|
2015
|
|
|
“NORK hil du Andoni Egaña” komikia aldizkari
|
honen
ehungarren ale berezia izan zen, eta tolosarrak Patxi Gallego eta Xabi Payak egindako lanari buruz hitz egin zuen larunbatean ETBn. Irakurgai arin gisa definitu zuen, polizia nobela generoaren baitan kokatu zuen, eta komikia ez da soilik umeentzat defendatu.
|
|
|
Bestalde, Iñaki Irazu, Bilbon bizi den Asteasuko idazlea zen Artefaktuaren gonbidatu nagusia. Denboraldi
|
honetako
azken saioa den hau, Donostiako Urgull mendian grabatu da. Bizitza osoa darama Iñakik poesia idazten baina oraintxe, 64 urterekin, plazaratu du bere lehen poema liburua:
|
|
|
Bestalde, Iñaki Irazu, Bilbon bizi den Asteasuko idazlea zen Artefaktuaren gonbidatu nagusia. Denboraldi honetako azken saioa den
|
hau
, Donostiako Urgull mendian grabatu da. Bizitza osoa darama Iñakik poesia idazten baina oraintxe, 64 urterekin, plazaratu du bere lehen poema liburua:
|
|
|
Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot
|
hau
idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte pasatu diren honetan, bertsoa etxera sartu zaidanean, eguneroko elkarrizketa eta goizaldeko matraka dezentetara.
|
|
|
Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari
|
honetako
arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte pasatu diren honetan, bertsoa etxera sartu zaidanean, eguneroko elkarrizketa eta goizaldeko matraka dezentetara.
|
|
|
Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza
|
honetan
mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte pasatu diren honetan, bertsoa etxera sartu zaidanean, eguneroko elkarrizketa eta goizaldeko matraka dezentetara.
|
|
|
...ste aldiz isildu behar izan nintzenekoa, edo areago, hitzik gabe gelditu nintzenekoa ez nekielako zer esan, ez bainekien ezer, beste hizlari apasionatu batzuek euren artean eztabaidatzen zuten bitartean, artean kalapita hauspotzen zuen azken txapelketa nagusiaren harira, zer zegien Ametsek bertsotan eta zer zemaion Maialenek bertsoari; nola hark, artisau, harria apart zizelka zezakeen, baina zelan
|
honek
, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen guztia; urtetako tradizioa hautsiz bertso saio batera baino gehiagotara joan nintzenekoa (hori baino lehen Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara...
|
|
|
ez gainditu Kaliforniako abiadura muga.
Eta istorio
|
honen
momentu honetan du zentzua bitxikeriak. Edo bitxitasunak.
|
|
|
ez gainditu Kaliforniako abiadura muga.
Eta istorio honen momentu
|
honetan
du zentzua bitxikeriak. Edo bitxitasunak.
|
|
|
Esan beharrik ez dago bostetan iritsi behar genuela Gardnervillera. Egoeraren jabe zaren
|
honetan
dator Kaliforniako intxaur txikiaren istorioa.
|
|
|
Horregatik, 1987az geroztik ospatzen da euskaldunon topagunea den jaialdia. Bigarren edizioa 1990ean izan zen, eta, harrezkero, bost urtetik behin ospatzen dute euskal kulturaren festa
|
hau
.
|
|
|
100 metro inguruko kalea da eta Jaialdirako espresuki aldatzen dute legea, jendeak kalean edan ahal izateko, Idahon ezin baita kalean alkoholik edan. Eta gai mamitsu bezain mozkorti
|
honi buruz
ari garela, bertan izan nuen dájà vua. Ez dakit zergatik, Budweiserra eskuan nuela (onartu behar dut ez zela lehenbizikoa) sentitu nuen hotzikara berezi baten modukoa, eta 15 urte atzera egin izan banu bezala aurkitu nuen Boiseko parranda:
|
|
|
armiarma sare perfektua da
|
hau
.
|
|
|
Oso era ederrean erakutsi zigun Euskal Etxea, eta zin egiten dut itzela dela. Jatetxeaz gain, areto handia eta frontoia dauzkate, eta, nola ez, azken
|
hau
aukeratu genuen Johnny handiari elkarrizketa egiteko. Gauza ugari eta sakonak kontatu zizkigun, tartean, ez dela itzuliko Euskal Herrira, nahiz eta urtero etorriko zaigun bisitan.
