|
2000
|
|
|
Beste batzuek, A. Peña y Goñik esaterako, blekako joko modernoaren jaiotza pilotaleku honetan kokatzen du. Eta
|
ezin da
ahantzi euskal pilota blekaren eskutik jaio zela baieztatzen dela.
|
|
|
Alta, barnealdean krisialdi ekonomikoak ohiko jaiotza-kontrol tikia zabaldu zuen, hainbat sendagilek ere bultzatua (Gebara, 1599).
|
Ezin dugu
ahantzi, era berean, ama nahiz jaioberrien heriotza eguneroko kontua zela, krisialdi-gose garaia zelarik honelako gertakari latzak ugalduz (P. Moreda, 1980) eta ondorengo belaunaldietan" uhin-efektua" islatuz.
|
|
|
425 -431). Azken gerrateak bestelako premia larriagoak sortu baldinbazizkien ere,
|
ezin da
ahantzi aurreko historia hura, eta berorrek izan zezakeen pisua, nahi bezain erlatiboa izanik ere.
|
|
|
Jon Larrañagak eta Iker Etxebestek arreta handiz arakatu dute gure testua, euskararen aldetik genituen ehundaka akats zuzentzen laguntzeko.
|
Ezin
ahantz dezakegu Anderrek emandako laguntza informatikoa, gure baldarkeria eta ezjakintasuna kexarik gabe jasan baititu.
|
|
|
Eta hura halakoa zen eta harekin ikasi nuen ezen
|
ezin
ahantz zitezkeela plazer tipiak eta apurrak plazer handien izenean; eta, nola haren etxetik ez oso urrun mendi tipi bat baitzegoen, norat joaiten baikinen noizik behin paseoan, hala, harekin ikasi nuen, orobat, ezen mendigaina bezain ederra izan zitekeela mendigainerako bidea; eta, are gehiago, zeren harekin ikasi bainuen ezen ez zela gainaren eta gailurraren atzemaitea conditio sine qua non-a m...
|
|
|
Eta gertaki eta iduri haien desfilean, bortz idurirekin geratu nintzen azkenean, zeren lau baitira munduaren puntu kardinalak, baina bortz ditu ene amorioen lurrak: bata zen Laura, Pisako kaleetan aurkitu neskatxa hura, aingeru baten aurpegia zuena baina zangobakarra zena, eta makulu baten gainean zebilena; bertzea zen Elbira, zeinak eman baitzidan sagar ezti ahanztezin hura, zeren eta lehen musua ez baita nehoiz ere ahanzten; bertzea zen Mignon, zeren ezin magnifiqueagoa baitzen; bertzea zen Rosa de Osorio, zeinak irakatsi baitzidan ezen
|
ezin
ahantz zitezkeela plazer tipiak plazer handien izenean; eta azkena zen Nenbo, zeren gauak egun egiten baitzitzaizkidan haren besoetan, hura beltza zen arren, gaua baino beltzago.
|
|
|
Fede itsuak, ordea, itsutzen gaitu eta bertzeen salatzerat eta haien ezabatzerat eramaiten gaitu... eta pentsu bategatik bertzeen ezabatzea da, hain zuzen ere, ene pentsuak ezin onar dezakeena. Halarik ere, aitortzen dut ezen neke eta gaitz dela, pentsuaren bidetik, mundu sendo baten lantzea; izan ere, pentsua arrazoinaren esparrua da, bai, baina
|
ezin
ahantz daiteke ezen arrazoinak zalantza duela bere egunorozko ogi... halako tailuz, non segur dagoenean ere ez baitago segur, zeren arrazoinak, zalantza bat itzali orduko, pizten baitu bertze bat... pizten ditu bi, edo piz ditzake anitz, zalantzen katea infinituraino luzatuz.
|
|
|
Baina, esan bezala, ez diot deitu eta, beraz, ezin bada jakin bera zer moduz dagoen. Teresak, Dabid bihotzera tiro egin zidan gansterra dela oroitarazi dit (noski, Chicagon nagoelako esango zuen hori); berak ez dauka hori zertan oroitarazi, nik hainbeste badakit, baina aldi berean
|
ezin dut
ahantzi elkarrekin igaro ditugun urteak, urte gehienbat atseginak. Ez dakit:
|
|
2001
|
|
|
Zertan gabiltza gure eskualdean bertan ur litro batek esne litro batek baino gehiago balio duenean?
|
Ezin dugu
ahantzi duela urte gutxi arte, hamar-hamabi bat, zenbait hiltegik aratze dopatuak eskatzen zituztela, eta abeltzainei erakusten zieten dopatzeko modua.
|
|
|
Gertatuko den hazkundeaz ari garela,
|
ezin dugu
ahantzi Errioxako herrietatik ere jendeak seme-alabak egunero ekarri eta matrikulatu egiten dituela, ezta?
|
|
|
(2) sarrerak ordainketa horren emaitza adierazten du, barne-errenta 100 bilioi dolarretik 98 bilioi dolarrera murriztua izanik.
|
Ezin dugu
ahantzi ezen H herrialdearen barnean saltzeko den etxeko outputaren prezio makroekonomikoa 100 bilioi dolarrekoa dela. Izatez,, prezio-diferentzial?
|
|
|
-Zure iritzikoa nauzu-erantzun nion-halere,
|
ezin
ahantz daiteke, ez dela soilik Estatua, haren boterea ukaezina gerta dakigukeen eta edozein motako zalantza ekiditu nahian, iritzi bakarra eta eztabaidaezina zabaltzen duena. Zure hobebeharrez izan ezazu betiko present, badirela zorigaitzeko hiri honetan are botere gehiago, Estatua bezain gaitzesgarriak direnak.
