|
2022
|
|
|
Platerkada edo plater bete diren antzera. Baina
|
badiogu
: tuperkada bat jaten dute haurrek eskolan, zenbat jan duten esaten ari gara, ez zer jan duten.
|
|
|
Baina badiogu: tuperkada bat jaten dute haurrek eskolan, zenbat jan duten
|
esaten
ari gara, ez zer jan duten. Hauxe esatea bezala:
|
|
|
tuperkada bat jaten dute haurrek eskolan, zenbat jan duten esaten ari gara, ez zer jan duten. Hauxe
|
esatea
bezala: botilakada edan dute, zein edateko zehaztu barik.
|
|
|
Tuperkada jatekoa
|
badiogu
, normalean behartuta gaude zeren tuperkada den espezifikatzera, zein janari mota daramagun, alegia: tuperkada babarruna, tuperkada porrusalda, tuperkada saiheskia edo tuperkada azolioa.
|
|
|
Nire proposamena, beraz, eskolara tuperkada janariaz doazen haurrek eguerdian tuperrekoa jango dutela
|
esatea
da, era sinple eta soilean.
|
|
|
—Ohartu naiz hiztegietan ez dela ageri. Baina hiztegietan ez azaltzeak ez du
|
esan
nahi erabili ezin denik. Begira zenbat hitz (izen, aditz, adjektibo) sortu diren pandemiaren zurrunbiloan, Europako hainbat hizkuntzatan –nagusietan berariaz–, ziurrik hiztegietara iritsi ez direnak, baina hiztun, irakas le, kazetari edo oro har erabiltzaileen artean hizkuntza senak eraginda sor tu izan direnak.
|
|
|
Beste leku askotan arrotz egi ten da, norbait dirutu dela entzutea. Ea ausardia apur batekin, ezin al da
|
esan
mezutu, adibidez. Normal esaten dugu:
|
|
|
Ea ausardia apur batekin, ezin al da esan mezutu, adibidez? Normal
|
esaten
dugu: Goizean mezua bidali dizut.
|
|
|
Bertan behera adberbio lokuzioa da, eta horretatik eratorria da bertanbeherako adnominala. Zeozer bertanbeherakoa ez dela
|
diogunean
, leku batzuetan adierazten du ez dela nolanahikoa, ez dela edozelakoa'. Baina beste leku batzuetan, ez dela bat batekoa, ez dela bat batean jazo edo etorri.
|
|
|
Eskubide osoz
|
esan
daiteke, beraz, kontzertu, kantaldi edo antzerki bat, aurrez erabakita zegoena, bertanbeheratu egin dela. Zilegi da eta edonork erraz uler dezake, araututa egon zein egon ez.
|
|
|
Baina, indarra hartu artean behintzat, neurriz erabil dezagun; ez gehiegiz. " Larra txarra da",
|
dio
herriesae ra batek. Eta beste batek," denborak erakutsiko du elurra mendian", esan gura da, denborak erakutsiko duela, hiztunek aditz berri horri abegi ona egiten dioten ala ez.
|
|
|
" Larra txarra da", dio herriesae ra batek. Eta beste batek," denborak erakutsiko du elurra mendian",
|
esan
gura da, denborak erakutsiko duela, hiztunek aditz berri horri abegi ona egiten dioten ala ez. Geldi dagoen ura, zingera bihurtzen da, eta ibili dabilen ura da edaten duguna.
|
|
|
Baina onar tzekoa litzateke ordena atzekoz aurrera dela ere: lehen eta bigarren ordena zenbakia atzetik dela, errege, aitasantu eta beste goi karguekin egiten den erara, eta
|
esan
: jaun lehena eta jaun bigarrena.
|
|
|
Euskaraz txerto izena finkatu genuen XIX. mendearen azken aldian, Iparral dean, xertoa aldaerapean, bakuna izena euskal erroko batez izendatzeko. Gure Herrian aldizkariak
|
zioen bezala
: " Abiatua omen zuten aziendetan eritasun bat, izurritearen idurikoa, bainan bazen ere xartu bat, berriki ezagutua" (GH, 1921, 742).
