|
2008
|
|
|
Kolonbiako Cauca departamentuko Popayan Unibertsitateko aldizkarian argitaratu zuen Oteizak 1944 urtean. Sobre el Arte Nuevo en la Postguerra. Carta a los Artistas de América?, bere lehen idatzi garrantzitsua, eta ziur asko bere testurik landuena,
|
hainbat
gai jorratzen zituena: artearen eta mitoen arteko erlazioa, denboraren eta artelanaren arteko erlazioa, estetikaren eta sakratuaren arteko harremanak edo pintura muralaren arazo formalak.
|
|
|
Eztabaida horien helburuetako bat zen argitzea ea arte abstraktua gai erlijiosoak irudikatzeko erabiltzea zilegi ote zen ala ez (Autore Anitz, 1956). Eztabaida eliza katolikoaren barruan ez ezik,
|
hainbat
artisten artean ere ari zen jazotzen, eta Oteizaren testuetan oso garbi azaltzen da, hasieratik artearen eta erlijioaren artean ezarri zituen parekotasunen ondorioz. Nietzscheren. Jainkoa hil da?
|
|
|
1 Oteizak
|
hainbat
kollage eta marrazki egin zituen. Urte askotan, artistak horrela nahi izan zuelako ezkutuan egon ondoren, gaur egun Altzuzako Oteiza Fundazioan ikus daitezke.
|
|
|
Erdialdeko orrietan Rothko, Boccioni, Pollock, bere eskulturen edo kronlech en imajinak aurkitzen ditugun bezala, liburuaren beste ataletan irudi bihurtzen diren hitzekin egiten dugu topo. Ezaugarri hau oso ohikoa da
|
hainbat
mistikoren eta poetaren idatzietan, zeren sistema kontzeptual bat baino gehiago sistema plastiko bat sortzen baitute (Hass, 1998: 13).
|
|
|
Oteizari dagokionez ere, bere gogoetek sistema kontzeptual abstraktua baino gehiago, irudi sorta bat osatzen dute, askotan kontraesankorrak diren imajinak nolabaiteko sistema bakar batean elkartuz.
|
Hainbatetan
erabiltzen dituen kronlech edo hutsa ez dira kontzeptuak, baizik eta bere pentsaera martxan ipini eta mugimendu egoeran mantentzeko sortuak diren imajinak. Oteiza ez da teoriko bat, ez da kontzeptu sortzaile bat, irudi sortzaile bat baizik, eta are gehiago, sinbolo sortzaile bat da.
|
|
|
Hau ikusirik, esan daiteke ezen Oteizak idatzita zituen
|
hainbat
testu kaxa huts batera bota eta bertan nahastu zituela. Testu horietako gehienek 1958 Oteizak bere eskulturetan(, esku artean?) eraiki zuen huts horren inguruko gogoetak biltzen dituzte.
|
|
|
Euskal kulturaren barnean, autoktonoa? zenaren interpretazio baten bidez, gutxietsiak ziren
|
hainbat
kultur adierazpen moduren garrantzia eta balioa defendatzen zuen Oteizak. 2 urte geroago, 1965ean Hendaian argitaratuko zuen Ejercicios espirituales en un túnel liburuan interpretaziozko ildo hori areagotu egin zuen8.
|
|
|
370 eta hurrengoak). Oteizaren lanen inguruko ikerketa berriek orain arte ziurtzat ziren
|
hainbat
iritzi aldatuko dituztela uste dugu.
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera ematen bazaio ere, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, arlo politikoan jazo diren
|
hainbat
ekimenek aditzera ematen dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez ere, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan ere, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean gaudelako.
|
|
|
142 eta hur.). Azken aukera horren arabera uler daiteke auzitegiek Vienako Hitzarmenaren 30.3 artikuluari egiten dioten erreferentzia zuzena; izan ere, kontrako kasuan ulertu genuke ezen epaileek artikulu horren aplikazioa egiteko jarraitu duten bide zuzen horrek nazioarteko zuzenbidearen inguruan espainiar auzitegiek duten ezagutza faltari erantzuten diola, beste
|
hainbat
adibidetan garbi geratu den moduan.
|
|
|
Azken urteetan Latinoamerikako
|
hainbat
herrialdetako biztanleek aurkeztutako lan eta erresidentzia eskaeren inguruan lanean etengabe aritu izan dira espainiar auzitegiak. Horietako eskaera askok XIX. mendetik zetozen nazioarteko kooperazio eta adiskidetasun hitzarmenak zituzten oinarri.
|
|
|
Horietako eskaera askok XIX. mendetik zetozen nazioarteko kooperazio eta adiskidetasun hitzarmenak zituzten oinarri. Hitzarmen horiek estatuek elkarrekiko
|
hainbat
eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide horiek bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz. Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira.
|
|
|
Egun, hau ikusita garbi dago zein esfortzu handia aurreztu ahal izango zuen espainiar jurisprudentziak Auzitegi Gorenak bere momentuan, zegokion moduan, bere lana kontu handiagoz egin izan balu. Are gehiago, Uruguaiko
|
hainbat
etorkinen zenbat sufrimendu aurreztu ahal izango zituen.
|
|
|
Sententzia horrek
|
hainbat
ohar sorrarazten ditu, ez bere azken erabakiak harridura sortzeagatik, Espainiako Administrazioaren aurrean politikoki zuzena delako adierazpena besterik suposatzen ez duelako, baizik eta berau oinarritzeko auzitegi honek azaltzen duen jarreragatik eta, noski, erabiltzen dituen oinarriengatik (edo hobe esanda, bereziki, erabiltzen ez dituen oinarriengatik).