|
|
|
eta egitez egin zuten, ez hitzez, eta inork eragin gabe. Hori gorabehera,
|
ezin
ahantz dezake inork guztiok, hango haiek, haien bizkarretik berea nagusi atera nahi luketenek, etxekoek eta arrotzek, ederki dakiguna:
|
|
|
ETBrena izan zen, zalantzarik gabe, esanguratsuena. Baina
|
ezin
ahantz dezakegu urte hartan Euskadiko Autonomia Erkidegoan (eta Nafarroan zer esanik ez) hedabideen kontsumoaren %85 bideratu zela hain zuzen ere Ermuko espirituaren bertsio manipulatuaren eskutik ziharduten hedabideetan, terrorismoaren aurkako garaipen poliziala eta nazionalisten eskabideak moderatu beharra aldarrikatzen ari ziren hedabideetan alegia. ETBren aldaketa (eta beste hedabide txikiago batzuena) ez da, beraz, arrazoi aski iritzi-giro horren agerpena argitzeko.
|
|
|
Herri Batasunaren prentsa-ohar batek (1993-09-30) dei egiten zien profesional zintzoei haien aurkako" salaketa-konpromisoa bete zezaten". Bistan denez, ezin da ezker abertzalearen inguruko hedabideen munta txikia gainerako hedabideen pisu handiarekin alderatu, eta
|
ezin dugu
ahantzi Egin eta beste antzeko hedabide batzuk poliziaren jazarpen onartezin baten pean bizi izan zirela etengabe. Baina beren eragin-esparruan, polarizazioa eta sektarismoa bultzatu zuten hedabide hauek, gizarte-elkarrizketa eta gertakarien ulerpen arrazionala mesedetu beharrean.
|
|
|
Aintzina-k ez dio, 1942an, Iparraldean nagusi zen petainzaletasunari aurrez aurreko borrokarik egin; aitzitik, nagusi zen petainzaletasuna nahi izan zuen baliatu euskalduna ikuspegi abertzaleago, beregainago batera lerrarazteko.
|
Ezin da
ahantzi bat zetozela balio tradizional katolikoen defentsan eta marxismoaren arbuio erabatekoan. Petainek abian jarritako nazio iraultzaren hariko erregionalismoaonuragarritzat jo zuen Aintzina-k euskal ikuspegiaren azkartzean aitzina egiteko.
|
|
|
Gaur egungo egoera, ikuspegi soziologikotik, askoz" errealagoa" da aurrekoa baino.
|
Ezin
ahantz dezakegu eraso politikoaren atzean indar sozial indartsua dagoela.
|
|
|
|
Ezin
ahantz dezaket Kotimo, liskar batean hila
|
|
|
|
Ezin
ahantz, berrogei mila horiengatik
|
|
2002
|
|
|
Ondasun eta zerbitzu gehiago eskura izateak aukera eman zuen biztanleenkopuruak gora egiteko eta euskaldunen bizitza materialaren kalitatea hobetzeko; baina, aldi berean,
|
ezin
ahantz daitezkeen alderdi negatibo zenbait ere ekarrizituen: lurraldeen arteko eta gizarte barruko ezberdintasunak areagotzea etagizartearen eta naturaren arteko erlazio desorekatu eta suntsikorra.
|
|
|
|
Ezin
ahantz dezakegu, aldirietako zerbitzuez ari garelarik, Bilboko Metroa, Ibaizabal/ Nerbioi Itsasadarraren eskuineko eskualdean jada diharduena eta aurkiezkerraldean ere arituko dena. Horren zerbitzuak funtsezkoak dira Bilboko eremumetropolitarraren funtzionamendurako.
|
|
|
Horren atzean dago, zalantzarik gabe, lizentziatu euskaldunak geroeta lehiakorragoak izatea munduan. Hala ere,
|
ezin dugu
ahantzi Euskal Herrikounibertsitateak ez direla oso erakargarriak izaten Espainia eta Frantziako doktoreentzat, eta EHUko lanpostu-deialdi batera baino askoz jende gehiago aurkeztuohi dela, esate baterako, Bartzelonako Unibertsitatekoetara. –
|
|
|
Koskenniemiren eredua ikustean aipatu dugu bi mailatako erregelek formalismoan duten lekua, bai eta linguistika konputazionalari ekarri dioten aurrerakuntza ere. Baina ondoren izan dituzten kritikak
|
ezin
ahantz ditzakegu. Guk bi mailatako erregela hobetuak aurkeztuko ditugu ondoren, lehenengo bertsiokoak baino askoz ere irakurgarriagoak direlako.
|
|
|
Hala ere, oraingo egoera ez da, inolaz ere, klandestinitate garaia.
|
Ezin
ahantz dezakegu euskaraz egin dugun gehiena, ikastolak, aldizkariak, irratiak, elkarteak eta abar, euskaldun batzuen auzolanean daukatela sorburua. Militantzia esan ohi zaio horri.
|
|
|
Hala ere, aurrera begira oraindik arantzaz jositako eginbide luze bezain latza dugula argi daukagu.
|
Ezin dugu
ahantzi zein kontestutan mugitzen garen, zein den gureUnibertsitateen errealitatea, bi Estatuko legedi arrotzen menpe, hiru Administraziotan zatikaturik, batzuk publikoak, besteak pribatuak, bi hizkuntza boteretsuen erdi-erdian... Errealitate honek behetik gorako lan nekeza egitera eta, inertzia zein patxada direla medio, indar korrelazioaren eskasiagatik edo, etengabeko errebindikazioan murgiltzera eramaten gaitu.
|
|
2003
|
|
|
8 Haatik, legeak
|
ezin du
ahantzi adingabeak eginiko ekintzaren ondoriozko kaltedun edo biktimaren interes berezia. Horretarako, prozedura berezia, arina eta formalismo gutxikoa ezarri behar da, hala denean, kalte-galeren ordaina emateko.