|
|
|
XXI. mendeko gizarte
|
honetan
, non alde batetik bestera erraztasun izugarriz mugitzen garen, agian ez du zentzu gehiegirik izango bidaia baten kronika egiteak, edo akaso, irakurle fina zaren heinean, gustu eta plazer handiz egingo duzu bederatzi lagunek 2015eko uztailean egin zuten bidaia horren irakurketa. Honetan guztian egia borobila bakarra da, etorriko diren paragrafoetan irakurri ahal izango duzunez, bederatzietako bakoitzak esperientzia pertsonal ahaztezina izan zuela.
|
|
|
Kamera esku artean hartuta, Madrilgo Adolfo Suárez aireportuan grabatu nituen bidaia
|
honen
lehen irudiak. Sekula ahaztuko ez dudan egoera surrealista antzeko batek harrapatu zuen nire objektiboaren osotasuna:
|
|
|
Goikoetxeak, argi utzi zuen 1997ko bildumaren hitzaurrean: “Liburu
|
honetan
dituzue iazko bertsorik onenak. Onenak, bikainenak galdu egin baitira, bertso bilketak horixe baitu, derrigorrez galdu direla bertso bikainenak airean, arrazoi honegatik edo haregatik grabatu ez ziren saioetan.
|
|
|
“Liburu honetan dituzue iazko bertsorik onenak. Onenak, bikainenak galdu egin baitira, bertso bilketak horixe baitu, derrigorrez galdu direla bertso bikainenak airean, arrazoi
|
honegatik
edo haregatik grabatu ez ziren saioetan. Bat batekotasunaren miseria edo gailurra, batek daki.
|
|
|
Bestalde, informazio fitxak elkarren artean estekatu eta dokumentuz lotzea da Xenpelarren helburua: “Digitalizazio planei esker, Interneteko katalogo
|
honetan
bat bateko bertsoak entzun eta idatzizko bertsoak ikusi ahal izateko fitxategiz hornitu nahi ditugu, eskaintzen diren katalogo/ fitxa bakoitzak dagokion fitxategia izateko”.
|
|
|
Lehen aipatu bezala, elkarlana eta sarea dira Xenpelarren erronka nagusiak. Hori dela eta, “datu base
|
hau
jatorri ezberdina duten bertsoak katalogatu eta gizarteratzeko diseinatzen ari gara. Xenpelar Dokumentazio Zentroan ez dauden bertso bildumak dituzten erakunde eta elkarteei elkarlanerako tresna bezala eskaini nahi zaie Bertsolaritzaren Datu Basea.
|
|
|
Dokumentazio Zentro dinamikoari bide eman nahian, Euskal Herriko Bertsozale Elkartearen baitan erredakzio bateratua sortu da. Lan-talde
|
honek
kudeatzen ditu “Hitzetik Hortzera” telebista saioa eta Bertsoa sareko ataria. Erredakzio bateratua eta Xenpelar elkarren ondoan daude, hedapen eta bilketa helburuak koordinatzen.
|
|
|
Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna hartu eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa bidean ahozko tradizio
|
honen
balio objektiboak banan bana akatzen. Bederatziak inguruan etxean izango naiz”.
|
|
|
Aldizkari
|
honek
ere aitortu nahi izan zuen bere lana eta 1999ko udan, 34 zenbakia oso osorik eskaini zion Aita Zavalari. Deustuko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu bezperetan, Jabierko Gazteluaren inguruko zelaietan elkartu zen Joxean Agirre kazetariarekin eta bertan kontatzen ditu bere lehen pausoak, hasieran zertan ari zen kontzienteegi ere izan gabe, gustuko zituen bertso paperak biltzen nola hasi zen.
|
|
|
Egun lan horretan ari direnei galde egin diegu, zer dela-eta hasi ziren lantegi
|
honetan
eta euren esperientziaren inguruan. Gorka Azkarate dugu horietako bat.