|
|
|
Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez. Esate baterako, euskaraz nahiz gaztelaniaz, diskurtso gaitasunean nahiz estrategia gaitasunean erabilitako
|
hainbat
baliabide ez ditugu ingeleseko testuetan aurkitzen. Argi dago 3 hizkuntzan ez dutela ikasleek nahikotasun mailarik erdietsi.
|
|
|
Bukatzeko, diskurtsoan ardaztutako programazioak testu mota bakoitzaren eskakizunak lantzea ekarriko luke. Gainera, nahiz eta zenbait trebetasun diskurtsibo hizkuntza bakoitzean ikasi behar diren
|
hainbat
ikerlanek dioten legez (Idiazabal eta Larringan, 1999: 493), asmatu genuke ikerketek frogatu dituzten trebetasunen arteko transferentzia aprobetxatzen hizkuntza ezberdinetan (Idiazabal eta Larringan, 1996, 1997a eta 1999; Garcia Azkoaga eta Idiazabal, 2003).
|
|
|
Gure lanean ondorioztatu dugu ingelesa eskola elebidunaren eremuan intentsitate baxuan ez dela eraginkorra. Ondorio nagusia, hortaz, bat dator adinaren auzia ikertu duten
|
hainbat
lanen emaitzekin (esate baterako, Muñoz 2000, 2003 eta 2006; Victori eta Tragant, 2003; Cenoz, 1998, 1999, 2002 eta 2003; Lasagabaster eta Doiz, 2003; Gallardo, 2004). Lan horiek nagusiki atzerriko hizkuntzaren azterketa egiten dute, ez ikasleen bestelako hizkuntzena; hurbilpen kuantitatiboa erabili ohi dute eta ikuspegi linguistikoa jorratzen dute gehienek.
|
|
|
Gaitasun komunikatiboari buruzko
|
hainbat
eredu teoriko jarri dira mahai gainean. Bigarren hizkuntzen jabekuntzaren teorizaziotik sortuak dira gaitasun komunikatiboaren osagaiak bereizten ahalegindu diren ereduak.
|
|
|
EAEko hezkuntza sistemak dituen xede nagusien artean, euskara hizkuntza minorizatua hezkuntzaren bitartez biziberritzeko ahalegina dugu. Azken urteetan, hezkuntza sistemak duen helburu estrategiko horri, eleaniztasunaren eskakizuna erantsi zaio eta
|
hainbat
urrats egin dira bide horretan. Nagusiki eredu goiztiar partzialaren aldeko apustua egin da.
|
|
|
Giza garapena pertsonei aukera gehiago eskaintzen dien prozesu gisa ulertu behar da, zeinean personen gaitasunak eta gaitasunen bitartez hautuak egiteko benetako aukerak ere zabaltzen diren, zentzu horretan, nabaria da ezen parte hartzeak hasieratik jokatu behar duela paper garrantzitsua. Nazio Batuen Garapenerako Programaren (NBGP) lehen txosteneko
|
hainbat
pasartetan ere azaltzen da ezen pertsonek euren helburu eta ikuspegi propioak finkatzea, eta, emaitza materialez gain beraien komunitateetan jarduera ekonomiko, kultural eta politikoetan parte hartze sentimendua izatea garapenaren berezko zati garrantzitsuak direla (NBGP, 1990). Zentzu berean 1993ko txostenak parte hartzea honela deskribatzen du:
|
|
|
gaur eguneko belaunaldien beharrak asetzen dituen garapena, etorkizuneko belaunaldiek euren behar propioak ase ditzaten baldintzatu barik. Definizioan parte hartzearen garrantzia zuzenean antzematen ez bada ere, garapen jasangarriaren inguruko nazioarteko hitzarmen askotan arreta eskaintzen zaio, bereziki ingurumenaren babesa inplikatzen duten helburuak lortzeko estrategiak inplementatzeko garrantzitsua delako
|
hainbat
puntu kritikotan pertsona eta talde ororen inplikazioa. Batetik ingurumenaren jasangarritasunak exijitzen dituen eraldaketengatik dator kezka, zeren egungo eredu nagusitik eredu jasangarri batera iragateak eraldaketa ekonomiko, politiko instituzional eta kultural handiak eragingo bailituzke eta, beraz, bide hori, botere publikoen eta gizartearen interes anitzen arteko birdoiketa etengabea eta ikasketa prozesu jarraitua izango litzateke, zeina aktore ezberdinen parte hartzearen bidez gauzatu ezean, ezinezkoa litzatekeen (Font eta Subirats, 2001).
|
|
|
Aurreko ataletan argi ikusi dugu ezen parte hartzeak erabilera kontrajarriak izan ditzakeela, eraldatzaileak ez diren helburuak ere bete ahal dituelako, eta egoera hori ekiditeko erreferente normatibo gisa erabiltzeko
|
hainbat
teoria proposatu ditugu. Orain, marko teoriko hori apur bat gehiago garatuko dugu, eta aurkeztuko ditugu parte hartzeko eredu eraldatzaileak sustatzeko bidean sakontasunez kontuan hartu beharreko hainbat eztabaida ildo.
|
|
|
Aurreko ataletan argi ikusi dugu ezen parte hartzeak erabilera kontrajarriak izan ditzakeela, eraldatzaileak ez diren helburuak ere bete ahal dituelako, eta egoera hori ekiditeko erreferente normatibo gisa erabiltzeko hainbat teoria proposatu ditugu. Orain, marko teoriko hori apur bat gehiago garatuko dugu, eta aurkeztuko ditugu parte hartzeko eredu eraldatzaileak sustatzeko bidean sakontasunez kontuan hartu beharreko
|
hainbat
eztabaida ildo.
