|
2008
|
|
|
Urte askotan, artistak horrela nahi izan zuelako ezkutuan egon ondoren, gaur egun Altzuzako Oteiza Fundazioan ikus daitezke. Kollage horiek elkarrizketa nabarmena mantentzen dute bere eskulturekin, batez ere 50eko hamarkadakoekin, bi espresio bideetan eraikitze prozedura
|
bera
antzeman daiteke eta. San Martin eta Moraza (2006).
|
|
|
Esan dugunez, liburua osotasun bat bezala ikustea zail gertatzen zaigu, gaiaren hariak ihes egiten baitigu hainbatetan. Horren erruduna liburuaren konposizio
|
bera
da: 3 atal handi ditu, eta atal bakoitza jatorri askotako idatziez osatzen da, gehienak 1959 eta 1962 urteen bitartean Irungo El Bidasoa aldizkarian argitaratuak5 Konposaketa hau linealtasuna apurtzeko nahiko ez balitz, Oteizak, liburuaren hasieran eta Julio Cortazarrek bere zenbait liburutan egiten duen bezala, liburuaren lau irakurketa mota proposatzen dizkigu, lau ibilbide ezberdin, irakurlearen interesen edo gogoen arabera (Oteiza, 2007a:
|
|
|
Beraz, bakarrik galdera horri ezezko erantzuna eman genioke xedapen horrek jasotzen dituen arauen aplikazioaren aurrean. 1992ko uztailaren 23ko Tratatu Orokorraren 18 artikuluan jasotzen den aldeen esanbidezko borondateak aditzera ematen duenez, helburuak bateragarriak diren heinean akordio guztiak indarrean mantentzea zela dirudi, baina edozein kasutan bateragarritasun edo bateraezintasun hori azaleratzeak Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluko 3 paragrafoaren aplikazioak eskatzen duen lan
|
bera
galdatzen du: xedapen ezberdinen terminoak interpretatzea
|
|
|
Lan honetan, beraz, hiru irizpide kontuan hartu behar dira: lehenik eta behin, testua
|
bera
estatu kideen kontsentsuaren adierazpen autentiko gisa; bigarrenik, estatu kideen borondateen elementu subjektiboa eta, azkenik, tratatuen xedea eta helburua bera (Gonzalez et al., 2002: 307). Gure kasu honetan bateragarritasun eta bateraezintasunen identifikazio lanak aipatutako lehenengo eta azken interpretazio elementuei lehentasuna ematea aholkatzen du bigarrenaren aurretik; izan ere, bilatzen den helburuak justifikatzen baitu irizpide objektiboei lehentasuna ematea subjektiboen aurrean (López Martín, 2002:
|
|
|
Lan honetan, beraz, hiru irizpide kontuan hartu behar dira: lehenik eta behin, testua bera estatu kideen kontsentsuaren adierazpen autentiko gisa; bigarrenik, estatu kideen borondateen elementu subjektiboa eta, azkenik, tratatuen xedea eta helburua
|
bera
(Gonzalez et al., 2002: 307). Gure kasu honetan bateragarritasun eta bateraezintasunen identifikazio lanak aipatutako lehenengo eta azken interpretazio elementuei lehentasuna ematea aholkatzen du bigarrenaren aurretik; izan ere, bilatzen den helburuak justifikatzen baitu irizpide objektiboei lehentasuna ematea subjektiboen aurrean (López Martín, 2002:
|
|
|
Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da
|
bera
eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea. Artikulu honen helburua, oraindik erabat argitu gabe dagoen egoera korapilatsu honetara argi pixka bat ekartzea izango da.
|
|
|
Ondoren egingo duen interpretazio lana sostengatzen duen premisa aldez aurretik nolabaiteko bateraezintasuna badagoelako ideian oinarritzen da. Bere ustetan bi tratatuek gai
|
bera
arautzeak eta bietan esanahi bera ez duten terminoak erabiltzeak ez du dudarik uzten. Horrela adierazita, beharrezkoa dugu, berriz ere, hona ekartzea Vienako Hitzarmenaren erredakzio Komitearen Presidentea zen M. Yasseen en hitzak:
|
|
|
Ondoren egingo duen interpretazio lana sostengatzen duen premisa aldez aurretik nolabaiteko bateraezintasuna badagoelako ideian oinarritzen da. Bere ustetan bi tratatuek gai bera arautzeak eta bietan esanahi
|
bera
ez duten terminoak erabiltzeak ez du dudarik uzten. Horrela adierazita, beharrezkoa dugu, berriz ere, hona ekartzea Vienako Hitzarmenaren erredakzio Komitearen Presidentea zen M. Yasseen en hitzak:
|
|
|
Proposamen horrek, lehenengoz, edozein nazioarteko testu araugileren interpretaziorako elementu klabe baten aurrean jartzen gaitu: hura interpretatzeko subjektu eskuduna Estatua
|
bera
dela, interpretazio autentikoa egiteko eskudun bakarra. Ikuspegi horretatik, eta kontuan hartuta tratatua aldeen borondatearen isla izan behar delako presuntzioa, berez bi estatuak emaitza berera iritsi lirateke.
|
|
|
Ez, ordea, ingelesezko ariketetan. Gaztelaniazko ariketetan, bestalde, emaitza hobeak lortu dituzte ariketa
|
bera
aurretik euskaraz egina zutelako, gure iritziz. Bi hizkuntza horietan asmo komunikatiboak adieraztean hutsegiteak aurkitu ditugun arren, oso kasu gutxitan zapuzten da erabat testuaren komunikazio gaitasuna.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, argudioa ardatz duten bi testu motak baino kopuru aldetik onargarriagoak dira narrazio zein deskribapenak. Kontuan hartu behar dugu, bestalde, testu mota
|
bera
bi hizkuntzetan errepikatzeak hobetu egin dituela bigarren hizkuntzan ekoitzitako testuak.
