|
2015
|
|
|
Zer den booktuber bat? Youtube baliatuz liburu baten inguruan mintzo den
|
pertsona
. Zeregin horretan dihardu Julen Telleriak aurkezleak Artefaktuan.
|
|
|
Ikusi genituen guretzat arrotzak zaizkigun parajeak eta baita gozatu haietaz ere. Ezagutu genuen beroa, benetakoa, eguzkiak ematen duena eta arbasoen hutsunea bete nahian
|
pertsona
batek begirada batez eman dezakeena. Sentitu genuen Euskal Herriarekiko gertutasuna, nahiz eta hamar mila kilometrora egon.
|
|
|
Berreskuratzea zaila izango zela banekien arren, saiakera egin behar nuela sinetsarazi nion neure buruari. Nire zorionerako, hegazkinera sartzen utziko ez zidan
|
pertsonak
berreskuratu zuen ingeles maila kaxkarrarekin deskribatu nion mugikorra. Berriz ere ilaran jarri, eta uste baino azkarrago suertatu zitzaidan aduanako poliziarekin egoteko txanda.
|
|
|
Adibideen bidez segitu zuen: “Adibidez, oso gaizki ikusi izan da,
|
pertsona
bati nola dagoen galdetuta, ‘oso ondo’ dagoela erantzutea. Inoiz ezin izan dugu aldarrikatu pozik dagoela bat, gustura dagoela.
|
|
|
Min horren zati bat Hendaian askatu zuen 2009ko Bertsolari Txapelketa Nagusiko saioan: “Ikusten duzunean
|
pertsona
bat min hori ateratzen bi mila lagunen aurrean, erori egiten da. Jende horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera ezin duen min hori, onartzen ez zaion min hori.
|
|
|
Bere negar egiteko eskubidea, bertsozalearen eskubide egiten du Enbeitak: “Zuk zure buruari negar egiteko eskubidea onartzen diozunean, zure aurrean dauden 600
|
pertsonei
ere onartzen diezu. Nik uste dut hori inportantea dela”.
|
|
|
Puntu batetik aurrera iruditzen zait oso sentipen eta emozio intimoak direla, eta jendearen aurrean pasatuko nukeela muga bat ez dudana pasatu gura, nahiz eta ez negarrik egin. Hori esanda, egia da nahiko
|
pertsona
gardena naizela beti”, aritu zen gardentasunaz Enbeita.
|
|
|
“Oholtzara igo aurreko dena bihotza eta gorputza da, uste dut burutik ahul samarra naizela zentzu horretan”. Azkeneko urteetan emozionalagoa izan dela uste du, izan dituen bizipenen ondorioz
|
pertsona
bezala aldatu delako. “Gehiago hausnartzen dut edo saiatzen naiz hasieran janzten nuen maskara hori pixka bat eranzten eta pixka bat gehixeago niretik kantatzen”, agertu zuen Villabonan (Gipuzkoa).
|
|
|
Iazko bizipen pertsonalari heldu zion maskararen beharra argitzeko: “Iazko abuztuan nik izugarri maite nuen
|
pertsona
bat hil zen. Bertsolari gehienon moduan, abuztuan saio pila bat eduki nituen, eta niretzat ez zen hilabete erraza izan, baina ezin dut herri denetan tristeziatik eta penatik kantatzen ibili.
|
|
2016
|
|
|
Krimen asko daude isilik. Dena harrapatzen duen sare bat da frankismoa; hor dago umiliazio pertsonala, kolektiboa, ondasunen eta enpresen lapurreta… Maite zituzten
|
pertsonak
kendu zizkieten, beren negozioak itxi zizkieten, etxeak kendu zizkieten. Era horretara esan nahi zietena zera da:
|
|
|
Gure gurasoek haren esaldi eta bertso mordoa zekizkiten, erreferente kultural bat izan da.
|
Pertsona
azkarra zen oso. Hil baino pixka bat lehenago esan zuen:
|
|
|
hitz gutxitan asko esateko gai diren esamoldeak sortzea. Gure kultur giroan sakon txertatzen den
|
pertsona
zen, finean. Eñaut Agirre bertsolari hernaniarrak doktorego tesia egin du Txirritari buruz, eta honakoa dio:
|
|
|
“Alproja, umore sortzailea, politikaria. Irakurtzen ez zekien
|
pertsona
izan arren, sekulako sena zeukan bildutako informazioaren gaineko irakurketak egiteko. Canovasen bertsoetan, adibidez, garaian modan zegoen figura literario bat erabiltzen du:
|
|
|
Adineko
|
pertsonak
zarete, igerilekuan zuen tatuaiei begira.
