|
2017
|
|
|
Pentsa genezake ondo erromanizatu gabeko herri honen adierazpen singular horietarik bat dela, baina ez. Ez da erromanizatu gabea herri hau, askok kontrakoa nahi izanda ere, eta Korrikak ere
|
badu
euskararen aldeko beste festa batzuek daukaten errituarena, evento arena. Asteon ikusi dut adibide pollita:
|
|
|
Esku artean duzun hau ez da Shakespeareren obra horren itzulpen bakarra. Aurrez, beste bi itzultzailek emana
|
zuten
euskaraz, Bingen Ametzagak eta Bedita Larrakoetxeak, joan den mendearen erdialdean. " Shakespeareren hiru Amets" 2 izeneko ekitaldian izan genuen aukera Ametzagaren eta Larrakoetxearen itzulpenen berri izateko.
|
|
|
Zergatik harritzen gaitu hainbeste ortuellarrek edo tafallarrek euskaraz jakiteak? Hori baino esperpentikoagoa da herri euskaldunetan bizi diren euskaldun zaharrek gaztelaniazko zenbait egunkari erostea eskela gehiago
|
dituztelako
euskarazkoek baino. Ez da Ortuella euskaraz bizitzeko herririk errazena izango, baina muxikarrek, bilbotarrek, tolosarrek, hendaiarrek edo gasteiztarrek ere ahalegina egin behar dugu euskaraz bizitzeko.
|
|
|
Hori baino esperpentikoagoa da herri euskaldunetan bizi diren euskaldun zaharrek gaztelaniazko zenbait egunkari erostea eskela gehiago dituztelako euskarazkoek baino. Ez da Ortuella euskaraz bizitzeko herririk errazena izango, baina muxikarrek, bilbotarrek, tolosarrek, hendaiarrek edo gasteiztarrek ere ahalegina egin behar
|
dugu
euskaraz bizitzeko. Nire auzotik atera gabe biziko banintz, ez nuke arazorik izango:
|
|
|
Hara, Erromatarren euskara hori kultoa eta dotorea izango zen, bai. Baina erdi aroan sortu zen guk hainbeste maite
|
dugun
euskara: Euskara Jatorra.
|
|
|
Jakina, horretarako hamaika deabrukeria barkagaitz egin dizkiogu testuari, betiere sintaxia errespetatuz eta, oro har, irakurle gehienen mesederako izan daitezkeelakoan: Axularren hizkeratik urrun geratu diren aditzak erabili ditugu; zeharo estandarizatua nahi
|
genukeen
euskarara ekarri ditugu haren ortografia eta lexiko gehiena; neutralizatu egin dira euskara hedatuenean erabiltzen ez diren moldeak (genitiboan doan objektu zuzena, besteak beste); behar eta ahal izan denetan, jatorrizko puntuatze sistema ere ukitu da; jolas erretorikoak gorabehera, sintaxiaren aginduei jarraituz uztartu dira hainbat esaldi, haietakoren bat luze geratu bada ere; aipuak eta solase...
|
|
2018
|
|
|
Euskara zikina nahi dut, pornografia. Egunkari faxistak nahi
|
ditut
euskaraz eta errieta gordina, supermerkatuaren ilaran haserretzen diren andreen artean. Euskaraz artikulu iraingarria irakurri, euskaraz liburu txarra, euskaraz kultura merkea, euskaraz telesail txotxoloa, euskaraz Miss EzDakitZer lehiaketa negargarria.
|
|
|
Baina hau ere ez da guztiz egia. Gazte gehiagok
|
du
euskaraz nola edo halako gaitasuna. Zenbait lekutan gazte gehienek badute ulertzeko gaitasuna eta berba egiteko gaitasun minimoa.
|
|
|
Egia esateko, euskaldunok oro har leialtasun handia erakusten dugu, edo hori dio behintzat Txillardegik asmatutako formula matematikoak. Formula horrek neurtzen du matematikoki euskaldun batek zenbat aukera
|
dituen
euskaraz egiteko leku zehatz bateko euskaldun kopurua aintzat hartuz. Ba, herri gehienetan erabilera formula horrek adierazten duena baino handiagoa da.
|
|
|
Liburu interesgarri asko dago euskararen geroari buruz. Gai horrez gain beste batzuk jorratzen dituen arren, Jon Sarasuaren Ertzeko zatiak liburuak hausnarketa txiki bezain mamitsuak
|
ditu
euskararen geroari buruz. Honako hau adibide:
|
|
|
Gutako asko euskaraz ere formatu gara. Belaunaldi berriak euskaraz formatzen ari gara, baina lana erdaraz egin behar bada kasu gehienetan, zein funtzio bete behar
|
du
euskarak. Lanerako euskaraz (ere) trebatu eta gero, lan munduan euskarak lekurik ez badu, zertan ari gara?
|
|
|
Enpresen beharrak antzemateaz gain, langileen ikuspegia ezagutzea ere berrikuntzaren iturri bat da. Nola ikasi nahi dute langileek erabili behar
|
duten
euskara. Zenbat ikasi nahi dute?
