erdi Aroan sortu ziren Unibertsitateak aski zaharkituak agertzen zaizkigu gehienbat. Erdi Aroan eta Erdi Arokoen eredura sortuak, gehi
|
dezadan
, gure Oñatiko hau ere, nahiz XVI. mendean jaio, ez baitzen estudioak eraberritzeko asmotan etorri, garai bertsuan Alcalakoa edo Collége de France, esate baterako, etorri ziren bezala. Eta, jatorrizko bekatu honetaz dena den, gurea ez zen sekula sor  tzaileak gogoan zuen mailara heldu:
|
|
|
Estualdian zegoelako, noski, Mayans eta besteen akuiluari nondik itzuriko, baina premia horrek behartu zuen elizako eta egunoroko auzietarik urruntzera. Labur eta zehazkiago aitor
|
dezadan
: Larramendi izan da, lehenbiziko aldiz eta erabat, hizkuntza larrekoa noranahiko bihurtu nahi izan duena.
|
|
|
Hain zuzen ere, berresan
|
dezadan
bidenabar, elkarren bikiak dirudite beste zerbaitetan ere. Izan ere, Jainkoaren bila abiatu ziren biak eta ez zuten atsedenik hartu heriotzako orduan baizik.
|
|
|
Ez behar adina, oso oker ez banago. Aitor
|
dezadan
 berehala ez litezkeela horiek euskal literaturan bakarrik ikasi, gaurkoz behintzat. Nahi ala ez, bestetara jo beharrean gaude horretarako.
|
|
|
Bitarteko hau sartu dugunez gero, Altunaren liburuetara jo dezakegu, Â ederki adierazten baitute honek aspaldidanik hartu zuen bidea, bidegurutze eta guzti. Oroit
|
dezadan
hainbeste argitaraldi izan dituen Euskara, hire laguna I, bigarren argitaraldian (1972), batuan agertu zena, h eta guzti. Erants dezadan halaber badituela beste bi ale, bigarren mailako liburua eta ariketak dakartzana.
|
|
|
Oroit dezadan hainbeste argitaraldi izan dituen Euskara, hire laguna I, bigarren argitaraldian (1972), batuan agertu zena, h eta guzti. Erants
|
dezadan
halaber badituela beste bi ale, bigarren mailako liburua eta ariketak dakartzana. Harako beste hura ere, Euskal aditza:
|
|
|
Bada bat, haatik, Euzko Gogoarekikoa, bide zuzenez edo zeharbidez Zaitegiren kontra doana. Zaitegi eta ni, leunkiro adieraz
|
dezadan
, ez gentozen beti bat. Hori gorabehera eta hitzak hizpidea ekarri duenez gero, zor zaiona aitortu beharrean aurkitzen naiz, are ozenkiago erbestean dugulako.
|
|
|
Azkenik, last, but not least?, aipa
|
dezadan
lehen argitaraldian hainbeste bider irakurria dugun Orixeren hitzaurrea. Beharrezkoa da bi izen hauek beti elkarrekin agertzea.
|
|
|
Esan
|
dezadan
, bada, aurrera jo baino lehen, biziro gogoko dudala Oteiza eta Oteizaren jokabidea. Horrelako akuilatzaileren baten premian geunden, geure buruari ederretsiz lizunduko ez baginen.
|
|
|
5 Ez genuen behin ere lortu, bada, irakaskuntzan euskara sartzea eta, egia esan, ez ginen gehiegi saiatu ere. Utz
|
dezadan
alde bat kristau dotrina, hau azkenean bederen euskaraz ematen baitzitzaien euskaldunei, mugaldeetan izan ezik agian. Batzuen eta besteen ahaleginek, eta ez genuke hemen Larramendiren izena bazterrean utzi behar, zabaldu zuten euskara elizan eta elizakoetan, Iparraldean aspaldi eskura zutenaren antzeratsu, eta zabaldu ez eze, baita  jaso eta apaindu ere, gaiari zegokion duintasunaren mailakoa izan zedin.
|
|
|
Gizonari âgizon delako, eta kitoâ dagokion bizimoduaren bila lehiatu da, jakite egarriz, giza eskubideen eta kunpliaraziko diren lege zuzenen alde. Laburzki esan
|
dezadan
, askatasuna erdietsi nahi du, edota, gutienez, askatasunera daraman bide zabala. Hori izan da, behinik behin, Europaren izpiritua, noiz edo noiz bide horretarik baztertu bada ere, europarrik argienek eta onenek adierazi dutenez mendez mende.