|
|
|
Eta audientziaren elementua hor dago. Izan lagun bakar bat edo izan milaka
|
pertsona
, eurentzat egin duzu poesia hori. Komunikazioa lortu behar duzu.
|
|
|
Bardoa ez da
|
pertsona
berezia, beste gehiago da komunitate batean. Badira arotzak edo linterneroak ere, eta poetak horretarako gaude, gizartea zerbitzatzeko, arotzak zerbitzatzen duen bezalaxe.
|
|
|
Nik kantatzen dut jendea konturarazteko: pobre izatea ez dagoela legearen kontra, galestarrez hitz egitea ez dagoela legearen kontra, ahula izatea ez dagoela legearen kontra, errefuxiatu izateak ez duela izan behar ilegala,
|
pertsonak
ez direla ilegalak… Zeren, jendeari burua jan zaio eta jendeak errepikatzen ditu komunikabideetan entzundako gauzak.
|
|
|
|
Pertsona
haserrea naiz. Eta haserre nagoenez, eta ez dudanez jendearekin etsaitu edo borrokatu edo nazkagarria izan nahi, bada, poesia egiten dut.
|
|
|
Autobus gidaria bera, irla i tik a-ra ezagutzen zuena, baina sekula irlatik atera gabea. Lehen
|
pertsona
tantak azaltzen ziren aterpetxeko ateetatik, hots gehiago egiten zuten tanta batzuek besteek baino. Austriarrak mendi puntatik herrira bezala hitz egiten zuten, Galeskoek ezpainetatik belarrira.
|
|
|
Ez galtzeko hitzak. Ez galtzeko moduko
|
pertsonak
, doinuak, kasinoak, hitzaldiak, kaleak, txinpartak, elkarteak, arrainak, burbuilak eta keinuak. Mimoz gordetzeko modukoak.
|
|
|
Ene gogoan isuri kulturala da
|
pertsona
baten baita marrazten duen pintzelik garrantzitsuena. Gainontzekoa ez da marko bat besterik, interes historiko batzuen arabera emandako forma politikoa, botere joko zahar edo berri bat.
|
|
|
I.G.: Eroritik
|
pertsona
denok bezala: guk ere gure gorabeherak izaten ditugu, baina erortzen garen aldiro ahalik azkarren ohartu, eta aurrera jotzen dugu.
|
|
|
|
Pertsonaren
gelditasuna da kritikatzen duzuen gauzetako bat. Proiektu hau bada zuek pertsona bezala mugitzea?
|
|
|
Pertsonaren gelditasuna da kritikatzen duzuen gauzetako bat. Proiektu hau bada zuek
|
pertsona
bezala mugitzea?
|
|
|
Komunitatearen errealitatea aztertu eta azterrarazi behar dugu, eta, posible bada, eraldatu gure oinarrietan. Horretarako, batetik, zientziak erakusten digu
|
pertsonak
berak nola funtzionatzen duen; eta, bestetik, ikastola garen heinean herri honi zor dioguna dago”, zioen Gonzalezek. Horrek eraman ditu Euskal Kultura aztertzera proiektu batean.
|
|
|
Lazkao Txikik polizia kontrol batean izandako pasadizo ezagunak eman zidan bertsolariaren definiziorik onena: zer kantatu behar duten jakin gabe jende aurrean kantatzera doazen
|
pertsonak
zirela ikasi nuen.
|
|
|
Nola ahaztu Loidisaletxetarren baserrira bisita, Errezilen, bertsolaria zen han
|
pertsonarik
umilena eta zozoena. Zelako jardun ederra, txinpartatsua haien amak, Antonio Maria aitaren alargunak, eta osaba mutilzaharrak, nire ustez Prantxisko deituak!
|
|
|
zer
|
pertsonaren
gerizan?
|
|
2017
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu lehen
|
pertsonan
kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
Hala ere, zorionez, ostiral eguerdi lasai bat tokatu zaigu. Erdi galduta Baionako kaleetan, jendeari galdezka ibili naiz eta galdetu diodan bigarren
|
pertsonak
euskaraz erantzun dit. Bitik bat euskalduna, ez da proportzio txarra.
|
|
|
xamurtasuna. Hain zuzen ere, gaur egungo hezkuntza arautuan apenas lantzen den eta
|
pertsona
emozionalki osasuntsuak izateko nahitaezkoa den hori.
|
|
|
eta barru barruan, zu dordoka bat zara, eta arrakalatuta daukazu oskola, udalekuetako higaduraren eraginez, eta ez zara ausartzen gelatinazko gorputz hori uki diezazuten. Azkenean, egin egin duzu lehen ariketa, eta nahi gabe, planeatu gabe, bote prontoan, begiak itxita dauzkazu eta are gehiago estutu duzu pareko
|
pertsona
.