|
|
|
“Urte asko daramatzat lanbide
|
honetan
, eta jakin badakit tristura dela euskaldunok asko identifikatzen gaituen emozioa; tristurarenarekin batera, sufrimenduarena”, da Amaia Vazquez psikologoaren irakurketa ausarta euskal gizarteaz. Bertsolariek —gehienbat, bakarkakoetan— duten ilunetik kantatzeko joeraz galdetutakoan egin zuen inkontziente kolektiboaren irakurketa hori.
|
|
|
Euskal Herria alaitzen ikusten du, baina “prozesu bezala” sumatzen du hori. “Sumatu dut herri
|
hau
tristea izan dela. Gainera, herri honek asko balioztatzen du helburuak lortzerakoan sufrimendua, masokismoa ere bihur litekeena kasuren batean.
|
|
|
“Sumatu dut herri hau tristea izan dela. Gainera, herri
|
honek
asko balioztatzen du helburuak lortzerakoan sufrimendua, masokismoa ere bihur litekeena kasuren batean. Ghettifikatu egin gara askotan politikoki zein sozialki.
|
|
|
“Euskal Herrian jaio nintzen, onartzen dut Euskal Herrian oraindik gatazka bat dagoela, eta nik gatazka horren parte bat bizi izan dut. Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era
|
honetako
espresioak erabili izan ditugula beti: ‘hemen aurrera egin behar da’, ‘gogor egin behar da’, ‘aurrera bolie’… Vazquezek egindako irakurketaren antzekoa egin zuen Enbeitak alde horri dagokionez.
|
|
2016
|
|
|
Bere familiaren istorioak abiapuntu hartuta, bi liburu edo teoria ere ekarri ditu Ximunek lan
|
honetara
. Batetik, Günther Anders filosofo judu alemanak 1964an idatzi zuen Gu, Eichmannen seme alabak liburua.
|
|
|
Eta eskatzen dio aitarengandik aldentzea eta borrokan sartzea, basakeriaren kontrako borrokan. Antzezlan
|
honetan
Eichmanni beharrean Francoren bilobari idatzi diogu gutuna.
|
|
|
Gure umezaroa oraindino garai hori zen, 1974koa naiz ni. Eta ordukoa ez zen mundu
|
hau
. Gu ikastolako umeak gara; ikastola nola sortu zen, zein mailatako proiektu komunitarioa zen, auzolana… hori guztia oso presente egon da beti.
|
|
|
Unai Iturriaga:
|
Hau
etorri baino lehenagotik, Durango 1936 elkartearentzat lan bat egiten ari naiz juxtu. Beraz, hornituta nago azalpenez.
|
|
|
Bai, zalantzarik gabe. Hori ezinbestekoa izan da isiltasun
|
hau
mantentzeko, motibo asko direla eta; konplizitatez, beldurrez, lotsaz… antzerkian agertzen dira horietako batzuk. Horrek guztiak osatu gaitu.
|
|
|
Antzerkian, berriz, hausnarketarako tarte handiagoa dago aurretik. Behintzat guk ikusi dugun antzerki mota
|
honetan
.
|
|
|
Horrek ere baditu bere makurrak. Egia da bertsolaritzak azken urteotan gaur egun eta hemen bizi den jendearen kezkak agertzen dituela, eta Ximunek antzezlan
|
honekin
hori egin nahi du; tabuak hautsi eta eztabaida sortu.
|
|
|
Lete hil zelarik, haren ingurukoek bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra ikusi zuten: “Antzerki obra
|
honi
dagokionez, libreto eta eskuizkribu dezente nire eskuetan geratu ziren, eta argi genuen, lan hori lau haizetara zabaldu behar zela”.
|
|
|
Antzerkia, deuseztik izatera (1976). “Lan
|
honek
herri antzerki zaharraren izpiritua barnebiltzen du, Ipar Euskal Herriko karrosek, asto lasterrek edota maskaradek daukatena. Antzerki genero zehatza da:
|
|
|
Canovasen bertsoetan, adibidez, garaian modan zegoen figura literario bat erabiltzen du: zenbaki bat errepikatzea; kasu
|
honetan
, hirua (hiru kate, hiru koroa, hiru bala…). Bazekien errekurtso hori erabiltzen zutela idazle ezagunek, edo berak sortu zuen? ”.
