|
2003
|
|
|
Plebifikazioderitzoterminokanonikoenordainarruntakerabiltzeari. Ingelesezosomaizgertatzendafenomenohau, eta, esaterako, carnivorous, carnivorehitzekinbateraflesh eating, meat eatingerabiltzendira, edotagrasseatingherbibororekinbatera.Ikuspegihorretatik, teutonizazioaplebifikazio joerahorrenmuturrekomuturraizangolitzateke, teutonizazioaren kasuansoil soilik ordainarruntak
|
erabiltzen
baitira, etatermino kanonikoak guztizalboratutadaude, baihiztegietatik, baitestuetatik.Gogoratu, beste kapitulubatean JokinZaitegiagertuzaigulaterminozientifikoak, etxeko, ordainezematentematuta, eta, Zaitegikbezala, besteaskokereteutonizazio prozesuerabatekoanmurgildunahiizandutelaeuskara, era sistematiko batez.Ildohorretan, gaur gaurkoz Euskara batuarenajeaketaEuskararen etxea, bi biakirakurdaitezketeutonizazioarenaldekoproklamamodura.
|
|
|
...etanaztertutakoammoniteen berrizehatzaeskainidigu, etabaita, ikerketahorrekdinosauroensuntsipenameteoritoerraldoibateksortuaizan zitekeelafrogatzekoizanzuengarrantziarenberriere.Horrelakoakirakurtzeaosogustagarrisuertatuzitzaidanliburuaeskuenarteanneukalarik, bainageroraneureliburu proiektubaterakoabiapuntuaizanzitekeelaerakutsi zidan, etahorrek, jakina, balioerantsiaemandio.Zumaia, buruanbueltaka
|
darabildan
ideian, gunemagikoada, magicalplace?, dinosauroensuntsipena etaEtxeparemedikuarenbizitzaelkarrekinlotuetasaiakerazientifiko bat idazteko.Jakina, begienaurreanduzunsaiakerariekiteko.
|
|
2007
|
|
|
Eskutitzez gain, lagungarri izan zaizkigu bizirik zirauten garaikideen argibideak ere, elkarrizketak direla medio eskaini dizkigutenak. Horrela, nolabait, ahozko historiaren metodologia, neurri batean behintzat,
|
erabili
nahi izan dugu.
|
|
|
Museoaren ondareen berri ematearekin batera, jakitunek zehaztasunak agertzen zituzten arkitektura, pintura, ohitura zaharrak, antzerkia eta hizkuntzari buruz, betiere Euskal Herrian kokaturik.
|
Erabilitako
hizkuntzari dagokionez, artikulu guztiak frantsesez izan ziren idatziak. Bitan baino ez zuten euskara bera gaitzat hartu:
|
|
|
Louis Etcheverry, ostera, ez zen Hiriart Urrutyren berrikuntzekin ados agertu149; kontrakotasuna adierazteko ez zuen utzi astekaria Eskualduna> izenaz izan zedin argitaratua. Beraz, 1904an Eskualdun> Ona> izen berria
|
erabili
zuten, Hiriart Urrutyk bere gain hartuz astekariaren kudeaketa. Pochelouk, bere aldetik, 1905ean utzi zion diruzaingoa Monge gazteari150.
|
|
|
1907an Louis Etcheverry hil zenean alargunak, senarraren omenez, izen zaharra
|
erabiltzeko
baimena eman zien Eskualdun> naren arduradunei. Beraz, 1908an Eskualduna> antzineko izena berreskuratu zuen astekariak.
|
|
|
1897an dAbbadie hil zenean, Azkuek gonbidapen bat jaso zuen dAbbadieren alargunarengandik senarraren liburutegia
|
erabil
zezan (puisque Madame dAbbadie paraît animée dexcellentes intentions en faveur de notre cher euskara, vous faites très bien de répondre à son invitation le plut tôt possible277). Abbadieren jauregian egon zen Azkue, Pierre Broussainekin; posible ikusten zuen dAbbadieren alargunarengandik dirua lortzea Akademiaren proiektua gauzatzeko278 Hala ere, dAbbadieren alarguna 1901ean hil zen, Akademiarako dirurik testamentuan aipatu barik.
|
|
|
1921, 1922 eta 1923 urteetan Ikerle gazte, P. Ithurralde, Aztapar eta Piarres izengoitiak
|
erabili
zituen; Jean Haritschelhari esker jakin dugu izengoiti horien atzean Piarres La, tte zegoela, Haritschelhar, J.: Hommage à Pierre La, tte, Bulletin> du> Musée> Basque,
|
|
|
1986, 113 zkiak., 190 or. Aztapar ere
|
erabili
zuen (Enciclopedia.. > aipatu liburua, II. liburukia, 515 or.). Hala ere, P.L.z sinatu zuen gehienetan.
|
|
|
Pierre Dopek H. D. DArgain izengoitia
|
erabili
zuen Gure> Herrian idazteko; Enciclopedia> General> Ilustrada> del> aís> Vasco, A liburua, IX. liburukia, 1977, 392 or.