|
|
|
Gero “isiltasun garaia etorri zen, herri mailan behintzat”; diktadurak 30 mila
|
pertsonatik gora
desagerrarazi zituen urteetan(). Atzetik Malvinetako gerra izan zen… 1983tik aurrera, demokrazia garaian, “kultura burua altxatzen hasi zen, eta, kulturarekin batera, payadoreak”.
|
|
|
Euskara ikasten ari nintzela ez nuen sentitzen ezer berezia egiten ari nintzenik. Geroztik, ordea, jabetzen naiz euskara ikasi dudanetik asko irabazi dudala
|
pertsona
bezala ere. Sekula ez nuen hori pentsatu hastean, baina atzera begiratzean ikusi dut ez dela dakidan beste hizkuntza bat soilik.
|
|
|
bertsozale tradizionalak, feminismoan oso formatuta dagoen jendea, horretaz ideiarik ere ez daukana, bertsoak gehiegi inporta ez zaizkiona… Zentzu horretan, Labakak uste du horrek gehiago eragin diezaiokeela berari Egizabali baino. “Zenbait tokitan irudikatzen ditut
|
pertsona
oso bertsozaleak, herri horretako soziedadean afaria edukiko banu ere joango liratekeenak”.
|
|
|
Labakaren ustez, bertsolaritzan orain arte erabili den umorea gertuago egon da hortik umore parekidetik baino. “Nik daukat mikroa, nik daukat boterea, ni nago hemen goian, eta sentitzen dut zilegitasun guztia 40
|
pertsonako
mahai bati banaka edozer esateko. Uste dut gero eta gutxiagotan erabiltzen dela, zorionez, baina iruditzen zait umorea beti izan dela oso goitik beherakoa”.
|
|
|
Urpean bizi diren ugaztunen gisan, tarteka, Euskal Herrira itzultzen da arnasa hartzera; eta energiaz beterik murgiltzen da gero bere egunerokotasunean. Nola liluratu daiteke
|
pertsona
bat ulertzen ez duen hizkuntza batean diharduten pilako abeslariekin. Bere begietan dago sekretua.
|
|
|
Loiolako Hontza elkarteko bertso afari bat ere harrapatu nuen argazkitan. Harritu egin ninduen ikusteak nola ezertaz ezagutzen ez zuten
|
pertsona
bat izanda, hain goxo hartu ninduten gonbidatu moduan.
|
|
|
Txapel, berriz, oso zuzena eta elizkoia zen, jaiero jauna hartzera joaten zen horietakoa. Nik
|
pertsona
bezala Loidisaletxe aukeratuko nuke. Bertsotan ere oso sueltoa zen eta naturaltasun handienarekin sartzen zen Elizarekin, edo botatzen zituen berdekeriak edo gordinkeriak.
|
|
|
Etxahun mintzatu zitzaigun berriro, batzarraren bukaeran. Guretzat maitea den
|
pertsona
batek abandonatzen gaituenean —esan zuen—, nori eskainiko diogun harentzako gordea zegoen ardoa pentsatzen dugu, eta nori esanen dizkiogun harentzat ziren hitz goxoak; eta hori tristea da, halabeharrez. Eta horregatik tristeak izaten dira bertsoak holako okasioetan.
|
|
|
|
pertsona
lasai batena
|
|
2018
|
|
|
Kontua ez da neurri puntual batzuk hartzea soilik: bertsolaritzak proiektu global bat dauka eta, generoak
|
pertsona
guztiok zeharkatzen gaituen gisa berean proiektu guztiak ere zeharkatzen dituenez, zehar lerro gisa planteatu behar dugu: neurri eraginkorrak hartu behar ditugu eta ondo pentsatu zer transmititzen, hedatzen, sustatzen, ikertzen eta komunikatzen dugun.
|
|
|
Hiztunetatik, hiztunen gustuetatik, hiztunek esaten dutenetik abiatuta, posible dugu hori dena uztartzea mugimendu kolektibo batean? Alde batetik influencer ak edo erreferentziazko
|
pertsonak
izan gaitezke, hiztun mordoa dago izugarrizko kapital kulturala daukana, kapital intelektuala, kapital politikoa, kapital soziala… Horrek guztiak hemen izan behar luke isla. Hori lortuko dugu?
|
|
|
Eta gai sozialak zer dira? Egunero
|
pertsona
batzuek, tipologia batekoek eta seguruenik elite batekoek bizi duten egunerokotasuna. Eta, orduan, jende horri oso erraza zaio engantxatzea, horretaz hitz egiten baitzaio.