|
|
|
Alegia, ingelesez egindako hiru ariketetan, MINTZA 3, MINTZA 4 eta IDAZ 4 deiturikoetan, 5 urterekin hasitakoek okerrago adierazi dituzte ariketen asmo komunikatiboak: MINTZA 3an talde honetako askok uko egiten diote argazkian agertzen diren pertsonen kokalekua deskribatzeari, adibidez; MINTZA 4an, etengabeko laguntza eskeek eta zuzentasun arazoek ekintza gaitasunaren ikuspegitik onargarriak ez diren testuak sorrarazten dituzte; IDAZ 4 ariketan ere gauza
|
bera
gertatzen da. Aldea, beraz, kontuan hartzeko modukoa da.
|
|
|
Azaldutako guztiari, hizkuntza gaitasuna gaindituz ekiteko erronkari heldu diogu. Izan ere, gaitasun komunikatiboaren azterketak gero eta oihartzun handiagoa duen arren pedagogiaren aldetik, ez da gauza
|
bera
gertatzen jarraipen lan eta balorazioarekin. Horregatik, gure lanaren ekarpen nagusia aztergaiaren lanketa bera da, hots, gaitasun komunikatiboaren azterketa.
|
|
|
Izan ere, gaitasun komunikatiboaren azterketak gero eta oihartzun handiagoa duen arren pedagogiaren aldetik, ez da gauza bera gertatzen jarraipen lan eta balorazioarekin. Horregatik, gure lanaren ekarpen nagusia aztergaiaren lanketa
|
bera
da, hots, gaitasun komunikatiboaren azterketa. Horrela, orain artean proposatu diren eredu teorikoetatik Celce Murcia, Dörnyei eta Thurrell ena abiapuntutzat hartuz, moldaketa batzuk egin dizkiogu landa lanerako.
|
|
|
Duda barik esan genezake, beraz, parte hartzearen erretorika modan egon dela azken hamarkadan politikan edo ekonomian aritzen diren teknikari edo agintarien ahotan. Hitz beraren erabilera orokortzeak, ordea, ez du esan nahi fenomeno berberaz ari garenik une oro; izan ere, moda horren atzean, helburu, interes eta praktika desberdinak, eta batzuetan kontrajarriak, ezkutatzen baitira2 Hots, parte hartzea ez da gauza
|
bera
batzuentzat edo besteentzat, ez da helburu berekin erabiltzen, eta, ondorioz, antzeko diskurtsoen baitan oso egitate desberdinak aurki ditzakegu.
|
|
|
Gainera, garapenaz ari garenean, ez dago estrategia bakarra parte hartzeari dagokionez, baizik eta askotariko espazioak denbora berean irekita, beraien arteko erlazio dinamiko bat dutelarik (Gaventa, 2004). Hala, espazioak etengabe irekitzen eta ixten ari dira, legitimotasun, erresistentzia, disidentzia, integrazio eta eraldaketa borroken bitartez; izan ere, espazio batzuetan boteretsuak direnek beste espazio batzuetan posizio
|
bera
ez izatea gerta daitekeelako.
|
|
|
Orain artean aipatu diren eztabaida ildo ia guztiek parte hartze eredu trinko batera jotzen dute, eta hala ere funtsezkoa da gogoratzea ezen perspektiba eraldatzaileak parte hartze
|
bera
tresna gisa onartzen duela, eta orobat espazio desberdinetan estrategia ezberdinak zilegi direla onartzen duela, eta horrexegatik komeni da aztertzea parte hartzeak orokortu daitekeen mekanismo moduan duen bideragarritasuna. Gizarte konplexu batek oinarrizko behar material asko ditu, eta gerta liteke horiexek gehiengoaren parte hartze barneratzaile baten bitartez modurik eraginkorrenean ez betetzea.
|
|
|
Akordio horiek aldakorrak izan daitezke eskaintzen den zerbitzuaren baldintza teknikoen arabera, edota gizarte baten giza kapital eta kapital sozialaren arabera. Beraz, autore horren iritziz, ez luke zentzurik parte hartzea maximotzeak, onurez aparte kostuak baitaude, eta klabea litzateke berau ikuspegi zabalago baten barruan kokatzea non enpoderamendu sozialerako giltzarria kontu ematea
|
bera
den.
|
|
|
Hitz gutxitan, izenek belaunaldi zentzua sortzen dute. Ez da harritzekoa, gainerako ondare sinbolikoen joan etorriek ere egiten baitute gauza
|
bera
. Izenek, hortaz, laguntzen dute belaunaldien arteko aldeak areagotzen:
|
|
|
Aldaketa
|
bera
aurkituko dugu gizonezkoen izenetan: Jose (1929 hamarkadan erabiliena, hamarkadan 63.a zen), Antonio (bigarrenetik 91.era), Jesús (hirugarrenetik 77.era), Manuel (laugarrenetik 94.era), Francisco (bosgarrenetik 98.era).
|
|
|
Geroago Frege k proposatu zuen izenek zentzu berezi bat dutela: izenaren zentzua erabiltzaileek izen hari lotzen dioten deskripzioaren (munduko gertaera baten deskripzioaren) zentzua
|
bera
da.
|
|
|
Beste aldean, S. Kripke logiko ospetsuak izen propioak, izendatzaile zurrunak? direla defendatu zuen, hau da,, edozein mundu posibletan objektu
|
bera
izendatzen dutela?. Horregatik ez digute ezer esaten objektuari buruz, izendatu/ erakutsi baino ez dute egiten.
