|
2000
|
|
|
Legez kanpo, edo legetik at, gertatu da hortaz, telebista lokalen garapena eta horretan pisu handia hartu dute proiektu komertzialek, euskararen kaltetan gehienetan: egun Euskal Herrian emititzen duten 20 telebista ingurutik lauzpabostek baino ez dute
|
erabiltzen
euskara normaltasunez. Esperientzia aberatsak ere eman dira, hala eta guztiz ere, euskal komunikazioarentzat, Goiena Telebista edo Ttipi Ttaparena bezalakoak, besteak beste.
|
|
|
Euskaraz, matematika, zientziak, arte plastikoa eta gorputz heziketa ikasten dute, eskola ordutegiaren erdia. Ikasle hauek gutxitan
|
darabilte
euskara eskolatik landa. Kanbo herri arras erdalduna da gaur egun. Zenbait etxe eta familitan baino ez da erabiltzen.
|
|
|
Geletan, jolasgaraian, jantokian, bulegoko partaide nahiz gurasoen artean. Ikasleek
|
darabiltzaten
euskara idatzia eta ahozkoa ezagutzea ere funtsezkoa zaigu eremu bakoitzean dauden beharren araberako plangintza bat abian jartzeko".
|
|
|
Baina uste oker horrek, bere aburuz, norberaren euskaran konfiantza galtzera, eta gurasoen eta seme alaben arteko hizkuntza loturaren etenera, hots, hizkuntza sena garatua ez izatera eraman gaitu. Honetaz guztiaz dihardu" Euskararen sendabelarrak" saioak, non, besteak beste, Zuazok islatzen dituen gaur egun
|
darabilgun
euskarak dauzkan zenbait akats," Marteko" hizkera, euskara sasiletratua eta orotariko euskara bezala izendatzen dituen ataletan bereiziz.
|
|
|
Euskal hizkuntzan hitz bat baino gehiago erabili behar ditugu gaztelaniazko edo frantsesezko audiencia/ audience hitzen bidez adieraz daitezkeen esangurak geure egiteko. Alde batetik, entzule indizea edo entzuleria berbak
|
darabiltzagu
euskaraz honako hau adierazteko: hedabideen mezuak jasotzen dituen entzule kopurua.
|
|
|
Aita Bartolomek oso ongi
|
zerabilen
euskara, baina gazteleniaz mintzatzeko ohitura zuen, eta gurekin ere halaxe aritu zen bazkari osoan. Honekin ez dizut erran nahi, jaun André, ezen jesuita guztien jokabidea halakoa izan zela, zeren eta ezagutu izan baititut nik euskararen alde mintzatu izan diren jesuita sutsuak ere.
|
|
2001
|
|
|
Depresioa ez dut erranen, baina batzuetan pentsatu dut: " Erdarak baliabide gehiago ditu", baina gero ohartzen zara, azkenean, ez dela hizkuntza kontua, baizik eta norberaren kontua; eta ez nirea bakarrik, baizik eta gizartearen kontua, honek ez duelako
|
erabiltzen
euskararen ondasun guztia. Orduan, zuk ikusten duzuna dela ematen du, baina gero liburuetan hasten zarenean benetan euskararen barnean bilatzen eta sakontzen, nahi adina hitz, esamolde... topatzen dituzu.
|
|
|
Besterik da ikasitakoari eman ohi diogun erabilera, ordea, eta horrexek kezkatzen ditu adituak, hain zuzen. Alegia ohiz
|
darabilgun
euskararen kalitateak. Eta zein ote kalitatezko euskara?
|
|
|
Erabilera, tradizioa, hiztunen jardunak eta aurrerabidea zituen kontuan. Eta aurrerabide horretan, gaztelaniak euskal hiztunongan zuen eraginak kezkatzen zuen, ohartzen baitzen gaztelaniak bizi gaituela, begi bistakoa egiten baitzitzaion gaztelaniak bizi duela, neurri batean eta hondo hondoan, guk
|
darabilgun
euskara.