|
|
|
Aitortu, barkazioa lortu eta komunioa ere hartu ondoren, zigorra eman zioten. Ia bakarrik hil zuten, ordea, jendetza, bi mila
|
pertsona
inguru, beste leku batean bildurik baitzegoen, hau da Hegoaldeko hilerrian [42].
|
|
|
Barnerako lehen begiradan suma nezakeen jendearen iritziak ez zidala horrenbeste axola, horregatik jarraitu nuela bertsotan, saio bakoitza ondo pasatzeko eta ahalduntzeko aukeratzat jota. Izan ere, gaiek beste
|
pertsonen
ikuspegi, egoera eta arazoak 3 minutuz bizitzeko parada ematen zidaten, gogoetarakoa. Eta, era berean, mikrofonoaren boterea baliatuta, mundu ikuskera zirikatzaile eta eraldatzaile bat azaleratzekoa.
|
|
|
|
Pertsona
batek bizitzan zehar egin duenaren muina ezagutzeko, izan dituen ofizio eta afizioetan erreparatu behar dela iruditu izan zait beti. Ofizioak bizitza aurrera ateratzeko baliabideak ematen dituelako, eta afizioak, berriz, denbora libreaz gozatzeko era adierazten duelako.
|
|
|
Manifestazioa eta guzti egin omen zuten haien askatasuna eskatuz. Garai hartan toki batetik bestera mugitzeko zeuden zailtasunak kontuan hartuta, 2.000
|
pertsonako
manifestazioak ez ziren maiz ikusiko Gipuzkoako herrietan.
|
|
|
len etzekiten
|
personak
.
|
|
|
Agiri ofizialen faltan, egunkarian aurkitu dugun kronika aztertuko dugu, hasieran aipatu dugun huraxe. Deigarriak egin zaizkigu, bertzeak bertze, auzitegiko aretoan bildu ziren
|
pertsona
zenbaiten izenak.
|
|
|
Aitzinxeago ikusiko dugunez, bertsoetan kontatzen zaigu zer motibo zuten legasar batzuek herriko alkatearekin haserre egoteko. Horrela jakin genuen urte pare bat lehenago ere izan zela demanda eta auzia
|
pertsona
horien artean, eta hori ere ikertuko genuen, behin hasita dena jakin nahi genuelako.
|
|
|
HBren mahai nazionala epaitu zuten Alternatiba Demokratikoa zela eta. Euskal gizarteko hainbat
|
pertsonari
eskatu ziguten lekukotza egiteko. Bertsolarien artean Jon Sarasua eta biok geunden.
|
|
|
Gure belaunaldiaren eboluzio sozialeko kate-begi ia guztietatik igaro naiz, eta kate-begi bakoitzari dagokion menpekotasuna ere bizi izan dut, zelan ez. Tresna oso interesgarriak iruditzen zaizkit
|
pertsonen
izaera aztertzeko; besteei geure bizitzetara zabaltzen diegun ate bat da, eta hor ikusten da nork uzten duen soilik zirrikitu bat, nork daukan itxita, nork zabal zabalik… askotan norberak ere ez du jakiten. Twitter da gehien gustatzen zaidana, hitzek daukatelako pisurik handiena.
|
|
|
glosadak proposatu, antolatu eta jarraitzen dituen talde handi samarra. Horregatik zabaldu nahi ditu bere ateak Glosadors de Mallorca elkarteak eta
|
pertsona
horiek guztiak batu, beren ekarpena egin dezaten: ezinegonak, zalantzak, erronkak, hausnarketak…
|
|
|
2003an Juan Planisi, Antoni Socias, Rafael Roig eta Jaume Juan beteranoekin glosan hasi zen 20 urteko gazte bat, Felipe Munarren eskutik. Mateu Xuri (baimendu iezadazu ene buruaz hirugarren
|
pertsonan
mintzatzea) rara avis bat zen orduan, ezohikoa. Glosa familia tradiziotik ezagututa, denbora laburrean eta arestian aipatutako glosadoreei esker, haize ufada berri bat eraman zuen Canonge de Santa Cirga elkartera.
|
|
|
Nekez egin daiteke irakurketa bat epaimahaiak “saritu” edo “zigortu” duenari buruz, hainbeste irizpide neurtzen direnez, zazpi lagunen barrunbeetatik. Zazpi lagunen iritzi batuketa
|
pertsona
bakarraren pertzepzioa baino fidagarriagoa bide da… Bertso bakoitza 0tik 10era bitartean puntuatzen da, hamabost bertso dira saio batean (finalean gehiago) eta zazpi epaimahaikide. Bi bertsolariren puntuazioen arteko aldea handia iruditzen bada, egin zatiketa:
|
|
|
Edonork egin dezake ariketa: irudikatu zure burua oholtza batean eta 14.000
|
pertsona
parean, mutu. 14.000 aho eta 28.000 belarriko gorputz bat zure aurrean arnasa gordetzen, zure aurrean hunkitzen, zure aurrean barrez, zure aurrean huts egindako hitz bakoitzagatik ileak lazten.