|
|
|
" Tentazioan" erortzeko bidean ikusten haut, esango du honezkero adiskideren batek (bat edo bestetxo oraindik gelditzen zaidalakoan bainago, menturaz oker). Bide horretan barrena abiatu naizenez gero, esan
|
dezadan
, luzamendutan ibili gabe, neure izena hain sarritan gora eta  behera (ala behera eta gora) erabilia izan denez gero, nik ere ez ditudala hemen izenak tintontzian utziko, makina honek tintontzirik ez duelako beharbada.  Tira, ba..., nik aski aldiz sumatu dut, gizakia naizenez (eta latinarekiko zorra kitatua baitugu, ez naiz Homo sum eta darraionarekin hasiko), tentazio bizi bat: maizegi pentsatu dut euskalduntasunari edo delako arbasoengandik datorkidan grina horri hain loturik ez banengo, lasaiago biziko  nintzatekeela eta are agian nagoen baino diruz hornituago nengokeela.
|
|
|
Biziraupena, hala idatzi dugu, halakoxea izan baita kezka nagusia. Nagusia, eta esan
|
dezadan
argi, paradoxaz beterikoa, Euskalduna Jauregiaren solairu desberdinetan entzun eta ikusi ahal izan baititugu bateko eta besteko argudioak.
|
|
|
Pedro Muñoz, Eduardo Alvarez Puga, Manuel Jardon, Aleix Vidal Quadras, eta Gregorio Salvador eta Juan Ramon Lodares, azken biak hizkuntzalari espainolak. Bide batez esan
|
dezadan
harr igarri gertatu zaidala, hizkuntza tarteko, iritzi emaile hauenartean oso gutxi direla hizkuntzalari, filologo edo soziolinguista. Juristarik ere ez dakit badagoen.
|
|
|
Arrazakeriaren apologia egiten omen da testuliburuetan. Gero ikusiko dugu hori, baina aurrera
|
dezadan
zerbait. Nik dakidala, hori baieztatzeko erabili ohi duten froga bakarra zera da, testuliburu batzuetan Arana Goiriagertzen dela.
|
|
|
a) Kanpora begira, euskalgintzak bere zeregina objektibizatu behar du, alegia, ideologia abertzalearekin duen lokarri hori bestela egokitu behar du. Azal
|
dezadan
puntu hau, inork uler ez dezan ulertu behar ez duena. Euskalgintzak esparru erkideak behar ditu, abertzaleek zein ez abertzaleek lantzeko modukoak, euskara bera izan dadin euskalgintzaren eustarria, horretan diharduenaren ideologia zeinahi ere izanda.
|
|
|
–Mentsa zara ala? Nahi duzu gure umea gal
|
dezadan
–
|
|
|
Segi
|
dezadan
aurrera nire azalpen luzexka honekin, zuei, jaun eta andre akademikoei, berriz pazientzia eskaturik.
|
|
|
Gero ihes egin zuten. Klubeko zaindariak iritsi zirenean, eta atea irekitzea lortu zutenean, ikusgarri danteskoa kausitu zuten (albotik esan
|
dezadan
: zer pentsatuko luke Dantek ikusiko balu bere obra guztiak adjektibo bat baizik ez duela balio).
|
|
|
Hura anabasa zen: ez omen zegoen gelarik jardunaldietako parte hartzaile guztientzat, nonbait, hainbat akreditazio falta omen zen edo oker zegoen, areto hartako aire egokituak ez zuen behar bezala funtzionatzen (omenik gabe, neu lekuko), interpretarien zerbitzuak are eta gutxiago (baina, interpretariekin, artean esan
|
dezadan
, gauza jakina da…). Berandu iritsi eta gela eske borrokan ari ziren estatubatuar batzuk bazeuden.
|
|
|
Arantzazun lurreratu zen, noiz eta frantziskotarrak bertara heldu zirenetik 500 urte betetzen ziren urtean. Arantzazu... euskal orubea eskuzabal ureztatzera etorririko hainbat jario emankorren iturburua, eta, bide batez esan
|
dezadan
, apaltasunez maskaraturiko harrokeria pittin batez, nire sorlekua. Bestalde, B berde berdea zen, beti beti beti esan izan diguten bezala, eta, hori gutxi izanik pixka bat gehiago lagundu nahiko baligu legez, E.T.ren peto petoa zen, haren bikia zirudien.
