|
2007
|
|
|
Goiz hartan, Kukulategiko etxeko jaunandereak bitxikeria zerbait entzunik iratzartu ziren tenorea gabe, xakurra xanpaka ari zela-ta, leiho artetik iguzki iñhar zurpail bat doi-doia agertzen zela ganbara
|
ezin
argituz. Etxean ixiltasuna zagon, erloiuaren tikitakaren erritmo eztia ezagun, eta halere" hor bauk zerbait joan ez denik" pentsatu zuen Pettanek, ingurumenak gogoratzen zaizkiola," nundik debru heldu zian burdin-azantz hori?
|
|
|
Ez zen arras ilun bainan ez arras argi ere" zer tenore ote da? ez diat so egin ere" pentsatu zuen ezkaratz buruan abiatzearekin begiak
|
ezin
zabalduz, ikerka xoko guziak miatzen zituela.
|
|
|
Ganbarako atea zabaldu zen orduan, eta Kattalin agertu gau-atorra xuri luze bat soinean, begiak
|
ezin
zabalduz, biloak harro harroak, izigailu bat iduri...
|
|
|
...usiz Pettanek bertza galdu duela eta jandarmek ez dutela nihun ere atzeman, ikusiz ez dela frogarik nola zuk ebatsi duzun, bakarrik Pettanek dituela ikusi hexak zure etxerat buruz joaiten eta hortaz ez dela frogatzen ahal zuk egin duzula ohointza, ikusiz zure kasua, zure familiaren egoera eta gainerat bihurtuak zauzkitzun egintzak ukatzen ditutzula zin eginez, guk epaileek, erabaki dugu kondenarik
|
ezin
dauzugula eman eta libro uzten zaitugula, bainan kasu haatik beste gisa hortako afera bat azaltzen balin bazauzu! Hortan bukatua da zure auzia eta orai zoazi zure etxekoen ganat!
|
|
|
Mundu hau izugarri aldatzen ari duk, ez duk besterik.
|
Ezin
sinetsizko gauzak ikusten ditiat eta ez banintz nihaur lekuko, sekulan onartuko ez nituzkeenak pasatzen ikusten ditiat, nehork deus erran gabe gainera!
|
|
|
Jauntzi egiteko erabiltzen dituzten oihalak ez dituk lehengoen kalitatekoak. Ene soineko guziek hertsatzeko aiherdura bat badie, bereziki gerrian, eta galtzak
|
ezin
estekatuz deabrua ikusten diat batzuetan. Gainera, oihalak berak arinagoak diren nagok, hotzetik ez bainaute begiratzen, ez babesten, nola neguan behar ditiat doblatu, galtzoin luzeak jauntziz eta.
|
|
|
— Oski madarikatuak! Urhats bat
|
ezin diat
egin erortzeko irriskurik gabe! Nola nahi duk erna nadin?
|
|
|
Ximun gero ta harrituago zagon
|
ezin
ulertuz zer mirakuilu mota pentsatu zuen oraino Anttonek.
|
|
|
— Errak uste’ukala! Eta gure taula tzar hek zangoetan trebes, nihundik
|
ezin
urhats bat egin erori gabe! Eta kendu nahi ukan ditugularik, alanbreak tiranian gogortiak, koropilatiak, sekulako pikoak egin tiat eta behatz zonbait hautsi lerra madarikatu horien gatik!
|
|
|
— Hori to! Hori diat
|
ezin
konpreni, apeza ze debru ari zen bide zola hartan! Norbaitek salatu gitik ba miakuiluz!
|
|
|
— Badun gauza bitxirik herri huntan!
|
Ezin
konprenituzko gauza batzu!
|
|
|
— Ez, ez milesker,
|
ezin diat
egon... ene beha direnak badituk barkatu.
|
|
|
... ez, ez daunat deus erranen, sobera urrun begiratzeak ez din deus hunik... gauzak sobera barnatzeak ere ez... gibelatzea
|
ezin
baiteke eta gainerat, ez gindizken gauzak konfonditu behar... adixkidetasuna... maitasuna... biak zoin hurbil... zoin urrun...
|
|
|
Josefinak, ez zuen entzuten ahal bere semearen natura garbian ozen zen botz aitundarra. Beretzat, lurra lur zen,
|
ezin
berexizkoa, denetan berdina. Hemen edo han, gainetan edo aran zoletan, ordokietan ala maldetan, lekuak berdinak ziren, zeren eta bizitzeko, hazteko, etzateko eta ibiltzeko baizik ez zitzaizkion baliatzen.