|
|
|
Gainera, gure landarea ahultzen ari ote denaren irudipena dugu, izan ere, hosto batzuk horaildu egin baitzaizkio. Horixe
|
dugu
euskararen gaur egungo egoera: azken 30 urteotan hiztun asko irabazi ditu baina hiztun horiek ez diote bizi indarrik ematen.
|
|
|
Gainera, lehenengo erronka hau bigarrenarekin estu estu lotuta dago: lehen hizkuntza euskara izateak lotura zuzena
|
du
euskaraz egiteko erraztasunarekin, eta batak eta besteak eragin handia dute erabileran.
|
|
|
Ikasketa hizkuntza
|
dugu
euskara, batez ere, ingurune erdaldunetan, eta bizitzako hizketa izatera ekartzea dugu ezinbesteko erronka. Ingurune erdaldunetako neska mutilek ez daukate hiztun komunitaterik hiztun oso baten komunikaziorako hizkuntza gaitasun guztiak garatzeko, euskara bigarren hizkuntza dute eta komunikaziorako gaitasun mugatua lortzen dute, eskola dutelako beraien euskalduntasuna garatzeko gune bakarra.
|
|
|
Egindakoetatik egiteke daudenei heltzeko behar gorria antzematen da euskalgintzaren baitan. Aldaketa behar hori, ordea, euskaldunez osatutako gizarte osora zabaltzea da eman beharreko hurrengo urratsa eta Euskaltzaindiak horretan akuilu lan handia egin dezake, izan ere, euskal gizartearen luze zabalean onarpen handia
|
du
euskararen Akademiak eta aitormen betea mugaz bi aldeetako herritar eta erakundeen artean. Euskaltzaindiak bere sorreratik badu egiteko nagusi bat:
|
|
|
Gainera, gure landarea ahultzen ari ote denaren lorratzak ditugu, izan ere, arnasbide dituen hosto batzuk horaildu egin zaizkio (gune euskaldunetan, euskararen arnasguneetan, galerak antzeman dira azken mapa eta inkesta soziolinguistikoetan). Horixe
|
dugu
euskararen gaur egungo egoera: azken 30 urteotan hiztun asko irabazi ditu, baina hiztun berri horiek ez diote bizi indarrik ematen.
|
|
|
Ez batak, ez besteak, ez zuten uste Azpeitian beharrezko izango zutenik euskara bizitzeko. Brasildarrak ez
|
zuen
euskararen berririk; espainiarrak, aldiz, entzuna zuen zerbait hizkuntzaren inguruan, baina ez zuen pentsatzen horrenbeste erabiliko zenik kalean. " Iritsi nintzenean harrituta gelditu nintzen, zera pentsatu nuen:
|
|
|
" Egia da euskara ezin duzula erabili Euskal Herritik kanpo; baina berdin du, garrantzitsua da orain hemen gaudelako. Ogia erosteko behar
|
dut
euskara", adierazi du Medinak. Lagunak ere euskaldunak egin dituela esan du; hori dela-eta ematen dio garrantzia hizkuntzari.
|
|
|
Euskara ikasi eta lana gaztelaniaz egin. Zertarako balio
|
du
euskarak hor. Ezertarako ere ez.
|
|
|
Eta bidegurutze horretan gaude: erabaki egin behar
|
dugu
euskara ama hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez. Beste aukera bat da euskara belaunalditik belaunaldira bigarren hizkuntza bezala iragan dadila."
|
|
|
Beste alde batetik, egia
|
duk
euskararen lurraldearen luze zabalean behar asko daudela, oinarri oinarrizkoak ere bai toki askotan. Ni ez nauk ari esaten hizkuntzaren biziraupenerako behar oinarrizko horiei lehentasunik eman behar ez zaienik eta erantzun gabe utzi behar ditugunik, baizik eta, azken 50 urte hauetan ibilbide bat egina dugula, batik bat, Euskal Autonomia Erkidegoan, eta ibilbide horretatik gaur egungo egoera honetara iritsi garela:
|
|
|
Eta bidegurutze horretan gaude: erabaki egin behar
|
dugu
euskara ama hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez. Beste aukera bat da euskara belaunalditik belaunaldira bigarren hizkuntza bezala iragan dadila."
|
|
|
" Euskaraz bizitzea baldin badugu azken helburua ezinbestean lantokiei erreparatu behar diegu... Euskaraz bizi nahi badugu lan mundua irabazi beharra
|
dugu
euskararentzat."
|
|
|
Ondo diozun bezala, euskarazko hezkuntzatik irtendako gehienek euskara bigarren hizkuntza dute, gaitasunez eta erabileraz; eta hortaz, esan genezake motibazioz ere, euskara bigarren dutela. Horrek ez du esan nahi, hainbat ekimen euskaltzaleren ondorioz, egun, gizartearen gehiengoak lotura afektibo handia ez
|
duenik
euskararekiko. Horra hor IBILALDIA, KILOMETROAK, KORRIKA eta horrelakoak, urterik urte geroz eta jendetsuagoak direnak.