|
|
|
|
Hainbat
autorek, banaketa honetatik abiatuta, parte hartzea bilatzeko dauden interesen araberako sailkapenak proposatu dituzte; zentzu horretan, azpian aurkezten den taulan lau mailako banaketa egiten da: nominal edo funtzionala, instrumentala, ordezkatzailea edo galdeketazkoa, eta eraldatzailea.
|
|
|
sortuak izan diren espazioen artean, gehienetan gobernuek edo instituzioek bultzatuak direnak gizartearen presio edo eskari bati erantzuteko premiaz; eta bestelako, espazio herritarren? artean, non jendea bere nahi propioz biltzen den gobernuaren politiken aurka egiteko, beraien zerbitzuak ekoizteko edo elkartasunerako eta elkarren arteko laguntzarako, nahiz eta bi espazioen arteko mugak errealitatean ez diren horren zehatzak
|
hainbatetan
(Cornwall, 2004).
|
|
|
Aldi berean espazio baten sorrerak eta bertan parte hartzeak balio dezake identitate eta interes kolektibo berriak sortzeko, errealitate soziala zeharka eta oharkabean aldatu daitekeelarik. Hots, parte hartzeko espazio batean murgiltzean kide bakoitzak aurretiaz izaera edo nortasun bat badu ere, hori alda daiteke prozesu parte hartzailea aurrera doan heinean eta toki horren arauak onartzen diren heinean; hau
|
hainbat
giza mugimenduren instituzionalizazioaren adibidearekin garbi ikusten da.
|
|
|
Hasteko, parte hartzearen izaera anbiguoari dagokion kezka bat azaltzen da testuan; izan ere, parte hartzeak ezarritako botereen eskupeko kooptaziorako zein gizarte eraldaketarako eta gizarte jabekuntza edo enpoderamendurako balio dezakeenez, tarteko egoera asko suertatu daitezke. Eredu eraldatzaile bat lortzeko lehenengo pausoa erreferente arauemaile eraldatzaile bat finkatzea litzateke, eta horretarako proposatzen da giza garapen, garapen jasangarri eta enpoderamenduaren teorien
|
hainbat
elementutan oinarritzea. Ondoren, testuaren zati handienak izaera hori beteko lukeen parte hartzearen ezaugarriak identifikatzeari ekingo dio:
|
|
|
Euskarazko izenen historia, hortaz, botere eskaseko hizkuntza baten historiaren zati da.
|
Hainbat
unetan laburtu ahal da historia hori (Gorrotxategi, 2000):
|
|
|
(literaturagile erromantikoek ere, kondairako?
|
hainbat
izen eman zuten: Aitor, Amaia...).
|
|
|
Debeku hark bazituen salbuespen kasuak: espainierazko ez ziren
|
hainbat
toponimo Andra Mariren izenak zirenez onartu zituzten baina espainierazko ortografia erabilita (Aranzazu, Leyre, Iciar...) Debekua atzeraeraginez ezarri zen. Hilerrietan, erregistroetan... izen separatistak eta gorriak ezabatu eta aldatu zituzten.
|
|
|
ez zuten izenak onartu zituen. Literaturako eta Andra Marien
|
hainbat
izen berreskuratu ziren horrela. Baina onespen horrek uste gabeko ondorio bat izan zuen, nolabait, iraultza bat ekarri zion euskal izengintzari.
|
|
|
Asko dira erdal izen ofiziala dutela, euskal izena darabiltenak. Ohikoa da izen batzuk edo izen baten
|
hainbat
aldaera erabiltzea: izen eta abizen ofizialak, herri aldaerak, goitizenak... batzuetan euskaraz, bestetan erdaraz7.
|
|
|
Galdera horri erantzuteko estatistika zerbitzu ofizialek (Eustat, Nafarroako Estatistika Zerbitzua, INE...) argitaratzen dituzten izen erabilienen zerrendak ditugu, baita belaunaldiz belaunaldiko azterketa sakonagoek emandako datuak ere (Gorrotxategi, 2000). Ikus ditzagun
|
hainbat
datu adigarri:
|
|
|
Eco k dioen moduan, izen batek,/ Napoleón/ izenak esaterako, pertsona ezagunen eremuan kokapen bat denotatzearekin batera,. Napoleón? kultur unitatearen
|
hainbat
osagai semantiko konnotatzen ditu (Eco, 1974: 99).
|
|
|
Horrez gain, izenak finkatu egiten du: zentzu eremu batean (eremu semantiko edo sinboliko edo kultural batean)
|
hainbat
kokapen biltzen ditu, jendarteko harreman eremuetako hainbat harreman biltzen ditu, guztiak, beratasun iraunkor, baten gisan.
|
|
|
Horrez gain, izenak finkatu egiten du: zentzu eremu batean (eremu semantiko edo sinboliko edo kultural batean) hainbat kokapen biltzen ditu, jendarteko harreman eremuetako
|
hainbat
harreman biltzen ditu, guztiak, beratasun iraunkor, baten gisan.
|
|
|
ere bada. Ez dago gizarte nortasunik
|
hainbat
baliabidez osatua ez denik, esan nahi baita, gizarte nortasun guztiek badituzte norberaren interesen araberako helburuak lortzeko baliabideak; berdin da zein diren interesak eta helburuak. Habitusak kapital bat ematen dio subjektuari:
|
|
|
12 Albo batera utzi dugu izenen eufonia, edo itxura estetikoa, jendartean baliotsu eta erakargarri izateko faktorea izan daitekeen arren. Gustuak, irizpide eta arau estetikoak gizarte anizkunetan anitz badira ere,
|
hainbat
ezaugarri estetiko orokor seinalatu ahal ditugu izengintzan: izen bikoitz edo hirukoitzak murriztu dira oso, izen laburrak eta ozenak nahiago ditugu nonbait, bokal talde batzuk nonahi agertzen dira (adibidez,/ ai/ izen andana ikaragarrian topatuko dugu:
|
|
|
Hala ere, jendarteko sistemak arau bakar baten inguruan eraikitzen ez direnez, ez dago ekintza logika bakarra eta subjektuek
|
hainbat
eta hainbat logika ezberdin kudeatu behar dituzte. Horrexegatik ezin da inor haren rolekin berdindu, ezta haren norberatasuna gizarteratze prozesuetara murriztu ere.