|
|
|
Hitz hori laido bat bezala zitzaion,
|
ezin
barkatuzkoa.
|
|
|
Ximunek, entzunak
|
ezin
sinetsizkoak zituen, eta urguluan zauritua, odolaren mintzo eta minezko bakartasunez, oihukatzen zuen:
|
|
|
Medikua deitua izan zen; denborarekin pasatuko zaiola erran ondoan, bere ezjakintasunaren ale bat baizik ez zuen erakusterat ereman, segurrez ere oihan hartan zerbait gaitz edo
|
ezin
jasanezko gauza bat ikusi zuelako, eritasun bat bildu zuela segurtatuz, xorien gaixotasun zerbaitek jo zukela, izialdura batek burua makurtu etabar... Halere, ikusten zuen Xanok trixteziaz besterik erakusten zuela, beti irriz baitzagon.
|
|
|
Terexa erakasleak pazientzia galduz, alkatearen alaba zaflako batekin etxerat igorri zuen, hunek Xano defenditu zuelakotz natura zientziako kursoaren erdian, erranez kurso horien gatik zuela burua galdu, eta bixtan dena erakaslearen gatik. Eltzea gainditu zuen xorta izan zen gertakari hau, eta herriko arduradun, apez, kontseilari eta beste jakintasun handiko jendeak bildurik, alkateak deliberatu zuen biztanleen erdian
|
ezin
bizi zitakela hoien era hartu nahi ez zuen izaki bat. " Joan bedi beraz, xoriak diren lekurat, kaiolarat".
|
|
|
Bakarrik haurrak ziren desbideratuak: heien jostaketetan zerbait falta zen, norbait falta zen, eta hori beren buru haurkin eta ezazoletan
|
ezin
onhartua zen. Elgar aditurik, deliberatu zuten, gau batez, joaitea herri behereko bordarat, jakiteko bederen zertan zen beren" pika-mokoa".
|
|
|
— Hori
|
ezin dugu
erran, errantzun zuten jandarmek.
|
|
|
Europa ekialdeko erresuma eslaboetarik zetorren omen, han ainhitz aztiantza ikasirik, bai eskuetako marretan geroaren irakurtzen, bai ezbehar edo eritasun xume zonbaiten sendatzen, otoitz bitxiak murmurikatuz, hango mintzaira eta egin moldeak nahastuz. Gelditzen zen leku guzitan bisitak egiten ziozkaten goizetik arrats artino, berak konsultak deitzen zituenak, bere burua
|
ezin
besteko mediku batentzat zaukala.
|
|
|
Eta hola, emeki-emeki, Maritza aztiak, gaitzeko fama bildu zuen gure eskualdetan ere, iragarkuntza
|
ezin
sinetsizko horren gatik: sekulan nehork ez du jakin nola, ezin pentsatutako gauza hortan, segurtatzen ahal zuen hau edo hura izanen zenik.
|
|
|
Eta hola, emeki-emeki, Maritza aztiak, gaitzeko fama bildu zuen gure eskualdetan ere, iragarkuntza ezin sinetsizko horren gatik: sekulan nehork ez du jakin nola,
|
ezin
pentsatutako gauza hortan, segurtatzen ahal zuen hau edo hura izanen zenik. Mundu guzitik zetorzkion emazteak bakarrrik edo beren senhar edo lagunekin, baita ere ezkont gai neska gazte edo adindu zonbait, beti pagatuz bixtan dena, jakiteko zer ukanen zuten bederatzi hilabeteren buruan.
|
|
|
Alta, hala zen, Arñotek
|
ezin zuen
uka Maritzak iragartu bezala agitu zela, kuadernoan hala markatua zenaz geroz" nola debru posible da hori! Nik atorra altxatuta frogatzen dutana nola jakiten ahal du zer izanen den haurra sortu gabe?" Eta, gauzak ezin uka, kasu guzitan Maritzak arrazoina zuen berekin eta fama hori landetako ilarrean sua bezala kurritzen zen etxez etxe, herriz herri.