|
|
|
Beraz, nahiz eta euskarak azken 30 urteotan %70 lur gehiago izan; nahiz eta elikatzeko %70 aukera gehiago izan, lur hori elikagai potentziala du, baina ez benetakoa. Euskara elika dezakeen lur berri horrek, hiztun berri horiek, ez
|
dute
euskara elikatzen, baizik eta, loreontzi berean dauden erdarak elikatzen dituzte. Hiztun horiek horregatik moldatzen dira hobeto erdaraz:
|
|
|
Euskaraz bizitzea baldin badugu azken helburua ezinbestean lantokiei erreparatu behar diegu, izan ere, esna egiten ditugun orduen erdiak lanean egiten baititugu. Euskaraz bizi nahi badugu lan mundua irabazi beharra
|
dugu
euskararentzat.
|
|
|
guztira, ziurtagiridun erakundeak, 1.355 dira Euskal Herri osoan, Euskal Autonomia Erkidegoan, aldiz, 839 (%0, 4) eta, horietatik, Zerbitzua eta lana euskaraz maila daukatenak 152 (0,08) (12). Beraz, datuek begi bistan uzten dute euskarak, laneko hizkuntza gisa, estimazio eta balio eskasa
|
duela
euskararen lurraldeko enpresa edo lan erakundeetan.
|
|
|
Adibide bat jarriko dizut: Bilbo Basurtuko osasun erakundearen euskara zerbitzura hurbiltzen diren hamar euskaldunetatik zortzi erdaraz zuzentzen zaizkigu, eta jarrera alde batera, utzita, nolanahi ere den, sarritan ez
|
dute
euskaraz jarduteko gaitasunik, ezta EGA agirian eskuan dutela ere.
|
|
|
Gaurko gizartearen balioetan, nekez izango da euskal hiztun herriari loturiko zerbait, eta oso erraz EEBBetako auzo zikin, satsu, kirastu, lizuntsu eta erdi hondatu bateko gaizkile beltz batek sortutako ia edozer. Esan gabe doa ezen txalogarriak direla euskal ekoizpen onak sortzeko ahaleginak, behar ditugu eta, noski, eta halaber, nire mirespena merezi
|
dute
euskara lan munduan sustatzeko ekimenek ere. Arazo ez datza hor:
|
|
|
Egungo gazteek oso argi daukate: " zergatik (zer dela eta) egin behar
|
dugu
euskaraz?". Izan ere, transmisio modu oso ohikoa da, guraso biek euskaraz jakinik ere, haurrei euskaraz egitea baina gurasoek euren artean eta beste heldu batzuekin erdaraz jardutea.
|
|
|
Zortzi ordu lo, zortzi lan, eta zortzi ordu otordu, familia, lagunarte, aisialdi, eta hedabide kontsumorako. Euskaraz bizi nahi badugu lan mundua irabazi beharra
|
dugu
euskararentzat.
|
|
|
Euskarari lantokietan sarbidea eman nahi baldin badiogu, lan erakundeek igarri behar
|
dute
euskara erabiltzea errentagarria zaiela... edota euskaldunak aintzat ez hartzea zama bilakatzen zaiela.
|
|
|
Etxea elefantez josia dugu eta, askok ikusi bai, baina ez ikusiarena egiten dugu. Lehentasun gehiegiren beharra
|
du
euskararen normalizazioak lehentasunak lehentasun izan daitezen, dena baita garrantzitsua. Egia da eremuak eta ekimenak lehenetsi beharra dagoela, eta, datozen urteetan non eta nola jokatu, non jarri indarrak ebatzi beharra dagoela.
|
|
|
Kapital sinbolikoa non du zertan
|
du
euskarak gaur. Uste dut galdera hori ere egin beharra dugula.
|
|
|
* Aisia eta kirola: bai, badakit, gure umeak eta nagusiak enpresa pribatu baterako lehen urratsa eman eta enpresa horretako arduradunek sentsibilitate txikiena ere ez
|
dutenean
euskararekiko, joera normala dela gure haurrak eta nagusiak erdararen amaraun sarean erortzea, hain dira eragingarri eta moldagarri. Jakin badakite euskararik, baina nekez erabili.
|
|
|
Baina uste
|
dut
euskarak bizi duen unea neurri batean artikuluak berak ere adierazten du ez dela normalizazio prozesuan hobekuntzak egitekoa, baizik eta prozesu osoa berrikustekoa. Eta berrikuspen horretatik atera behar dela prozesu berri bat, beste 30 urtetarako ibilbidea markatuko diguna.
|
|
|
Arestiko paragrafoan genioen euskara erabiltzen dela beharrezkoa den eremu eta egoeretan, baina gutxitan erreparatzen diogu euskararen mirariari. Hau da, hainbeste kezka eta zalantza dugu ikustean gehien bat jendeak ez
|
duela
euskaraz hitz egiten, baina gutxitan galdetzen diogu geure buruari euskaraz bizitzea erabaki dutenek zergatik hartu duten bide hori. Oker ez banago antzeko zerbait planteatzen zuen Dabid Anautek aspaldi Leitza inguruko gazteen hizkuntza jokaerak aztertzean.