|
|
|
Kontuan hartzekoak dira, jakina, azpiegituren eraikuntzak berakdakartzan erasoak lurraldearen okupazioaren aldetik zein energia-kontsumoarenaldetik. Ildo horretan
|
ezin
ahantz dezakegu ezen, garraio-azpiegiturek sortutakoingurumen-eraginaren intentsitatea, bertatik zirkulatuko duten ibilgailuen abiadurarekin erlazionatutako diseinu-ezaugarrien araberakoa ere badela. Eta horrela, AHTren eta ahalmen handiko autobideen kasuan, abiadurak trazaketa baldintzatzendu, lurzoruari egokitzeko malgutasuna kenduz, eta zaratak eta energia-kontsumoagehiarazteaz gain, inguruko lurraldearekiko irisgarritasuna murrizten du.
|
|
|
Hauek ere aurrekoekin zeharo lotuak daude, jakina. Gainera,
|
ezin
ahantz daiteke Peru Abarcaren dimentsio politikoa, ez eta Juan Jose Mogelen partehartze politiko garbia ere: liberalen kontrako hainbat zortzikoren egilea, karlisten aldeko bere jarrera sendoak Bizkaiko diputatu nagusi izatera eraman zuten (bere parrokia utzi behar izan zuen karlisten porrotaren ondoren; Altzibar, 1992: 355 -414).
|
|
|
alabak ere, seme-alaben taldean izatean, gurasoen oinordeko izan behar direla, eta Zuzenbide naturala ezin daitekeela indargabetu. Aipatu adibidearen inguruan,
|
ezin
ahantz daiteke ekitate naturalaren beste printzipio batek ere alabei semeekin batera oinordeko izateko aukera kentzen ziela, baina horrekin ez zitzaien kalterik egiten alabei, oinordeko izateko eskubidearen ordez, legeak ezkonsaria ematen zielako; hori ez-zuzena izan beharrean, guztiz naturaltzat hartzen zen, ezkonsari horren bitartez nebei utzitako abantailen modukoak aurkitu ahal zituztelako a... Guk ere antzeko eskubideak ikus ditzakegu zenbait probintziatan; halakoetan, alabek ezkonsaria jasotzen dute gurasoengandik, eta horrekin, haien ondasunen gaineko eskubideei uko egiten diete, are gehiago, ab intestato oinordeko izateko eskubidea ere galtzen dute, batik bat, nebekin batera agertzen badira, edo eskubide horri uko egin badiote.
|
|
2004
|
|
|
Azkenik,
|
ezin dut
ahantzi, euskal gatazkaren konponbidea ekarriko duen elkarrizketa alde-anitzarekin batera, ezinbestekoa jotzen dudala abertzaleon arteko elkarrizketa eta adostasuna. Luxu handiegia baita abertzaleontzat erabili behar ditugun tresnen inguruan adostasunik ez izatea eta herriari eskaini behar diogun egitasmoaren inguruan gutxiengo adostasunik ez edukitzea.
|
|
|
Horiek horrela, Prozedura Zibilaren Lege berriko 142 artikuluak arautzen du prozesuan nola erabil daitezkeen hizkuntza ofizialkideak; artikulu hori bat dator, etorri ere, Botere Judizialari buruzko Legearen 231 artikuluarekin. Bestalde,
|
ezin da
ahantzi, indarreko legeriaren arabera, autonomia-erkidegoetako hizkuntzak jakitea meritua dela, Justizia Administrazioaren zerbitzupeko langileak hautatzeko orduan.
|
|
|
Bestalde,
|
ezin da
ahantzi, 1881eko Legearen arabera, aldi berean forma-urratzea eta epaiari buruzko arau-hausteak alegatzen zituen kasazio-errekurtsoa jarriz gero, lehenengo, eskatutako forma-urratzea aztertu eta horri buruz erabakitzen zela, eta, errekurtsoari forma-urratzeagatik on iritziz gero, auzipaperak auzialdiko auzitegira berriro igortzen zirela, horrek beste epai bat eman zezan. Era berean, epai horri beste kasazio-errekurtso bat jar zekiokeen, lehenik, «legea urratzeagatik»; bigarrenik, epaiketaren oinarrizko formak urratzeagatik; eta, hirugarrenik, bi kontzeptuongatik.
|
|
|
Hau da, euskaldungoa kategoria-izaerako azpi-komunitatea besterik ez den bitartean, erdaldungoa, berriz, izaera unibertsalekoa da. Eta, jakina, gizataldeen arteko oinarrizko ideia hori baldin bada, irudi horren sortzaile den ideologiaz
|
ezin gara
ahantzi hizkuntzen arteko harremanak aztertzeko unean. Zeren eta ez dago gehiegi pentsatu beharrik, Euskal Herriko bi erdal komunitate nagusiek euskarari eta euskaldungoari buruz egiazki izan dezaketen irudia, itxurak itxura, guretzat bihotz-urragarria izan litekeela uste izateko.
|
|
|
Erdi Aroko kondaira ipartarrak", besteak beste). Artikulu horien ideia nagusia zera da, Alemaniako erro kulturalak paganismo arioan bilatu behar badira ere,
|
ezin dela
ahantzi Kristautasunaren ekarpena. Weberren ustez, musika alemanak ezin hobeki islatzen ditu bi kultura-ildo horiek, bere baitan biltzen baititu kondaira ipartarrak eta ideia kristauak."
|
|
2005
|
|
|
Bertan ahalik eta jende gehien sartzeko helburua du baina sektore zigortuenetako gizakiak
|
ezin ditu
ahantzi; hortaz, gehien jartzen dutenek gero ez dute etekina proportzio berean jasoko.
|
|
|
Hala ere,
|
ezin dugu
ahantzi iragarki subliminaletatik oso hurbil dauden teknika asko erabiltzen direla gure kontsumo portaerengan eragiteko: kirola egiten den estadioen ertzetan, autobus geltokietako markesinetan edo kirolarien jantzietan izen komertzialak subliminalki, hots, konturatu gabe irakurtzen ditugu, eta honek eragina izan dezake gurekekin kamisetak, bolalumak edo kartak oparitzen dituzten etxeak.