|
|
|
Alta, hala zen, Arñotek ezin zuen uka Maritzak iragartu bezala agitu zela, kuadernoan hala markatua zenaz geroz" nola debru posible da hori! Nik atorra altxatuta frogatzen dutana nola jakiten ahal du zer izanen den haurra sortu gabe?" Eta, gauzak
|
ezin
uka, kasu guzitan Maritzak arrazoina zuen berekin eta fama hori landetako ilarrean sua bezala kurritzen zen etxez etxe, herriz herri. Anartean, Arñot bere buruari beti galdezka ari zen" bainan nola debru egiten du beti egiaren kausitzeko", sekulan errantzunik aurkitu gabe:
|
|
|
... atzo artino bederen, zeren eta bere ezjakinaren kezka
|
ezin
atxikia zuelarik, Maritza karabanatik urunxka zelata, kaier famatu hura zabaldu zuen hobeki ikusteko bere ugazamak zer demontre idazten ahal zuen orrialde hetan, pentsatuz segurki sekretuaren giltza han zagola. Bainan, deus, ez zuen deus bitxirik kausitu, orrialde bakoitzetan idatziak ziren sei zutabetan:
|
|
|
—
|
Ezin diat
jakin, eta kitto, haurra! Bakarrik dakitana duk burraso guzien kezka beroena dela norbaitek aipatzea zer izanen duten eta itxaropenez beterik entzutea hura izanen dela.
|
|
|
Bainan, alaba etortzen bazaio, segur izan hadi ondoko urtean hemen izanen dukala, kexu, denak hausteko prest, izorratu dukala erranez, ezbeharrezko dirua bilduz, eta nik dakita zer ixtorio. Orduan, ainhitz estakuru emanez, bai adina, bai aroa, osagarria edo nahi dukana, aitortzen duk bakarrik ez dukala gogoan ordu hetan errana, bainan, beharrik, kuadernoan idatzia huela errantzun xuxen eta
|
ezin
ukatuzkoa. Orduan, kaierra zabaltzen duk berer erakusteko zer idatzia huen eta" alaba" hitza ikusiko die...
|
|
|
" Kamila maitea, Zure azken gutunean galdatzen zinautan Joan de Garona zure arbasoaren genealogia zeharkatuz xehetasun zonbaiten eskasean zinela, bereziki mila zortzi ehun eta hogoita hamarrean ezkondu baitzen Maria De Corovilla deitutako batekin," ultrapuertos"-etik zetorren neska gazte bat, umezurtza berak zionaz, eta negozio bat muntatu zutela Baigorriko eskualdean. Beraz, otoizten ninduzun, zuhaurek
|
ezin
eginata, zerbait jakiten ahal nuen, nik, emazte misteriotsu hortaz.
|
|
|
" Egun on, anderea" entzun zuen eta bost minutu aski izan zizkion gazteluko berrien iresteko, madamaren gandik gainera! Eta hauek berri
|
ezin
sinetsizkoak ziren, pentsa zazue: famili hartako gazte guziak, bai nexka bai mutikoak, xoraturik zegoela Xantianaren xotiltasunaz, nexkakide xarmantagorik ez zela heiekin ondartzara joaiteko, tenizean aritzeko, berdin xake jokoan ere hau ikasi baitzuen inomineko ixtantean, eta zinemako ateraldiak ere egiten zituztela elgarrekin.
|
|
|
Bainan, nahiz eta borondatez egin ahalak eginik ere, gure apez gazteak lehen meza eman zuelarik, gaitzeko ahalgea bildu zuen: predikua
|
ezin zuen
egin ahal izan, hitz bat ez zitzaiola ateratzen ahotik, lotsadura eta herabearen eraginez, dudarik gabe. Mututurik egon zen minutu zonbaitez jendeari begira, ez jakin nun zer egin eta nola, eskuetan zuen paperra itzulikatuz alde batetik besterat, izerditan blai.
|
|
|
Bainan," zure kasua behar dugu oraindik konpondu", erran zion Santestebani. " Heldu den igandean berriz holakorik gertatzea damu litake, jadanik gutti aski bailitake gure azken elizatiarren galtzeko, eta hori
|
ezin
onhartua litzaiguke. Orduan, egin dezagun otoitz, artetik, gure Jainkoari galdatzeko, zutaz urrikaldurik, indar berri bat eta bultza sendo bat igor dezauzun gainerat, mihia zaluaraziz, hitzak turrustan ahotik ateraziz, ahalge eta herabeak kasatuz, Hitza heda dezazun paropiako ardi guzien hoberenetan, amen".
|
|
|
2 Xutik
|
ezin
egona baduzu, ahalaz ez zaitela Ama Birjinaren estatuari berma, are gutiago besatraka hartuz musuka.
|
|
|
Jana Mari, nor den badakit, egun batez aitatxik erran baitzautan" hire aita beste emazte batekin juntatu duk, beste ama bat izanen duk." eta horrek ez zaitan ez bluik ez besterik egin. Baina,... Ion bere semearen partez... hori ez,
|
ezin
sinetsia dut. Baina, Ion ni naiz!