|
|
|
Oker ez banago antzeko zerbait planteatzen zuen Dabid Anautek aspaldi Leitza inguruko gazteen hizkuntza jokaerak aztertzean. Kontua da, beharrezkoa izan barik,
|
baditugula
euskaraz bizitzeko hautua egin dutenak ia Euskal Herri osoan, eta ez dira hain gutxi euskarak presentzia ahula duen eskualde eta hirietan. Nire ustez ikertu genituzke hautu horretara daramatzaten argudioak, hain zuzen, euskararen aldeko argumentu multzoa, ideologia, ikuskera eta abar ezagutzeko eta hizkuntza transmititzeko zentroetan txertatzeko, baita euskalgintzaren eragileen bidez gizarteratzeko ere.
|
|
|
Bizi indarraren dema erabileran jokatzen dugu. Paradoxikoa dirudien arren, inoiz baino aukera handiagoa dugu seguruenik ere erabileran aurrera egiteko, inoiz baino hiztun gehiago
|
baititu
euskarak, eta inoiz izan ez duena: euskaraz hazi eta hezitako belaunaldiak, etorkizuneko" eliteak".
|
|
|
Baina, berriro esanda, nahia da giltzarri nagusia. Enpresetako ugazaba eta langileek, sindikatuek eta enpresarien elkargoek, kontsumitzaileok... bere/ geure egin behar dute/
|
dugu
euskara egunerokotasun horretan jarduteko" bide" izatea. Euskararen etorkizuna herritarron esku dago, inoiz baino neurri handiagoan.
|
|
|
Horra hiru faktore nire ustez garrantzi gero eta handiagoa
|
dutenak
euskara hizkuntza bizia eta subordinaziorik gabeko adin nagusikoa izateko bidean: atxikimendua, kontsentsu sozial eta politikoa, eta euskarazko jardunaren erakargarritasuna.
|
|
|
Eskolarik gabe ezinezkoa
|
dugu
euskararen berreskurapen osoa lortzea, baina eskolarekin bakarrik ere guztiz ezinezkoa izango dugu. Eskola bezalaxe lan mundua ere giltzarri dugu euskararen berreskurapen osorako.
|
|
|
Eskolarik gabe ezinezkoa dugu euskararen berreskurapen osoa lortzea, baina eskolarekin bakarrik ere guztiz ezinezkoa izango dugu. Eskola bezalaxe lan mundua ere giltzarri
|
dugu
euskararen berreskurapen osorako. Askori, beharbada, burugabea eta egin gaitza irudituko zaio lantokietan euskarari sarbidea ematea diru pizgarrien bidez." Ideia sorburuan zentzugabea ez bada, ez du merezi" esan zigun Albert Einsteinek.
|
|
|
Ikastolek sortutako euskaldun osoen lehen belaunaldikoa ere banaiz. Gainera, euskararentzat erabat sinbolikoa den herri batean, Azpeitian,
|
dut
euskararekin estuki lotutako lanbidea:
|
|
|
Munduko hizkuntzen %5 besterik ez da erabiltzen Interneten, eta horietako bat euskara da. Sareko nabigazio hizkuntzen artean 44 posizioa
|
du
euskarak. Wikipedian 204.000 artikulutik gora daude euskaraz, eta 34 postuan dago euskara sareko entziklopedia horretan, Europako Batasunean ofizialak diren 11 estatu hizkuntzek baino artikulu gehiago ditu euskarak (3).
|
|
|
Sareko nabigazio hizkuntzen artean 44 posizioa du euskarak. Wikipedian 204.000 artikulutik gora daude euskaraz, eta 34 postuan dago euskara sareko entziklopedia horretan, Europako Batasunean ofizialak diren 11 estatu hizkuntzek baino artikulu gehiago
|
ditu
euskarak (3).
|
|
|
Eta bidegurutze horretan gaude: erabaki egin behar
|
dugu
euskara ama hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez. Beste aukera bat da euskara belaunalditik belaunaldira bigarren hizkuntza bezala iragan dadila.
|
|
|
" Erabaki egin behar
|
dugu
euskara ama hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez." Ados.
|
|
|
Uste
|
dut
euskararen erabilerarekin aitzinat joateko hemendik joan genukeela. Hori prestigioarekin lotua da, jakina.
|
|
|
Zehatz dezadan hau: laguntza horiek ez dute berez eta oroz gain langilearen euskararen erabilera saritzen, baizik langile edo ikasle horrek
|
duen
euskararen ezagutza formala (ezagutza horren neurtzea zuzen egiten den edo ez bertze eztabaida bat da). Ez dute segurtatzen euskara jakinik ere benetan hizkuntza hori ibiliko dutela eguneroko jardunean, inguruneko egoera bera aldekoa izanik ere.