|
|
|
Hala ere, jendarteko sistemak arau bakar baten inguruan eraikitzen ez direnez, ez dago ekintza logika bakarra eta subjektuek hainbat eta
|
hainbat
logika ezberdin kudeatu behar dituzte. Horrexegatik ezin da inor haren rolekin berdindu, ezta haren norberatasuna gizarteratze prozesuetara murriztu ere.
|
|
|
Aspaldian, hortaz, erakunde eta talde arau zorrotzek gobernatzen zuten izendatzea. Gaur, ostera,
|
hainbat
merkatutan zatikaturik dagoen moda objektua da izena. Erakunde orokorren ordez, bestelako gizarte indarrek arautzen dute izengintza; ezarian, gurasoek euren eskubidetzat jo dute umeen izenak aukeratzea eta erabakitzea.
|
|
|
Hauxe bera da, laburbilduz, izena hautatzearen kasuan ikusi ahal izan duguna. Izena hautatzeari
|
hainbat
logikak eragiten diote: kalkulu estrategikoarenak, gehienetan debekuen aurkako erresistentzia gisa agertzen denak; jendarteko inertziaren logikak, nonbait habitusari dagozkion logiken multzoak (norbera gizarteratzearen logikak eta gizarte kohesioaren logikak); emozio erreaktiboen logikak, baita ekintzaren asmo proaktiboen logikak ere.
|
|
|
Naturaltasun praktikoa galtzen ari da joko eremu honetan; izenena ere eremu berezitua eta arroztua bilakatzen ari da eta, hala izanik, pertsonek egoera anbiguoan jardun behar dute: batetik, erabaki pertsonala hartzera behartuta daude, ez dabil hor lehengo erakundeen irizpide itxirik, baina, bestetik, erakundeek
|
hainbat
muga jartzen dute, kasu gehienetan, gainera, jendeak ez du muga horien berririk. Hau den hau egiaztatu dugu gure ikerketan:
|
|
|
Hala Armenia Ttipia eta Armenia Handia, Persia, Tartaria, India, Katai eta Zipangoko uhartea. Eta bertze
|
hainbat
leku miresgarri, giristino baten ahoak nehoiz ahozkatu ez dituenak. (25 or.)
|
|
|
Edozein berrikuntza arriskutsua bada ere, irratiak ezin dio uko egin teknologia berriek eragiten duten entretenimendu gune berrien ugalketari. Bestalde, edukien berezitzea
|
hainbat
arrazoirengatik gertatuko da: digitalizazio prozesuak edukiak ugarituko dituelako; edukien kontsumoak pertsonalizatzeko joera gailenduko delako, eta, azkenik, soinuari beste elementu batzuk gaineratuko zaizkiolako, datuak eta irudiak, alegia?.
|
|
|
Edukien espezializazioa estrategia berria ez bada ere, kontuan izan behar dugu gaur eguneko bizitza eredua aurrekoak baino azkarragoa, iheskorragoa? dela eta komunikabideak kontsumitzeko gizabanakoak duen denbora estutu egiten dela
|
hainbat
eginbehar baititu.
|
|
|
Kate batek eskaintzen dituen edukiak aintzat hartuta, programazioa berezitua edo orokorra izan daiteke. Azken hori, irrati orokorrek erabiltzen dute eta entzuleria orokor bati zuzentzen zaion eta egunean zehar
|
hainbat
genero biltzen dituen egitura trinkoa osatzen du. Programazio mota horri historian zehar hainbat izen jarri zaizkio, hala nola zerbitzu orokorreko irratia, irrati tradizionala, ohikoa, edo, irrati totala.
|
|
|
Azken hori, irrati orokorrek erabiltzen dute eta entzuleria orokor bati zuzentzen zaion eta egunean zehar hainbat genero biltzen dituen egitura trinkoa osatzen du. Programazio mota horri historian zehar
|
hainbat
izen jarri zaizkio, hala nola zerbitzu orokorreko irratia, irrati tradizionala, ohikoa, edo, irrati totala. Irrati berezitua, ordea, entzuleriaren segmentu konkretu bati bideratzen zaion gai bakarreko edukietan oinarritutako formatua da eta bere ezaugarri nagusiak edukien sektorizazioa eta entzuleriaren segmentazioa dira.
|
|
|
Komunikazio alorrean, irrati programazioaren kontzeptua orain arte erabili ditugun parametroetatik kanpo aztertu behar da, Internet bidezko irratia jokaleku hertziarrak ez dituen
|
hainbat
aspektutan oinarritzen baita: denboraz kanpokotasuna, globaltasuna, oparotasuna, eta, interaktibitatea, alegia.
|
|
|
Horrek guztiak abantaila handiak dakarzkie bai entzuleei bai irrati programatzaileei edukien eta programazioaren aukeraketa zabalago bat bermatu eta sistema hertziarrean ez zeuden
|
hainbat
baliabiderekin jokatu baitaiteke, hala nola salerosketa digitalak, e commerce a, edo eduki eta zerbitzu gehigarriak, soinuzko eta saio eta eduki multimedien deskarga, adibidez?.
|
|
|
Internet bidezko irratiak
|
hainbat
eduki kontsumitzeko aukera ematen du.