|
|
|
Heiek dituzte jasan lau urtez, sotilak zirenagatik, ene errebeskeria guziak, denak gaizki egiten nituela, eginbeharraren aurka, haurtzaro bihurria bezain ezaxola pasatuz.
|
Ezin nuen
bestela konporta, sobera kexu eta oldartua nintzen. Etxeko gauza ttipiekin lapurtze ikasketak egin nituen eta inguruko haur lagunekin gaizkintza ezpezializazioa.
|
|
|
Hori izan zen eltzea gainditu zuen ttorta, eskolako aitzindariak ene aitatxi-amatxi galdekatu zituen" ez da posible, ez du hola segitzen ahal, ez hemen hasteko" eta ene arbasoek segidan, hain ziren despitatuak, ene balentriak kontatu ene aitari: " har ezak berriz hirekin, guk
|
ezin diagu
deus atera".
|
|
|
Handik elkitzeko ere ihesi joan behar izan dut Bordaleko hiri beterat, zenbait urtez han bizi izan naiz karriketan, gorderik, isilean, sasitar bat bezala. Azken urte honetan berriz Baionara itzuli naiz, kasu eginez, zelatan, paper faltsuekin
|
ezin baita
nahi dena egin.
|
|
|
Ez, bera ez da joan! Baina ez da sekulan hor izan ere, eta hori
|
ezin dut
irentsi. Beretzat ez naiz egundaino norbait izan ere, izaki garden bat banintz bezala.
|
|
|
... goiza nekez agertzen duk egun, argi izpiek dudatzen bezala die elurrez estalitako landak
|
ezin
argituz, ene barneko ikarak eta daldarak hobeki baizik ez baititut... orain joan behar diaguk, denek elgarrekin, urrun, iguzkirat buruz...
|
|
|
Hemen gara beraz, Izturitzeko aterpe famatuan eta nahi banatzaizue jarraiki bederen, joango gara barne hatz horien bisitatzera. Hau, lehen gela dugu, Izturitze deitua da, beste bi ere direlarik, baina, bat
|
ezin
bisitatuzkoa, urpeko sarrera duelako, eta bestea aldiz, sarritan ikusiko duguna.
|
|
|
— Zer ez da hain argi, anderea? Zure galdera
|
ezin
atxikiz zaude, egizu beraz!
|
|
|
...iotenez, bainan ez duk hala ez!) eta krema zerbaitez apaindurik, lepoan distirant eta girgillatsu koilarre bat, azukre mokor baten biltzeko altzoetan jautzika xanpa mehar eta xehe bat bakarrik ateratuz, lumadun izakien arrabotsa iduri baitu zakur ots bat baino gehiago, kapa eta xingolez beztiturik bere madamaren antza hartuz, gure kastakoa zitekalarik nahiago baitu bi-hankadunen arrazatik agertu,
|
ezin baitu
emerik ere ezagutzen ahal, zituen bi mokorroak kendu baitizkiote gazte-gaztean, lasai, legun eta umil egon dadien, beti beropean, saloian bereziki, edota negu betean su bazterrean mimenezko zare oihalez apaindutako xirtxil batean etzanik, nun ez den ere, gauza harrigarria, bi-hankadunen ohantzean sartzen, izitua, hain den lotsakor bere gorputz mendrea arratoi edo berdin sagu ttipi baten janen d...
|
|
|
... ez, oraino gutiago, otso-zakur bortitz eta koska bat, orenez oren bere hortzak agerian dituen bat, herra eta gorrotoz hazirik gauak eta egunak pasatzen baititu gela edo berebila batzuen barnean, kanpotik nehor ez dadin sar ez agert, balusazko alkietan bere aztaparrak
|
ezin
higatuz, xanpa hunarat, xanpa harat, itzulikaka lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbila ibiltzen den horietarik, ez baitakite ere zer den libre izatea, hain dira gogorki manatuak, alde guzit...
|
|
|
Artzai-xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu behar dut, ni ere besteak bezala, bi-hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun edo apodun izakien bila manatzen nauelarik eta nik, horiek
|
ezin
soportatuz, uzten baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
Bitxi bada bitxi, bi-hankadunen harremanen berri susmatzen dut airean limurtzen den giroaren usaina ahoratuz, dirudi, elhez ez banaiz hornitua eta
|
ezin
konprenituzko gauza batzu ulertzen ez baditut, ene zentzuan beste ulertzeko modu eta sendimendu bat dutan. Ene beharriak, beren laburtasunean, beti zai dirade eta ene zakur lagunek diotenaz, kartierreko hoberenak ditut, kanpoko ala barneko kalapita edo arrabots guziak entzuten ditut eta jakinean ala sekretuan egiten diren gauzak senditzen.