|
|
|
Hala ere, horrek ez du segurtatzen batere euskarari esker lanpostua eskuratzen duten horiek guziek euskaraz eginen dutenik. Eguneroko lan jardueratik ateraz gero, eta lanean ere maizkara, anitzek ez
|
baitute
euskara ibiltzen eta erdarara jotzen baitute berehala.
|
|
|
Horrekin oroitarazi nahi dut non
|
duen
euskarak elefante handiena. Ez dut gutxietsiko, ez eta ametsetan ere, lan munduaren eta lan orduen garrantzia.
|
|
|
Lehenbailehen senda zaitezen desiran (zu bezalako langileak behar
|
baititu
euskarak) har ezazu nere besarkada beroa.
|
|
|
Garbitasuna, beste printzipio asko bezala, komeni denean bakarrik betetzen da. Ehunka hitz arrotz
|
ditu
euskarak, euskaldun bipilenen ahotik entzuten ditugu egunero, eta inork ez du haien arbuiatzeko ideiarik;' jende' hori, berriz, ezin jasan. Edo noiz nola:
|
|
|
Gizon eta emazteak kokatzen dituen' jende' bezalako hitz neutro gehiago
|
baditu
euskarak, horiek ere gero eta gutxiago erabiliak, nahiz Davant euskaltzainak aspaldian ohartarazi zigun" Denak anaiak?" artikuluan (Egunkaria,): aita+ ama= gurasoak; nebak+ arrebak+ ahizpak+ anaiak= senideak edo haurrideak; semeak+ alabak= haurrak (adinekoak izanik ere, beti gurasoen haurrak gara denok edo, Dirazarren amak esaten zuen bezala," Jainko beraren umeak").
|
|
|
Euskararen berezko hiztunek badute ezaugarri bat: gaztelania ulertzeko hainbestean moldatzen dira, arazorik gabe, baina mintzatzeko ez
|
dute
euskaraz adinako erraztasunik. Erdal eremuko hiztun berriei euskararekin gertatzen zaienaren antzera, baina ez neurri berean, askoz txikiagoan.
|
|
|
Gaztelaniak Espainian duen monopolio linguistikoa babestu eta indartu nahi dutenek zera diote: bere hiztunek eragindako egoera
|
duela
euskarak. Alegia, bere hiztunek erabiltzen ez dutelako, bizkar eman diotelako, iritsi dela abelera horretara.
|
|
|
Espainiako nazionalismoaren hizkuntzakeriak kate motzean eta larre motzean nahi
|
du
euskara. Nafarroan dugu adibiderik argiena:
|
|
|
Nafarroako Legebiltzarrak ordezkaritza bat bidali zuen lege proposamena Madrilen defendatzeko; baina itzultzean euskara" eremu euskaldunean" baino ez zen ofiziala. Horregatik, Nafarroako herritarren% 10ak bakarrik
|
du
euskara ofiziala, 65.000 nafarrek besterik ez. Espainiako hizkuntza nazionalismoaren aizkorak Madrilen egindako kimaketak euskaren arbola adaxkarik gabe, hostorik gabe eta arnasbiderik gabe utzi zuen 600.000 nafarrentzat.
|
|
2019
|
|
|
Etxepareren manifestu literario batekin euskarari aginduz jalgitzeko eta jalgitzeko plazara jaio zen euskal literatura. Ordutik izan da han hemen manifestutzat har daitekeen hainbat testu, esate baterako, Manuel Larramendiren Karta ederra Sebastian Mendibururi idatzia eta manifestu baten traza
|
duena
euskararen hainbat gaitz ezjakintasuna, nork bere txokoko euskarari eustea, erdaren eragina eta beste seinalatuz.
|
|
|
Entzun nahi
|
dut
euskaraz ez dakitenek
|
|
2020
|
|
|
Ospakizun handien ondotik, ordea, gure txikian: helduentzako bilduma bakarra
|
dugu
euskaraz, antologia modu bat, zazpi ipuin eta egilearen idazletzarako bideak azaltzen dituen narrazioa. Egia, ez da asko asko, baina gutxiago da ezer ez.
|
|
|
Milioitik gora ale, hogeita hamarretik gora hizkuntzatan (Joxan Elosegik, egoki oso, gurean). Paraliteraturarekin amaitzeko, esan dezagun, bestelako erdal idazle euskal herritarrekin alderatuta zortea edo izan duela, beste bi eleberri ere
|
badituela
euskaraz, Tom hil da eta Herria. Detailea ahaztu gabe:
|
|
|
euskal literatura, oro har, ahula iruditzen zitzaion Koldori, irakurle fina zena eta literatura orokorraz mintzo zirenean intuizio ederrak eskaini ohi zizkiona bere emazteri. Baina ezin
|
zuen
euskarazkoarekin, ez zitzaion lehiakorra iruditzen, gaztelaniaz eta, azken aldian, geroz eta gehiago, ingelesez irakurtzen zuenarekin konparatuta. Eta Elenak kontu handiz aukeratzen zizkion aholkatzen zizkion liburuak, urtean zehar argitaratutako onenen artean hautatzen zituen, baina hark" meh, es tramoya pura, mucho fuego de artificio y poca chicha"," no es más que un pobre intento de imitación de Sebald" edo" ¿ por qué se empeña en explicar las cosas dos, tres, cuatro veces?