|
|
|
Berez fruitu arbolen kulturatik harturiko hitzak dira txertoa eta txertatu. Al daera nagusia, Iparraldean
|
esan
ohi den xertoa dugu, forma zaharragoan sertoa, baina Gipuzkoako leku batzuetan txertua esaten zaiona.
|
|
|
Berez fruitu arbolen kulturatik harturiko hitzak dira txertoa eta txertatu. Al daera nagusia, Iparraldean esan ohi den xertoa dugu, forma zaharragoan sertoa, baina Gipuzkoako leku batzuetan txertua
|
esaten
zaiona.
|
|
|
" Sertus" eta" sertare">" sertatum" latin hitzetan dute jatorria gure txerto eta txertatu hitzek ere: parte bi elkarlotu, birekin bat egin,
|
nolabait
esateko; gazt. ‘entrelazar’ Hori da fruitu arbolekin egiten dena: tronko edo enbor zaharrari, nahi diren fruitu klaseen adar berriak ondo txertatu, arnasarik har tzen utzi gabe, enborraren barruko ura hartu eta indarberritu daitezen, eta txertatu den motako fruituak, eder, handi eta gozoagoak eman ditzaten.
|
|
|
Eta txertorik hartzen ez duen arbolei nola deritze? Txertakak
|
esaten
zaie. Gaztainak, gereziak, sagarrak, udareak, okaranak..., berez erne diren moduan gora datozenean eta txertorik egiten ez bazaie, txertakak dira.
|
|
|
COVID txertoa ipiniko ez dutenei ere hala deitu behar al zaie? Txertakak edo eztitzakak direla
|
esango
dugu...?
|
|
|
Izan ere, txerto izena bultzatu eta hobetsi dugun moduan eta bakuna baztertu, LOGIA hori ere ez da ezinbestekoa jakintza adar guztiei atxikitzeko. Jakintza ere finkatu daiteke, eta
|
esan
: txerto jakintza, edo, nahi izanez gero, txerto zientzia.
|
|
|
—Gatzatu, aditz bezala ez hainbeste, baina izen bezala, gastronomia esparruan guztiz ezaguna dugu euskararen sartaldean: gatzatua, beste hitz batez mamia
|
esaten
zaionarentzat ondo ezaguna da, gazt. ‘cuajada’.
|
|
|
Baina morfologiaz eta etorkiz aditza dugu gatzatu. ‘Gatz egitea’ edo ‘gatz bihur tzea’ adiera du oinarrian; zehatzago
|
esanda
, gatzagitu du azpian, gatzagi egin.
|
|
|
Amaren sabelean hazia gorputz egiten dela, kontzebitzen dela
|
esateko
ere erabili izan da gatzatu Iparraldeko tradizioan. Jesusen jaiotza aingeruak Mariari honela iragarri zion, biblia itzultzaile batzuen esanean:
|
|
|
Elurra, berez bigun eta samur, mara mara erortzen dena, behin lurrera ezkero, gogortu egin dela
|
esateko
, badira beste hitz ezberdin batzuk. Gipuzkoa eta Nafarroako alderdi batzuetan esapide eder bat erabiltzen da:
|
|
|
Gipuzkoa eta Nafarroako alderdi batzuetan esapide eder bat erabiltzen da: lu rra ezarri dela esanez; gaztelaniaz, ‘cuajar’
|
esaten
denerako.
|
|
|
" Bigarren abentiara eltuz geroz elurra obroena gatzatan da". Bigarren abentia urtearen azken hilari
|
esan
izan zaio, lehen abentia azaroari deitzen zitzaion eremuan. Elurra obroena gatzatan da, elurra haboroen, gehien, orduantxe gogortzen omen da.
|
|
|
Urteberri | Urtebarri mugagabez izendaturik ageri zaigu errefrauetan ere: " Urteberri, gogo berri"
|
dio
batek. Eta" Urtebarri, itsuak ere igarri", beste batek.