|
|
|
— ba, berdin, hik edo beste batek, berdin balio dik. Orduan, bakarrik izan banintz, zerurat heltzeko punpea egingo nuken hain nintzen irus, harro eta nik dakita zer oraino, ene asebetea
|
ezin
gordez nun, zakurrari berari kondatu nion segidan — aitak nitan konfidantza handia dik, uste duka — amak bere aldetik dudak ezarri bazituen ere — uste duk zuhur dela Eñauten eremaitea? — baietz, ba emaztea, enekin izanen dun — eta hortan finkatu zen, ene atsegin handian, beren deliberoa.
|
|
|
Hauxe zen ixtorioa! Hainbeste denbora gutiz hainbeste gauza bitxi gertatzen zen ene begien bixtan eta lotsadura edo harridurak harturik, deus
|
ezin
erran ez egin, nigarrak kasik begietan nintuen, ahalge, beldur, zerbaitetan huts egiten nuela eta nik dakita zer sendimendu nahasten baitzauzkitan barnean, abantxu dolutua zertarako debru merkaturat jin nintzan etabar, daldaran zaldiari lotu nintzan, hura bederen ez zautala berekin emanen — nor debru da gizon zikin eta itsusi hori, zer behar du gure karrosan sarturik... — enbeiak tiraka aihertzen ninduen ostaturat aitaren ikusteko lehiarekin, bederen zerbaitetaz ohartaraziko nuela — eta sekulan zaldia ere ereman baleza!
|
|
|
Habil, ene gizon ttipi... — eta hala egin nuen, kasik ohartu gabe ene alki lekuan beste norbaitek, anartean, bere gibelaldia pausatu zuela, bainan ordukotz loak abantxu eramana ninduen eta karrosa ttuku ttuku kurrituz zoala zaldiaren trostaren heinean, ni erdi atzarririk, beharriak erne
|
ezin
atxikiz, etxerateko bide bera egin ginuen, arrabots berak entzun nintuen, zaldia gelditu ere goizean bezala —... du marche... — et, lui, qui?...
|
|
|
edo hartzen zuela bere etxean hil artino, edo bera, Pettan, ezbeharreko lerrakada baten ondotik, leize zulo batean behera jautzi eginen zuela. Eta, Jainkoaren manamenduek norbere buruaz beste egitea kondenatzen zutenez, istripuak ez ditu debekatzen, beraz, jadanik hautatua zuela leku bat nundik ere bere jauzia ez zuen huts egiten ahal eta denek, Jainkoa barne, sinetsiko zutela zortearen
|
ezin
aurrikusizko hala beharra, desohorerik ez zadin izan nehorrentzat. " Bainan, erraiozu ene semeari, segitu zuen mezulariak, ez badu ene errezebitzeko xederik, ez dezan bere burua bortxa.
|
|
|
Auzoko biztanle guziek uste zuten akiturik, nekaturik eta gorputzez arras higaturik zagola han. Batere, gure aitonak geldirik
|
ezin
egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko. Ikusten zen ardura zare edo saski batzuen egiten, hurtze-kimaz txirikordatzen, edo berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen edo arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko edo galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sakreka ari zen.
|
|
|
Maddik berak aitortu zuen, ederra eta dotorea zela, bere haurraren errezebitzeko arras egokia. Sekulan ez eta, bihotzeko bultza bat
|
ezin
gaindituz, potta eman zion Aitatxiri, hau ez baitzen guti harritu, bainan ere, harro senditu.
|
|
|
Auzitegiko paperretan ez dugu gehiagokorik kausitu, Maddiren
|
ezin
konprenituzko desagertze hura mixterio bat bilakatu zen. Izugarriko famak kurritu ziren ordu hetan, hala nola ito zitakela berdin doluturik putzura berriz etorri eta, Olatek etxe zolako zulo batean lurrez estali zuela, bere amak despeditu zuela herritik kanpo, soldado zonbaitek mendekioz bordel batetan sakatu zutela, bere buruaz beste egin zuela mendiko leize batean behera jauzi eginez, muga pasatuz doluminez erremita bat bezala bizi zela eta hanbat eta hanbat erran, bainan egia ez zen sekulan azaldu.