|
|
|
Orduan Bartolo, Txirritaren papera egiten zuen aktorea, buila batean hasi zen, ‘mekauen dios’ oihuka, eta apaiza, aldamenean. Halakoren batean ohartu zen horretaz, eta barkamena eskatu zion apaizari; eta
|
honek
bueltan erantzun: ‘Ez, ez, hori ez da arazoa.
|
|
|
–’Aizak, Txirrita ez zuan halakoa’ –’Baina ez duzu ezer ulertu?! Fartsa bat da, fartsa bat! ’ Azpimarratzekoa da Lete, beste gauza askorekin bezala, 40 urte inguru aurreratu zela obra
|
honek
inplizitu daraman ideiarekin. ‘Egunen batean Txirrita ere zalantzan jarriko duzue’, zioen eta, funtsean, egia da.
|
|
|
Koldo Tapiak garbi dauka antzerki obra
|
hau
bertsozaleon interesekoa dela: “Bertsozale bati suposatzen zaio euskara maila altu bat menderatzen duela, eta hizkuntzarekin jolastean edo jolasten ikustean gozatzen duela.
|
|
|
Amaitzeko, Joxan Goikoetxeak informazio zinez interesgarria kontatu digu frankismoak obra
|
honetan
izan zuen eraginaz. Antzerkia, deuseztik izatera 1976an argitaratu zen, eta zentsura indarrean zegoen oraindik.
|
|
|
1982an antzezlana egitean Letek aukera eduki zuen behin zentsuratutako bertso horiek amaieran jartzeko, baina ez zuen horrela egin, amaiera aldatzea erabaki zuen; batek daki zergatik, izango zituen bere arrazoiak. Zentsuratutakoak, debekatutakoak beti dauka interes gehiago; kasu
|
honetan
, bertsozalearentzat”.
|
|
|
esaten zaio Kantabri
|
honek
,
|
|
|
Kastigu
|
honen
menpian bizi
|
|
|
|
honek
erantzuten dit
|
|
|
Asteburu
|
huntako
|
|
|
|
hau
tropiko urrunean
|
|
|
Mundu
|
hontan
ez daude
|
|
|
Gure herri
|
honek
badaki zer den
|
|
|
Orain 1.500 urtetik gaurdaino heldutako poesia forma da, Galesen mendeetan zehar jende ugarik erabili duena. Izatez, poesia mota
|
hau
eta gales hizkuntza banaezinak dira. Galesko poeta edo bardoa, batetik, hizkuntzaren arauak oso ondo menderatzen dituen poertsona da; eta bestetik, herriaren historiaren ezagutza duena, eta gogorarazten diguna nor garen galestarrak, nongoak garen eta nondik gatozen.
|
|
|
Ez daukagu. Ez daukagu
|
hau
bezalakorik.
|
|
|
Eta niretzat, galesa bazara, maite behar duzu Cynghanedd; niretzat hori banaezina da. Bertso mota
|
hau
munduan inork ez duela egiten ohartu behar dute. Zergatik?
|
|
|
Ez zait asko inporta jendeak zer bozkatzen duen, monarkiaren aldekoak diren edo ingeles partiduak bozkatzen dituzten, baina ez dut ulertzen galesa den batek
|
honekiko
sentimenturik ez izatea. Zeren gu, galesak, desberdinak gara; ez gara ingelesak, ez gara irlandarrak, ez gara… Galesak gara.
|
|
|
Pertsonaren gelditasuna da kritikatzen duzuen gauzetako bat. Proiektu
|
hau
bada zuek pertsona bezala mugitzea?
|
|
|
Errazegi hunkitzeko edo betiko kontsignen barruko hitz horiek ez ditugu inoiz ongi hartu, eta horien kontra joaten saiatu gara beti. Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte
|
honen
parte garenez, gizarte honentzako ere bai. Horrek zerbait mugitzea eragin badezake, gutxi izanda ere, bada garaipen txiki bat, eta orokor samar ikusten ditugun hitz eta lelo horietatik aparteko zerbait.
|
|
|
Errazegi hunkitzeko edo betiko kontsignen barruko hitz horiek ez ditugu inoiz ongi hartu, eta horien kontra joaten saiatu gara beti. Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte honen parte garenez, gizarte
|
honentzako
ere bai. Horrek zerbait mugitzea eragin badezake, gutxi izanda ere, bada garaipen txiki bat, eta orokor samar ikusten ditugun hitz eta lelo horietatik aparteko zerbait.