|
|
|
Erakunde publikoek ardura handia
|
dute
euskaraz dastatzerik eta kontsumitzerik ez daukaguna eskaintzeko bideak jorratuz beste artikulu baterako lana litzateke zerrenda bat egitea, eta talde lana balitz hobe, eta geuk ere badugu zeregina, euskarazko produktu kulturalak galdeginez eta kontsumitzen enplegatuz.
|
|
|
...zean, baina nire lagun katalanak arrazoi guztiz behin eta berriz esaten didan bezala, EAEko herritarra izateko ikurrina garrantzizkoa den bezala, gaztelania ere oso garrantzizkoa dela adierazten du programak egitateekin, eta euskara, ez; bakarrik," egun on", eta" bat, bi, hiru" eta horrelako klixe batzuk esateko, eta ez besterik, balio sinboliko edo folkloriko huts bat baino ez
|
du
euskarak programa horretan, jakina den arren partaideetako asko elebidunak direla.
|
|
|
Gaitasunetik gatozen orain jarrerara, hizkuntzari aitortzen zaion balio ideologiko politikoarekin zerikusi estuagoa
|
duen
euskararen alderako jarrerari erreparatzera. Zer da euskara Iturgaitzentzat?
|
|
|
Euskarazko eskaintza asko hobetu eta hedatu arren, hedabide eta ikus entzunezko eskaintza eta kontsumoa proportzio handi batean (nagusian?) hizkuntza hegemonikoetan izango da (kasu honetan, gaztelaniaz edo frantsesez izan beharrean, seguruenik ingelesez). Euskal Herritar askoren etxeko eta ohiko hizkuntzak euskara ez bestelakoak izaten jarraituko dute, eta iristen joango diren etorkin gehienek ez
|
dute
euskararik berehala ikasiko, baina, topatuko duten egoeraren arabera, beren seme alaben erabilera hizkuntza nagusia euskara izango da ala ez. Alegia, estatu bat edo estatus politiko berri bat oso lagungarriak gertatu arren, hizkuntza normalizazio prozesua ez dela hor amaituko". (180 orr.).
|
|
|
Zergatik? ...mar nafarretatik zazpi edo zortzi euskaldunak ziren, erdiek gaztelaniaz ez zekiten bereziki emakumeek eta umeek eta herri xehearen egoera linguistikoa hori izanik, errege eta justizia funtzionario izateko euskara jakin beharrik ez egonagatik eta gaztelania bai, ehunetik laurogeita hamabostek bazekitenez gero hainbat kasutan, gaurtik begiratuta ezin sinetsia iduri badu ere, Iruñeko kaleetan ikasia
|
zuten
euskara.
|
|
|
Katalan presidente guztiak ere ez dira Torra bezalakoak izan Maragall, Montilla..., katalan editore eta idazle, baina aitortu dugu katalanen aldean nano kulturalak garela, goitik hasita, geure hizkuntzan bereziki (orain arte izandako lehendakari guztiek joko dute gaztelania beren hizkuntzatzat; zalantzan dagoen bakarra euskararena da; birentzat behintzat ez da beren hizkuntza (izan)). Horrek ez gaitu adoregabetu behar; aitzitik, politika eta kultura eta gure hizkuntzaren arteko loturak aintzatago hartzera eta gehiago balioztatzera eraman behar gintuzke, premia alimalekoa bai
|
baitugu
euskara eta politika lotzeko, ez alderdi politika, baizik eta politika eta kultura euskalduna. Ados?
|
|
|
Joxe Azurmendiren azken liburu argitaratuan, errebelazio bat izan da niretzat Agustin Pascual Iturriaga hernaniarraren figura() eta hari egindako merezitako goresmenak. Bere garaiko semea eta egungo talaiatik begiraturik, hutsune batzuk ere
|
bazituen
euskararen gainean, baina goresgarria inondik ere haren lana.
|
|
|
Badakit paperezko egunkariak gero eta gutxiago saltzen direla. Berriako zuzendariak adierazi zuenez, 2018an, 12 edo 13 mila bazkide
|
zituen
euskarazko egunkari bakarrak eta webguneko bisitak, aldiz, 18 edo 19 mila batez beste egunero. Garako zuzendariak ez zuen harpidedunen datuen berririk eman, nagokion bideoan.
|
|
|
Iraganari begira jarrita, euskararen iraupena da mirarizkoa ez bere sorrera misteriotsua duela hamar mila urte inguru edo. Horretarako egun baino zabalduago, herri eta hiri handi samarretan hegemoniko izan beharra
|
zuen
euskarak populu xumearen baitan, eta elite ekonomiko politiko zibil eta erlijiosoak elebidunak izan behar zuten hein handi batean, elebakar morroi eta neskameekin harremanak izateko.