|
|
|
Jean Barbierrek, bataio izenaz gain, Ganich, Nehor eta Haurmaite goitizenak
|
erabili
zituen Gure> Herriaren artikuluak sinatzeko. La, ttek adierazi zuen aipatu ezizenak Babierrenak zirela; La, tte, P.:
|
|
|
Aldizkariak zituen arazoei dagokienez, azaldu dugu 1930eko azaroan Gure Herria elkartea sortu zutela Gure> Herriari indarra emateko helburuz. Horretaz, Jean Etchepare lehendakariordeak La, tte idazkariari aipatu zion Gure> Herria> interesgarriago egin beharra334 Erantzun moduan, Gure> Herria> hilabetekari bihurtzea proposatu zuen Etcheparek, bihilabetekaria izan beharrean; 40 orrikoa izango litzateke, txandakatuz erdarazko (espainolez eta frantsesez) eta euskarazko zenbakiak; euskarazkoetan euskalki guztiak
|
erabiliko
zituzten. Berrikuntza horietarako guztietarako diru-laguntza eskatzeko aukera aipatu zuen Etcheparek, bai Eskualzaleen Biltzarrari baita Fédération> de Pelote> Basqueri ere, diru pribatua ere onartzeaz gain.
|
|
|
Angel Irigarai euskaltzainak derrigorrezko ikusi zuen intelektualek lor zezaten une, entente au sujet de quelques signes ortographiques458 eta, Euskaltzaindiaren oniritzia lortuz gero, testuetara hedatu gra, a estandar hori. Adibidez, Irigaraik proposatu zuen tx>
|
erabiltzea
–tch> eta x> alboratuz?, baita h> aspiratuaren eta dieresi gra, aren erabilpena murriztea ere459 Seguru asko, Irigaraik ez zekien Pierre Lhandek beranduago jakinarazi ziona:
|
|
|
Euskara estandarraren, nkatze prozedurarekin jarraituz, Jean Etcheparek proposatu zuen sortu berri zegoen euskara testuetan
|
erabiltzen
hastea, hala nola, Gure> Herria> aldizkarian eta erlijio liburuetan; hau da, irakurleria intelektualari zuzenduriko testuetan erabili, herritarrei eskaini baino lehen481 Ados agertu zen La, tte Etcheparerekin erlijiozko testuez baliatzeari zegokionez, azpimarratuz erlijio liburuek eginkizun handia zutela euskal hizkuntza iraunaraztearen alorrean482.
|
|
|
Euskara estandarraren, nkatze prozedurarekin jarraituz, Jean Etcheparek proposatu zuen sortu berri zegoen euskara testuetan erabiltzen hastea, hala nola, Gure> Herria> aldizkarian eta erlijio liburuetan; hau da, irakurleria intelektualari zuzenduriko testuetan
|
erabili
, herritarrei eskaini baino lehen481 Ados agertu zen La, tte Etcheparerekin erlijiozko testuez baliatzeari zegokionez, azpimarratuz erlijio liburuek eginkizun handia zutela euskal hizkuntza iraunaraztearen alorrean482.
|
|
|
Albert Léonek, batua konprenigaitzaren aurrean, Eskualdunak
|
erabiltzen
zuen euskara laudatu zuen:
|
|
|
Georges Lacombek, Azkueren Hiztegiaz honako hau adierazi bazuen ere: Il a limmense mérite de navoir négligé aucun des dialectes515, iturrieri dagokienez, idatzizkoetatik erdia baino ez
|
erabiltzea
egotzi zion eta ahozkoetatik ere gutxi.
|
|
|
Beraz, hilabetekaria argitaratzen jarraitzeko zailtasun berriak sortu zitzaizkien Apaizgaitegiko gazteei. Hala ere, batzuei aldizkarian gehiago idaztea debekatu bazien ere, beste batzuei sinatzerakan izenez aldatzeko baino ez zien eskatu740 Piarres Xarrittonek, adibidez, ordura arte
|
erabilitako
Xabier Gasteiz izengoitia baztertu behar izan zuen, 1942ko maiatzeko zenbakitik aurrera, Ordaina erabiliz741.
|
|
|
Mendiskok esandakoari jarraituz, Eskola emailea berak
|
erabilitako
izenorde bat zen; Beñat Mendiskorekin izandako elkarrizketa, 1996ko irailaren 4a.
|
|
|
Xarritton eta Mendiskoren ustez Jean Lohitzun Michel Diharcek
|
erabilitako
izenordea zen.
|
|
|
Marc Legassek esan digunez, Manuel Errobi berak
|
erabilitako
izengoitia izan zen.
|
|
|
Xarrittonek esan duenez, Minvielle doktore amizkutarra zen eta beharbada Amikuztarra Minviellek berak
|
erabilitako
izenordea zen; bestetik, Xarrittonen aita amizkutarra zen eta posible zatekeen Xarrittonek berak ere Amizkutarra erabili izatea izenorde bezala.
|
|
|
Xarrittonek esan duenez, Minvielle doktore amizkutarra zen eta beharbada Amikuztarra Minviellek berak erabilitako izenordea zen; bestetik, Xarrittonen aita amizkutarra zen eta posible zatekeen Xarrittonek berak ere Amizkutarra
|
erabili
izatea izenorde bezala.
|
|
|
Mestelanek esan digunez, Kantaber berak
|
erabilitako
izenordea izan zen.
|
|
|
Xarrittonen ustez Manech Eiheraberri La, ttek
|
erabilitako
izengoitia zen, zeren eta Eiherazainak izengoitiarekin bazituen eginak ipuin bildumak Herrian, baina Aintzinaren garaian Eiheraberri erabiltzen zuen La, ttek; Xarrittonekin izandako elkarrizketa, 1996ko uztailaren 7a.