|
|
|
Elkarrekintzak edo interaktibitateak orain arte ezezagunak ziren
|
hainbat
aukera ematen dizkio gizabanakoari eta entzule pasibo izatetik erabiltzaile aktibo izatera pasatzen da. Erabiltzaileak web orrialdeetan agertzen diren zerbitzu eta eduki lineal eta ez lineal guztiak kudeatzeko aukera dauka, eta, horrek, nola ez, kontsumoaren pertsonalizazioa bermatzen du.
|
|
|
Bizi garen testuinguru teknologizatu berrian kokatzen den irratiak programazio egitura berriak eskatzen ditu, eta horretarako, entzuleak multzo txikietan dibertsifikatuko dituen eduki berezituen garapena proposatzen dute Martí-k (2004) eta beste autore batzuek. Badirudi aurrerantzean edukien eskaintza berezitua garatuko dela entzuleak
|
hainbat
euskarritatik lortuko dituzten programazioen arteko ezberdintasunak bultzatzeko. Telebistaren sorrera eta garapenean egin zen moduan, irratiak programazio egitura berriak eman behar dizkio entzuleari hedabidea ezin baita betiko egon antolamendu eta dinamika berdinetan oinarrituta.
|
|
|
Hortakotz ere, oro harritu ditu jaun horren hil berriak. Bezperan oraino Bayonan izana zen, herritar laborari
|
hanbat
maite zituenen zuzenak begiratu nahiz; ez baitzuen eperik, zerbeit ongi norbeiti egiteko behin gogoan hartuz geroz, hura egin arte.
|
|
|
Gure protagonistaren hurrengo agerpena 1892ko urtarrilaren hasieran gertatu zen26 Izatez, berria Achille Fouquier alkatearen heriotza izan zen, baina, haren hiletak direla-eta kronika luzea dakar astekari xuriak, eta ahukuaren handia zehazten. Hilobian, Albert Goienetxek egin zion azken agurra zenduari frantsesez, besteak beste
|
hainbat
argibide biografiko emanez, eta berriro ere azpimarratuz Donibane Lohizunen euskaldundu zela: «Devenu nôtre, jusqu? à apprendre et parler notre langue basque».
|
|
|
Izatez, Natalia Kesko() errege bihurtuko zen Serbiako printze batekin esposatu zen 1875ean, eta baita dibortziatu 1888an32 Kontua da 1891n atzerriratu egin zela, eta Parisen, Londresen eta bai Bidarten ere bizi izan zela hurrengo urteetan, eta sarritxotan aurkituko dugu aipatuta Eskualdunako orrialdeetan. Alabaina, ez da Serbiako Natalia izango Albert Goienetxe medikuak errezibitu zuen aristokrata bakarra; izan ere, 1889an Ingalaterrako Victoria erreginari egin zion ongietorria33, eta beste
|
hainbati
ere hurrengo urteetan, geroago aipatuko dugunez.
|
|
|
Zenbaki horretan, zer esanik ez,
|
hainbat
eta hainbat xehetasun irakurriko dituzu aurreko egunetan bizi izandakoaz, dela inguruetan kokatu ahala 5.000 lagun zeudelarik Donibane Lohizuneko elizan bedeinkaturiko, le drapeau de la fédération basque, delakoaz, dela Barkoxeko gazteriak jokatu zuen Abraham pastoral maluruski eguraldi txarrak trabatuaz, zein, euskara ikasten edo hasi zen Serbiako Natalia erreginak ikusi Andoaingo dantzarien erakustaldiaz, eta abar.
|
|
|
Zenbaki horretan, zer esanik ez, hainbat eta
|
hainbat
xehetasun irakurriko dituzu aurreko egunetan bizi izandakoaz, dela inguruetan kokatu ahala 5.000 lagun zeudelarik Donibane Lohizuneko elizan bedeinkaturiko, le drapeau de la fédération basque, delakoaz, dela Barkoxeko gazteriak jokatu zuen Abraham pastoral maluruski eguraldi txarrak trabatuaz, zein, euskara ikasten edo hasi zen Serbiako Natalia erreginak ikusi Andoaingo dantzarien erakustaldiaz, eta abar.
|
|
|
oihartzunak agertzen dira oraindik, baina, azkenekoak, astekariak dioenez38 Oraingo honetan, aurreko zenbakian aipaturiko kontu batzuk gogoratzeaz gain, Courrier de Bayonnetik jasotako kronika bat dakar, Hendaiako C. H.(= Clément Hapet?) korrespontsalak idatzitakoa. Kronika hori ere Anton Abadiari eskainitako gorazarrezko bazkariari buruzkoa da, baina
|
hainbat
xehetasun damaizkigu, aurreko zenbakian agertu ez zirenak. Esate baterako, aipatzen du Salaberrik, orduan Mauleko arrondizamenduko kontseilaria, zubereraz emandako hitzaldia, eta bai denek batera Gernikako arbola kantatu zutela.
|
|
|
284). Elkarte berri horrek
|
hainbat
errepublikazale eta liberal bildu zituen, hala nola Harriaga Morroxko diputatu hazpandarra, Arturo Campion, Salaberri Mauleko notarioa, Duhart Uztaritzeko alkatea eta Haltsuet Ezpeletako alkatea. Ezaguna denez, elkarte hori, izatez, Anton Abadiaren Euskal Jaien joera gero eta erreakzionarioagoari aurre egiteko sortu zen.
|
|
|
Hari kronologiko horretan aurrera goazelarik, azaroaren 17ko Eskualdunak Semaine de Bayonne delakoak argitaraturiko berri bat jaso zuen, aditzera emanez Goienetxe medikuak Eskualdun kantaria opuskulua plazaratu zuela42 Izatez, liburuxka horretan
|
hainbat
kanta bildu zituen mediku donibandarrak, la grande patrie françaiseren zerbitzura joandakoan euskaldun gazteek bihotzean bizirik manten zitzaten bai la petite patrie basqueren eta bai ere euskararen gomuta. Era horretara, halaber, hiri handietan gelditzeko tentaziotik begiratu nahi ditu.