|
|
|
Bi Bala bezala ere, hasierako bertigoa ez da egungo bertigoa. Hasierako bertigoa gehiago zen ongi aterako zen ala ez exekuzio aldetik, eta, orain, gehiago da gure proposamenak funtzionatuko al duen, ondo pentsatutako proposamen
|
honek
.
|
|
|
Estimatzen dut bertigo hori errekuperatu izana. Kasualitatez eta suertez proiektu berri
|
honekin
iritsi da.
|
|
|
Komunitatearen errealitatea aztertu eta azterrarazi behar dugu, eta, posible bada, eraldatu gure oinarrietan. Horretarako, batetik, zientziak erakusten digu pertsonak berak nola funtzionatzen duen; eta, bestetik, ikastola garen heinean herri
|
honi
zor dioguna dago”, zioen Gonzalezek. Horrek eraman ditu Euskal Kultura aztertzera proiektu batean.
|
|
|
Hainbat modutara egiten dute; besteren artean, adimen aniztasuna aintzatetsita. Era
|
honetara
bideratu zuten euskal kulturari buruzko proiektua: “Ikusi genuen haurrengan emozioa sortzen duen gauza garrantzitsu bat euren gurasoen, familiakoen edo komunitatekoen parte hartzea zela, edo gu komunitatera joatea eta bertan esperientzia bizipen bat edukitzea.
|
|
|
Ez nuke izan nahi errepikakorregia nire bertsozaletasun historiari dagokionez, baina onartuko ahal didazue aipamentxo bat bederen egitea, lehen ere inoiz esan izan dudanaren gainean: bertso giroan murgildua etorri nintzen mundura, hurrengo bertso
|
honetan
gogoratzen dudan moduan:
|
|
|
Gabonetako kantak bertsoak ziren, elizako kanta asko ere bai, herri kanta ugari bertsoak ziren, sehaska kantak zer esanik ez… Horrez gain, aski da Auspoako Ezkontza galdukotako bertsoak gogoratzea, edo bertsotan egindako hainbeste kronika; askotan kronika beltzak. Edo esanguratsua zen esaldi
|
hau
ere: “Habil tentuz, bertsoak ateratzea nahi ez baduk”.
|
|
|
Jende gehienak pentsa lezake ez dela beharrezkoa ziklo osoa betetzea, eta normala ‘erabili eta bota’ izatea. Lehen ziklo osoa betetzen zuen bertsoak,
|
hau
da, bertsoa entzun edo irakurri, herriak gogoan hartu eta kantatu. Inori ez zaio burutik pasatzen bertsolariek kantaturiko bertso guztiak gogoan hartzen zirenik; ez horixe; baina, han eta hemen, batzuek eta besteek, sorta politak bai.
|
|
|
Gure herri poesiarekin ere horixe gertatu da, lehengoa Bizia zen». Eta behin
|
honetan
garenez gero…
|
|
|
Gazterik ez dut aipatu; ez zuten, oro har, lilura berezirik niretzat. Denboraren legea jarraituz, suposatzen dut zahartzen doazen heinean kazetari gazteentzat izanen dutela lilurarik, eta hauek egin dutela antropologia berri bat Euskal Herria eta mundu zibilizatuaren erdia txunditurik daukan kuadrilla
|
honen
sekretuak ikertuz.
|
|
|
Beste batzuek gurasoen tabernan udaran lagundu ohi duten lez, niri aldizkarian
|
honetara
eta hartara jartzea tokatu izan zait. Makina bat saio egindakoa naiz telefonoz harpide ehizan, Vodafoneko komertzial hegoamerikarrak bezain setati.
|
|
|
Duela urte batzuk Sarasuak Amaren Sua kontrajarri zion Arestiren Aitaren Etxeari. Aberrigintzari zegozkion haiek neure kontuei aplikatuta, barkatuko ote dit Jonek, nolabaiteko masokismo
|
honek
(sosek ez dute ezer askotarako ematen), Amaren Su horrekin zerikusirik izan dezakeelakoan nago. Izan ere, aldizkariak aukera eman dit Erredakzio Batzordeko afari bileren bueltan Andoni Egaña, Joxerra Garzia, Koldo Tapia, Laxaro Azkune eta koadrillak jorratzen zituzten pasadizo, kotilleo eta burutazioak bertatik bertara entzuteko, edo Xalba Garmendia bezalako instituzio baten aholkuak jasotzeko.