|
|
|
Emakume hura ez zen bereziki abertzalea, baina modu naturalean eusten zion antzinako euskaldunen hizkuntz komunitatearen kontzeptuari: argi
|
zuen
euskararik gabe ez zela vasca. Haren ustez, vasco izatea euskalduna izatea zen, hizkuntzaren jabe izatea.
|
|
2021
|
|
|
Euskaraz gainera, gure amak beti samurtu nahi
|
ninduenean
euskaraz egiten zidan, euskara xantaia emozional modura polito erabiltzen zuen-eta. Baina geure aitaren aurrean beti erdaraz barra barra, eta oso noizean behin bakarrik, erdi ezkutatuta edo, euskarazko zer edo zer esan ohi zigun, agian gure aitaren aginduen zurruntasuna biguntzearren.
|
|
|
Esan didate hemengo jatorrizko hizkuntza dela, behinola hiri honetan egiten zena bederen, aspalditik berpizten ari direna jo eta ke gurea bezalako ikastolen bitartez, eta gaur egun, areago etorkizunean diotenez, edozein lanpostu eskuratzeko ezinbesteko izango den hizkuntza. Nik ordea klasean bertan bakarrik egin ohi
|
dut
euskaraz eta gehienetan irakasleekin edota oso noizik behin ere ikaslagunekin baratzean, batez ere irakasleek euskara sustatzeko ekitaldiak antolatzen dituztenean. Euskara gogoko dut, bai, baina ikastolatik irten orduko erdarara jotzen dut nire aurrean zenbait ikaslagun euskaraz barra barra ari izan arren, ez dut inola ere berriro euskomoro deitzea nahi, hau da, aspaldi aurpegira bota bezala ikaslagun batzuengana ondoratu nintzela hitz eta pitz.
|
|
|
Barkatu, pixka bat edan du eta iruditzen zaio mundu guztiak jakin behar
|
duela
euskara zabaltzearen alde dagoela. Patxik lasaitasuna berreskuratuko zutela ikusita, aprobetxatu zuen gauzak bere lekuan utziz.
|
|
|
Azenarik bere izen eta jatorriak adierazi zizkion poliki poliki bestearen aurpegiagatik bere familiaren berri zuela ikusiz. Azenarik, ahal
|
bazuten
euskaraz mintzatzea eskatu zion. Mutilak hiketan ongi jakinen ez zuela konturatuta, zuketan zuzendu zitzaion.
|
|
2022
|
|
|
Berez, 2005ean jakin zen aitorpen horren berri, Israelgo egunkari ezagun batean atera baitzen. Urrezko Jerusalem abestiaren letrak ez
|
du
euskarazkoarekin zerikusirik, soilik melodiak.
|
|
|
Niretako da herri batean, zeinaren izenaz ez baitut orhoitu nahi... buruz ongi hartua dut, nahiz ene oroimenak batzuetan huts egin, puska hori mila bider errana eta berritua dut. Pairres ontzigileak. Duvoisin kapitainak
|
zuen
eskararat bihurtu...
|
|
|
1983an Italiako Alderdi Komunistako diputatua izan zen. Lau liburu
|
ditu
euskaraz. Hiru eleberri argitaratu dizkio Igelak:
|
|
|
...steak beste, parlamentuetako presidenteek, bai diskurtso publikoan, eta batez ere erabaki politikoetan, euskararen unibertsalizazioaren beharraz hitz egin behar dute behin eta berriz, eta hura lortzeko plangintza zorrotzak burutu, jarraipen estua egin eta jendaurrean horren berri eman, euskal herritarrak argi ikus dezan euskalduntzearena serio doala Euskal Herrian, eta euskara ikasteko betebeharra
|
duela
euskaraz egin nahi duena ez oztopatzeko, eta euskaldun osoa sentitzeko, behingoz, kontxo!
|
|
|
Batzuk Altsasura joango dira lanera, beste batzuk Iruñera. Uste izatekoa da euskaldun horiei egunaren buruan maiz gertatuko zaiela gaztelaniaz egin beharra, eta, beharbada, bizi diren baldintza soziolinguistikoetan, askoz gehiagotan ere ezin
|
dute
euskara erabili. Eta baliteke, beharturik, erdaraz egiteko ohitura hartu izana gurean erdaraz ondo ez dakiena, benetan errukarria da, eta euskara gero eta atzenduago eta kamutsago izatea eta horregatik gutxiago erabiltzea.
|
|
|
Orduan, gauzak horrela, arnasguneetako euskaldun batek baino gehiagok pentsa dezake: zergatik esaten ari zaizkigu instituzioetatik, mendeetan gutxietsiak eta baztertuak eta jazarriak izan garen euskaldunon hizkuntza hau atxiki dugulako pribilegiatuak garela, eta horregatik erantzukizuna ere
|
badugula
euskara gehiagotan erabiltzeko, euskaldun txarrak izan nahi ez badugu! Zergatik ez dituzte baldintza egokiagoak bermatzen euskara gehiagotan erabili ahal izan dezagun?