|
|
|
Baina, bestaldetik, zergatik deituko diogu zerbaiti izen
|
bera
erabiliz ez badago izenari dagokion izanik, izenak ez badu objektua eta izena uztar ditzakeen esanahirik. Ezaugarri deskriptibo aldakorretatik kanpo, zein da erreferentearen identitatea?
|
|
|
Gauza
|
bera
gertatzen da pertsonen izen propioen kasuan. Norbanakoak izena behar du bat eta bera izateko:
|
|
|
Gauza bera gertatzen da pertsonen izen propioen kasuan. Norbanakoak izena behar du bat eta
|
bera
izateko: bereizgarri eta identifikagarria izateko.
|
|
|
«Instituzioa den aldetik, izen propioa denbora eta espaziotik kanpo ari da, une eta lekuen aldaketatik kanpo: horri esker, izendatutako banakoek, aldaketa biologiko eta sozial guztien eraginetik kanpo, izen
|
bera
izango dute. Horrela, lortzen da jendarteko ordenak ezartzen duen betebehar bat:
|
|
|
Bistakoa iruditu arren, P. F. Strawson-ek (1976) defendatu behar izan zuen, B. Russell-en iritziaren kontra, adierazpenek edo adierazleek ez dutela ezer adierazten, hiztunak direla elkarri zerbait adierazten diotenak. Baina, dena den, erreferentearen kasuan ikusi dugun antiesentzialismo
|
bera
ezarri ahal zaio adierazleari. Horraino heltzen da adierazlearen ilusio performatiboa.
|
|
|
Esanahia ematea ez da aukera bat, etengabe eta nahitaez egin behar dugun lana baizik. Beste kontu bat da zeri eta nola eman esanahi bat edo beste, baina ematea
|
bera
ezinbestekoa dugu jendeok. Zentzudun mundu batean bizi beharra dugu, zentzukide den jendearekin:
|
|
|
3 Hizkuntzalaritzan type eta token bereizten dira, hau da, zeinu tipoak eta zeinu aleak. Zeinu ale bakoitza adierazpen bakarra eta errepikaezina da, zeinu tipoak, ordea, entitate abstraktuak dira, haien bitartez zenbait ale batzen ditugu antz fisikoagatik, eta, jakina, jendarteko konbentzioengatik(/ Alaitz/ zeinu tipoari lotzen zaizkion esakerak, idatziak, ikonoak eta abar adierazle
|
bera
direla konbentzio hutsa da) (Acero, Bustos y Quesada, 1982: 36).
|
|
|
zerbait esaten digute izendunaz, zerbait izena hautatu duenaz, zerbait izen bat balioesten edo gaitzesten duenaz, zerbait jasotako izena eraldatu edo ostendu egin duenaz. Bistan da, izenak ez du pertsona adierazten, ez du, pertsona
|
bera
–esan nahi.
|
|
|
Esanahia ez baitago izenean bertan, izena jendartean erabiltzean baizik. Eta ondorioz, izen bat edo beste erabiltzeak, modu batez edo bestez erabiltzeak, pertsonaren ezaugarri sozialei buruz zerbait esango digu; ez da gauza
|
bera
, esate baterako, Jon, Jontxu, Juan edo Jon Jauna...
|
|
|
4 Izendatzearen gaira heltzeko bide teoriko asko egon da. Fenomenoa
|
bera
aski poliedrikoa da. Milaka aurpegi ditu.
|
|
|
Hauxe
|
bera
da, laburbilduz, izena hautatzearen kasuan ikusi ahal izan duguna. Izena hautatzeari hainbat logikak eragiten diote:
|
|
|
Ondare sinbolikoa, hortaz, edozer izan daiteke, betiere eremu batean balioa arautzen duen logikak balio hori ematen badio. Horregatik, ondare sinbolikoaren balioa ezagutzeko eremuaren logika
|
bera
ezagutu behar dugu, jakin behar dugu zeren arabera duen balioa, bestela ez diogu inongo baliorik, aitortuko?. Behar dugu, hitz batean, ondare sinbolikoa sortu duen kulturaren code de chiffrement, hots, ulertze kodea.
|
|
|
Beraz, Poetak erakusterat eman behar du Gizakia dela pentsatzen eta, beti alferrik? desiratzen duen aberea,
|
bera
izaten ez zelarik, edo bestela izaten zelarik; eta Poetak hori lotu behar du Unibertso osoaren ezaugarri kontingentearekin, hura ere izan ez baitzitekeen, edo bestela izan baitzitekeen; Poemak izan behar du giza Espirituaren mentura espiritualaren oihartzun «ospetsua» («glorieux») beti «gezurra» («mensonge») egonen denari buruz («mentura» etimologikoki ulertu behar da: zoriak bultzatu gertakaria), berdin kontingentea den Unibertsoan(, Stéphane Mallarmé, Bibliothèque de la Pléiade, 1945, 647 or.). Hori du erraten Poésies bildumaren lehen olerkiak:
|
|
|
«Marko Poloren ametsa» kontakizun metatestualtzat emana dela nabari da, «Sonnet allégorique de lui même» bezala, eta honetaz ohartzera gonbidatuak gara: idaztea joko soila da; gizakia, bere kondizioaz preso, Marko Polo gatibatuak itxuratzen duena,
|
bera
liluratzen da, gutti edo aski argiki, mundua den bezala zintzoki deskribatu nahian. Kondairaren hastapena ironia metatestualez betea da, beraz:
|
|
|
Orduan zuen amets bat egin nehoiz Rustichellori aipatu ez ziona», 26 or.); baina atal bakoitzaren barnean, ahots narratiboa anizten da: Markori toka mintzo zaio («Zortzi urte iraunen duen basamortua iragan duk», 26 or.), Aloadini zuka («Aloadin, ene printze eta jabea, bortz eguneko zabaltasuna duen probintzia bat iraganik, Karaanera helduko zara[?]», 29 or.), ondotik Kogatra pertsonaia femeninoa
|
bera
mintzo da («Duela sei urte, Kubilai Khan Handiak deitu ninduen[?]», 31 or.), bere erranetan Kubilai Khanen solasa diskurtso zuzenean tartekatuz, Marko Polo mintzatzerat utzi aitzin lehen pertsonan, berarekilako lehen elkarretaratzea konta dezan, Kogatrak berak orduantxe kontatu duelarik modu kasik berdinean, abantzu hitzez hitz. Nabari da Le Devisement du Monde honela parodiatuz, A. Arkotxa ani... Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea hizkuntzaren bidez islatzeko:
|
|
|
Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea hizkuntzaren bidez islatzeko: testuak, beti dado gisa jaurtikia errealitatearen zentzua sorrarazteko esperantza liluragarrian, errealitate hori
|
bera
beti arbitrarioki Fikzioaren menpeko ezarriko du.