|
|
|
Las Tunaseko Cornito hartan jakin nuen bazirela beste gune batzuk munduan, guri Belodromoak edo Bertso Eguneko afalosteak sentiarazten digutena sentiarazteko gai. Orduan konturatu nintzen gure mundu txiki
|
hau
beste planeta txiki batzuen lehengusua dela. Bakoitza, bere baobab eta arrosekin.
|
|
|
Dena den, batzen gaituen zerbait dugunaren sentipena ederra da. Mundutxo txiki
|
hau
eta antzerako mundu txikiak batzen dituen soka txikiak eraikitzen ari gara, amaraun ikusezin bat eraikitzen. Baina ondo gogoratzen ez dudan autore batek esaten zuen:
|
|
|
Bakoitzak bere etxetik egiten du lan, dena koordinatzaileari bideratzen zaio,
|
honek
zuzentzaileari pasatzen dio, eta, bueltan, maketatzailearengana doa… Dena telefono eta email bidez. Bilerak, berriz, (Erredakzio Batzordearenak, Administrazio Batzordearenak, maketa erabakitzeko eta zuzentzeko egiten direnak…) tabernetan, elkarte gastronomikoetan, jatetxeetan, bakanen bat Kostite baserrian, egin ditugu urte hauetan guztietan. Koadernoa eta boligrafoaren, ordenagailuaren ondoan beti egon da kafe kikara, ardo kopa, zerbeza botilatxoa edota pikatzeko zerbait.
|
|
|
Aldizkari txikia da Bertsolari, bere izenari ohore eginez batez ere inprobisazioz lan egiten duena eta bulegotzat tabernak hartzen dituena. Izateko eta egiteko modu
|
hau
gora behera, edo agian horrexegatik, espero zitekeena baina askoz jende gehiago bildu ahal izan du ispiluaren, grabagailuaren, orrialde hauen bi aldeetan. Estimatua zaizue denoi.
|
|
|
Edo, berrienak aipatzearren: Eneko Sierrak 99 zenbakirako idatzi duen kronika luzea ez du kobratu nahi izan, Xabier Igoak Arabako bertso eskoletan egin den harpidetza kanpaina doan egin digu, eta Laxaro Azkunek zenbaki
|
honetarako
ekarri duen iritzi testua,.
|
|
|
|
Honekin
, noski, ez dugu jendea doan lan egitera animatu nahi. Gaur gaurkoz kolaboratzaile guztiei ordaintzeko ahalmena badago, eta duin ordaintzen da; aurrekontuaren zatirik potoloena bideratzen da horretara.
|
|
|
Sorta txiki
|
hau
amaitu nahi dut
|
|
|
Norberak kutun dituen jende eta kontuei tinko eusten die, gainerako guztiak ahanzturaren isurbidetik amilarazita. Duela hogeita bost urteko kontuak dira Bertsolari aldizkariaren sorrerakoak, eta ez dut uste gutako inork dokumentazio lan askorik egingo zuenik ale
|
honetako
iritzi artikuluak osatzeko. Eskatu ere ez zaigu horrelakorik eskatu, egia esan, eta irakurleak hobe du hasiera hasieratik jakitea nire hau behintzat erabat subjektiboa dela:
|
|
|
Duela hogeita bost urteko kontuak dira Bertsolari aldizkariaren sorrerakoak, eta ez dut uste gutako inork dokumentazio lan askorik egingo zuenik ale honetako iritzi artikuluak osatzeko. Eskatu ere ez zaigu horrelakorik eskatu, egia esan, eta irakurleak hobe du hasiera hasieratik jakitea nire
|
hau
behintzat erabat subjektiboa dela: zintzoa, hori bai, baina baita beharbada okerra ere.