|
|
|
Mugagabez erabili izan da Urtats ere. Eta urtatsa, mugatzaile eta guzti, Urteberri egunez gaztetxoek etxerik etxe egi ten zi tuzten eske kantu eta ibileretan, sari, opari edo erregaliari
|
esan
izan zaio. " Urtats!, Urtats!" errezitatuz egiten izan da sari eske hori ekialdean.
|
|
|
Amaitzeko hauxe
|
esan
dezadan. Urteberri egunaz hasiera ematen dion egun horrek ezarri dio lehenengo hil honi ere izena:
|
|
|
—Estatu Batuetako gizartearen dibertsitatea aipatu zuten lehengo batean lagun batzuek. Gizartea anitza dela
|
esan
ohi da askotan, hau da, gizartearen aniztasunaz hitz egin dezakegu. Baina guztiok dakigu anitz hitzak asko adierazten duela oro har.
|
|
|
—Anitz urtez, anitz aldiz, anitzetan
|
esaten
da Ekialde eta Iparraldean, Hegoaldeko gehienok urte askotan edo urte askoan diogunarentzat. Anitz, bere esangura propioan, asko da, edo asko eta asko, baina beti ere zenbatekoaz, zenbatze neurriaz dihardugula.
|
|
|
—Anitz urtez, anitz aldiz, anitzetan esaten da Ekialde eta Iparraldean, Hegoaldeko gehienok urte askotan edo urte askoan
|
diogunarentzat
. Anitz, bere esangura propioan, asko da, edo asko eta asko, baina beti ere zenbatekoaz, zenbatze neurriaz dihardugula.
|
|
|
Gizarte bat* anitza dela
|
esatea
, dibertsitate handikoa dela esateko, ez du gure tradizioak, ez zaharrak ez modernoagoak, bermatzen. Oro har, onartzen duen mugatzaile nagusia pluralekoa da, anitzak:
|
|
|
Gizarte bat* anitza dela esatea, dibertsitate handikoa dela
|
esateko
, ez du gure tradizioak, ez zaharrak ez modernoagoak, bermatzen. Oro har, onartzen duen mugatzaile nagusia pluralekoa da, anitzak:
|
|
|
anitzak direla; hainbat, hainbeste direla hau edo hori egiten dutenak adierazteko.
|
Esango
bagenu bezala, askoak. Bigarren mailako erabilerak ditugu mugatzailedun hauek, baina biak zenbateko neurriaren, eta ez dibertsitatearen adierazle.
|
|
|
Anitza, mugatzaile sigularraz ageri den gehienetan, izen edo adjektibo bihurtu dugulako da, askoa edo ugaria
|
esatea
bezala. Dotrina klasiko batetik hautaturiko esaldiaz argiturik:
|
|
|
Zein bide hautatu? Batetik, AEBko gizartea, edo Ameriketan bizi den jen dea, populua, dibertsitate handikoa dela
|
esateari
ez diogu beldurrik izan beFaktoriako geziak [2021 urteko testu bilduma] 124 har, batez ere izen abstraktu bezala erabiltzeko. Nahi eta nahi ez, geuregandu beharreko mailegutzat jotzen dut.
|
|
|
Bata da, edotarikoa. Eibarko hizkeran
|
esanda
: " Janarixa, edotarikua izanda be, ez zetsan ardura" (Toribio Etxebarria, Lexicón del euskera dialectal de Eibar).
|
|
|
" Ez dago inolazko bitasunik zerbaiten alde(...) ari direnen artean, askotariko aniztasuna baizik" (MEIG, VII, 162). ‘Era askotako ugaritasuna’,
|
esan
nahi du.
|
|
|
era askotakoa.
|
Esan
daiteke: Era askotako jendea del a Estatu Batuetako gizartean.
|
|
|
Era askotako jendea del a Estatu Batuetako gizartean. Guztitariko ointzat hartuta, era guztietakoa erabil dai teke, eta
|
esan
: Era guztietako jendea bizi dela Ameriketan.
|
|
|
Era guztietako jendea bizi dela Ameriketan. Bigarren hau aurre koa baino markatuagoa da berez, baina dibertsitatearen orokortasuna eta neutro izaera hobeto islatzen ditu beharbada, era askotakoa dela
|
esanda
baino. Era askotako jendea dagoela munduan esaten denean, den denak ez direla onak ere azpitik adierazi ohi da.