|
|
|
Gehiago zena, kasetako idazkariak aipatzen zuen ere Maddiren amari bisita bat egin ziola, bere" paperraren" bukatzeko xehetasun zonbaiten bila, iduritzen baizitzaion erahilketa harek eta ixtorio hunek lotura zerbait bazutela. Eta segitzen du erranez" Maddiren amak errezebitu zuela arnegatuz bere alabaren berririk ez zuela sekulan ukan, deusetaz ez zela jakinean, nigarrez hiltzera zoala bere malurra
|
ezin
jasainez", bainan momentu batez aitortu ziola ere" erdi irriz, erdi serios, ama bat baitzen oroz gainetik" nola, Lastagaren erahilketaren ondotik, Bizkarttoko etxe ttipi haren husteko xedez azken puskak biltzen ari zelata, Lastagaren kofre zahar hura ez zuela nihun ere aurkitu, eta hori ez zuela sekulan nehori salatu" nahiago baitzuen pentsatu bere alaba urkabian dilingo baino... Eta kasetalariak bururatzen zuen aitortuz susmorik baizik ez zuela aintzinatzen ahal afera hortan eta, bere ustez, ordu arte desagertu ziren guziak, bai jende, bai altxor, baita ere egia, sekulakotz hala zitazkela.
|
|
2008
|
|
|
Hautatu ote duzu suiet hoberena? Sinetsarazi nahiz
|
ezin
daitekena!
|
|
|
Garen baino gaiago
|
ezin
gaizke izan!
|
|
|
Pilota zeiharkatzen zuela, hau, bala bat bezala doa, zeiharrean, plaza bestaldeko izkinari buruz! Hemen da gertatuko
|
ezin
sinetsia. Bat bateko hiru gertakarien medioz obratu den eskalapoinkeria.
|
|
|
Hauk gure irriak! Ikusiz axurant kakola lehenik ukurdura bat eginez, gero bi belaunak aldendu nahiz indar egin du bainan bi oskiak
|
ezin
higi elgarri kolatuak. Nola bolegia eskuin hartua zuen, ez du beste alderik izan ipurdiz gora lurrera erortzekoa baizik.
|
|
|
Gaindika, urek zeramatzaten nehonereko belhar zorta, zur mutur eta hesi oinetan utziak ziren abar pikatu eta laparreriak. Bide bazter eta apalgunetako pasagiak tapatuak
|
ezin
iganezko heinean. Ugeldia gainditu da.
|
|
|
Berehala oartu gara bere aurre mantal xuriaren pean, galtza zirritutik zoria bixtan zuela! Emazte deabru horiek, alegia ofentsatuak, lanak zituzten irri karkarak
|
ezin
gordez! Menturatu nitzaion erraitera:
|
|
|
Emazte bilo kuzkulatu baten aldean bazkaltzen ari?
|
Ezin
sinetsia duk!-Nor bada?-Haranoneko gure axurant lipu hura!-Zer mirakulu gogoan ote dabila puttiko hori hemen gaindi?-Pentsa dezagun, Bittor, zerbait joko jauntto horri hemendik jauziak eginaraziko dizkiona.
|
|
|
Ezjakintasunak du Gaizkia agindu Sanotzaileen lana nik
|
ezin
sumindu Hala-re aldarri hau ez diot ixildu Uraz ardura! edo gureak egin du!
|
|
|
Haatik zuen ele gaixtoek ez dute hemen nehor hhunkitzen, ele gaixto edo txarra beti apaletik datorrelako.
|
Ezin diozue
histu orori idekia dagon herri besta hau, horretarako etorriak bazinezte ere. Beraz, bietan egina zaitzue hemendik lekutzeko galdea.
|
|
|
Segitzen du
|
ezin
sinetsizko narrazioa:
|
|
|
Jaun horiek behar lukete berme jartze bat egin, zeintan baieztatu behar bailukete noiztenka erho lanjeros bilakatzen garela. Nihoiz
|
ezin
daitekela gutan soldado segurrik... Behar ditugun sendagailu bereziak ezin ditugula hartu familiako gozoan baizik.
|
|
|
Nihoiz ezin daitekela gutan soldado segurrik... Behar ditugun sendagailu bereziak
|
ezin ditugula
hartu familiako gozoan baizik.
|
|
|
Lau arto lerro badira zapalduak lisa burdinez bezala. Dupa buruan banituen itze batzu erdi sartuak beleak izitzeko zingolen kokagarri, itze horietan ditaizke lotu, torraka, dupa
|
ezin
geldiaraziz ari zirelank... Zer tenorez sartu haiz etxean, Katixa?
|
|
|
Hilabete batez ez genuen Gillome eta nik gehiago elkar ikusi, ahalgez eta arrenguran ere, ez baigenakien nork egina zaigun
|
ezin
asmatuzko zerrikeria hori!