|
|
|
“Hi, Andoni”, esan nion, “dena esaten hasita, aldizkariarekin hastea erabakitzen badugu, nire kezkaren zerrendan hamaseigarrena edo izango duk
|
hau
, eta jakin nahi nikek hire kezken artean zenbatgarrena izango den…”. Isiltasuna are lodiago eta astunago bihurtu zen nire galderaren ostean, harik eta Andonik, bere estiloaren ezaugarri behinena den ironiarekin, honako erantzun hau eman zidan arte:
|
|
|
“Hi, Andoni”, esan nion, “dena esaten hasita, aldizkariarekin hastea erabakitzen badugu, nire kezkaren zerrendan hamaseigarrena edo izango duk hau, eta jakin nahi nikek hire kezken artean zenbatgarrena izango den…”. Isiltasuna are lodiago eta astunago bihurtu zen nire galderaren ostean, harik eta Andonik, bere estiloaren ezaugarri behinena den ironiarekin, honako erantzun
|
hau
eman zidan arte: “Hamaseigarrena?
|
|
2017
|
|
|
Alfontso Irigoienek ere, nola ez, egin zuen bere ahalegina. Kasu
|
honetan
traba aurrekoak baino prosaikoagoa suertatu zen: “Hainbat urte geroago, politika mundua.
|
|
|
Batengatik ez bazen bestearengatik, 12 urtean luzatuko da txapelketen bigarren eten
|
hau
, 1979 urtera arte.
|
|
|
Talentua soberan izan arren, behar beste zori izan ez duen txirrindulari bat erretiratzen denean, hanketan itzuli handi bat bazeukala esan ohi da. 70eko hamarkadako etenak utzitako hutsuneari erreparatuta, antzeko ariketa bat egingo dugu, bertsolaritza fikzio pixka bat, errepaso
|
honen
amaiera gisa.
|
|
|
Izatez, bere baiezkoa eman arte ez zen konfirmatu sariketa egingo zenik. Txapelketei ukoa eginda, honako
|
hau
sariketa zelako, eta ez txapelketa, erabaki omen zuen parte hartzea [10].
|
|
|
Eta aitortu beharra daukat(
|
hau
kontrastea), etxera bidean tristura puntu bat sentitzen hasi nintzela, inpotentziaren eragin nabarmena. Mutil debutatu berri hura bere buruarekin lotsatzen hasi zen pittin bat, lurretik eguzkira adinako distantzia sumatu izan balu bezala gizon harengandik bereganaino.
|
|
|
1993ko txapelketari dagokionez, final aurreko bertsoaldi batek bereziki hunkitu ninduen. Abenduaren 8an izan zen, Bilbon, eta gaia honako
|
hau
: “Une honetan zuretzako telegrama hauxe jaso dugu.
|
|
|
Abenduaren 8an izan zen, Bilbon, eta gaia honako hau: “Une
|
honetan
zuretzako telegrama hauxe jaso dugu. Honelaxe dio:
|
|
|
Zuen semetxo bakarra, gaixotasun baten ondoren hil da. Amari, ezbehar
|
honi
aurre egiteko, fedeak ematen dio indarra. Aitak, orain bere zalantzak ditu”.
|
|
|
Muruak hala kantatu zion entrenatzaileari: “Kirol
|
honetan
jadanik ez da dirua ez dan besterik/ zure ondoan ez det izango oso pozik jokatzerik/ nahi ez badezu lehen merke zena orain garesti hartzerik/ beste batean ez zazu egin holako hanka sartzerik”. Futbola eta bertsoa nituen orduko bi pasio, eta tematikak eta teknikak bat egitean, pentsa nik zer gozamen!
|
|
|
Eta Eibarko finalaurrekoan bota zuen agurra ere gogoan daukat; oraindik irribarre batek ihes egiten dit oroitzen dudan aldiro: “Goierritikan Eibarreraino zuek pozteko asmotan/ taberna bila ibili gera zazpi bat kilometrotan/ batzuek daude itxita eta beste batzuk erdi lotan/ gosaldutzeko leku onikan/ ez al dago herri
|
hontan
–/ Uste al dute txiklea janda egiten dala bertsotan? ”.