|
|
|
Ez da erraza une kolektibo horren kronika
|
pertsona
batek egitea eta juxtua ere, seguru asko, ez da izango. Bertsolari Txapelketa Nagusia mugimendu horrentzat astinaldi bat ere bada, gorputz horrentzat elikagai bat ere bada, finalak astinaldia biderkatu egiten duelako.
|
|
|
Nor da, ordea, bectar izateko ohore ahaztezina lortzen duen
|
pertsona
moldea. Nondik dator?
|
|
|
|
Pertsona
bakoitzaren berezitasun eta zehaztasunetan sartu barik, patroi orokorra jarraitzen duten lau bectar talde mota bereizi ditugu. Batu ginenotarik %90 sar gaitezke bertan; hortik aurrerakoa, unexplored zone.
|
|
|
Batu ginenotarik %90 sar gaitezke bertan; hortik aurrerakoa, unexplored zone. Hauek dira, bada, perfil soziologikoaren osaeran parte izateko ohorea izan duten
|
pertsona
motak:
|
|
|
Nazkagarri zaio elkarrizketa oro (ogia erostera ere kostata jaisten da etxetik) eta ez da oso hitz egin zalea, maila batetik behera bederen. Kapital kultural handikoa, liluratuta dago ikusita era honetako gaiak lantzen dituen jardun batek nola bil ditzakeen horrenbeste mila
|
pertsona
. Mintzolak argitaratu dituen azken doktorego tesien marko teorikoak irakurri eta aztertu ondotik, BECeko aulkietan beretzako toki bat dagoela nabaritu du azken urteotan.
|
|
2019
|
|
|
Bestetik, publikoa dago. Umorerako gutxienez bi
|
pertsona
behar dira, umorea egiten duena eta irri egingo duena. Publikoak oraindik gauza jakinei egiten die barre, eta, bertsolariek umore hegemonikoa alde batera uzteko, publikoan ere eman behar da aldaketa.
|
|
|
Bat nator, dudarik gabe. Zorionekoak gu ateak botatzera ausartu diren
|
pertsonak
bidelagun izan ditugulako: Kristina Mardaras Sedrunengandik hasi (Euskal Herriko bertsolari txapelketan aritu zen lehenbiziko emakumea) eta bertso eskoletan dabilen neska gaztearenganaino.
|
|
|
gune batzuetan, emakume izanagatik, merezimendua lortzeko ahalegin bikoitza egin behar izan dut. Ez da kasualitatea autoexijentziak txikitzea txapelketan ez kantatzea erabakitzeraino… Era berean, nik ere jolastu dut kantukidea azpiratzera (errespetutik bada ere), lehiatzera, bertsolariak kategorizatzera… Gai jartzaile zein bertsolari gisa nik ere baztertu ditut zenbait
|
pertsona
eta egoera: aniztasun funtzionala dutenen sexu eta desira bizitza… Dena den, X k edo “gaizki” eginak markatu baino, nahiago dut izpiekin geratu.
|
|
|
Azalekoa ez den gizon batek Jaurlaritza jaioberriko Sailburuari proposamena helarazi zion. Bazegoen Bizkaiko Ikastoletan euskal arte bat, bertsolaritza, irakasteko bere burua eskaintzen zuen
|
pertsona
bat: filosofia ikasketaduna, bertsolari txapelduna, bokazioduna, kulturaz jantzia, euskaltzalea, kirolzalea, gazteekin konektatzen zekiena… Bertsolaritza eta euskarazko ahozkotasunaren transmisiorako Navy Seal bat, alegia.
|
|
|
Sare sozialak, komunikabideak, lagunarteko harremanak… Ez dago horiei ihes egiterik. Kanpoko eragina, onerako nahiz txarrerako, inoiz baino indartsuagoa den garaiotan, baliabide horiek onerako erabiltzea dagokigu guri, horien bidez gaztetxoak
|
pertsona
bezala aberastuko dituen jarduera honetara erakartzeko. Transmisioak bere bidea egin dezan bitartekoak jarri behar ditugu.
|
|
|
Agur bertso honen hasieran bertsolaritza ibilbidean maisu eta bidegile izan zituenei hirugarren
|
pertsonan
esker ona adierazi ostean, ikus entzuleen artean zegoen amari zuzendu zitzaion lehen pertsonan eta gazteleraz txapela eskaintzeko, ama semeen arteko hurbiltasun eta loturaren adierazgarri. Une gogoangarria, inondik ere.