|
|
|
Irakurle ona, hemen aitortu behar dizut, arats horretan, Joanes auzapezaren etxean zela hitzartua izan egundaino nihun gertatu ez den soka-tirarik harrigarriena, kasik
|
ezin
sinetsia, Erromarainoko oihartzuna izan zuena. Zenbait lerro beherago ikusiko duzun bezala.
|
|
|
Lau oren iraun dute soka-tira horren antolatzeko eztabaiek (ez otoi nehori salatu, irakurle ona, konponbideak
|
ezin
trenkatuz goizeko oren batatik eta bostak artean hamabosgarren pintarnoaren zolan baso baten heina omen zen gelditu!). Dena dela, horra nolakoa izan zen nihoiz ahantziko ez den soka-tira famatuaren eragiketa, lau lekuko hauen aintzinean:
|
|
|
Ikusliarrak, ahoa zabalik zeuden, bi aldetarik lau lerrotan, lepoak luzatuak, gibelekoak aintzinekoen bizkarren gainetik, beren alderdikoen garaipena txalotzeko nahitan. Ikustekoa zuten
|
ezin
asmatua.
|
|
|
Oroitu baitzen erdi biluzia zegoela! Azpi behako batean ikusi du Sapateiko Marie Battit ere, besoak kurutze bere bular nasaiak
|
ezin
gordez ari zela! Sakeleneko Katixa meza horretan aurkitzen eta brixtez xutiturik joan zen bizkar estalgien hartzera, apezak erran lekura.
|
|
|
Hauxe jauna!
|
Ezin
ezagutuzko heineraino itxuraldatua zen. Hogei urtez ez deiete semeak berri gutti baizik igorri.
|
|
|
Naizen zaharretikan deus
|
ezin
berritu.
|
|
|
Eremu handiko alor horrek bazituen, bazter aldetan, haltz ondo gazte eta guriak. Erakatsiko dizut, amerikano jauna, zergatik nuen hautatua gune berezi hori,
|
ezin
asmatuzko gudu latzgarria irabaztea gatik.-Hauxe gezur meta!... dio Peiok, burua bi eskuen artean hartzen duela.
|
|
|
Haietarik batek lurrerakoan nere kaskoa jo zuen, hanka puntetaraino inarrosi ninduen. Gerokotz alda maldaka nindabilen zezenaren aurretik
|
ezin
alderatuz. Neri buruz jotzen zuen aldi bakoitx bazterrera punpe egin eta gibelaldean emaiten nindaikion.
|
|
|
Diruak zikintzen dizue gogoa. Lehenik,
|
ezin
daite aberastu sentimenik gabeko" abere bihotz" bilakatuz baizik. Bigarrenik, sineste horretan diruaren medioz nahi duzuenaren eskuratzean da zuen zoriona!-Oo, Marie Leona!
|
|
|
Zizkok bere gain hartu du abere higuin hori hortik bixtatik lekuaraztea. Lau hatzkadan doakio gainera, bi ausiki onak eginez izter mazeletan, letain ukaldi batez nahi dio buztana moztu, bainan buztan litsak ditu kausitu eta, deabrukeriaren
|
ezin
bestelakoa, letainak litsetan kokatu! Hau lana!
|
|
|
Hankak
|
ezin
ikusi ziren ile petik
|
|
|
Hor dago lurrean jarria, hatsa
|
ezin
hartuz! Hanka bat eta ezkerreko besoa hautsiak.
|
|
|
Maianak, horgo mozkinetik anaia Peiori zor dituen diruen ordaintzeko. Bainan tratulanta
|
ezin
etor ekainaren 29eko astelehena baino lehen. Beraz, aldi bat gehiago, gure bi sorginek behar diote Peiori ekainaren 25eko hitzarmena hutseginarazi.
|
|
|
Sorginak ziren, bainan ez aski! Zer ustegabekoa zaien gertatu ostatura heltzean, kasik
|
ezin
sinetsia da. Lehenik, Peiok oi du puro bat piztea ostatura heltzean, egun ez du egin.
|
|
|
Balitzane guzian hedatu da Hemen Ongiko gertakari horren berria. Zigarro andeatuak banatu ondoren, hauek, ilaun beltzduraz eginikako
|
ezin
sinetzizko heleza eta Peiok hartu duen zafraldia. Han ziren zenbaitek pena hartua zuten amerikanoaz, zer moldetan laidostatua izan zen.
|
|
|
Peiok izan du lanik aski, lege gizonari onartarazten
|
ezin
bestelako egoera batean dela gertatu, ardietsi ere uztailaren hiruko astelehen goizera igortzea beste ikusaldia.