|
|
|
Batzuek nahiago
|
dugu
euskaraz hitz egin eta euskaraz idatzi erdaraz baino, eta ez daukagu inork esan beharrik euskaraz egiteko, eta halakoak badaude udalerri euskaldunetan eta ez euskaldunetan ere, eta hala jarraituko dugu/ dute, baina ez zait koherentea iruditzen helmuga bezala guztiz ezinezkoa den elebitasun orekatua duten erakundeetako ordezkariek udalerri euskaldunetako euskaldunei koherenteak izatea galdegitea....
|
|
|
Gaur egun, Telesforo Mozon edo Martin Garitano bera ere gazteak zirenean baino baliabide gehiago
|
dugu
euskaraz, geure burua janzteko eta erdaraz bezain eroso sentitzeko, baina egia da asko falta zaigula euskaraz eta erdaraz baliabide eta aukera berdintsuak izateko, eta arlo horretan gobernatzen gaituztenek ez dutela aski egiten inondik ere, eta oposizioak ere, gehienbat ahuleziagatik, ez, aldeak badiren arren.
|
|
|
Denok dakigu oraindik zenbat hutsune
|
dituen
euskararen normalizazioak; esaterako, estatuak EAEn eskaintzen dituen zerbitzuetan: Renfe n alde aldera beti" buenos días", Correos en askotan" buenos días", polizia etxeetan beti" buenos días".
|
|
|
Matxinada horretarako egitarau (programa) txiki bat aurkeztera ausartzen gara, hutsuneak zuek beteko dituzuelako uste osoarekin. Denon laguntasuna behar
|
du
euskarak dagoen egoera negargarritik ateratzeko, eta ez dut uste ukatuko diozuenik.
|
|
|
a) GURASOAK, horiexek
|
baititugu
euskararen euslerik nagusienak, euskara erabiliko dute beti euren artean eta senitartean hizkera bakartzat.
|
|
|
Azaltzen digu kazetariak Eva Ferreirak gaitasun mugatua
|
duela
euskaraz, eta euskararen gaineko galderei euskaraz erantzun diela, eta gainerakoetan, gazteleraz aritu dela nagusiki. Oroitarazi dio elkarrizketatuari hamabi urte joan direla azkenekoz errektoregaia gaztelaniaz elkarrizketatu zuenetik.
|
|
|
Uste
|
duzu
euskaraz daukazun gaitasun horrek EHUren eguneroko jardunean eragina izango duela. Adibidez, Gobernu Kontseiluko bilerak zein hizkuntzatan egingo dituzue?
|
|
|
Zer gehiago jakin eta ikasi behar
|
dugu
euskarazko fikzioari benetako bultzada eta aukera eskaintzeko hedabide publiko edo pribatuetan, telesail jatorrizkoak eta bikoiztuak, film jatorrizkoak ahal bada, eta bikoiztuak, haur gazte eta helduon olgeta eta gozamenerako. Denbora pixka bat dugu fikzioa euskaraz dastatzen ohitzeko, baina, jakina, aukerarik eskaintzen ez bazaigu, inoiz ez gara laketuko.
|
|
|
Eskatzen den maila horrek bermatzen al du ertzain horiek euskaraz egin nahi
|
duenari
euskaraz egingo diotela. Hizkuntza eskakizun hori egiaztatua dutenen artean, euskaldun mota ezberdinak egon daitezke.
|
|
|
Beraz, uste izatekoa da deialdi honetan plaza lortzen duten 700 ertzain horietatik erdia ere ez direla gai izango euskaraz hitz egin nahi
|
duenarekin
euskaraz egiteko, eta horrenbestez, lehen hitza euskaraz egiteko eta jarraitzeko; segur aski gaztelaniaz hasi eta buka egingo dutela.
|
|
|
Denok dakigun bezala, Euskal Autonomi Erkidego osoan euskara ofiziala da eta
|
badugu
Euskara normalizatzeko legea 1982tik, eta Nafarroako Foru Erkidegoaren zati batean ere ofiziala da eremu hori ere bitan banatua; eremu mistoan, ofizialtasun gradu apalagoarekin eta bada Nafarroa Garaian ere, euskarari buruzko 1986ko Foru Legea, eta horrek abantaila batzuk ekarri dizkigu azken hamarkadotan, bereziki hezkuntzan, administrazioan eta hedabideetan, baina betiere gaztelaniari bere posi...
|
|
|
Euskararen Nazioarteko Eguna gainean dugun honetan, Vincent Partalekin batera arreta pixka bat jar diezaiogun urregorrizko pentsamendu honi: ez
|
dugu
euskaraz entzuten, hitz egiten, irakurtzen edo idazten euskaldunak garelako baizik eta euskaraz aditzen, mintzatzen, leitzen eta izkiriatzen dugulako gara euskaldunak, eta horixe da besteetatik berezirik munduari eskain diezaiokeguna, euskaldun bakoitzak bere aldetik eskain diezaiokeenaz gainera. Denok ere horren arabera jokatuko bagenu, beste kuku batek joko liguke!
|