|
|
|
Bestetik, aise ulertzen da B agerpenak eta bere errebelazioek sortu zituzten poza eta ilusioa itzelak izan zirela; eta, hori ulerturik, are aiseago ulertzen da denok –B ere barne, noski– sagardotegira afaltzera eta gero parranda egitera joan ginela. Eta parranda ikaragarria egin genuen, sekula ez bezalakoa, kanona bilatzen hastearena hurrengo egunerako, geroko, bai, geroko utzirik; eta edan ere, luze, ikaragarri luze edan genuen, batez ere B botika probatuko genuelakoan eta bestondorik edukiko ez genuelakoan (zeren, gure artean esan
|
dezadan
, bestondoa baita edateak sortzen duen arazorik txarrena). Eta horrela, hurrengo goizean, porru eginda geundenean, elkartu eta B bila joan ginen, orduan argituko zelakoan bestondoa kentzeko botikaren misterioa.
|
|
2002
|
|
|
Halako zirrara eragin zion idazlanaren egilea nor zen askoz beranduago argitzen zuen arren, komeni den baino nahaste handiagorik ez sortzeko, esan
|
dezadan
Jose Luis Alvarez Enparantzak" Larresoro" izengoitiarekin plazaratutako lanaz ari zela. " Dei horrek behar luke ukan oihartzuna euskaltzaleen buru bihotzetan, euskaltzale baino lehenago gizon bagiña, zentzudun eta zintzo bagiña.
|
|
|
Maratoia egiten ari naizelarik, gogoeta horiek etorri zaizkit burura eta, bide batez, hasieran arrapaladan segitu ezinezko abiadan irtendakoak ditut gogoan, horiek, ordea, aspaldi utzi nituen kamino bazterrean. Orain, kilometro dezente egin ditudanean, euskararen bilakaera eta berreskurapenerako erritmoa bizkortu
|
dezadan
erregu egin didate. Alabaina, horretarako gaixoari gaitza ongi diagnostikatu behar zaio aurrena, indarrak eta ahuleziak ederto batean neurtu, buxonak non dauden ondo identifikatu, gizartean gertatzen ari diren aldaketez eta joerez jabetzea, hiztun taldeen arteko harremanak aztertzea, harreman sareetan diren etenak eta oztopoak gainditzeko estrategiak zehaztea, gure esku dagoena eta besteen esku dagoena ondo identifikatzea, eragile bakoitzaren egitekoaz ondo jabetzea eta alderdi batzuen epe laburrerako mugimenduei so ibili beharrean lehia antzuetan denbora ez galtzea eta indarrak ez ahitzea, euskaraz bizitzeko aukerak nonahi eta noiznahi sortzea, hiztunen jokabideetan eragitea eta eragingarri bilakatzea, horiek eta are gehiago ditut, ez gainerakoen erritmoan neurean baizik helmugara egunen batean eta ziur naiz iritsiko naizela iritsiko banaiz.
|
|
|
Ta onenbestez, azal
|
dezadan
ager bear au.
|
|
|
Artikulua osatzeko, kazetari bati informazioa ematen hasten natzaionean, beti eskatzen dit hizkera xehean edo, gutxienez, ez espezializatuan mintza nadin, baina horrelakorik ez da inola hautematen automobilismoko orrialdeetan: inongo eragozpenik gabe sekulako hitz potolo eta zehatzak darabiltzate, niri xehetasunez hitz egin ez
|
dezadan
eskatuta.
|
|
|
udaberrian ikus
|
dezadan
bertan
|
|
|
eman
|
dezadan
,
|
|
|
Unibertsitate euskaldunak bere bide propioak jorratu behar ditu beste unibertsitateen begiratu eta fiskaltza zuzenetik aske. Argitze bidean, esan
|
dezadan
: ondoan, ondo; baina magalean, menpe.
|
|
|
preposiziorik mailegatzea deritzot egokiena. Esan
|
dezadan
, puntu honetan, 1997ko irailean aurkeztu nuen nire doktoretza tesian, tituluan bertan ingelesetik mailegatutako, in, preposizioa osagarri inesibo bat aurkezteko erabili nuela (altematiboki euskararen inesibotik desdoblaturiko, an?
|
|
|
Eta hirugarrenean, ikerketaren lerronabarmenenak azalduko ditut. Bide honetan, aurrera
|
dezadan
, joera nagusien azterketa ikerketa eremuen arlora zuzenduko da, eta ez argitalpen horien oinarri teorikoedota metodologikoak arakatzera, norberaren mugak direla medio.