|
|
|
Xarrittonen ustez Manech Eiheraberri La, ttek erabilitako izengoitia zen, zeren eta Eiherazainak izengoitiarekin bazituen eginak ipuin bildumak Herrian, baina Aintzinaren garaian Eiheraberri
|
erabiltzen
zuen La, ttek; Xarrittonekin izandako elkarrizketa, 1996ko uztailaren 7a.
|
|
|
Xarrittonen ustez Haurkina baliteke La, ttek
|
erabilitako
izenordea izan.
|
|
|
Piarres Xarrittonek esan digu Hik Hek Hok eta Nik berak
|
erabilitako
izenordeak zirela.
|
|
|
Lankideak izan ziren, Ernest Bidegain, Jean Hiriart Urruty eta Piarres Xarritton ere. Azken hiruak Sudurluztarrak izengoitiarekin sinatzen zuten (banaka idatziz gero, Ixtebe Sudurluz, Bettiri Sudurluz eta Ganix Sudurluz izengoitiak
|
erabiltzen
zituzten). Kritikak egiten zituzten, La, tte bera kritikatzeraino.
|
|
|
Esan beharra dago, hala ere, Jean Ybarnégaray, nazionalismo frantziarraren ordezkaria izanda, euskal abertzaletasun moduko bat sustatzen saiatu zela: euskara bikaina
|
zerabilen
Ybarnégaray politikoa antzinako euskal ezaugarriak babestearen alde agertu zen, Elizarekiko harremanak ere zainduz. Horrela, 1914 eta 1939 urteen artean buruturiko hauteskundeetan gehiengoa lortu zuen Ybarnégarayk, garaiko Iparraldeko biztanleen pentsamolde kontserbadorea baitzetorren Ybarnégarayren egitarau politiko horrekin.
|
|
|
Salbat Arotçarenak Eztena eta Chokoko artzaina izengoitiak
|
erabili
zituen Eskualdunan idazteko.
|
|
|
Jean Barbierrek, bataio izenaz gain, Ganich, Nehor eta Haurmaite goitizenak
|
erabili
zituen Gure> Herriaren artikuluak sinatzeko. La, ttek adierazi zigun aipatu ezizenak Babierrenak zirela; La, tte, P.:
|
|
|
Pierre Dopek H. D. DArgain izengoitia
|
erabili
zuen Gure> Herrian idazteko; > nciclopedia> General> Ilustrada> del> aís> Vasco, A liburua, IX. liburukia, 1977, 392 or.
|
|
|
Jean Haritschelhari esker jakin dugu ezizenok Piarres La, tterenak zirela, Haritschelhar, J.: Hommage à Pierre La, tte, Bulletin> du> Musée> Basque, 1986, 113 zkiak, 190 or. Aztapar ere
|
erabili
zuen (Enciclopedia.. > aipatu liburua, II. liburukia, 515 or.). Hala ere, P.L. z sinatu zuen gehienetan.
|
|
|
Horrela jakin ahal izan dugu La, ttek izengoiti mordoa
|
erabili
zuela Aintzinan: Piarres Ithurralde, Augusta Larralde, JEL, Zertako, Le Balai, Junior, Triki Traka, S.B., Zotil, Elgarkaria, Aintzina, A.L., Bettiri Uhartekoa, Léon Etoran, Lekukoa, N.A., S.V.P., Begirale Batek, Le Ráliste, Maddalen, I.M., Battita, Thomas Aguirre, J.E., R.V., Behingoa, A.R., Félix Am, J. Etchebeste, Mariaño, L.B., A.B., Ha la la, Thun Thun orde, Kasu Bada, B. Arroquy, Lamina, Lichta, na, Santsin, B.S., Mifasol, Etcheberry, Irakurlea, Pello Karkasa, L.G., J.A.B., Bidezaina, F. Hargaray, Manech, Pseudo Thunthun, Laborari Gaztea, Pettan, Bierarte, B.F., P.L., Irakurtzale Suharra, Pattin, A.B. Deuil, Begiak Idek, Demetrius, Ikusi Mikusi, Allande, J. Duhalde, Piarres.
|
|
|
goitizenak
|
erabili
zituen Aintzinan idazteko.
|
|
2008
|
|
|
–laguntzaile+ kasu konbinazio? desberdin bakoitzeko, sarrera bat izango dugu, eta horretarako homografo desberdinak
|
erabiliko
ditugu: 1, 2, 3?
|
|
|
1, 2, 3? Hauetako taula bakoi tzak, iturri bezala
|
erabili
ditugun adibideentzako lekua izango du, bai eta interesgarri
|
|
|
Esan dugun bezala, markaketarako, gure intuizioak
|
erabiliko
ditugu, eta hala izaki, subjektibotasunari lotuta egongo dira ezinbestean. Horren alboan, corpusak objektibotasuna jartzen digu agerian; alegia, guk ontzat eman ditugun esaldietan age rian azaldu dena bederen, badakigu zilegi dela.
|
|
|
Horretarako, esaldien iturri gisa
|
erabili
ez dugun Euskaldunon> Egunkaria ko corpusa erabiliko dugu. Dena den, aipatu behar dugu, datuek esangura izateko, 10 agerpen baino gehiago dituzten aditzen datuak bakarrik izango ditugu kontuan.