|
|
|
Gainera, Sevillako Isidororen 1472ko maparen erreprodukzioa ironiaz betea da: A. Arkotxak erakutsi nahi digu marrazki hori
|
bera
delako testu bat dela, erran nahi teologiko bat daramana («oriens», paradisuko norabidea, eguzkia nehoiz sartzen ez denarena, gainean ezarria da); horrela, mapa hori hipertestu bibliko bat bezala agerrazaziz eta hipotestu ludiko gisa baliatuz, A. Arkotxak azken finean beraren lanari buruz itzultzen dio ironia: beraren paradisuaren keta, Septentrio keta, ez ote da beti hitz jokoan beti eta beti preso egoteko arriskuan?
|
|
|
Poeta ez da Mentura beraren, hots haren ideia mentalaren erreferentearen existenziaz edo existenzia ezaz segur izaten ahal. Hain zuzen, «Liburu» izan ezina Menturaren baieztapena eta ezeztapena da ber denboran («il y a et il n, y a pas de hasard»/ «mentura bada eta ez da»,, uvres complètes, op., 442 or.), bi jarrera horiek gauza
|
bera
erran nahi dutelarik: Menturaren Ideia baizik ez dugu lortzen ahal, hizkuntzatik harat ez baikintezke joan gure «bisioek» («visions») errepresentatzen duten izaeraren edo izaera ezaren arrazoia osoki ulertzeko («bisio» horiek zuzenean «bistan» ager dakizkigun nahi genukeelarik? «vues»?, Mallarmé k dioen bezala «Prose (pour des Esseintes) »en, Poésies, op., 45 or.), «bisio» horiek «zerbait» edo «ezer» edo ahoskaezina den beste zerbait izan daitezen.
|
|
|
Antzerki ilusio bikoitz bat sumatzen baita Septentrio n: Literatura, konprenitzeko (lehen zentzuan) desmartxa alferra dela salatuz, bilduma hori, Literatura horretan partaide delako
|
bera
ere, ez zen bere buruaz trufatzen ahal baizik, «Jeu suprême» gisa, eta isiltasunera, hutsera heltzen ahal baizik. Hori da lehen Septentrio ko norabide (geografiko) aren erran nahia, ekialdetik (Marko Poloren Asiatik) mendebalera (Kanadako ipar iparrera):
|
|
|
Horren aita Aiherratik kostaratu zen, Goienetxe medikuaren karroza zain. Arnaut
|
bera
ere aihertarra zen sortzez, baina laster hartu omen zituen itsasbazterreko erak. Politikaz xuri amorratua zen. Donibaneko herriko etxean grefiergoa zeukalarik, aldi berean Eskualdunaz arta hartzen zuen.
|
|
|
Goizean argitu gabe, hatzeman dute ohean hila; ez bertzeak ez eta, menturaz,
|
bera
ere ohartu gabe hila; ordu berean hila izan balitz bezen bero. Zer izialdura etxean, auzoetan, hiri eta herri guzian!
|
|
|
«Devenu nôtre, jusqu? à apprendre et parler notre langue basque». Nolanahi, nik neuk oraingoan nabarmendu gura dudana da kronikak zelan aurkezten duen Goienetxe
|
bera
, hitzaldira pasatu aurretik: «notre excellent ami, le docteur Goyeneche, chef du parti conservateur de notre région».
|
|
|
Ildo beretik, urriaren 28ko kronikak dioenez87, herri lanetako ministroak erantzun gutuna bidali zion Donibaneko alkateari, adieraziz Pirinio Apaletako prefetari 30.000 liberako kreditu berri bat ireki diola, dikeko konponketa lanei berrekiteko. Alabaina, kronikagilea
|
bera
arranguratzen da, proiektuaren aurrekontua 240.000 liberakoa izanik, soilik 30.000 libera bideratu baitira. Nolanahi ere den, horixe izan da 1898 urteko Albert Goienetxeren azken aipua kazeta euskaldunaren orrialdeetan.
|
|
|
1899 urteko lehen agerpenean, Albert Goienetxe aurkituko dugu gerla franko prusiarreko gerlari ohien urteroko biltzarra zuzentzen,
|
bera
baitzen Donibaneko sekzioko presidentea88 Alokuzio labur eta indartsua egin zuen frantsesez. Dirudienez, gerlari ohien elkarteak hiru hilabeterik behin edukitzen zuen bilera udaletxeko areto nagusian, Goienetxeren gidaritzapean89.