|
|
|
Azkenik,
|
ezin dugu
ahantzi marka oso ezagunak sortuz, multinazional handiek ekoizle txikiak alboratzen dituztela, eta monopolioak eta oligopolioak ugaritzen direla. Hau da, hedakuntza handia duten markak sortuz konpetentzia gutxitzen da, eta, ondorioz, kontsumitzaileen aukera murrizten.
|
|
|
Aipatu estrategiei lotuta,
|
ezin da
ahantzi banaketa etxe ia guztiek atera dituzten erosketa txartelak. Txartela erabiliz deskontuak eta salneurri hobeak lortuko ditugula esaten digute, baina, egiatan, euren produktu zuriak edo promozionatu nahi dituztenak izaten dira deskontuak izaten dituzten produktu bakarrak.
|
|
|
Zehazki, informazio gardena emango duten iragarkiak, ontziak, aurrekontuak, liburuxkak eta etiketak behar dira, baita gehiegizko kontsumoaren ondorioei buruzko informazio zuzena izango duten kontsumitzaileak ere.
|
Ezin da
ahantzi informazioak murriztu egiten duela inkontzienteki egiten den kontsumo arduragabea.
|
|
|
Gainera, Europa mailako kontsumitzaileen elkarteak ere agertuko dira.
|
Ezin da
ahantzi, goa dutela, kontsumoari loturiko iruzurren inguruan gero eta kontzien kontsumitzaileen artean era honetako elkarteek gero eta izen hobeatzia gehiago dagoela, eta Batasunean kontsumitzaileen eskubideen arloa behar bezala garatzeko eta hedatzeko nahia dagoela.
|
|
|
Alegia, kontsumitzaileak babes gabe dauden tokietan, kontsumoaren inguruko iruzurrak ugaritu egiten dira eta giza eskubideak ez dira errespetatzen; aldiz, kontsumitzaileen eskubideak errespetatzen direnean, demokraziak indartzen dira eta bizi kalitatea hobetzen da. Zentzu honetan,
|
ezin dugu
ahantzi Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren 25 artikuluak dioena: «Pertsona orok du bizimodu egokia izateko eskubidea, bai berari eta bai bere familiari osasuna eta ongizatea bermatuko diena...».
|
|
|
Uka ezina da aldarrikapen hauek guztiak diktadurak sortzen zuen askatasun goseak eraginda zeudela. Dena dela,
|
ezin dugu
ahantzi Europan eta Ameriketako Estatu Batuetan 60 hamarkadan hasita lanean ari ziren mugimenduen eta presio taldeen kontzientziatze kanpainek ere nolabaiteko eragina izan zutela hemen.
|
|
|
Honekin lotuta,
|
ezin dugu
ahantzi 1968ko maiatzean, Frantziakotema ekonomiko, kultural eta politikoaren aurkako mugimendu kriti ikasleek beste era bateko gizartea aldarrikatzen ari zirela. 1968ko maiatzeko iraultza frantziarra gizakiak kontuan hartzen ez zituen siskoa zen.
|
|
|
Esparru honetan terminologia funtzezkoa bada ere,
|
ezin
ahantz daitezke morfosintaxia eta diskurtsoa. Bilduma honetako Kode Zibilaren sarreran zehaztu irizpideei ekinez:
|
|
2006
|
|
|
Bestalde ere,
|
ezin
ahantz daiteke Konkurtso Legeak sartu duen hobekuntza, erakunde eta prozedura honetan atzerritarrak izatearen inguruan. Arauketa horrek dakar, batetik, aurrekoan zegoen lege-hutsunea osatzea, eta, bestetik, ekonomia globalizatuan guztiz ezinbestekoak diren arauketa berriak barneratzea, bai europarrak-Kaudimengabezia-prozedurei buruzko 1346/ 2000 Erregelamendua (EB)?, baita nazioartekoak ere-Nazioarteko Merkataritza Zuzenbiderako Nazio Batuen Batzordearen (CNUDMI-UNCITRAL) Lege-eredua, Mugaz Gaindiko Kaudimengabeziari buruzkoa, Nazio Batuen Erakundeko Biltzar Nagusiak gomendatu duena, 1997ko abenduaren 15eko 52/ 158 Ebazpenean-.
|
|
|
|
Ezin
ahantz daiteke, halaber, bi lege hauen idazkera eta diskurtsoa egungoak direla, eta ez dutela zerikusirik indargabetu diren edo oraindik indarrean dauden beste prozesu-lege batzuekin, halakoek zinezko tour de force egin behar izatea baitakarte, gainbeheratutako erakundeen ondorioz. Ikuspegi horri ekinez, eta diskurtsoaren zein sintaxiaren inguruko faktoreak bazter utzi gabe (halakoak jorratzeko, bilduma honetako beste titulu batzuetan erabilitako irizpide berdinak erabili ditugu, eta horregatik ez ditugu berriro aipatuko), jarraian, lege-testu hauetako lexikoari buruzko hausnarketa sakonagoa egin da, honako eremu semantikoak jorratuz:
|
|
|
Asko gogoratzen da Paquita bere gazte garaiekin. Eta kalekoa, erdalduna etaetorkinen alaba izan arren,
|
ezin du
ahantzi baserriko seme zen Sebasekin ezkonduzen egunekoa.
|
|
|
Noble batek, bere garrantziaren arabera, aipatu diru-sarreretako bat baino gehiago izan zitzakeen, edo bakar bat soilik. Izan ere,
|
ezin dugu
ahantzi nobleen estamentuaren barruan hierarkia oso markatua zegoela, baita askotariko errealitateak ere, eta beraiek zergarik ez ordaintzeko batzen zituen282.