|
|
|
Horretarako, esaldien iturri gisa erabili ez dugun Euskaldunon> Egunkaria ko corpusa
|
erabiliko
dugu. Dena den, aipatu behar dugu, datuek esangura izateko, 10 agerpen baino gehiago dituzten aditzen datuak bakarrik izango ditugu kontuan.
|
|
|
aurkitu, banandu, barkatu, begiratu, besarkatu, bete, bihurtu, borrokatu, bukatu, bultza tu, deitu, edan, egin, egon, egotzi, ekarri, elkartu, eman, entzun,
|
erabili
, eragin, eraman, erantzun, erein, erosi, erre, erreparatu, esan, eskaini, eskatu, eskiatu, etorri, eutsi, ezkon du, eztabaidatu, gelditu, gertatu, gogoratu, hartu, hasi, hautatu, hautsi, hazi, hil, hornitu, hozkatu, hustu, ibili, igo, ikasi, ikusi, irakurri, iraun, iritsi, isildu, isuri, izan, izendatu, izerditu, jaitsi, jakin, jan, jantzi, jarraitu, jarri, jaso, jo, joan, jokatu, josi, kezkatu, ...
|
|
|
1 Argumentu bakarreko aditz iragangaitzak izendatzeko, termino desberdinak
|
erabili
izan dituzte autoreek. Guk hemen Perlmutter ek (1978) proposaturikoa erabili dugu, zabalduena delakoan eta egokitasunari gehiegi erreparatu gabe.
|
|
|
1 Argumentu bakarreko aditz iragangaitzak izendatzeko, termino desberdinak erabili izan dituzte autoreek. Guk hemen Perlmutter ek (1978) proposaturikoa
|
erabili
dugu, zabalduena delakoan eta egokitasunari gehiegi erreparatu gabe. Aipa dezagun, halere, Burziok (1981),, inakusatibo?
|
|
|
terminoaren ordez, ergatibo?
|
erabiltzen
duela. Gracia Solé k (1987), bestalde,, inakusatibo?
|
|
|
Lehenengoen kasuan, hor taz, zilegi da, ergatibo? terminoa
|
erabiltzea
, beren erabilera trantsitiboan gai direlako subjektua ergatiboaz eta paper tematikoaz hornitzeko; bigarrenek, ordea, ez dute horretarako gaitasunik, eta beraz, inakusatibo, terminoa ongi ego kitzen zaie.
|
|
|
Guk, ordea, ez dugu hemen horietan sakonduko, batetik, konplexutasuna han diegia delako corpus errealen analisia bideratzeko, eta, bestetik, guk une honetan dauzkagun baliabide automatikoak baliatzeko bideak mugatzen dituelako. Horren ordez, Levin ek bere English> Verb> Classes> and> Alternations> (1993) liburuan planteat zen duen antzeko bidea jorratuko dugu, autore honek planteatzen duen ikuspegiak metodologia interesgarri aurkezten duelako, eta metodologia horretan guk eskuraga rri ditugun baliabideak
|
erabiltzea
posible egiten duelako. Autore honen ustez, goiko en ideia berari jarraituz, jokaera sintaktiko bera erakusten duten aditzek antzeko semantika dute, eta hortaz, jokaera sintaktiko horretatik abiatuta sail semantikoak egitea posible da.
|
|
|
Horiexek izango ditugu aztergai 4.1 puntuan. Behin baliabideak hautatu ditugula, aditzen erabilerak bereizteko, bi ezaugarri hauen aldi bereko konbinazioa
|
erabiliko
dugu. Hau da, aditz batek aditz laguntzaile mota jakin batekin aldi berean onar ditza keen kasuak markatuko ditugu, eta aldi bereko laguntzaile eta kasu konbinazio des berdin bakoitzeko erabilera desberdin bat markatuko dugu.
|
|
|
Aditz formak erabilera desberdin guztietan hautatzen duen aditz laguntzaile mota baliatzeko garaian, ohizko lau motak izango ditugu kontuan; adierazpide eza guna
|
erabiliz
: DA, DU, DIO eta ZAIO aditz laguntzaileak.
|
|
|
Eta azkenik, euskarazko pasiboetan, antipasiboetan, eta hizkuntza erromaniko etako egituren itxuraz egin ohi diren pasiboetan ere
|
erabiltzen
den laguntzaile mota da:
|
|
|
Bertan irakur dezakegunez, erreflexibotasuna adierazteko euskarak bi baliabide erakusten ditu: bata egitura iragankor arrunt batean ren> burua> izenordaina
|
erabiliaz
, eta bestea hemen aipatu dugun adizki mota iragankorraren bidez. Baina aditz guztiek ez dute joera bera erakusten bi baliabideekiko: aditz ba tzuek ren> burua z bakarrik egin dezakete erreflexiboa; beste batzuek aditza iragan gaitz bihurtzen soilik, eta badira biak onartzen dituztenak:
|
|
|
Erreziprokotasuna adierazteko ere bi baliabide dauzkagu euskaraz. Batetik, elkar> izenordaina egitura iragankor arrunt batean
|
erabiliz
; eta bestea adizki iragan gaitzez. Halere, bi jokamolde hauekiko joera ez da aditzek erreflexibotasuna adieraz teko erabiltzen dutenaren parekoa.