|
|
|
Orai duela zombeit egun kontseilu hori
|
bera
emaiten zioten Ezpeletan, David dotorak, bere herritar laguneri eta ez dezaket hobekiago egin chede beretan kausitzea baino.
|
|
|
Dena dela, azkenaldian hainbesteko garrantzia hartzen ari den ikerketa ildo horren gainean zenbait xehetasun egin beharra dago. Esan genezake, zalantzarik gabe, enpresa kudeaketaren modei buruzko ikerketa ildoa
|
bera
modan dagoela, eta moda hori aztertzen saiatu diren kontzeptuak zabartzen eta hutsaltzen ari da. Abrahamson irakasleak dioen bezala «enpresetako modak ez dira kosmetikoak eta hutsalak»; aitzitik, moda horiek «milaka zuzendarik zuzendaritza laneko erronka eta arazoei aurre egiteko baliatzen dituzten zuzendaritza teknikak baldintzatzen dituzte» (Abrahamson, 1996).
|
|
|
Kalitate zirkuluek, adibidez, oihartzun handia izan zuten laurogeiko hamarkadaren erdialde eta bukaera aldera; gaur egun ez dira aintzat hartzen, baina, kalitatea hobetzeko taldeak ez al dira, hein handi batean, kalitate zirkuluak? Batzuek esango dute ez direla gauza
|
bera
, baina nire ustez oso antzeko egiturak dira, neurri handian. Bestalde, ISO 9001 arauek eta gisa bereko beste arau batzuek zerbitzu jakin batzuetan izandako goraldia eta beheraldia ere hor daude.
|
|
|
mundu osoan gero eta gehiago dira erabateko kalitate kudeaketa saritzen duten sistemak, autoebaluazioaren sari entzutetsuenek sustatutako ereduetara behin eta berriz jotzen da, kalitate kudeaketan formatzeko eskaria ez da eten eta aholkulari eta autoreek metodologia eta ideia ugari asmatzen dituzte. Dena den, modei jarraitzeko joera duten zenbait kolektibotan (Administrazio Publikoko zuzendaritza eta erabaki organoetan, adibidez) kontzeptu berriak ari dira sartzen (Sei Sigma
|
bera
, esaterako) eta erabateko kalitate kudeaketari ospea kendu diote. Berrikuntza horietako asko, ordea, aipatu kontzeptuaren luzapenak dira, desberdin paketatu eta etiketatuta.
|
|
|
Erasoaldiaren eragingune garrantzitsuena Legutio herria
|
bera
izan zen. Gerra Zibila ikertu duten gehienek ahazten duten elementuetakoa da hau, hain zuzen30 Uztailaren 26an udala desegin zen eta gestora bat izendatu, batzokia itxi eta zenbait lagun atxilotu edota urrundu zituzten, susmagarriak zirelako31 Abuztuaren 1ean udal idazkariak herriko mutilak (Elosua, Nafarrete eta Ollerietakoak salbu) eraman zituen Gasteizera matxinatuen armadak errekluta moduan deitu ondoren (3 boluntario baino ez ziren egon herri osoan eta 8 iheslari, Amerikan zegoen gazte bat eta beste 7 lagun).
|
|
|
apaizaren neskamea, Francisca Albizuri, izan zela herrian zenbait hilabetez gelditu zen emakume bakarra. Hilaren 11 arte medikuaren bi arreba, Pilar eta Epifania Ortíz de Zárate, bertan egon ziren lan
|
bera
egiten, «y algunas otras» (Enciso Viana, 1937: 73).
|
|
|
«Ridículo Estado Mayor (grupo de militares españoles inútiles y zánganos, que ni merecieron algunos ser fusilados por Franco». Euzko Gudarostearen aholkulari nagusia zen Saseta
|
bera
ere kritikatu zuen («un capitán de intendencia del ejército español se (puso) a dar órdenes desde dentro del P.N.V.») 46 Iza berak kritika gogorrak jaso zituen azaroaren 27an, erasoa hasi aurretik, Gordexolak Ermura joateko agindua ez zuelako bete eta batailoiko kide batzuek istiluak sorrarazi zituztelako Eibarreko Intendentziaren jantokietan. Antzeko jarrera izan zuen Perezagua batailoiak47.
|
|
|
Frantziako informazio militarraren zerbitzuek, ordea, Arabara bidali zituzten marokoarren bi batailoiak Zaragozatik etorri zirela adierazi zuten txosten batean (Jiménez de Aberasturi, 1990). Egia da Mola jeneralak Madril utzi eta Burgosera etorri zela, baina
|
bera
bakarrik, eta ez dirudi Solchaga k eskatutako laguntza Espainiako hiriburua inguratzen zuten tropetatik sortu zenik. Madril hartzea zen matxinatuen helburu nagusia eta bertan erabili zuten beren armadaren talderik onenak.
|
|
|
1979an kaleratzen hasi zen Historia general de la guerra civil en Euskadi entziklopediak ez dio atal bat ere eskaintzen; Carmelo Garitaonaindiak eta José Luis de la Granja k (1987) zuzendutako La Guerra Civil en el País Vasco. 50 años después liburuan gauza
|
bera
gertatzen da. Iñaki Egañaren() 1936 Guerra Civil en Euskalerria izeneko lanean toki gehiago du.
|
|
|
Ezaguna denez, gerraren lehenengo egunak nahaste handikoak izan ziren; Gasteiz, Iruñea eta Donostiako militarrak uztailaren erdialdera matxinatu ziren, baina ez zen gauza
|
bera
gertatu Bilbon. Bizkaiko hiriburuan militarren gehiengoak bat egin zuen Errepublikaren defentsarekin.