|
|
|
Hurrengo atalean ikusiko dugu hori. Aurrera
|
dezadan
, orain dela hamabiurte baino askoz ere hobeto ezagutzen dugula Berrezarkuntza, nahiz eta begi bistakoa izan hutsune garrantzitsuak daudela.
|
|
|
Benetan egin dizut eskea. Ea, egizu jakin
|
dezadan
zertan ari zaren; ezin bait dut ezjakinean egon, larriki kezkatu gabe. Agur.
|
|
|
Erabeak eta nire lira makal honen Musa onak ez dute gura, antza, asmamenik ezaz ilundu
|
dezadan
Kaisar handiaren ta zure goraltza.
|
|
|
Ondo landuaz emankor izan dadin nahi duzun etxaldea erosi duzunez, eta neuk ere neurea balitz bezala arta
|
dezadan
eskatzen didazunez, ahalegintxoa egingo dut; eta ez soilik neu bizi naizen artean, zer egitea komeni den aholkatuz, baizik eta baita hil ondoren ere. Ezin baitut onartu Sibilaren ahotik jalgitakoak bera bizirik den bitartean soilik izatea gizakiarentzat baliagarri, baizik eta baita bera hil eta gero ere, are jende ezezagunarentzat ere; urte askotan itzultzen baikara ofizialki horren liburuetara, mirari baten ondoren zer egin behar dugun jakin nahi dugunean; era berean ezin da onartu nik, bizirik naizen bitartean ere, ezer ez egitea adiskide eta tartekoei laguntzeko.
|
|
|
Giza aurpegiak barre egiten duenari bere barreaz laguntzen dion bezala, horrelaxe egiten dio negar negarrez diharduenari. Nik negar egin
|
dezadan
nahi baduzu, lehenbizi zeuk izan behar duzu mina. Orduan, Telefo edo Peleo, min hartuko dut zuen zorigaitzekin; baina dagokizuena gaizki errezitatuz gero, lo hartuko dut edo bestela, barre egingo dut.
|
|
|
Bakarrean, esaiozu Kinto Fabiori Luzio Emilio bere aholkuak gogoratuz bizi izan dela orain arte eta horrela hil dela. Utzi ni neure soldaduen sarraski honetan hil nadin, ez nazaten kontsulgoa uztean berriro epaigarri egin edota ez
|
dezadan
, inoren okerraz neure errugabetasuna zaintzearren, nire kontsulkidea salatu beharra izan!».
|
|
|
Keinu egiten didate, ireki berri duten atea zeharka
|
dezadan
. Gorria da, eta beste ezer baino garbiago ikus dezaket.
|
|
|
Behin Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia Udalak onartu zuenean, Azpeitiko herriari jakinarazi zitzaion eta herriko 712 erakundek (%95) eta 5.063 herritarrek abian jartzekoa zen planarenganako adostasuna azaldu zuten. Bide batez, esan
|
dezadan
, hau ere irakurlearen argigarri, Mikel Olaizola jaunaren sinadurarik ez zela jaso (Mikel Olaizolaren hitzetan" Azpeitian nork esango dio ezetz, euskara bultzatu nahi duzu. Galderari").
|
|
|
Zure falta itogarri gertatzen zaidala idatzi nahi nizuke, zure presentzia ezinbesteko, arnasa har
|
dezadan
. Baina, aurrean ez zaitudan leku orotan zure armadako zelatariak atze  maten ditut, itxura xarmangarriz jantzirik.
|
|
|
Lipar bat isilik. Enteratu nauk, bai, eta gelako atea ixten du hankaren laguntzaz, nik ezer entzun ez
|
dezadan
.
|
|
|
Txingar huts naiz, mundua eraldatu nahian: pausagune bat behar dut, pausagune bat, neugandik inork atera ez nazan, zurrunbiloak irentsi ez nazan, bertatik etorkizuna iragar
|
dezadan
. Pausagune horixe behar dut.
|
|
|
forma kontua baldin bada ere, ez dakit hika edo zuka egin behar dudan, gazte bati hika egitea eskatzen baitu hizkuntzak, edo guri bederen hala eskatzen zigun lehenago, baina hika hasiz gero ere ez dakit nik ez ote litzatekeen testu hau pixka bat ulergaitz gertatuko. Egia esan
|
dezadan
, niri ere zailago egingo litzaidake adizki guztiak ongi harrapatzea eta behar den maneran erabiltzea, lagun arteko hizkera mota honek bere zailtasunak erakusten baititu behin paper baten gainean zerbait apailatu nahi duzunean. Gainera, horrela hasiko banintz, eta hika erabiltzea erabakiko banu, aukera egin nuke ondoren toka eta nokaren artean, eta ez da kontua inor ere mintzea hemen, neska bati hizkera mota honek eskatzen duen gisa egin behar baitzaio, hala nola mutil bati ere.