|
|
|
1894ko uztailaren 13ko Eskualdunak dioenez45, Donibane Lohizuneko udaletxeak berriro deliberatu zuen euskal tradizioaren jaiak ospatzea, 1892an bezala, besteak beste
|
hainbat
bisitari erakartzen baitzituzten hango balnearioetara. Abuztuko 26 bitartean egitekoak ziren, eta aurreikusita zeuden pastoral bat, maskarada bat, Gipuzkoako dantzak, nazioarteko pilota partidak, bertsolariak, eta abar.
|
|
|
50 Charles Bernadouk damaigu jai horien kronika luzea
|
hainbat
eta hainbat xehetasunez zipriztindua, bere Zazpiak bat (1895, Lasserre, Baiona, 187 orr.) liburuan. Azpimarragarria da liburu hori Goienetxe doktoreari dedikatua izatea.
|
|
|
50 Charles Bernadouk damaigu jai horien kronika luzea hainbat eta
|
hainbat
xehetasunez zipriztindua, bere Zazpiak bat (1895, Lasserre, Baiona, 187 orr.) liburuan. Azpimarragarria da liburu hori Goienetxe doktoreari dedikatua izatea.
|
|
|
Hortaz, 1895ean kokatu garelarik, otsaileko 15ean aurkituko dugu mediku donibandarraren lehen kukua53 Izan ere, Serbiako erregearen bisita laburra eduki zuten Donibanen, eta udaletxean egin zioten ongietorria, Goienetxeren diskurtso batez. Dirudienez, lau astetarako etorri zen 19 urteko Alexandre I.a Bidartera, amaren ikustera54 Antza, ama semeek astebete igaro zuten Donibaneko ville des Pins delakoan, eta eguraldi ederra profitatuz
|
hainbat
joan etorri egin zituzten, kasurako Irun eta Hondarribira55 Azkenik, martxoaren 22ko zenbakiak diosku makina bat lagun bildu zela Donibaneko geltokian agur esateko erregeari56; esker onez, Alexandre I.a erregeak St Sava ordenako komendadore izendatu zuen Albert Goienetxe, plaka, kordel handia eta enparauekin.
|
|
|
Rene Goienetxe semea, artean medikuntza ikasten ari zena; gorago agertu zaigun Klement Hapet hendaiarra, arrondizamenduko kontseilaria; Lacombe, gerora euskaltzaina izango zena; Wentworth Webster artzain protestante euskaltzalea Saran 1907an hilko zena, eta Pierre Buruzain euskaltzale hazpandar handia. Halaber, hilerrian
|
hainbat
agur mintzaldi egin zitzaizkion alkate zendu berriari. Kronikak dioenez, hizlari izan ziren:
|
|
|
a. Ezagutza sortu edota biltzea, enpresa barruko nahiz kanpoko iturrietara joz. Izan ere, kanpoko
|
hainbat
agenterengandik ikas bailiteke: bezeroengandik, hornitzaileengandik, beste enpresa batzuekin konparatzetik (benchmarking), beste zenbait agenterekin elkarlana egitetik (unibertsitateak, ikerketa zentroak, etab.).
|
|
|
–
|
HAINBAT
ZERBITZUREN KONTRATAZIOA
|
|
|
Amaitzeko, 12 taulak modu hagitz eskematikoan biltzen eta alderatzen ditu antolaketa eredu tradizionalaren eta berriaren ezaugarriak. Dena dela, argi gera bedi guk hemen antolaketa eredu berriari buruz planteatzen dugun eskema ez dela, inolaz ere, itxia eta zurruna, beste
|
hainbat
eredu, guztiak ere elkarrekin partekatutako oinarrizko dimentsio edo ezaugarri batzuk dauzkatenak, bere baitan jaso ditzakeen espazio zabala baizik.
|
|
|
1 Edozein enpresatan aktibo ukiezinek duten garrantzia oso handia da dagoeneko, eta goraka doa gainera,
|
hainbat
kasutan enpresa kudeaketaren ardatz nagusia izanik. Horregatik, interesgarri eta baliagarria zaigu Kapital Ukigarria eta Kapital Ukiezina bereiztea.
|
|
|
Artikuluan barrena, ingurumari horretan liderrak betetzen dituen zenbait funtzio berezi deskribatuko ditugu, baita azaleratzen ari den antolaketa eredu berriaren ezaugarri nagusiak bistaratuko ere. Antolaketa eredu berri hori ez da zurrun eta itxia, beste
|
hainbat
eredu, guztiak ere elkarrekin partekatutako oinarrizko dimentsio edo ezaugarri batzuk dauzkatenak, bere baitan jaso ditzakeen espazio zabala baizik.
|
|
|
aktibo ukiezinen garapenean sustraituko dela. Edo, bestela esanik, nork bere abantaila konpetitiboak (aktibo ukiezinetan oinarrituak) lehiakideengandik epe luzean babesturik gordetzea lortzen dutenak izango dira, etorkizunean, enpresa eraginkorrak3 Errealitate hori berori ere argiro bistaratzen da
|
hainbat
eta hainbat enpresaren merkatubalioaren eta balio kontablearen arteko alde handiei erreparatzean4.
|
|
|
aktibo ukiezinen garapenean sustraituko dela. Edo, bestela esanik, nork bere abantaila konpetitiboak (aktibo ukiezinetan oinarrituak) lehiakideengandik epe luzean babesturik gordetzea lortzen dutenak izango dira, etorkizunean, enpresa eraginkorrak3 Errealitate hori berori ere argiro bistaratzen da hainbat eta
|
hainbat
enpresaren merkatubalioaren eta balio kontablearen arteko alde handiei erreparatzean4.