|
|
|
Trafiko hori geldiarazteko, matxinatuek herririk herri ibiliko ziren patruilak eratu zituzten. Jakakortaxarena
|
bera
atxilotu eta Gasteizera eraman zuten eta ia ia fusilatu zuten (Iakakortaxarena, 1990). Inguruko biztanleek arazo bat baino gehiago izan zituzten familia eta ganaduak frontearen bi aldeetan banatuta zituztelako5 Are pasarte larriagoa gertatu zen Elosuan:
|
|
|
Horixe
|
bera
geratzen da agerian Antondegi auzune berritzaile eta jasangarria aurkezteko orduan ere. Hortaz, energia gutxiago kontsumitzen duten etxe berrien eraikuntzan omen dautza jasangarritasun eredu berriak.
|
|
|
Gazteak, aldiz, gitxi jaot forma ahoskatu du. Barne egitura
|
bera
izan arren, kanpo egitura hots talkak eragindako galera da. Gauza bera esan eta argudio bera eman daiteke ondoko kasuan ere:
|
|
|
Barne egitura bera izan arren, kanpo egitura hots talkak eragindako galera da. Gauza
|
bera
esan eta argudio bera eman daiteke ondoko kasuan ere: helduak gitxi jan dosue dio eta gazteak, aldiz, gitxi jasue.
|
|
|
Barne egitura bera izan arren, kanpo egitura hots talkak eragindako galera da. Gauza bera esan eta argudio
|
bera
eman daiteke ondoko kasuan ere: helduak gitxi jan dosue dio eta gazteak, aldiz, gitxi jasue.
|
|
|
Gazteak dioen silbot hitza orokorragoa da helduak darabilen sil baino. Horretaz gain, tirrin terminoa darabil gazteak gauza
|
bera
esateko, nahiz eta badakien haur hizkerakoa dena.
|
|
|
da aditz nagusia eta horrek instrumentala den osagai bat eskatzen du. Esaldi
|
bera
da, baina bigarren horrekin ez da, edun, adizkirik ageri,, izan, en adizkia baizik.
|
|
|
estator etxa eta esta etorriko etxa. Lehenengoa aditz trinkoa bada ere, hurrenkera
|
bera
dute esaldi biek: –ezezko partikula+ aditza+ izena?.
|
|
|
Atzetik aditz morfologia dator,% 82, 05tan erantzun berdina izan zen, eta zazpi kasutan(% 17,94), aldiz, ezberdina. Hurrengo alorra izen morfologia izan da,% 69,56an erantzun
|
bera
jaso da eta% 26,08 ezberdina. Sintaxiak bariazio larriagoa jasan du, erantzun desberdinak gehiago baitira(% 55), erantzun berdinak(% 45) baino.
|
|
|
% 76,92 Azkenik, eta esan beharra dago nahiko batez besteko altua irten dela, erantzun berdinak erantzunen% 69,56 izan dira. Bolibarrek jasandako bariazio
|
bera
izan du Etxebarriko hizkerak ere. Bolibarren legez, emaitzen% 75 erantzun berdinak izan dira eta% 25 ezberdinak.
|
|
|
Esan behar da herri hauetan gertatu den bariazioa oso txikia izan dela. Esate baterako, herri bakoitzeko belaunaldi ezberdinetan bariazio
|
bera
gertatu da: % 25eko bariazio linguistikoa jasan dute Etxebarrik eta Bolibarrek belaunaldi batean.
|
|
|
% 7,5 lexikoan,% 20 sintaxian,% 23 aditz morfologian eta% 30 izen morfologian. Bolibarren ere bariazio
|
bera
gertatu den arren, arlokako ehunekoak honako hauek dira: % 7,5eko bariazioa lexikoan,% 18 aditz morfologian,% 30 izen morfologian eta% 45 sintaxian.
|
|
|
Hizkuntza guztiak aldatuz doazela ez da datu berria, nahiz eta garai batean euskarak jatorrizko ezaugarriei eusten ziela defendatu, bat eta
|
bera
zela sortu zenetik hona. Hizkuntzak oso berea du une oro aldatuz joatea, hainbat faktore soziolinguistikok aldatzen baitute hizkuntza, hala nola elebitasunak, estandarrak...
|
|
|
Dialektoen, gurean euskalkien, trinkotasuna estandarraren ezaugarrietan urtuz, fusionatuz doa. Eragileak bat baino gehiago dira, hala nola estandarizazioa
|
bera
, hedabide ugari, herrien arteko komunikazio zabala eta gure belaunaldiak jaso duen hezkuntza, batez ere, idatzizkoan oinarritzeak izan du eragina zalantzarik gabe.
|
|
2009
|
|
|
[72 NEH] hiztegiak 278 hitz ematen ditu; oro har, testuaren portaera
|
bera
erakusten du: hiztegiko sarrerak gutxi dira,% 12,23; hitz elkarketa% 35,61 eta sintagmazioa% 35,25.
|
|
|
Testuen arabera, nominalizazioa gehien agertzen duen testua [33 ZLI] da; gaztelaniaren itzulpena izan daitekeen
|
bera
. Hori izan daiteke horren azalpena, gaztelaniak maiz erabiltzen baitu nominalizazioa.
|
|
|
Hona hemen adibideak: [14 ZIA] testuan agerpen bakarra dago, zenbatentza ez oso; [23 DAN] testuan denak bukaeran daude, kide ez marrarekin eta laupikiez marrarik gabe; [31 ARG] testuan eta [31 AIH] hiztegian termino
|
bera
, berezkoez; [32 ZJA] testuan eta [32 ZJH] hiztegian ere bakarra, ziatzez; [33 ZJ2] testuan hiru termino daude, hiruretan bukaeran, badiñez?; [33 ZLI] testuan bi kasu berdin daude, zeatzez; eta termino gehienak [72 NEU] testuan eta [72 NEH] hiztegian agertzen dira, bizki ez eta ez bizki, ez neur bateko eta neurri ez bateko, ezin neurtuzko eta neur ezin, alkar neur ezin eta alkar neurrezin, ezkide...