|
|
|
gero eta unibertsitate gehiago eta gero eta unibertsitario gutxiago, demografia arazoengatik, izango duen mundu batera goaz. Esan
|
dezadan
, bide batez, EHUrentzat euskaraz gero eta gai gehiago ematea ona dela, beste arrazoi argi bategatik: nafar ikasle euskaldunak erakartzen ditugu hola.
|
|
|
Herriko eskola erdaldunean, ezinbestean, egin nituen ikasketak, neskatikoetatik ongi bereizia, hori bai garai hartan mutikoak eraikin batean sartzen gintuzten, eta bestean neskatikoak, nahas mahas ibil ez gintezen, nonbait, ez baitzuten inolako aukerarik izan gure gurasoek euskara aukeratzeko hezkuntza sisteman. Hantxe, gure anaia gehienaren bigarren eskuko Alvarezen entziklopedia nuela lekuko, entzun nituen erdal hitzak lehenbiziko aldiz, nahiz euskarak, gizarte hartan, ez zuen balio gehiegi, garbi esan
|
dezadan
. Urteak eta urteak geroago, Baztango herri batean, legeak aldatu ondoren gurasoek aukera izan zutenean maisu euskaldun bat ekartzeko, umeek euskaraz lan zitzaten hezkuntza gaiak, nahiago izan zuten Melillatik etorritako maistra bat hautatu, hurbiletik etor zitekeen maisu euskaldun bat baino.
|
|
|
Esango nuke kezka hori aski hedatua dagoela idazle eta euskaltzaleen artean, nahiz arras gutxitan ageri den hain modu garbian. Hitz pare bat gaineratu nahi nuke nik ere kontu honetaz, Zuazoren eta Rubioren liburuak hartuz elepide, biek adierazi baitituzte beren ideiak liburuen bidez. Baina esan
|
dezadan
zerbait orokorragoa lehenik.
|
|
|
Euroi dagokien gutxiena ere kendu gabe, esan
|
dezadan
bidenabar horiek beti beti ito eta larri jarri nautela, urte aldikada jartzen baitute ekintzen mugarri eta asmoen zedarri. Aurrekonturik estuenetan ere, urtez urteko egitasmoak izaten dira, nekez buru baitaitezke urte laburrean eginkizun izaten diren zeregin korapilatsuak.
|
|
|
Orain artekoan kriptikoegia izan banaiz ere, esan
|
dezadan
aurtengo gorabeheretan aitzin gibel handiak sumatu ditudala euskalgintzan.
|
|
|
Baina horrekin batera etorri zitzaidan burura Flandes izan dela Europako historian hainbat iraultzaren sorgune ere —Eu ropako mapa politikoa aldatu duten iraultzak— eta Flandes izan zela Espainiako inperioa hausten hasi zen lehenlu rraldeetakoa (guk geuk Noainen ia itxaropen guztiak galdu behar izan genituen bitartean). Eta, aitortu
|
dezadan
hau ere, Ibarretxek, harritu egin ninduelako: gauza bat izaten baita itxura, eta oso bestelakoa benetan egiten dena.
|
|
|
Esan
|
dezadan
baita ere kondizio politikoak hobe edotxarragoak izan daitezkeela euskal unibertsitatea egiteko. Aitor dezadan era berean azken 25 urte hauetan kondizio politiko onik apenas izan dugula.
|
|
|
Esan dezadan baita ere kondizio politikoak hobe edotxarragoak izan daitezkeela euskal unibertsitatea egiteko. Aitor
|
dezadan
era berean azken 25 urte hauetan kondizio politiko onik apenas izan dugula. Kondizio politikoak hain onak ez izan arren, hainbat eta hainbat ekimen atera dira au rrera jende askoren laguntzarekin eta erakunde batzuensosten guarekin.
|
|
|
Buka
|
dezadan
ohar birekin. EHUko euskaldunek urteak daramatzate normalkuntzaren erronkari aurre egiten:
|
|
|
Zure ezpainen ikara senti
|
dezadan
hurbildu natzaizu,
|