|
|
|
Bigarren hau aurre koa baino markatuagoa da berez, baina dibertsitatearen orokortasuna eta neutro izaera hobeto islatzen ditu beharbada, era askotakoa dela esanda baino. Era askotako jendea dagoela munduan
|
esaten
denean, den denak ez direla onak ere azpitik adierazi ohi da.
|
|
|
—Bost dosi zirenak sei dosi izatera heldu dira. Azken horri zer izen eman behar
|
diogu
: hondar edo kondar?
|
|
|
—Bost dosi zirenak sei bihurtzeak ez du erremedio gabe
|
esan
nahi seigarrentxo hori hondarra edo kondarra denik.
|
|
|
Baina KIN atzizkia erabiltzeak ez du ezinbestean
|
esan
nahi, izen eratorriari ‘sobra edo sobera, alferrik, ezertarako ez den’ adiera eman behar zaionik. Zeren pen tsa lezake, bestela, txertoa hartzera doanak, aurreko beste bostei isuri zaie na baino eskasagoa edo ezdeusagoa dela berari emango dioten azken hon dar hori.
|
|
|
Hala ikusten ditugu sare sozialetan eskegitzen dituzten argazki ugarietan. Egunsentia
|
esateko
era bat baino gehiago izango da, ezta?
|
|
|
—Eguna argitzen hasten denean, argia urratzen duenean –arturratzean–, egunsentia dela
|
esan
, entzun eta irakurri ohi dugu gehienbat. Baina izen desberdinak egotzi izan zaizkio egunsentiari han hor hemen, beste hizkuntzetan ere gertatzen den antzera.
|
|
|
Goizabar, edo zehatzago
|
esanda
, goiznabar izen horrek ilunabar hitza du au rrez aurre, eta hura dakarkigu gogora. Baina eskumako osagai hori ez da bat batean akordura datorkigun abarra, baizik nabar adjektiboa.
|
|
|
Baina argitze hitz soilaz ere izendatzen da egunsentia. Oihenart poetak amo
|
dio
kantu batean dio: " Argitzean, eguerditan,/ arratsean natzano,/ gaua goizak ordaritan/ biharamunt dazano,/ zuri huts, et (a) ez bertzeri/ darraika ene gogoa".
|
|
|
Baina argitze hitz soilaz ere izendatzen da egunsentia. Oihenart poetak amo dio kantu batean
|
dio
: " Argitzean, eguerditan,/ arratsean natzano,/ gaua goizak ordaritan/ biharamunt dazano,/ zuri huts, et (a) ez bertzeri/ darraika ene gogoa".
|
|
|
Argi txinta, edo argi xinta ere baderitzo goizeko lehen errainu edo printzen agerrerari. Orixek Euskaldunak poemategian
|
dio
: " Argi xinta sumatuz, ogeari muzin,/ jekitzen naiz goizero, bi belaunak arin".
|
|
|
Eta arginahia ere
|
esan
izan zaio hizkera batzuetan. Karmelo Etxegarai azpeitiarrak esaldi borobil hau idazi zuen XX. mende hasieran:
|
|
|
Antz izena bigarren osagaitzat duten eguraldi fenomenoak ere ezagunak dira. Euriantza dagoela
|
esan
ohi den antzera garatuak dira ostantza eta eguantza ere, ostiaren | ortziaren eta ‘egun argiaren antza’ hartzen joatearen pertzepzio bisuala adierazten dutenak.
|
|
|
—Negu gogorraren trazak —elur, izotz eta bisutsa— aldendu ahala, goizaren lehen argiprintzak nolakoak diren, halako eguraldiaren iragarpena dakartela
|
esan
ohi da. Hala, argi urratzea gorri kolorez tindatua ageri zaigu maiztxo sasoi honetan.
|
|
|
" antidisturbios" delako polizia atal berezia. Nola
|
esan
zehaztasunez hitz hori euskaraz?