|
|
|
Abadia handi horien artean, Errioxan kokaturiko Naiarakoa edota Donemiliaga Kukullakoa nagusiak ziren arren, Burgosko mendietako Oña monasterioa, Nafarroa Garaiko Leire, eta, Aragoi Garaiko San Juan de la Peñakoa
|
ezin ditugu
ahantzi. Izan ere, horiek guztiek X., XI. eta XII. mendeetan zehar indarra hartu zuten euskal lurraldeetan, eta nolabait, esparru geografiko horren banaketa gauzatu zuten, gaur egungo hiru probintziak orduko eragin-esparruetan mugatuz:
|
|
|
Bestetik,
|
ezin da
ahantzi kasu gehienetan publizitate-agentziek ez diotela beren kabuz obra bat sortzeari ekiten. Normalean, agentziek bezero baten mandatuz egiten dute obra bat, eta publizitate-kontratu baten edo publizitate-sorkuntzako kontratu baten bidez formalizatzen dute mandatu hori.
|
|
|
Oroit nola jo zuen aitatxik Agaramontarren kimu gaztearengana, erreginaren senar Antonio Borboikoak nire ama Katalina haurdun utzi ondoan gorteak bizkarra eman ziolarik. Eta
|
ezin
ahantz Antonioren kontseiluei jarraikiz utzi genuela Erromako eliza. Zuzenak izatera, gaur, berrogei urte geroago, aitortu behar dut papista erdi idolatra bat ez izatea zor diodala Bidaxuneko etxeari.
|
|
2007
|
|
|
Horri dagokionez,
|
ezin
ahantz daiteke, boluntarioen zeregin garrantzitsua. Bada, Administrazioak kontuan hartu beharko ditu, Boluntarioei buruzko urtarrilaren 15eko 6/ 1996 Legeak ezarritakoaren arabera, boluntarioak elkarteen kide izatea eta boluntarioek euren elkarteetan dituzten jarduerak.
|
|
|
Kasu batzuetan, konstituzio-testuaren anbiguotasuna zela eta, garatze-legeria kasuan kasuko Gobernu-joeraren eta horren parlamentu-gehiengoaren mende egon zen. Nolanahi ere,
|
ezin
ahantz daiteke, garai horretan oinarrizko eskubideak etetea eguneroko ogia izan zela: 1917ra arte sarritan eten ziren eskubideok, eta data horretatik aurrera salbuespen-egoera nagusitu zen Espainian.
|
|
|
Hain zuzen, nazio-identitatearen eremuko kultur jarduna botere-indarren arabera eratutako gizarte-gauzapenaizan ohi da, menderatzailearen eta mendekoaren arteko harreman asimetrikoetantxertatuta.
|
Ezin dugu
ahantzi gizarte-hegemoniaren legeak determinatzen duelagure hizkuntzazko eta kulturazko jokabidea, gizartea kultura-aniztasunari dagokionez denik pluralena izanda ere. Arazoa ez datza nazkatzeraino darabilgunpluraltasunaren leloan, hegemoniak ezarritako dinamikan baino.
|
|
|
Eskubide zibilek ezaugarritzen eta definitzen dute mundu modernoan herritartasuna. Baina
|
ezin
ahantz liteke ezen herritarrek eurek nola identitate indibidualak hala kolektiboak garatu dituztela. Administrazioek arautu eta hedabideek kontuan hartu beharko dute hori, zeren mundu modernoan hiriak ez baitu bakarrik legeztatu behar kaleak nola gurutzatu behar diren eta alkateak nola hautatu, ezpada ze baita inoiz baino konplexuagoak diren identitate kultural eta linguistikoak bizi ahal izatea ere, nola gaur hala bihar ere.
|
|
|
Mundu mitiko hori ahaztu gabe
|
ezin da
ahantzi aparteko irakurketa merezi duen eta Eusko Ikaskuntzak bultzaturik aurten jaio zaigun" Jakiunde" izeneko elkartea zientifikoa (ikus Asmoz ta Jakitez, 183 zenbakia).
|
|
2008
|
|
|
Etorriko denari aurre hartzeko modu bat da batzuentzat, eta behar-beharrezko jokamoldea besteentzat(
|
ezin da
ahantzi gizartea zahartzen eta zahartzen ari dela).
|
|
|
Aldi berean, sozietate anonimoetan behar den gutxieneko kapitala kontuan izanda, halakoa eratzeko asmoa kentzen zaie ekimen ekonomiko apalei. Antza denez, horiek guztiak dira egun erantzukizun mugatuko sozietate berrien kopurua hainbeste haztearen arrazoiak; bestalde,
|
ezin
ahantz daiteke sozietate anonimo ugari bihurtu direla erantzukizun mugatuko sozietate, batik bat, uztailaren 25eko 19/ 1989 Legea egokitzeko fasean.
|
|
|
Arean ere, sozietate-mota hori ekonomiaren esparru, alor eta sektore guztietan ageri da, eta ekonomia-nahiz enpresa-jarduleek modalitate hori aukeratu ohi dute, horren izaera, eraketa nahiz egitura gogoan izanda. Ildo berari ekinez,
|
ezin
ahantz daiteke lege hau ez ezik, badirela sozietate honen jarduera arautzen duten arau bereziak ere. Bestalde, sozietate-mota hau erabili behar da derrigor, enpresak balore-merkatuan jardun nahi izanez gero; kasu horretan, lege honetako xedapenez gain balore-merkatuko arautegia ere izan behar da kontuan.
|
|
|
Edu berean,
|
ezin
ahantz daiteke tributu-kreditua kreditu pribilejiatua dela, ezaugarri hori garbi agertzen baita alor horren arauketa osoan zehar. Ogasunak lehentasuna izango du mugaeguneratu baina ordaintzen ez diren kredituak kobratzeko, eskubidea kasuan kasuko Erregistroan inskribatu edo idatzohartu gabe duten hartzekodunen gain.