|
|
|
2
|
Hainbaten
iritziz, ziberespazioa, denok adostutako aluzinazio, bat da; beste batzuentzat, zazpigarren kontinentea?
|
|
|
Merkatu horretan jarraibide zehatzak daude eta etengabe sortzen dira kudeaketa tekniken arrazionaltasunari eta eraginkortasunari buruzko arauak (Albizu eta Olazaran, 2003). Badago, era berean, jakintza sortzaile edo jakintzaren ekintzaile (knowledge entrepreneurs) komunitate bat,
|
hainbat
agentek osatua: negozio eskolak, guruak, aditu akademikoak, aholkularitza enpresak, argitaletxeak (management liburuak, aldizkariak, egunkariak, etab.) eta antzeko beste erakunde batzuk.
|
|
|
sarrera edo abiada, hazkunde esponentziala, egonkortasuna edo helduaroa, eta, behin saturatu ondoren, gainbehera. Dirudienez, azken urteetan kudeaketa moden zikloak murriztu egin dira3,
|
hainbat
arrazoirengatik; besteak beste, agente ekintzaileek jarrera oso dinamiko eta proaktiboa izan dutelako (Álvarez, 1997). Hala ere, azken iritzien arabera, enpresa kudeaketako modak ahultzen ari dira4.
|
|
|
Ez da kontu berri berria ere, ordea; izan ere, aski ezagunak diren tresna estatistikoak erabiltzen ditu, beste tresna berriago batzuekin eta egitura berezia eta nomenklatura espezifikoa sortzen dituen antolaketa metodologia batekin batera. Sei Sigma 80ko hamarraldiaren hasieran hasi zen erabiltzen, Motorolan, Mikel Harry ingeniari adituak
|
hainbat
prozesuren aldakortasuna ikertzeari ekin zionean. Aurrerago, 90eko hamarraldiaren hasieran, Allied Signal enpresak erabili zuen, arrakasta handiz, eta, 1996 urtetik aurrera, General Electric enpresak era intentsiboagoan erabili zuen, eta kostuak nabarmen murriztea lortu zuen (Heras et al., 2007)
|
|
|
34
|
Hainbat
egilek aipatu ditu porrotaren arrazoiak, besteak beste Juan Pablo Fusik (Garitaonaindia eta Granja 1987: 48).
|
|
|
Hil horretako 19an Leandro Carro batailoiko
|
hainbat
konpainiak frontea utzi zuten, batailoiko buruaren baimenarekin, baina sektoreko buruaren aginduen kontra. Abertzaletasunaren Agiritegia.
|
|
|
Errepublikaren alde borrokatu zutenek ez diote eskaini aparteko lanik beren testigantzetan; hala ere, maiz aipatu da, eta Francoren garaian, aldi hartako agiriak eta oroimenak berreskuratzeko ahaleginean? Luis Ruiz de Aguirre k
|
hainbat
lan jaso zituen Legutiori buruz. Gerren historia baztertu duten historialari akademikoen artean Legutioko ofentsibak ez du oihartzunik izan.
|
|
|
Era berean, Zestafe, Nafarrete eta Elosua herrixkak Eusko Jaurlaritzaren tropen esku geratu ziren. Eskuinean, nazionalen posizioak gogor zigortu zituzten eta
|
hainbat
posizio okupatu, hala nola Marotoko gailurra.
|
|
|
Horrekin batera, lehenengo laguntza bidali zuten: Flandes errejimentuko bi sail eta España zalditeria errejimentuko 100 lagun joan ziren Legutiora, Gopegi ingurura Españako sail bat eta Bailén errejimentuko bi konpainia, eta Urbinara unitate desberdinetako
|
hainbat
konpainia eta bateria (Martínez Bande, 1938: 211).
|
|
|
Dena den, lan berri horiek, badute, nire ustez, gabezia bat; hots, datu berri asko eskuratu arren ez dira behar beste jorratu, eta bereziki, ez da nahiko ahalegin egin inguruarekin konparatzeko. Gabezia horrek, hain zuzen, eraman nau lan hau idaztera, ez hainbeste datu berriak ekartzeko asmotan, badakit
|
hainbat
agiritegi begiratu gabe utzi ditudala eta ez dut landu ahozko historia; baizik eta ditugun datuak hobeto ulertzen lagunduko digula uste dudalako.
|
|
|
Hain zuzen ere, arkitektura tradizionalaren parte handi batek oinarri bioklimatikoen arabera funtzionatzen du, artifizialki klimatizatzeko aukerak eskasak eta garestiak baitziren. Horrela, Espainiako iparraldean leihateak hegoaldera begira egitea, propietate termikoak dituzten materialak erabiltzea (egurra zein pezoa), herrien kokalekua eta beste
|
hainbat
gauza ez dira ustekabekoak, funtzio espezifikoa betetzen dute. Hots, EAEko hegoaldera zuzendutako leihateek berogailuen beharra murrizten dute, eta Andaluziako patioek aire egokituaren beharra murrizten dute.
|
|
|
Horrenbestez, momentuko
|
hainbat
eta hainbat pertsonaren ostatu beharretan oinarrituta, babestutako eraikuntza berrien produkzioa azkartzeko baliabide eta erreminta berriak sortzeko garaia bizi dugu. Betiere, nola edo hala etxe berri gehiagoren produkzioa azkartzea helburu dela.
|
|
|
Horrenbestez, momentuko hainbat eta
|
hainbat
pertsonaren ostatu beharretan oinarrituta, babestutako eraikuntza berrien produkzioa azkartzeko baliabide eta erreminta berriak sortzeko garaia bizi dugu. Betiere, nola edo hala etxe berri gehiagoren produkzioa azkartzea helburu dela.