|
|
|
nahasmenduak, nahasteak, liskarrak, matrakak, kalapitak, zalapartak, iskanbilak, edota are bortitzago diren altxamendu edo matxinada bezalako hitzak. Baina istiluak izan, istiluak sortu edo istiluak erne direla
|
esan
edo idazteak gardenagoa dirudi hedabideetan. Eta gaur egungo entzuleentzat ere, horrelako gertakariak ulerrarazteko hitzik aiutuentzat istilu izena jotzen dugu.
|
|
|
" Solo sí es sí". Hori euskaraz
|
esateko
, zer aukera eskain dezakegu?
|
|
|
Kontua da zein ordenatan eta zein hitz kategoria erabilita gertatzen den mezuaren adierazpenik egokiena: a)" BAI da baietz bakarra". b)" BAI da bakarrik baietza". c)" BAI bakarrik da baietza". d)" BAI
|
esatea
da baietz esatea".
|
|
|
Kontua da zein ordenatan eta zein hitz kategoria erabilita gertatzen den mezuaren adierazpenik egokiena: a)" BAI da baietz bakarra". b)" BAI da bakarrik baietza". c)" BAI bakarrik da baietza". d)" BAI esatea da baietz
|
esatea
".
|
|
|
—Ingalaterrako erreginak bizileku duen jauregiari nola
|
esan
behar zaio: Errege etxea ala Erregina etxea?
|
|
|
Latin sunda hori uxatu behar eta, euskara garbikotzat, euskal hitz purutzat Sabino Arana Goirik XIX. mendearen hondarrean fundatu zituenak: bakalduna batetik, ‘errege’
|
esateko
, eta bakanderea edo bakalemea bestetik, ‘erregina’ ordez, ointzat bakal hautaturik, erreinu (edo erresuma) baino garbiagotzat zuen ustezko izena.
|
|
|
Errege izena XII. mendean bertan ageri zaigu idatziz, Aymeric Picaud erro mesak, Compostelako Donejakuera bidean Pirinio inguruak zeharkatu zituenean ondu zuen latin euskara glosario labur hartan. Latinez
|
zioen
: " ‘Regem’ vocant [deitzen diete] erregia".
|
|
|
Beste hitzez
|
esanda
: errege hitza beste izen batekin elkarturik ageri denean gure tradizio kulturan eta hizkeran, oin hitz soila da, oin hitz neutroa, ar eme edo gizon emaztekien arteko sexu aurkaritzarik markatzen ez duena, aingeruak bezain neutroa.
|
|
|
Zal di behorren arteko sexu bikoiztasun horretan ere behorra dugu oin izen nagu sia. Ez dira berez edo arintasunez sortuak Beobide, Beorburu edo Beorlegi erako leku izenak, edo ganadu jabea basora doanean, behorretara doala
|
esatea
, behortegi horretan zaldi bat edo gehiago egonagatik.
|
|
|
Baina errege eta erregina pertsona izenentzat erabili nahi izanez gero, malgutasunez joka daiteke gure iritzian. Zilegi da
|
esatea
, errege seme, errege alaba, erregeorde edo erregegai edota printze printzesak erregina seme edo erregina alaba be zala izendatzea, are arrazoi gehiagoz euren aita errege ez denean. Baina oro har, sistematikoki izenok bikoizten alfer ahaleginik ez genuke egingo, arrazoi bereziren bat tartean egon ezik.
|
|
|
erregetza edo erregealdia, erreinualdiarentzat. Eta erreginagai bat erregina bihurtu be har bagenu ere, erregetu (‘errege | erregina bihurtu’)
|
esanda
ere lasai geratuko nin tzateke, erreginatu esanda zehaztasun handiagoa jagon arren.
|
|
|
erregetza edo erregealdia, erreinualdiarentzat. Eta erreginagai bat erregina bihurtu be har bagenu ere, erregetu (‘errege | erregina bihurtu’) esanda ere lasai geratuko nin tzateke, erreginatu
|
esanda
zehaztasun handiagoa jagon arren.