|
|
|
Agur bertso honen hasieran bertsolaritza ibilbidean maisu eta bidegile izan zituenei hirugarren pertsonan esker ona adierazi ostean, ikus entzuleen artean zegoen amari zuzendu zitzaion lehen
|
pertsonan
eta gazteleraz txapela eskaintzeko, ama semeen arteko hurbiltasun eta loturaren adierazgarri. Une gogoangarria, inondik ere.
|
|
|
Egia esan, hamaika motibok bultzatu ninduten etortzera: lana,
|
pertsonak
, kultura… etorri baino lehen udatan etortzen nintzen autismoa duten pertsonekin udalekuak egitera. Berehala harrapatu ninduen hemengo giroak, hemengo jendeak, eta bai… hemengo hizkuntzak.
|
|
|
Egia esan, hamaika motibok bultzatu ninduten etortzera: lana, pertsonak, kultura… etorri baino lehen udatan etortzen nintzen autismoa duten
|
pertsonekin
udalekuak egitera. Berehala harrapatu ninduen hemengo giroak, hemengo jendeak, eta bai… hemengo hizkuntzak.
|
|
|
“Euskal Herri osoko bazter guztietan, etxean aurkitzen naiz, amaren besoetan”. Orain dela hamar urte espero ez nituen aldaketa asko izan dira nire bizitzan; orain dela hamar urte espero ez nuen
|
pertsona
naiz. Beraz, haizeak nahi duen adina putz egiten jarrai dezala, baina hemen manten nazala.
|
|
|
Eta luze eman gabe argi nuen euskaraz bizi nahi nuela. Horregatik, nahiz eta oso
|
pertsona
harroa ez izan, gaur egun oso harro esaten dut euskalduna naizela; euskaraz bizi naizelako, hautu pertsonala hartu nuelako eta egunero hartzen jarraitzen dudalako. Berdin da non jaio, euskalduna naizela ezin da gaur egun kolokan jarri, euskarak ni definitzeko indarra daukat, zer naizen, nortasuna emateko baimena eman diot hizkuntzari, eta hori ez da gutxi.
|
|
|
(eta oraindik ere oso urrun ikusten dut Mirenek egiten duena egiteko gai izatea). Miren izan zen, kontziente izan gabe, bertsoa aurkeztu zidan
|
pertsona
, bertsolaritzaren lehenengo atea aurrean jarri zidana eta irekitzeko jakin mina piztu zidana. Une hartan ez nekien urte batzuen buruan ate hori hainbeste zabalduko zitzaidanik.
|
|
|
Azkena eta azkarra izanen zen gerra… gerrarik latz, gogor eta odoltsuenetarikoa gertatuko zen. Sei milatik gora hil eta hirurogei mila zauritu bederen, Ipar Euskal Herrikoak bakarrik kontuan hartuz, eta beste lekuetarik bederatzi milioi
|
pertsona
baino gehiago akabatuak izan ziren. Wikipediak euskaraz ematen digun artikuluan honelako ondorio laburra dakar:
|
|
|
Dena den, hondoratzeen artean oihartzun handiena Lusitania transatlantikoaren tragediak izan zuen, aipatuenetarikoa izan baitzen komunikabideetan, eta, euskaraz, bertsoak ere sorrarazi baitzituen. Lusitania luxuzko itsasontzi ingelesa zen, New Yorketik Liverpoolera ibiltzen zena, bi mila bidaiarirekin, eskifaia zortziehun
|
pertsonakoa
zelarik. Uretaratu zenean, bere bizkia zen Mauretaniarekin, munduko itsasontzi handiena zen.
|
|
|
Horrela bada, 1915eko maiatzaren zazpian Irlandako hegoaldeko kostan zihoalarik alemaniar submarino batek torpedoz hondoratu zuen Lusitania. Mila ehun eta laurogeita hamazortzi
|
pertsona
hil zituzten, zeinetarik 124 iparramerikarrak ziren. Zazpiehun eta laurogeita bost bidaiari hiletarik berrehun eta laurogeita hamaika emakume eta laurogeita hamalau haur. Bidaiarien artean Vanderbilt milionarioa ere bazihoan, eta ingelesa ez jakin arren Bizente Egañak, Olabeagan jayota/ Abandon bataiatua/ Mejikoa juan zan oso gaztia…, bertsopaperak dioen bezala, asko eta asko salbatu zituen garaiko kronika zenbaitek azpimarratu zutenez.
|
|
|
Enbaxada alemaniarreko batek gertaera tragikoaren gainean hitz itsusiok esan zituen: “Ez gara errudun
|
pertsona
hauek bere buruaz beste egin nahi izanaz”. Jakin zen egun berean Londresen manifestaldiak izan ziren eta aleman komertzioen kontrako ekintzak.