|
|
|
Kasu batzuetan erantzun bat baino gehiago jaso da, kontzeptu bakoitza adierazteko
|
hainbat
hitz eman dituzte, bai gazteak, bai helduak:
|
|
|
Kasu batzuetan erantzun bat baino gehiago jaso da; kontzeptu bat adierazteko
|
hainbat
hitz esan dituzte, bai gazteak, bai helduak:
|
|
|
helduen belaunaldia eta gazteena.
|
Hainbat
desberdintasunen artean azpimarratu behar da, maiz ahaztu egiten zaigu eta, «helduen belaunaldia hizkuntza arrotz batean kulturizatua (eskolatua) izan dela, belaunaldi gaztea euskaraz kulturizatua izan den bitartean» (Aurrekoetxea, 2008: 24).
|
|
|
Aurrekoetxeak zioenaren jarraipena da honako hau ere, hau da, euskara jasaten ari den aldaketa soziolinguistikoaren azterketa egiteko asmoz ekin zaio lanari. Hizkuntzaren
|
hainbat
arlo aztertuko dira horretarako (morfologia, sintaxia, fonologia eta lexikoa) itxi bat aintzat hartuta.
|
|
|
Hizkuntza guztiak aldatuz doazela ez da datu berria, nahiz eta garai batean euskarak jatorrizko ezaugarriei eusten ziela defendatu, bat eta bera zela sortu zenetik hona. Hizkuntzak oso berea du une oro aldatuz joatea,
|
hainbat
faktore soziolinguistikok aldatzen baitute hizkuntza, hala nola elebitasunak, estandarrak...
|
|
|
Rolen gainkarga izan da emakumeen osasuna argitzeko proposatu den adierazpen erabiliena (Caro, 2001; Chandola et al., 2004; Martikainen, 1995; Lahelma, Arber, Kivela eta Roos, 2002). Immigrazioarekin, horrek, batez ere emakumeengan eragiten du, beraiek baitira etxearen ardura hartzen dutenak eta
|
hainbat
gauzari aurre egiten dietenak: familiaren zailtasunei eta deserrotze sozial eta afektiboari (Mogollón eta Vázquez, 2006).
|
|
|
Gaur egun, immigrazioa aztertzean
|
hainbat
ikertzailek genero ikuspuntua erabili dute edota emakumearen garrantzia narbarmendu dute. Ildo beretik, lan honetan Euskal Herrian bizi diren emakume etorkinen ezaugarriak eta ongizate maila erakutsi ditugu.
|
|
|
Emigratzen duten emakumeentzako, emigratzea, hil edo biziko gertaera da. Eta era horretako proiektu bat abiatzen dutenak, osasun oneko emakumeak izan ohi diren arren, emigratzeak dakarren aldaketaren gogortasunak, deserrotze prozesu bati aurre egin behar izateak, jatorriarekiko lotura galtzeak eta
|
hainbat
galerak (familia, kultura, hizkuntza?) emakume etorkinen ongizatean eta osasun mentalean eragina izan ohi dute.
|
|
|
Horien artean, emakume migratuen elkarteen barruan, edota
|
hainbat
erakundetatik emakume etorkinentzako antolartzen diren programetan, harremanak partekatzeko espazio propioak bilatzen dituzten emakume taldeak aurkitzen dira. Elkarri laguntzeko talde horiek dituzten onurak ahaztu gabe, kontuan izan behar dugu talde ahultzat eta sozialki baztertutzat hartzeko dagoen arriskua, irudi arazotsua eraikiz.
|
|
2009
|
|
|
Bi aldiz soilik agertzen den arren, oso esanguratsua iruditzen zaigu, hain zuzen ere aditz hizkuntzek egin ohi dutenaren aurkakoa egiten baitu: satelite hizkuntzetan arrunta da aditz bakar batekin Bideari buruzko
|
hainbat
osagai agertzea (adb.: I wentthrough the drawingroom to the morning room.
|
|
|
Euskaraz, berriz, Jarrerazko aditz guztiak dinamikoak dira (zutitu, eseri, etzan), eta beraz, jarrera estatiko bat adierazteko «egon» edo antzeko aditz neutro baten beharra dute. Horregatik ageri da
|
hainbat
kasutan Pos2 estrategia:
|
|
|
Orain artean deskribatutako estrategiak Moduari eta Bideari dagozkie. Itzulpen honetan, ordea, Jarrerazko aditzak eta aditz Neutroak itzultzeko beste
|
hainbat
estrategia ere agertzen direla ohartu gara, eta garrantzitsua iruditu zaigu estrategia horiek modu sistematiko batean definitu eta sailkatzea, orain arteko ikerketetan ez baita Jarrerazko aditzak eta aditz Neutroak itzultzeko estrategiarik proposatu. Itzulpen honetan agertu direnak honela antolatu ditugu:
|
|
|
Slobinek bere ikerketetan erakutsi duenez (2005), mugimenduzko ekintzak ingelesetik gaztelaniara itzultzean
|
hainbat
estrategia erabili ohi dituzte itzultzaileek Moduari eta Bideari buruzko informazioa antolatzeko. Sarrionandiak ingelesetik euskarara aldaturiko testuan ere aurkitu ditugu estrategia horiek.
|
|
|
Dena den, azterketa honetan itzultzaileak beste
|
hainbat
estrategia ere erabiltzen dituela ikusi dugu. Batetik, euskarazko mugimenduzko ekintzen Moduari dagokionez, Ibarretxe Antuñanok bere artikulu batean (2003) aipatzen dituen estrategiak genituzke:
|