|
|
|
Hartzekodunen eskubideak zaintzeko bermeak eskubideon euskarri garrantzitsu izaten dira, eta Herri-zorraren kasuan
|
ezin
ahantz daiteke Estatuaren ondasun eta eskubideak enbargaezinak direla. Beraz, Estatuaren kaudimenean dugun konfiantza izango litzateke berme nagusia.
|
|
|
Bestalde,
|
ezin
ahantz daiteke atzeraeragintasun «inpropioa»ren arazoa. Izatez, atzeraegintasun hori ez da benetako atzeraeragintasuna, baina ondorioak sortzen ditu atzeraeraginez.
|
|
|
Hariari segiz,
|
ezin
ahantz daiteke Europako Erkidegoei atxikitzeko ituna. Kasu horretan, eskumen legegileak lagatzen zaizkionez nazioz gaindiko erakunde bati, Lege Organikoaren bidez onartu behar da itunon edozein aldarazpen edo indargabetze, Konstituzioaren 93 artikuluaren arabera.
|
|
|
Estatu legeez gain,
|
ezin
ahantz daiteke autonomia-erkidegoek euren eskumenen barruan zerga berriak sor ditzaketela, edo Estatuaren zergen gaineko errekargua ezar dezaketela legearen bidez (berbarako, zenbait autonomia-erkidegok Bingo Jokoaren gaineko Zerga ezarri dute).
|
|
|
Tributu zuzenbidearen arauekin zein Administrazio zuzenbidearen arau orokorrekin lege hutsunea bete ezin daitekeenean bakarrik aplikatu ahal da Kode Zibila. Bestalde ere,
|
ezin
ahantz daiteke zenbait kasutan Zuzenbide erkide hori Merkataritza zuzenbidea edo Lan zuzenbidea bera izan daitekeela.
|
|
|
Horren arabera, Administrazioa eta norbanakoak elkarren arteko harremanak dituzte, prozedura baten subjektuak direlako. Hortaz, harreman juridiko-tributarioaz edo tributu-betebeharraz hitz egin daiteke, erosoagoa delako; dena dela,
|
ezin
ahantz daiteke izaera publikoa duten oinarrizko interesak ere hor daudela tributuaren arauketan.
|
|
|
Eta argitu ahala herri euskaldunaren eta herri langilearen arteko leizea zenbaterainokoa den erakutsi digu. Langileen herria ere herri arrotza da gure herrian jatorrizko herriari dagokionez, eta hori
|
ezin dugu
ahantzi. Langileen hitza ere hitz arrotza da gure nazioaren mintzairan eta kulturan:
|
|
|
IX eta X mendeetan goiko lurretatik, eta, hurbilago, euskaraz hitz egi-ten zuten Arabatik jaitsiriko euskaldunen adierazpena litzateke egungo toponimia, ezen eta, tokizenetan isladatzen den euskararen tipologia mendebalekoa> da, gehien-bat, aitz/ atx, > soro/ solo, > berri/ barri, > hiri/ uri/ > uli>/ ulli> (poblado), urritz/ urretx> (Urrez> toponimoa),-dui> atzikia, beltz/ baltz> aldakiak azaltzen dira, nahiz ez beti.
|
Ezin da
ahantzi Errioxako herri eta populazioen izendegietan nabarmen direla-uri> (poblado) osagaiez amaiturikoak, Otxanduri, > Ollauri, > Nafarruri, > Gipuzuri, > Galbarruli, > Semenuri, > Herramelluri> modukoak-Toponimo hoiek, noski, errepoblazio baten adierazle dira-uri> delakoak, poblado, esan nahi baitu, eta, hain zuzen, mende-baleko euskaran (Bizkaian eta Araban goikoen moldera Enekuri, > Maruri, > Obekuri, >, eta abar agertzen direlarik).
|
|
|
Beraz, XXI. mendeko euskal produkzioa eskuratzen hasi beharra dago; baina ez eskuratzen bakarrik, baizik eta aukeratzen, kodetzen, etiketatzen eta modu erosoan eskaintzen. Gainera,
|
ezin
ahantz dezakegu Euskaltzaindiak egunen batean hiztegi arau-emaileari heldu beharko diola, eta hori pentsaezina da atzean erreferentzia-corpus modernorik gabe, OEH eta EEBSrekin osatuko dena.
|
|
|
Hirugarrenik, hizkera> koa> kera> radizionala> esan ohi da, gizartea dagoenetik, zuzenbidea ere badagoelako (ubi>) eta, hori hitzen bitartez kanporatu behar denez gero, zuzenbidea dagoenetik, zuzenbideko hizkera ere badagoelako. Euskararen kasuan, beharbada, tradiziozko izaera hori ez da hain ugaria, baina
|
ezin dira
ahantzi Foru zuzenbideko nahiz Gaztelako zuzenbideko aztarnak.
|
|
|
2) Orain arteko kezka nagusia literatura-tradizioa biltzea izan bada ere, eta guztiz bidezko da, literatura-tradizioan, idazle onenen erabileran oinarritu baita beste leku batzuetan ere hizkuntza estandarra-,
|
ezin dugu
ahantzi gurean ahozko tradizioak duen pisua, eta hor dugun hitzen altxorra. Euskal> ko> Hizkuntza> Atlasa> egiteko, esaterako, ehundaka grabazio egin dira.
|
|
|
Lexikoaz ari garela,
|
ezin
ahantz genezake, orain ehun urte termino zena egun hiztegi arruntekoa izan daitekeela edo orain hamar urte espezialisten artekoa zena egun hiztegi giltzarriko hitz bilakatua izan genezakeela, bereziki, hedabideen eraginez:
|
|
|
Euskara hainbat esparrutan eta zenbait gaiez jarduteko (oso) gutxi erabilia izan da azken urte hauetara arte. Halaber,
|
ezin
ahantz genezake euskaraz dihardugunean, lehenago beste hizkuntza batean edo batzuetan jasotakoa itzultzen edo egokitzen ari garela, zuzenean ez bada zeharka.