|
|
|
Batetik, elkar> izenordaina egitura iragankor arrunt batean erabiliz; eta bestea adizki iragan gaitzez. Halere, bi jokamolde hauekiko joera ez da aditzek erreflexibotasuna adieraz teko
|
erabiltzen
dutenaren parekoa. Alegia, erreflexiboa adizki iragangaitzez egin dezaketen aditz orok ez du erreziprokotasuna adizki iragangaitzez egiten.
|
|
|
Horren aurrean, gure erabakia izan da, erreflexibotasunarekin bezala, errezipro kotasuna ez inola ere markatzea; honenbestez, laguntzaile iragangaitzez eginiko erre ziprokoak DA laguntzaile motakoak izango dira eta elkar> izenordainez osaturikoak, DU laguntzaile motakoak. Ohar gaitezen, jadanik aipatua dugun bezala, erabilera erreziprokoetan adizki plurala
|
erabiliko
dela, eta hor bagenukeela nolabaiteko marka desberdintzailea; halere, aukera hori bazter batera utziko dugu eta hauek ere, besterik gabe, DA laguntzaile motakoen artean kokatuko ditugu.
|
|
|
Inguruan aditz batek onartzen dituen kasuak dira laguntzaile motarekin batera
|
erabiliko
dugun beste baliabidea.
|
|
|
Aditz baten balioak definitzeko, esan dugun bezala, hautatutako bi baliabide sintaktikoen aldi bereko konbinazio aukerak zeintzuk diren aztertuko dugu, eta horre tarako markaketa sistema bat
|
erabiliko
dugu. Sistema horretan. X?
|
|
|
–X, z gain,??? balioa ere
|
erabiliko
dugu, delako kasu hori konbinazio horretan ezi nezkoa dela adierazteko.
|
|
|
Balio hauen guztien aurrean, gure hautua izan da datiboa markatzea bakarrik, batetik, eransketa hutsa ez denean, bestetik, datiboa onartzen denean bakarrik, eta azkenik, ia beti datiboa
|
erabiltzen
denean; azken hauetarako corpusari begiratuko dio gularik bereziki, hau da, corpusean bakarrik datiboaz agertzen bada, markatu egingo dugu; aldiz, ez bada hala, ez dugu markatuko.
|
|
|
Egia da Administrazioak hizkera berezia
|
erabiltzen
duela, batez ere, zenbait dokumentu motatan; baina, ikusi dugunez, idazki askotan oso testu, estandarrak, sortzen ditu edo, zuzenago esateko, sortu lituzke.
|
|
|
teknolektoan oinarritutako mezuak kaleratzea; hau da, Administrazio barruko diskurtsoa, eta horrek askotan dakarren guztia (testu korapilatsuak, akastunak, uler gaitzak)? herritarrekiko komunikazioetan
|
erabiltzea
, kontuan izan gabe herritarrak ez dakiela kode hori deskodetzen, eta garrantzitsuena, ez duela zertan jakin.
|
|
|
Zergatik ez ditu Administrazioak bere gauzak jakinarazten telebistan, irratian edo prentsan egiten duten moduan? Zergatik ez egokitu mezuak hartzailearen ezaugarri komunikatiboetara eta
|
erabili
azalpenak, definizioak, adibideak, irudiak,... Noiz aldatuko dizkiegu itxura eta estiloa boletinei, herritarrak irakurtzen ausartu daitezen?
|
|
|
ordenagailurik ez duten administrazioak, eta berdin gertatzen da internetekin. Erakunde handienek beren orrialdeak zabaldu dituzte sarean, eta horrek, nahitaez, aldaketak ekarriko ditu zerbitzuak ematean, kudeatzean eta baita Administrazioak
|
erabiltzen
duen hizkeran ere. Makina elektronikoekin batera, hizkuntza kontrolatua?
|
|
|
Horiek horrela izanik, herritarrak bere etxetik eta ordena gailuaren bidez eskatuko ditu diru-laguntzak, erroldatze ziurtagiriak edota isunak ez ordaintzeko inprimakiak. Jakina, herritar horrek ez du inor izango aldamenean, zer nola bete behar duen esateko, eta horregatik, behar beharrezkoa izango da azalpen argiak eta hizkera kontrolatua (adituek zaindutakoa)
|
erabiltzea
.
|
|
|
Argi ageri denez, etorkizuneko komunikazio elektronikoa interaktiboa izango da, hizkera errazagoa eta informalagoa
|
erabiliko
du, eta baita ikono ugari ere, herritarraren norabidea gidatzeko. Irudiaren aroa datorkigu, oraingo idazkera fonetikotik aitzineko idazkera piktografikora bueltatuko bagina bezala.
|
|
|
aldamenekoak, zer nolako agiriak eta hizkera
|
erabiltzen
dituen. Horrelakoetan, halako elkarreragina sortu ohi da erakundeen artean, eta komunikazioaren arloan aurreratuen dabilenak estiloa kutsatzen die besteei.
|
|
|
Hori da Kanadako kasua eta, neurri apalagoan, baita gurea ere. Menpean dagoen hizkuntza (frantsesa Kanadan, euskara Euskal Herrian) gogor saiatzen da bezeroak bereganatzen, hau da, irakurleak erakartzen, eta horretarako, hizkuntza zaindua, diseinu erakargarria eta horrelako baliabideak
|
erabiltzen
ditu. Hizkuntza menperatzailea laster konturatzen da berrikuntzaz eta ez dio inolako lotsarik ematen txikiak jorratutako bide berritik abiatzeak.