|
|
|
Bertsolariak, era berean, objektu bati abestu behar izango dio (gogoratu Xabier Amurizak 1980an txapelari abestu zionekoa), edo bertsolaria bera izan daiteke objektu, beste objektu bati abesten. Zuka ala hika egin, antzeztu beharreko objektu pertsonaiek baino, atzean dauden
|
pertsonen arabera
erabakiko dela pentsa genezake.
|
|
2020
|
|
|
Berak ezin zuela autoa gidatu izan zen aipatu zidan aitzakia, norbaitek eraman zain igaro zuela gaua. Nik ezagutu dudan tiporik gogorrena da, hezurrak hautsita ere gaupasa bat egiteko gai den
|
pertsona
. Sufritzeko duen gaitasuna ez sinestekoa da.
|
|
|
Barrua hustu zidan irudipena izan nuen. Oso
|
pertsona
konprometitua eta kezkatua izan da Iñaki Murua.
|
|
|
Eta gertuago, herriko kaskoan, Orixeren jaiotetxearen teilatua suma daiteke. Buruari bueltak eman eta pentsamenduak lotuz hitz egitea gustuko duen
|
pertsona
da Jokin, eta bere jardunari jarraitu genion.
|
|
|
Jokin oso da
|
pertsona
fina eta erabakiak ondo eta azkar hartzen dakiena. Gipuzkoako Elkartean elkarrekin asko ibiliak garelako esan dezaket hori.
|
|
|
Ni Aitzumarriagan bizi nintzen gure ama zena hil zenetik, baina gure jaiotetxean irratia zeukaten eta liluratu egiten ninduen. Gogoan daukat behin lubizi batek Errezilen baserri bat azpian hartu zuela eta hildakoak izan zirela entzun nuela, eta lo egin ezinik aparatuari begira pasatu nuela gaua, handik lau
|
pertsonak
nola hitz egin zezaketen asmatu ezinik.
|
|
|
Sanskritoz batu adierazten du yogak eta horretan arituko gara ondorengo hizki zopan —yoga eta bertsolaritza batzen saiatuko gara—, gorputzaren eta buruaren arteko uztarketaz. Horretarako, lau
|
pertsonarekin
batu naiz, bakoitzak bere yogarekiko asanaz (posturaz) eta arnas erritmoaz hitz egiteko. Ane Zuazubiskar Iñarrarekin, Arrasateko Monterron parkeko belarretan egongo zarete; Malen Amenabar Larrañagarekin, Andoaingo Martin Ugaldeko banku urdin batean; Jon Martin Etxebesterekin, Oiartzungo Kastroko iturriko zipriztinen ondoan; eta Iban Garro Alzurirekin, Lesakako Ekaitza tabernaren baretasunean.
|
|
|
Eta nahiko serio aukeratu behar izan nuen, une batean, nire bizitza posible guztietan zein nahi nuen. Zori on edo txarrez, urteetan oraindik bertsoari oso lotuta nengoen eta euskaraz bizitzen irudikatzen nuen nire burua, eta itzultzea erabaki nuen, baina, aldi berean, asko gustatuko litzaidake Jon Martin bat Indian utzi izana, eta, hamar urtera, itzultzeko eta
|
pertsona
horrekin hitz egiteko aukera izatea”. Bidaia hartan ezagutu zituen bizimodu hori aukeratu zuten pertsonak, eta harrigarria egin zitzaion lortzen zuten gaitasuna.
|
|
|
Zori on edo txarrez, urteetan oraindik bertsoari oso lotuta nengoen eta euskaraz bizitzen irudikatzen nuen nire burua, eta itzultzea erabaki nuen, baina, aldi berean, asko gustatuko litzaidake Jon Martin bat Indian utzi izana, eta, hamar urtera, itzultzeko eta pertsona horrekin hitz egiteko aukera izatea”. Bidaia hartan ezagutu zituen bizimodu hori aukeratu zuten
|
pertsonak
, eta harrigarria egin zitzaion lortzen zuten gaitasuna. Ezagututako batek 10 urte zeramatzan meditazioan trebatzen eta guru baten erronkei erantzuten, eta haietako bat Himalaiara joatea zen, han biluztera, elurrez estaltzera eta meditazioaren indarrez gaineko elurra urtzera… “Jakin min handia sortzen dit gorputz barnean daukagun energiak eta horren gaitasunak.