|
|
|
Elkarketa libre gisa erabiltzeko eskubidea dugu; elkartzen diren bi izenak izen autonomo gisa elkartzekoa, eta ondorioz, malgutasunez jokatzekoa. Arazo handi gabe onar daiteke
|
esatea
, kasurako, Ingalaterrako erregina etxean kezka edo urduritasun handia eragin dutela Harry eta Meghan senar emazteen adierazpenek.
|
|
|
Malgutasun horrezaz baliatuz,
|
esan
daiteke baita, Charles, Isabel erregi naren semea, eta errege izateko bidean ei dagoena, erregina semea dugula, baina aldiz honen bi semeak, William eta Harry, gaurkoz ez dira errege seme, ez erregina seme, printze seme soilak baizik.
|
|
|
—Elurra abiatu denean, dirauen bitartean, hori
|
esateko
era nagusia, hizkera guztietan orokorra da: elurra da.
|
|
|
Izan aditza jokaturik. Euria da edo txingorra da
|
esan
ohi den bezalaxe.
|
|
|
Elurrari erauntsi diola, elurrari eraso diola, elurrari eman diola ere
|
esaten
da, egiten hasi dela edo ari dela aditzera emateko. Elurra edo euria ari duen bitartean, aditz joko trinkoaz erabiltzen da:
|
|
|
Elurra edo euria ari duen bitartean, aditz joko trinkoaz erabiltzen da: elurrari dirautso, edo badirautso soilik, Aramaio aldean
|
esaten
den bezala. Urdaibai aldean erauntsi honen aldaera bat erabili izan da, galdu aginean badago ere, inotsi; hau ere adizki trinkoaz.
|
|
|
Urdaibai aldean erauntsi honen aldaera bat erabili izan da, galdu aginean badago ere, inotsi; hau ere adizki trinkoaz. Adineko hiztunek badakite oraindik
|
esaten
, elurragatik dela, euriagatik dela, [binotso], era landuan badinotso, baina eguraldi izena sartuz gero, elurrari edo euriari dinotso; edo elurrari edo euriari dirautso.
|
|
|
Urdaibai aldean erauntsi honen aldaera bat erabili izan da, galdu aginean badago ere, inotsi; hau ere adizki trinkoaz. Adineko hiztunek badakite oraindik esaten, elurragatik dela, euriagatik dela, [binotso], era landuan badinotso, baina eguraldi izena sartuz gero, elurrari edo euriari
|
dinotso
; edo elurrari edo euriari dirautso.
|
|
|
Baina eluredo euri egitea momentukoa ez denean, lehengoa denean eta ez oraingoa, elurra egin du
|
diogu
, eta gerokoa denean ere egin erantsita: elurra egin behar du edo elurra egingo du.
|
|
|
—Elurtza, elurtea eta elurketa
|
esaten
ari garenean, gauza bera esaten ari al gara?
|
|
|
—Elurtza, elurtea eta elurketa esaten ari garenean, gauza bera
|
esaten
ari al gara?
|
|
|
" Soinekoa elu rra baino zuriago zan", idatzi zuen Lardizabalek. Eta irudiaz azkena emateko, ba da herri errefrau bat
|
dioena
: " Elurra, zuria dela, beltza da".
|
|
|
Hauxe
|
dio
: " FLIPATU, FLIPA, FLIPATZEN du ad. (nor osagarririk gabe).
|
|
|
—Beste hitzik ba al dugu flipatu
|
esateko
–
|
|
|
|
Esan
daiteke bai: zur eta lur geratu, harri eta zur utzi, zurtuta egon, harriturik gelditu, txundituta utzi, miretsita egon... eta beste gehiago, baina ez dira nahikoak flipaturen zale diren hiztunentzat.
|
|
|
Baina estiloaren aldetik hobeto leudeke gure iritziz flipaturik egon, flipatuta egon edo flipaturik utzi ereduko aditz lokuzioak, mailegu aditz honen joko irregularra saihesteko, eta flipatzen dut
|
esan
ordez, holakook esatea kasurako: flipaturik nago, flipatuta nago edota flipaturik utzi nauzu.