|
|
|
Egaña: “ze puta degun patua/ gure ume sakratua/ lotan al zeunden ene Jaungoiko madarikatua? ” Eta
|
hau
: “Hossana eta Hossana/ hainbat alditan esana/ damu bat daukat:
|
|
|
Apopilo berriak afrikarrak dira, ondorioz, bizilagunak agurra ukatzen hasi zaizkizu. Kolorea galtzen ari da gisa
|
honetako
erkaketa, baina orduan eraginkorra izan zen oso. Honela amaitu zuen hirugarren bertsoa:
|
|
|
Maialenen hasierako agur dotorea, BECera egindako aldaketa eta konplexurik eza aipatuz (gu ez gera hau, denda txikiak/ saio txikiak gara gu/ (…) baina hona etorri ta betetzeko/ konplejurik ez daukagu), Andoniren aulkiarena (baina ezetz txikirik/ behiak jezteko), eta buruz burukoa ditut gogoan. Azken
|
honetan
, bikain jardun zutelako gomuta daukat, bai Maritxu eta Bartoloren ofiziokakoan bai kartzelakoan, euskara irakasleen paperean.
|
|
|
2000ko hamarkadako Bertso Txapelketa Nagusietan gogoangarri zaizkidan saioak zerrendatzera noa (ipurdia bistaratzera doan ziminoaren aurpegia dut
|
hau
idazterakoan). Brotxa lodiz eta saio ospetsuenetara mugatuko naiz; sailkapen eta hierarkian oinarritzen den joko horretan buru belarri sartzen bagara denok, ez eskatu idazteko 6.000 hizki baino ez dituen honi, orekak eta justizia egitea eta laugarrenez atzera sailkatutakoen detaileak nabarmentzea.
|
|
|
2000ko hamarkadako Bertso Txapelketa Nagusietan gogoangarri zaizkidan saioak zerrendatzera noa (ipurdia bistaratzera doan ziminoaren aurpegia dut hau idazterakoan). Brotxa lodiz eta saio ospetsuenetara mugatuko naiz; sailkapen eta hierarkian oinarritzen den joko horretan buru belarri sartzen bagara denok, ez eskatu idazteko 6.000 hizki baino ez dituen
|
honi
, orekak eta justizia egitea eta laugarrenez atzera sailkatutakoen detaileak nabarmentzea.
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu lehen pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz
|
hau
izan zen moduan.
|
|
|
Lujanbiok jantzi zuen eta historiara pasa den agurrarekin ospatu: gobararen bertsoa, txapel nagusia janzten zuen lehen emakumea izateari erreferentzia sotila eginez, eta hiztun komunitateari, euskalgintzari, hurrengo urteetan lelo nagusietakoa izango zen mezua jaulkiz “herri
|
hau
sortzen segi dezagun euskaratik ta euskaraz”.
|
|
|
2013koa ying yangaren itzulia izan zen; oraingoan, Arzallus txapeldun, eta Lujanbio izan balitz, berdin, gustura… Txapela oholtzan galdu arte lehiatzeko konpromisoari eutsi zion Egañak, eta
|
hau
izan zen Andonirik gabeko gabeko lehen txapelketa. Arzallus eta Lujanbiorekin, beste sei hauek ere izan ziren finalista:
|
|
|
Azken bi hamarkadetako euskal disko azpimarragarrienetako bat. Oraingo
|
honetan
, aretoen erosotasunetik kale kantoira salto egin dute Igor Elortza eta Unai Iturriaga bertsolariek, Josu Zabala eta Rafa Rueda musikariekin batera Kargak&Deskargak emanaldi berriarekin. Uda honetan Baiona, Gasteiz, Lizarra eta Bilboko kaleetan ibiliko dira hautsak harrotzen.
|
|
|
Oraingo honetan, aretoen erosotasunetik kale kantoira salto egin dute Igor Elortza eta Unai Iturriaga bertsolariek, Josu Zabala eta Rafa Rueda musikariekin batera Kargak&Deskargak emanaldi berriarekin. Uda
|
honetan
Baiona, Gasteiz, Lizarra eta Bilboko kaleetan ibiliko dira hautsak harrotzen. Batek daki non amaituko duten.
|
|
|
Rafa Rueda (Hegoaldeko Zaratustra). Bihotz apurtzaile
|
hau
, PiLTrekin Jainkoa hiltzeaz aspertuta, Pete Seeger berpizten ibili da Lou Topetekin. Bertsolaritik falta zaiona bertsiolaritik dauka, seiko elektrikoan gaindiezina.
|