|
|
|
Hala ere, baziren genero batzuk inprobisazio poetikorako bereziki erreserbatuak. Nagusiki gaueko errondetan interpretatzen ziren generoak —abesti bakoitza
|
pertsona
bati zuzendua zegoen eta, beraz, edukia pertsonalizatua zen— edo bi abeslari edo gehiagoren arteko borroka dialektikoko ikuskizunetan. Inprobisatzaileak, testuinguru horretan, bozeramaile kolektibo edo iritzi sortzaile gisa jarduten zuen askotan, eta autoritate moduan jokatzen zuen, zeinak aukera ematen baitzion gaizki eginak bermatzeko, jagole morala izateko edo gatazken bitartekaria izateko.
|
|
|
Komunikazioak gero eta pisu gehiago hartu du Elkartearen zereginen artean eta bere egituran. Alor hori modu profesionalean jorratzen duen gero eta
|
pertsona
gehiago dago, bai Elkartearen nahiz txapelketen komunikazioaz arduratuz, eta baita Elkartearen ekoizpeneko produkzio mediatikoa bideratuz. Telebistako Hitzetik Hortzera eta Interneteko bertsoa.eus, bertsolaritzan espezializatutako bi eskaintza nagusiak, Elkarteak berak sortzen ditu.
|
|
|
Baina ez da hori bakarrik, dela bertsolaritza, dela politika,
|
pertsonen arteko
harremanak edo bizimodua bera. Ez dakit, dena gezurra, edo arras aspergarria da.
|
|
|
Gertutik ezagutzeko plazera izan dugunok, ordea, badakigu, gizon lotsati, bihotz oneko eta lagun handia zarela. Ikuskera propioa duen
|
pertsona
, estilo berezia duen bertsolaria. Lehiakorra, mihi eta begirada zorrotzekoa.
|
|
|
Bertsoek ez baitute inolako argibiderik ematen: ez noizkoak diren, ez aitatzen dituzten borrokaldiak zer izan ziren, ez gainontzeko politika pasadizoak nola gertatu ziren, ez izendatzen diren
|
pertsonak
nor genituen, eta abar eta abar. Esan bezala, bertso pila baldar bat genuen aurrean.
|
|
|
Bi emanaldien antzekotasunei begira jarrita, biek dute helburu eta oinarri filosofiko bera.
|
Pertsonaren
eta bizitzaren gaineko gogoetak eta esperientzia pertsonalaren biluzte emozionala daude guztiaren atzean eta, garrantzitsuena, inor hatzarekin seinalatu gabe. Oinarriak bi bertsolarion esperientzia pertsonala eta ibilbide terapeutiko baten emaitza dira.
|
|
|
Oinarriak bi bertsolarion esperientzia pertsonala eta ibilbide terapeutiko baten emaitza dira. Gure bizitza intimoaz hitz egiten dugu, normalean ezkutuan geratzen diren minak esplizitatzen ditugu, publikoki onartzen ez ditugun ezaugarriak bistaratzen ditugu… bizitzaren oihanean mugitzeko eraiki dugun
|
pertsona
edo pertsonaia karakterizatzen dugu, nolabait esateko. Karikaturaren formulak gure buruari umorez begiratzeko aukera ematen digu eta, ikuskizun honek, gure mezua zabaltzeko aukera emateaz gain, terapia egiten jarraitzeko bidea ere ematen digu, gure buruari barre egiten ikastea eta epaiaren beldurra galtzea, askatasunaren bi zutabe garrantzitsu baitira.
|
|
|
Agerikoak direnak bihurtzen dira sinbiosiaren ustezko arrazoi, baina ez ote dira erakusten ez ditugun premiak eragiten ari? Gure hutsuneak bete eta minak goxatuko dizkiguten
|
pertsonak
topatzen ote ditugu lagun, bikote edo bizitza honetarako bidaide bezala. Horiek dira Erik eta Win erantzuten saiatzen diren galderak, besteak beste.
|
|
|
Paradoxa bikoitza da, baina; paradoxa guztiek bezala, bizitzak berak bezala, argia eta iluna, lorea eta arantza berarekin daramatzana. Umoreak zizelkaturiko
|
pertsona
zen, jarrera, espresio eta kantu. Hark idatzitako bertsoak irakurtzea besterik ez dago, hark bizi izandako pasadizo kontaezinak entzutea baino ez, horretaz jabetzeko.
|
|
|
Honela gogoratzen zuen Goñik berak Bertsolarin: “Ni beti, beti izandu naiz notizia… Ni naiz
|
pertsona
bat oso independientea… Ni nago akostunbratuta beti nire aldetara ibiltzen formalidadeekin baino…”.
|
|
|
|
PERTSONA
, PERTSONA ONA
|
|
|
PERTSONA,
|
PERTSONA
ONA
|
|
|
ta
|
pertsonak
bota,
|