|
|
|
Zenbaki ordinalei dagokienez, ortografia alde batera utzita, sistema
|
bera
erabili zuten egile guztiek: bat zenbakiaren ordinalak lenen, lenengo, lengo... eta hortik aurrera ga, en atzizkia zenbakiari atxikia; eta euskara baturako ere sistema horixe hartu da.
|
|
|
Testuen artean, [13 ZYA], [33 ZLI] eta [72 NEU] testuen eta [72 NEH] hiztegien egileek neurri estandarren alde egin zuten; [14 ZIA], [20 EZB], [23 DAN], [32 ZJA] eta [33 ZJ2] testuen eta [32 ZJH] eta [33 ZLH] hiztegien egileek, ordea, kontra; aipatzekoa [33 ZLI] testuak eta [33 ZLH] hiztegiak elkarren kontra jo izana, egile
|
bera
izanik.
|
|
|
Terminoen atalari dagokionez, oro har, egileek ez zuten sistematikoki jokatu terminoak sortzerakoan; badirudi arreta handiagoa jarri zutela terminoak sortzean, hots, matematika euskaraz lantzean, terminoen sorreran baino. Horrela, termino
|
bera
bi edo hiru era desberdinetan idatzita ikus daiteke testu berean.
|
|
|
Aukeratu ditugun bederatzi testuetatik zortzi Espainiako militar batzuen 1936ko matxinadaren aurrekoak dira, 1913 eta 1933 urteen artekoak. Azken testua euskara batua sortu ondoren idatzi zen, 1971n, Caracasen, baina aurrekoen jokaera
|
bera
du; horregatik sartu dugu azterketa honetan.
|
|
|
211). Gaztelania bezalako aditz hizkuntzen izaera morfosintaktikoak, ordea, ez du gauza
|
bera
egitea ahalbidetzen, eta horregatik txertatu ohi dute itzultzaileek beste aditz bat, Bidezko osagai bakoitzak bere aditza izan dezan (adb.: Pasandopor el salón, fuial gabinete.
|
|
|
Jarrerari buruzko informazioa oso modu antzekoan lexikalizatzen dute ingelesak eta euskarak, azterketa honetatik ateratako datuek erakusten dutenez. Hasieran esan dugun bezala, Jarrerazko aditz kopuru berbera erabiltzen da bi bertsioetan (9 aditz ingelesez eta 9 euskaraz), eta Pos1 da gehien erabilitako estrategia, hau da, Jarrerazko aditza informazio
|
bera
gordetzen duen Jarrerazko aditz baten bidez itzultzea (adb.: sit eseri/ kneel belaunikatu/ bend makurtustand, lie).
|
|
|
Mugimendua: mugitzearen ekintza
|
bera
.
|
|
|
uprise1: Gauza
|
bera
gertatzen da «uprise» aditzarekin. Batzuetan BIDEZKO aditz bezala sailkatu dugu:
|
|
|
Vilau eta Vilau Media enpresa
|
bera
dira
|
|
|
Arlo publikoan, berriz, komunikabide publikoetarako lanean ari diren azpikontratetako langileen egoera aztertzea eta lan baldintza duinak exijitzea ezinbestekoa du administrazioak. Lan
|
bera
egitearren soldata kopuru erdiak ordaintzea ez baita bidezkoa, are gutxiago arlo publikotik politika hori bultzatzen denean.
|
|
|
Fundazio honen protagonista izan zen Jean Magendie aitaren hitz horietatik, beraz, berehala kontura gaitezke euskaldunen familiei begira hartu zirela, ez bakarrik ikastetxe honen irekieraren erabakia
|
bera
, baizik eta baita horren kokapen geografikoa ere. Izan ere, urte haietan Once auzoa Buenos Aireseko aldiriko toki urrun bat besterik ez zen, bertan hiriaren amaiera baitzegoen.
|
|
|
Euskal etxeen artean piztutako gatazka ulertu ahal izateko, bere idatziak oso baliagarriak egingo zaizkigu. Lehen aipatu dudan bezala, 24
|
bera
Euskaroko bazkidea izan arren, Euskal Erria euskal etxearen lehen bileretan egon zen eta ez entzule soil bezala, baizik eta aldaketa batzuk proposatu zituen, baita onartu ere (ez guztiak baina bai batzuk). Hala ere, esan beharra dago Bilbaori ez ziotela jaramon handirik egin, zuen ideologiaren ondorioz.
|
|
|
Horrekin, gure kontalariak (Enrique de Bilbaok) ikusi zuen bertan ez zutela inongo aipamenik egin Espainiari buruz, eta Euskal Erria euskal etxean gauzatutako ekintza edo jokaera, antiespainiartzat jo zuen. Horri aurre egiteko eta
|
bera
partaide den euskal etxeari identitatea indartzeko asmoz, Centro Euskaro, Centro Euskaro Español izatera pasatuko da28:
|
|
|
Euskal Erria euskal etxearen ideologia aztertu ahal izateko, bertako zenbait pertsona aztertzea izango litzateke egokiena, ezin baitaiteke esan bertan biltzen ziren pertsonek sentsibilitate berdina zutenik. Hermenegildo Aramendiren ideologia zer nolakoa zen ikusteko, ez da oso urrun joan behar jakiteko
|
bera
EAJkoa zela. Baina zer ziren harentzat euskaldunak?