|
|
|
Eta abar. Kazetariek eta estilo zuzena
|
erabiltzen
dutenean ez dituzte normalean ahozko hizkeran erabilitako elementu asko eta asko jasotzen. Eta idazkeraren oinarriak menperatzen dituzten idazleek, badakite ezinbestekoa dela hiztunak esandakoa apaintzea edo hiztunak esan ez dituen elementuekin hornitzea, esan duen hori, beterik gabe, ondo ulertu ahal izateko.
|
|
|
Eta abar. Kazetariek eta estilo zuzena erabiltzen dutenean ez dituzte normalean ahozko hizkeran
|
erabilitako
elementu asko eta asko jasotzen. Eta idazkeraren oinarriak menperatzen dituzten idazleek, badakite ezinbestekoa dela hiztunak esandakoa apaintzea edo hiztunak esan ez dituen elementuekin hornitzea, esan duen hori, beterik gabe, ondo ulertu ahal izateko.
|
|
|
jotzen diren baina hizkuntza mintzatuan sarri asko gertatzen diren, eraikuntza edo erabilera gaiztoak?, eta, azkenik, hanka sartze eta erroreak. Gure esatekoak gogoetak dira, esan nahi da, ez direla ikerketa zehatz eta zuzen baten ondorio, gogoan
|
darabiltzagun
kontuak baino. Nolanahi ere badute oinarri sendorik eta enpirikorik, euskaraz emaniko hainbat hitzaldi, mintzajardun, hizketaldi,... grabatu, transkribatu eta aztertu baititugu.
|
|
|
Egitura horiek honela transkribatu ditugu: egitura markatzeko < > ikurrak
|
erabiliko
ditugu; osagaiak edo atalak, hots, A eta B, markatzeko, berriz, I ikurra baliatuko dugu. Era berean/ edo// ikurrak etena adierazten du, laburragoa(/) edo luzeagoa(//).
|
|
|
Esan dezagun, azkenik, zenbait hizkuntza unitatek oso modu bestelakoan funtzionatzen duela ahozkoan eta idatzizkoan. Adibidez, nolabaiteko eragozpen bat edo egiten denean desenkusatzeko
|
erabili
ohi den. Barka; Barkatu, esapideak.
|
|
|
Ikusi dugu gorago zein aprioristikoa den Vennemannek Kraheren analisi mor fologikoari egiten dion kritika, hitzaren azken bokalaren interpretazioan kokatzen baita gehienbat. Baina bere hipotesiaren defentsan
|
erabiltzen
dituen etimologiak askoz ere ahulagoak dira euskararen ikuspuntik begiratuta: Vennemann ek asmatu duen aitzin euskarak ez du zer ikusirik euskalari gehienek onartu dutenarekin eta haa tik pentsatzen dugu konparazio lan honek ere huts egin duela euskara kanpoko mate rialarekin erkatzeko orduan.
|
|
|
historia argitzea; nahikoa dute hizkuntzak sailkatzea eta normalean onartzen diren familiak edo hizkuntza bakarrak multzo zabalagotan sartzea. Euskara ere
|
erabili
|
|
|
Ez da soinu egokitasunik proposatzen, eta gramatika, sintaxia eta gainontzeko atalak ez dira aztertzen. Normalean, esan dudan legez, hitz zerrendak
|
erabiltzen
dituzte eta batere zehaztasunik gabe, azal azaleko antzari pisu guztia emanez, osatzen dituzte hizkun tza makrofamiliak.
|
|
|
Euskal hizkuntzalaritzan aspaldian ikutu gabe zegoen arazo bati heldu dio J. Lakarrak azken urteotan, hemen ere hizkuntza barneko datuak soilik
|
erabiliz
: aitzin euskal erroaren egiturarena, hain zuzen.
|
|
|
Lakarra bera kanpo konparaketagintzan erro teoriaren bat edukitzearen abantai laz jabetu da, eze ezagunak eta usuko diren kritikaz gain (lehen aipatu ditugunak) erroarekiko adostasuna ere
|
erabili
daiteke edozein ahaidetasun teoria epaitzeko orduan. Adibidez, karvelikoa eta euskararen arteko ahaidetasuna egiantza gutikoa da ez bakarrik kognatutzat eman diren kideek,, ondo aipatuak izan diren neurrian, jaki na?, soinu egokitasunik aurkezten ez dutelako, baita bi hizkuntzek duten erro eredua arras ezberdina delako ere.
|
|
|
Datu berrien faltan beharrezkoa zaigu epigrafe zaharren edizio gaurkotua, oso ugariak baitziren galdutako edo ondatutako harrien gainean egindako irakurketak. Halaz guztiz ere, Luchaire edo Sacazeren obra zaharkituak batere kritikarik gabe
|
erabiltzen
dira historiagile, arkeologo eta hizkuntzalarien arte an, batez ere frantsesak badira edo frantsesez idazten.