|
|
|
Baina baliospen koantitatiboen ondoan,
|
ezin da
ahantzita utzi almanaken alde koalitatibo soziala. Garaiko mentalitateen gain lan bortitza egin zuten, batzuetan jaun eta jabe izaki (Eskualduna-ren Almanakaren kasuan bezala), eta inoiz bertatik bertarako borroka politiko-erlijiosoan sarturik (Zuberoan gertatu zenaren arabera).
|
|
|
Beraz, Azkuerentzat, egiten zuena egiten zuela ere,
|
ezin
ahantz zitekeen sekula fedea. Bere lobei beste gutun batean esan zien bezala «sigue rogando y rogad y pedid al Señor la gracia de que todo cuanto haga lo haga por El, sin mezcla de mezquinas é interesadas intenciones»408 Hola, «Una de las gracias que con más fervor pido para mis ocho chiquitines es una devoción tierna, profunda y constante á la SSma Virgen.
|
|
|
Dena dela, inguruan erabiltzen den hizkuntza mota
|
ezin da
ahantzi eskolako lana antolatzeko orduan, eta are gutxiago gutxietsi edo gaitzetsi. Horregatik, faktore honen arabera, inguruan gaztelera besterik ez bada erabiltzen, uste dugu hobe dela euskara batua erabiltzea eskolako lan formaletan (beti ere euskara batuaren kontzepzio zabal baten barrenean) eta eskolako eginkizun informaletan euskararen aldaera informal bat edo familiar bat (ahal denik gertuena eta orokorrena).
|
|
|
Euskalkia aintzat hartu eta landu nahi duen proiektu batean
|
ezin dugu
ahantzi eskolan erabili beharreko materialean egin beharko liratekeen egokitzapenak. Gehienean, material didaktikoa hizkuntza-eredu baten aldaera formalean egiten da, eta praktikan, sarritan, testu-liburua bihurtzen da eskolako curriculuma.
|
|
|
|
Ezin dugu
ahantzi, Europa, haren muga, akatsak eta guzti, historia garaikidean giza eskubideen eta gizarte eskubideen erreferentea izan dela.
|
|
|
Kontserbadoreen eta liberalen botoekin onetsi zen zuzentaraua, Europako talde sozialistaren sektore baten babes ulergaitzarekin, horien artean, Espainiako sozialistak, Rodriguez Zapateroren oniritziarekin.
|
Ezin dugu
ahantzi zuzentarauan paperik gabeko etorkinei hemezortzi hilabete arteko atxiloaldia ezartzeko aukera aipatzen dela, jaioterrira itzularazteko aukera aurreikusten duela, eta sendirik gabeko adingabeen deportazioa. Funtsean, herritar batzuei haien eskubideak kentzen zaizkie, eta gaizkileak bailiran tratatu.
|
|
|
Ildo horretatik, beharrezkoa da unibertsitate-ikasketak bertan behera uztearen inguruan hausnarketa egitea, horren inguruan neurri egokiak hartzeko, baita ikasle berriak hobeto moldatzeko bideak bilatzeko edo eskola-uztean eragiten duten elementuak murrizteko.
|
Ezin da
ahantzi Estatuko unibertsitate-sisteman eskola uztearen batez besteko tasa %28koa dela eta UPV/EHUn ikasketak bertan behera utzi zituztenen tasa %26koa izan zela 2004-2005 ikasturtean (CRUE 2006). 2003ko eta 2006ko PISA azterlanean emaitzarik onenak lortu zituen Finlandian, aldiz, 2005eko datuen arabera, graduko eta masterreko ikasleetatik %5, 4k utzi zituzten beren ikasketak eta %4, 7k unibertsitatea utzi zuten (Finish Ministry of Education 2007).
|
|
2009
|
|
|
Bestalde,
|
ezin dugu
ahantzi, 86/ 1997 Dekretuak, bere lehen xedapen gehigarrian aurreikusitakoari jarraiki, plangintza orokorretik at geratu direla (euren izaera zehatza eta berezitasunak direla medio) osasun-arloa (22.500), Ertzaintza (7.500) eta unibertsitate-mailakoa ez den irakaskuntza-arloko irakaslegoa (23.000). Hain zuzen, azken kasu honetan, 47/ 1993 Dekretuak, martxoaren 9koak, irakaspostuetarako hizkuntza-eskakizunak eta derrigortasun-datak zehazteko irizpideak finkatzen ditu, baita euren salbuespen araubidea eta euskalduntze-plangintza ere.
|
|
|
Artzaintzak ere, norbere artegi, ardi-txabola eta eskorta izateak, zeresan handia izan du Jatabeko ekonomian; batez ere, mendi-bizkarretako etxeetan (Goieta, Unibasoak, Añekak...). Eta langintza horren barruan
|
ezin
ahantz genitzake lehen Gipuzkoatik etortzen ziren artzain edo pastoreak, neguko sasoirik gogorrena hemen egiteko asmoz.
|
|
|
Guztiarekin ere, artikuluaren idazkera gorabehera,
|
ezin
ahantz daiteke hizkuntzaren inguruko errealitatea: merkataritzako eremutik at utzi ziren penintsulako hizkuntzak, gaztelania izan ezik; baztertze horren ondorioz, hizkuntza horiek eragin zeharo eskasa edo deuseza izan zuten, gizarte eta ekonomiaren esparruan, alde formalari eta idatzizkoari zegokienez behintzat.
|
|
|
Sailkapena estu-estu dago eta Zaragoza menderatuko bagenu partida bateko aldea aterako genieke. Gol average-a
|
ezin dugu
ahantzi.