|
|
|
Besteak beste, Euskal Erria euskal etxearen aldizkaria sortzea proposatu zuen, zeinetan zuzendari lana hartu zuen (aldizkariak euskal etxearen izen
|
bera
eramango zuen). Horrez gain, lurrak erosi zituen euskal herritarrentzat, frontoiak, txokoak eta neskentzako ikastetxe bat eraikitzeko; non euskal immigranteen alabei euskal hizkuntza (baita kasu honetan frantsesa ere), historia, geografia, kultura eta tradizioak irakatsiko zizkieten.
|
|
|
Gai eta kezken arabera, beraz, ezagutu nahi duguna eta ireki nahi (ko) ditugun aukerak zeharo desberdinak dira, eta horren arrazoi nagusia ideologia, bizitza modua eta aurrera begirako asmoak dira. Gauza
|
bera
gertatzen da jaso ohi dugun informazioarekin, alegia: adierazpen bati modu zeharo desberdinean egingo zaiola harrera, gure posizioaren arabera19.
|
|
|
AHT azpiegitura politiko gisa ulertuta, haren dimentsio aniztasunari loturik ehuntzen dira iritzi sozialak. Hala, eztabaidak ez du izaera tekniko hutsa eta proiektua hobetzeko neurri teknikoak hartzea ez da aski, ezen auzitan dagoena proiektuaren esanahia
|
bera
da (zergatik proiektua, noren mesedetan dagoen pentsatua eta nola banatzen diren lizitazioak, zeintzuk diren haren inplikazioak eta emango ote dien erantzuna gure kezka errealei, etab.). Jendeak ez ditu ingurumen kalteak eta arrisku teknikoak gutxiesten, baina horien gainetik (edo horiekin batera) beste mota bateko burutapenak ere kontsideratzen ditu, azken batean, «AHTren atzean dagoen hori guz...
|
|
|
Plan estrategiko honek ELPEk hartutako filosofia eta zabaldutako jarduera esparruak mantenduko ditu. Nahiz eta jarraipen lerro
|
bera
hartu, ELGJPk zenbait ekarpen egiten ditu, hala nola izaera horizontaleko programak (prestakuntzara zuzendutakoak, teknologia aurrerakuntzakoak eta enpresa programak), zeinak esparru estrategikoen gaineko jarduerak osatuko dituzten. Esparru estrategikoen alorrean, ordea, esparru jakin bakoitzerako neurriak aztertuko dira, zeinak planifikazioaren muina diren.
|
|
|
Erabateko garrantzia du horrek egiteke dauden kudeaketa planen testuinguruan, bestela, garapen sozioekonomikoko helburuak Natura 2000tik guztiz baztertuta geratzeko arriskua dugu. Ez dadila gertatu EAEko Parke Naturalekin gertatu bezalaxe, non 16/ 1994 Legeak aurrikusten dituen sustapen sozioekonomikorako programa bat
|
bera
ere ez den abian jarri (programa bana Parke Natural bakoitzeko aurreikusten du legeak).
|
|
|
Gauza
|
bera
gertatu da zientzietako kode idatziei dagokienez ere. Komunikazioaren gizartean bizi garela, oso garrantzitsua da informazio zientifikoa zabaltzeko erabiltzen diren kode idatzietan adostasun minimo batzuk finkatzea, kontzeptuak kode bidez transmititzen direnean zertaz ari garen argi eta garbi jakiteko, eta hizkuntza muga gaindiezina gerta ez dadin praktikan.
|
|
|
Ondoren analisi
|
bera
errepikatu zen lehenengo eta azkenengo grabaketetako batez besteko bihotz tasak sartuta kobariable moduan.
|
|
|
Frantzian gauza
|
bera
gertatzen da oraindik. Gure Iparraldean ere:
|
|
|
Patronatu eta jabetza askotan gauza
|
bera
izan dela Nafarroako Señoríos direlakoetan ikusten da. Hor oso agerian agertzen da elizbarrutiak bi neurri ezberdin erabili dituela:
|
|
|
Agoizko erregistroan hirurehun immatrikulazio baino gehiago eginak zituzten zuela denbora gutxi. Ehunka eliza, egun beretan eta prozedura
|
bera
: Artículo 206 de la Ley Hipotecaria.
|
|
|
eta ondoren izan zuten historiaren arabera, baina, oro har, eta salbuespenak salbu, fraide edo monjen komunitate baten esku baldin badago, jabetza hori erlijio ordena horren izenean egongo dela suposatu behar dugu. Gauza
|
bera
gertatzen da Opus Deiren pertsona prelatutzarekin.
|
|
|
Desamortizatu beharreko ondasunen jabetza inskriba daiteke erregistroan ondasun horiek dituen agintaritzaren ziurtagiri bidez, izan ere eskuratzeko titulua desamortizazioari buruzko legea
|
bera
baita. Alegia, erakunde publikoek ex lege eskuratu dute jabetza eskubidea.
|
|
|
Zehaztapen horretan, elementu anitz ikus daitezke gauzarekin nork zer nolako portaera izan duen erabakitzeko. Hasteko, eraiki beharreko higiezinaren gain erabakiak nork hartu dituen (proiektua) eta eraikina
|
bera
nola gauzatu den (dirua eta lana). Ondoren, higiezinaren aprobetxamendua nork zuzendu duen, bereziki ea eraikinaren kudeaketa egin izan duen patronaturik baden edo ez, eta fruitu zibilak (errentak) nork jaso dituen; aldi berean, jabeari dagozkion erabilerak burutzeko erabakiak zertarako hartu diren (herri bilerak egiteko, herriko dokumentazioa jasotzeko, jolastoki izateko).
|