|
|
|
Eze, beti kontuan izan behar duguna zera da, aintzinateko lekukotasuna ez dela gerokoa bezalakoa, zeharo alderantzizkoa baizik: antzinateko izenek, izen hutsak diren heinean, ez dute berez esanahirik eta ezin dira, beraz, neu rri jakin eta formal huts batean ez bada konparaketa lanetan
|
erabili
. Akitanierazko izenen eta geroko euskal hitzen arteko konparaketa batere arazorik gabe onartzen bada, ordea, (akitanierazko eta iberierazko izenen artean ez bezala) ekuazioaren esa nahia euskarak ziurtatzen duelako da.
|
|
|
Baina gorago esan dudan beza la, seguru al gaude, esaterako, iberieraz nahiko hedatua den adin> izen osagaiak aki tanierazko Dannadinnis> izeneko bigarren zatiarekin eta, batez ere, euskarazko adin> hitzarekin zer ikusia duenik? Baliteke izen propioen kasuan elkarren ondoan hitz egi ten ziren hizkuntzetan
|
erabil
zitezkeen osagai jakin eta konkretuz osaturiko sare oro kor moduko bat egotea, baina ez da ahaztu behar izen osagai horien esanahia ez eza gutzeak uzten gaituela batez ere kontu honetan besteetan baino eskuzabalagoak izaten.
|
|
|
Ez naiz konparaketa klasikoaren barruan egin diren lanen berri ematen hasiko. Duela guti Trask ek (1995) kritikatu egin zituen lan guzti horien metodozko puntu ahulak, hala nola, zatiketa morfologiko arbitrarioak egitea, erkatzen diren hitzen esa nahia zuzena ez izatea, askotan sekula ere esan ez diren hitzak
|
erabiltzea
, hitz berriak, maileguak edo oso hedapen gutikoak zahar eta jatortzat hartzea, hitz batean esanda, erkatzen diren hizkuntzen eta haien historien ezaguera eza.
|
|
|
razgarria> deitu zuena, eta hiztunak pertsona edo gauza batendako duen samurtasuna edo erakutsi nahi duenean
|
erabiltzen
dena. Erdi Aroan bertan domna> Gutia> (1061 urtean) buztidurarik gabeko izenaren ondoan Munio> Guchi> > (1023 urtean) aurkiten dugu.
|
|
|
dutelako: akitanieraz so> (eta antzekoa edo berdina den x (so) > sexu biren izenen era ketan
|
erabili arren
–Sembexson eta Anderexso k erakusten duten bezala, askoz ere ugariagoa da gizonezkoenetan; se> atzizkia, ordea, soilik emakumezkoenetan ager tzen da.
|
|
|
Hau da, ezin da baiez tatu besterik gabe Bizkaiko Ibarrangelua> III. menderako eratua zenik, angelu> > hitz arrunt bezala ordurako mailebatua zela baizik. Horregatik euskararen altxor lexikoan onartu diren maileguak (angelu ren kasua eta ziurki zaldu rena ere bai, nahiz eta Erdi Arotik hona erabilia ez izan) ezin dira toponimoen antzinatasuna frogatzeko
|
erabili
.
|
|
|
Etnologoek ez dugu forma kuntza orojakituna, gure gurea dugun kultura eta ustekizunen arabera egiten ditugu galderak. Herri> Sendakuntzaz> Zuberoan, Anuario> de> Eusko> Folklorek> argitaratu didan liburuan, Barandiaranen itaunketa
|
erabili
nuen. Laster, hasi baino lehen, hutsune larri batez konturatu nintzen, lotsaz edo ahaztuz jendeek ez zuten sexurik ez gernu apartu rik, haurgintzaz ezer.
|
|
|
Hori da Azkueren kasua, nahiz hizkuntzaren ulerkeran edo bilketan akatsak izan. Beste bidea, Frantzian oso modan, ez denborarik galtzea azpikulturako hizkuntza baten ikasten eta interpretea
|
erabili
. Horrek dakar mentalitateen ez ulertzea, itzultzai learen mirailak itxuraldatzea, hitzen pisua ez ezagutzea.
|
|
|
Bigarrenik beste kulturen ezagutzak ematen zion beha rrezko urruntasunaren edukitzea. Bestalde berriemaileekin euskara
|
erabiliz
uzta ede rra bildu zuen. Gehienetan itzultzaile gabe ez zen corpusa aldatuegia.
|
|
|
Azkue irudikorra genuen baina urrutiegi doa batzuetan. Arrosa> eder> kantuan lehen tomoan 68 orrialdean «maitea bi besoen artean» zentsuratzen du «bi begien ait zinean» Alusiboetan, noski, Euskal Herrian eta Euskal Herritik kanpo ere
|
erabil
tzen diren sinboloak eta izenak agertzen dira: aranondoa, arraina, ilarra, luma, ollanda, paboa, pipita, txardina buru gorria.