|
|
|
Nik ez dut beste biderik hartze ditudan ontasunen eskuratzeko Leixturrea neretzeaz besterik!-Izigarrikeria bat da hori!
|
Ezin dukezu
egin holako lan bat! Zure arreba Maiana eta zure bi ilobak maitatuak dira herri guzian.
|
|
|
Nork erranen dit ez dizkidala beste sei hilabeteren luzamenak galdegingo? Orain
|
ezin
eta gero nolaz liroke. Ez du hitza atxiki eta hanbat gaxto horrentzat!
|
|
|
Haundixagotu eta ere, pilotarako edo bertsularitzarako, edozein beste lan bidetarako jaiduretan, gogo eta memorioz ahul senditze horrek ezgaitasunean ezarriz. Adimenaren belzdura horien artetik nahiz eta beste nonbaiteko mundu alegerako baterat ihes egin, asmatzen nituen eta besteri kondatzen, alegiazko eta
|
ezin
sinetsizko gertakari bitxiak. Nahiz eta, besteeri irri eginaraztean, neure gogoari indar pixka bat eman.
|
|
|
Katixak sarrarazten ditu bi gizonak sukaldera, bi kadiretan jarrarazten eta ontzitegiko taulatik gutuna eskuan hartuz, dio auzapezari:-Zuhaurek ere irakur zenezake ba gutun hau, bainan nahiago dut amaren ahotik entzun ditzazun hemen izkiriatuak dituen
|
ezin
asmatuzko kakolakeriak.
|
|
|
Manez Errota, alegia kexuan, aiherkatzen zaio Pialleri:-Zu ile motzle kinkil mihi luzea, herriko" egunkaria", ixil otoi! Nihaurek kondatuko baitut, zuzenki eta garbiki, zuk baino hobeki, nihauri eta ene bi koinateri egina diguten
|
ezin
asmatuzko lizunkeria. Besteak beste, ez baita batere zuk nahi zenuken bezain irri egingarria!
|
|
|
Hau bada, ustegabetako agerraldia. Nehor
|
ezin
mentura zerbait erraitera. Batzu besteri behaka.
|
|
|
Liburuaren bukaeran aurkituko dituzue bi hizkuntzetako elkarrekikotasunak.-Bestalde, jakin behar da ibilera horiek XII. eta XIII. mendeko idazkiak direla eta nehork ez badaki ere xuxen nork idatziak izan diren, orduko giro eta unea aipatzen dutela. Hori garrantzitsua da idazki horretan gertatzen diren gauzen hobeki konprenitzeko, ezen, zaharkituak ez izan arren, gertakizun anitz badateke oraingo aroan pasa
|
ezin
daitezkeenik, bederen molde horretan. Halere, ez da sobera neke gertaera horien oraingoan kokatzea, zeren eta irudimen pixka batekin ikustekoa baita gaurko jarrera edo jokaerak denbora heietakoarekin oso hurbil direla.
|
|
|
— Oi zu, zer urdaiazpiko ederrak dituzun ba osaba maitea, lausengatu zuen
|
ezin
gordezko gutiziarekin.
|
|
|
— Erna zaitez, ahaidea, edota estalkia utziko dut.
|
Ezin dut
gehiago atxiki.
|
|
|
Kalapita hortan, nehork
|
ezin zuen
erran epailek hiltze kondena nola erabaki zuten, ez eta ere, erabaki hori zinez hartua izan zenik. Ogendanta hartu zuten, estekatu, eta suplizio lekurat herrestan eraman.
|
|
|
Baina, horra altxor hori nola ene eskuetan jarri zen. Ene aita gaixoari, holako fortuna batez jabetzeak burua galarazi zeion, zeren eta
|
ezin dut
bestela azaldu zure ospearen aurka gogoratu zuen xede kriminala.
|
|
|
— A!.. A!... oihukatu zuen Erregeak, hauek dira gutun bitxiak!... Dauztiriren burua, nehork
|
ezin
uka.
|
|
|
— Gogotik har nitzake bai, baina
|
ezin ditut
bildu!
|
|
|
— Ene lau azken umetxoak, gaitzak joak dira eta zangoen gainean
|
ezin
daude berma. Gero, neke izanen zaie jateko bila ibiltzea.
|
|
|
Beren ama eta ni etsituak gara. Sendagileak dio
|
ezin
sendatuak direla.
|
|
|
— Hemen berean, ohantzean,
|
ezin baitira
jalgi.
|
|
|
Nola fidatu ahal zira horri? Beti gezurrean da, hori gabe
|
ezin da
bizi!
|