|
|
|
Baina estiloaren aldetik hobeto leudeke gure iritziz flipaturik egon, flipatuta egon edo flipaturik utzi ereduko aditz lokuzioak, mailegu aditz honen joko irregularra saihesteko, eta flipatzen dut esan ordez, holakook
|
esatea
kasurako: flipaturik nago, flipatuta nago edota flipaturik utzi nauzu.
|
|
|
—Aditz trinko gisa
|
esan
daiteke daflipart edo antzekorik, sareetan irakurri izan dugun bezala?
|
|
|
—Aho mihinera lehenengo datorkidana, ausart hitzaren haritik, ausartegi konparatzaile gehiegizkoa da, batez ere G. Arestiren" Egun da Santimamiña" kantuaren koplaz akordaturik: "
|
Esaten
dizut egia, hau ez da usategia, erroi artean izan nintzaden, benetan ausartegia".
|
|
|
Izan ere, gaztelaniaz" temerario"
|
esaten
denean, gaitzesgarri den kualitatea ematen ari gara, eta EGI atzizki graduatzailea, gehiegizko konparagarria, egoki dator horrelakoetan.
|
|
|
Hari berari tenk eginez, ozar Iparralde eta Nafarroako adjektibo zaharrak ere balioko liguke, hitz honek egiazki biltzen baititu giza joera txarre nak bere baitan. Lesakako gutun zahar batean, urliarengatik
|
esaten
den legez: " bellako, ozar, traidorea" (1609).
|
|
|
Berez ozar izatea pertsonei egozten zaien kualitatea bada ere, balioko liguke, jarreren kontuan ere erabilgarri da. Hala
|
esan
daiteke jarrera batzuk ozarregiak gertatu direla pandemia oste horretan.
|
|
|
Edota ozarregia denarena, ozartasuna. Agian bigarren hau" temeritate" jarrera horri hobeto egokitzen zaiola
|
esango
nuke. Hitz gutxi erabilia izan arren gaur egun, agian horrexek ema ten dio adiera berezi horrentzat gune egoki bat.
|
|
|
Agian bigarren hau" temeritate" jarrera horri hobeto egokitzen zaiola esango nuke. Hitz gutxi erabilia izan arren gaur egun, agian horrexek ema ten
|
dio
adiera berezi horrentzat gune egoki bat.
|
|
|
azarri denaren jarrera onerakoa edo txarrerakoa izan daiteke. XVI. mendeko errefrau zaharrak
|
dio
: " Edozein da azarri, baia gudura doa gitxi.
|
|
|
Edo Lazarraga arabarrak bere olerki batean: " –Ene jauna, zer
|
diostazu
–/ Zer daukazu bularretan?
|
|
|
Azarri denaren kualitatea azarkuntza genuke berez, baina tradizioan kualitate positibo modura gehiago azaltzen da. Errefrau zaharrak
|
dioen bezala
: " Azarkunzeak bildurra uza bez, ze ilteko edo biziko gudura goakez.
|
|
|
Eta amaitzeko, azken proposamen bat
|
esango
dut: jarrera batzuk" te merario" tankerakoak direla adierazteko, zergatik ez perifrasi ezagun batera jo?
|
|
|
—" Novatada" eta" novato", nola
|
esan
litezke euskaraz?
|
|
|
Gehiagoko zehaztasun barik batzuetan: " Berri dago hori horrelako kontuetan"
|
esan
ohi da orokorrean. Edo:
|
|
|
Erakunde, elkarte, lanbide edo dena delako jarduera baten sartzen denagatik
|
esan
ohi da sartu berria dela. Lehenagoko bizimoduan, komentuko ere dua ageri da noiz edo behin euskaraz; eta Juan Antonio Mogel idazle klasikoak fraileak eta gatzemaileak (sukaldariak) aipatzen ditu sartu berri egiturarekin.
|
|
|
Lehenagoko bizimoduan, komentuko ere dua ageri da noiz edo behin euskaraz; eta Juan Antonio Mogel idazle klasikoak fraileak eta gatzemaileak (sukaldariak) aipatzen ditu sartu berri egiturarekin. Behin
|
dio
: " Eztozu enzun iños praille etxeetan jazoten dana?
|