|
|
|
Ez zuen astirik eduki kantu eta ipuinen aldae ren biltzeko. Beharbada ez zukeen ezer hobetu beharrik zeren batzuetan, lekuko edo berriemaileak hizkuntza makaroniko bat
|
erabiltzen
zuelako, berriemaile batzuek eus kara aberatsagoa dutela besteek baino. Gaiez mugatuz eta Jean Haritschelharrek
|
|
|
Gainera, Azkuek ez zuen beti euskalki guztietan laguntzailerik eduki, bestelan zuberotar kantu bat hobetzekotan zubererazko hitz arruntak
|
erabiliko
zituen, beraz zuberotar kantu bat bost gipuzkoar hitzekin ematea ez da zientifikoa. Hona zer dioen berak biridazketaren bere metodologiaz:
|
|
|
Eta zein ziren manexek
|
erabiltzen
, omen, ez zituzten hitzak eta gaizki kopiatu erdarakadak pladzerra, > «d», batekin(?), xagriña> zubereraz «xangria» dena, esperan >, agian, Euskal Herrian Zuberoan bakarrik erabiltzen direa. Nik erran nezake Nafarroa garaian eta Iparralde osoan ezagunak direla.
|
|
|
Eta zein ziren manexek erabiltzen, omen, ez zituzten hitzak eta gaizki kopiatu erdarakadak pladzerra, > «d», batekin(?), xagriña> zubereraz «xangria» dena, esperan >, agian, Euskal Herrian Zuberoan bakarrik
|
erabiltzen
direa. Nik erran nezake Nafarroa garaian eta Iparralde osoan ezagunak direla.
|
|
|
Azkuek ez zituen Sabino Aranaren terminatxoak
|
erabili
nahi izan: euskararen muinetik atera nahi zituen hitz berriak.
|
|
|
Bestalde, (31a) ko lehenengo osagaiak, mendi bakar adierazten du beregainki
|
erabilita
zein elkartearen barruan, baina (31a?) ko osagaiak elkartearen barruan ez du beregainki erabilita duen erreferentzia bera. Euskaltzaindiaren (1991) lanaren oinarrian dagoen txosten batean (Odriozola eta Altonagaren 1998) iradokitako itzulinguruek agerian uzten dute aposizio mota bat zein bestea ados daudela lehenengo eta bigarren osagaien arteko hiponimo/ hiperonimo esangura harreman horrekin:
|
|
|
Bestalde, (31a) ko lehenengo osagaiak, mendi bakar adierazten du beregainki erabilita zein elkartearen barruan, baina (31a?) ko osagaiak elkartearen barruan ez du beregainki
|
erabilita
duen erreferentzia bera. Euskaltzaindiaren (1991) lanaren oinarrian dagoen txosten batean (Odriozola eta Altonagaren 1998) iradokitako itzulinguruek agerian uzten dute aposizio mota bat zein bestea ados daudela lehenengo eta bigarren osagaien arteko hiponimo/ hiperonimo esangura harreman horrekin:
|
|
|
a) Lehengo osagai bikoitza nekez
|
erabil
daiteke beregain euskal sintaxian, baina hala ere, betetzen du (33) ko itzulinguruetako6 baldintza:
|
|
|
(39) ko gramatikaltasun eza garbia den neurrian, (38) ko erabide eredura jo baino lehen egin baino lehen ondo hausnartu da kontua: erabilera berezituez ari bagara ere, nazioarteko arauen esparru batean ez gauden neurrian7, hizkuntzaren hiztegi, morfologi eta sintaxi arau propioak
|
erabili
behar dira nonbait, eta (38) koaren eredukoak euskal senak sor ote ditzakeen, zalantzagarria da gutxienez.
|
|
|
8 Maila honetako gogoetak zuzeneko harremanetan daude teori hizkuntzalaritzan
|
erabili
ohi diren (hirugarren osagaiaren) argumentu egiturak eta ø rolak direlako adigaiekin. Lan honetan tandem elkarteen deskribapena baizik ez dugu egingo, baina horretarako hizkuntzalaritza teorikotik kanpo ere erraz samar uler daitezkeen adigai eta terminoak erabiliko ditugu, aurrerago morfologi erabide ere erraz samar uler daitezkeen adigai eta terminoak erabiliko ditugu, aurrerago morfologi erabide hau teori esparruan jorratzen hasteko prest utziko dugulakoan.
|
|
|
8 Maila honetako gogoetak zuzeneko harremanetan daude teori hizkuntzalaritzan erabili ohi diren (hirugarren osagaiaren) argumentu egiturak eta ø rolak direlako adigaiekin. Lan honetan tandem elkarteen deskribapena baizik ez dugu egingo, baina horretarako hizkuntzalaritza teorikotik kanpo ere erraz samar uler daitezkeen adigai eta terminoak
|
erabiliko
ditugu, aurrerago morfologi erabide ere erraz samar uler daitezkeen adigai eta terminoak erabiliko ditugu, aurrerago morfologi erabide hau teori esparruan jorratzen hasteko prest utziko dugulakoan.
|
|
|
8 Maila honetako gogoetak zuzeneko harremanetan daude teori hizkuntzalaritzan erabili ohi diren (hirugarren osagaiaren) argumentu egiturak eta ø rolak direlako adigaiekin. Lan honetan tandem elkarteen deskribapena baizik ez dugu egingo, baina horretarako hizkuntzalaritza teorikotik kanpo ere erraz samar uler daitezkeen adigai eta terminoak erabiliko ditugu, aurrerago morfologi erabide ere erraz samar uler daitezkeen adigai eta terminoak
|
erabiliko
ditugu, aurrerago morfologi erabide hau teori esparruan jorratzen hasteko prest utziko dugulakoan.
|
|
|
10 Ikus bedi urteak izendatzeko
|
erabiltzen
diren zenbatzaile zehaztuak ditugula lehenengo osagai bikoitz batzuetan.
|