|
|
|
Berebat, erlijio-idazleen artean, Agirre Asteasu, Fr. Bartolome eta abarrekoak ez ziren beldurtu, sermolaritzaren barruan, zuzenbidearen zatiak egokitzeko, euren esanak eta irakatsiak berrindartzeko, Axularrek berak hasitako jokaerari sendo eutsiz. Irudiak irudi,
|
ezin
ahantz daiteke Etxepareren Judizio Generala olerkia, bertara batzen baitira orduko justiziaren zantzuak.
|
|
|
Prentsan, oro har emigrantearen irudi kaxkar bat azaltzen den bitartean, gizarte-iritzian eta geroago memorian, emigrante horren irudia arras ezberdina izan da, emigrantea aberastasun eta bizitza oparoarekin identifikatuz. Honen inguruan, hasierako hurbilketa batek kontradikzio nabarmena erakusten digu, gainera,
|
ezin dugu
ahantzi, emigrazioa ekiditeko prentsaren saiakera hauek guztiek ez zutela batere eraginik izan, ikerketa demografikoetan emigrazioak goranzko norabidea edo mantentzeko joera aurkezten baitu behin eta berriz. Horregatik beharrezkoa da gai honen inguruan sakontzea eta ikertzea zein izan zen prentsaren papera emigrantearen irudia sortzeko.
|
|
|
Ikerketarako ikuspuntu berri bat eskainiko digute autore horiek egindako sailkapenek, eta modu horretan, azken urte hauetan kirolaren esparruko ikerketetan, lehen mailako azterketa -gai bihurtu den kirola uztean eragiten duten arrazoiakaztertzeko lagungarri izango dira. Hala, aipatu diren arrazoi kontrolatu zein kontrolaezinez ari garenean,
|
ezin
ahantz ditzakegu, faktore estruktural eta sozialak, hauekbaitira, nire iritziz, fenomenoa egoki azaltzeko ezinbesteko faktoreak.
|
|
|
Langileen ustez, “prozesu guztia ixilpean egin dute, inork deus ere jakin gabe, ez langileek, ez, agureek eta ezta Baztango alkate-juradoek.
|
Ezin dugu
ahantzi Baztan guztiko agureak zaintzen direla zahar etxean eta beraz denen ardura dela zahar-etxe horren etorkizuna”.
|
|
|
Zulaikak ez du baztertzen Ezker Batuak bere aurkako neurriak hartzea, “litekeena da, beste kasu batzuetan gertatu izan den moduan, auzitegietara jotzea nik zinegotzi gisa hartutako erabakien kontra egiteko. Halere,
|
ezin da
ahantzi zinegotzi kargua norbanakoari dagokiola eta hala dela adierazten duten aldeko epaiak ere badaude”.
|
|
|
EAJk PSOErekin ituna sinatzeko ez du inongo arazorik,
|
ezin
ahantz daiteke PPrekin ere saiatu zela Patxi Lopez lehendakari izendatu aurretik. Aznarren garaiak eta Felipe Gonzalezen garaiak ere hor daude.
|
|
|
Arrazoi berdinarengatik agertu dira kolore anitzeko politikariak manifestazioan. Hau
|
ezin dugu
ahantzi.
|
|
|
Guztionen argitan, bistan da gizarte elebidunaren helburuak zehaztasun gehiago eskatzen duela. Izan ere, elebitasunaz hitz egiten dugunean,
|
ezin baita
ahantzi elebitasun-mota ezberdinak daudela eta irudika daitezkeela.
|
|
|
Ikastolena zen salbuespen bakarra. Baina, ikastolei ondo merezitako merezimendu guztiak aitortuta ere,
|
ezin dugu
ahantzi ikastolak bere indarraldirik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela, eta ez beti euskara hutsez. Euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza-sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
|
Euskararen bilakaerari ertz ezberdinetatik botatzen ari gatzaizkion begiradarekin jarraituz,
|
ezin dugu
ahantzi heldu aroan euskara ikasten duten herritarren hazkundea. Gaur egun, erdaldun elebakarrak berrogeita bost urtetik gorako herritarren artean baino ez dira gehiengoa.
|
|
|
Kontu honen konplexutasunaren aurrean begiak itxi nahi ez badira,
|
ezin da
ahantzi gauza bat dela euskararen ezagutza gehitzea, eta besterik, ordea, euskaraz dakitenak euskal hiztun izatea, edo hiztun izatera iristen direnean nagusiki euskal hiztun bihurtzea. " Erabileraren korapiloa" izeneko atalean ikusi dugunez, faktore ugari eta era askotakoak dira erabileran moduren batez eragiten dutenak:
|
|
2010
|
|
|
Egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. Horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. ta ere,
|
ezin dugu
ahantzi ikastolak beren hedadurarik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela. euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
|
Lau antzerki itzultzaile iaio hauek aipatu ondoren
|
ezin
ahantz genezake ereXX. mendeko hasieran Euskal Teatroa hainbat lagundu eta landu zuen donostiarbat: Abelino BARRIOLA (Donostia 1876-Pabe 1944), zeinek desterruan zelarikere ez zion idazteari uko egin, eta Charlotte Bernard-en Une histoire de parapluiesitzuli zuen eta moldatu Euditakoak39 bezala.
|
|
|
Egun horrek biran hasitako elkarlanaren segida adieraziko duenez, Ipar Euskal Herriko gazte mugimenduaren potentziala erakusteko parada izanen dugu. Hori jakinik,
|
ezin dugu
ahantzi bertaratzea.
|
|
|
Baliteke. Baina, funtsean
|
ezin dut
ahantzi kolore berdea. Lintzura edo ibi inguruko meatze-ur berdaxkari ote zegokion aurren berda-hori?
|
|
|
Azkenik,
|
ezin
ahantz dezakegu EBk bere esku duela egoera gatazkatsuak modu baketsuan birbideratzeko nazioarteko komunitateak baliatu izan duen bitartekorik boteretsuena: estaturik gabeko nazioen nortasuna nazioartean aitortzeko institutua progresiboki praktikan jartzea.
|