|
|
|
Ez nuke parada galdu nahi Mitxelenaren estiloaz deus esan gabe. Alde batetik,
|
darabilen
euskararen maisutasuna daukagu, literatur hausnarketa egin nahi duen orok erreferentziatzat hartu lukeen eredua. Zehatza, esan beharrekoa hitz ahalik gutxienekin esaten dakiena, zorrotza, esaldiaren erritmoari begiratzen dakiena.
|
|
|
kondaira Gipuzkoakoa da, Gipuzkoakoak dantzak ere. Bazekien pausoro
|
darabiltzan
euskara eta euskaldunak ez zirela gipuzkoar soilak. Baina ez du berez datorren ondoriorik ateratzen.
|
|
|
Ditudan bideak eta adiskideak egozten dizkit honek, lotsatuko naizelakoan. Hemen ere, oker ez banabil, ez
|
darabil
euskara behar lukeen bezain zehazki, ene erdarazko zenbait itzultzean bezalaxe. Lagunak, euskaraz, ez dira nahitaez adiskide, eta adiskideak, batez ere politika arloan, ez dira lagun nahitaez.
|
|
2002
|
|
|
Euskadiko Kutxak Hego Euskal Herrian dituen kutxazainetan eragiketen %16 egiten dira euskaraz, hau da, 30.000 bezero inguruk egiten dituzte. Kutxako datuak oso antzerakoak dira, bezeroen %15ak
|
darabil
euskara. Gazte gipuzkoarren artean erabilera portzentaiak gora egiten du, %20 arte hain justu ere.
|
|
|
Euzkotar erdeldunak: ikasi, arren, ta
|
erabili
euzkerea. Abertzale euzkeldunak:
|
|
|
Halaber, sarrera honetan aipatu beharra dago, euskarazko testuak eta artikuluak lehenetsi direla lan egiteko orduan, eta idatzizkoen artean, legeak, komunikatuak, emisoren aurkezpenak, eta abar?, euskaraz idatzitako testua erabili dela. Kasu horietan, jatorrian
|
erabilitako
euskara errespetatu da, Euskaltzaindiaren arauen arabera zuzendu gabe; horregatik, aipu moduan agertzen dira testuan zehar, hitzez hitz.
|
|
|
Egia esan, ez nekien nora begiratu. Zuzentzaileez beteak gaude inguruetan, euskarari buruz informazio gutxi izan eta gramatika eta klixe zurrun batzuk bakarrik
|
erabiliz
euskara indartuko dela pentsatzen duten zuzentzaileek inguraturik, hain zuzen ere. Hori ongi ikusten da ariketak proposatzen dituzten euskara ikasteko material batzuetan.
|
|
2003
|
|
|
Liburu hau da euskararen gainean zehazki, eta hizkuntzen gainean eta euren irakaskuntzaren gainean orokorrago, idatzi zuen obrarik gailenena. Aurreko saio laburrak baino askoz beranduagokoa da, eta gai aldetik ere zabalagoa, askotariko alderdiak
|
baitarabiltza
euskararen gainean.
|
|
|
Askotariko gaiak eta alderdiak
|
darabiltza
euskara eta euskal literaturaren ardatzean: a) euskal hizkuntza eta honen egoerari buruzko gogoetak:
|
|
2004
|
|
|
Handik aurrera sortu zen Zeruko Argia n idazteko kontua. Ordurako Rikardok gogoan
|
zerabiltzan
euskararen modernizazioa, batzea… eta horiek ez ezik, baita alfabetatzea esan zion hori. Denak ez zeuden ados izendapen horrekin," alfabetatzea", baina gaur ere halaxe esaten dugu.
|
|
|
Zertarako eta nola
|
darabilgu
euskara gure komunikazio trukean. Alderdi hau ere euskararen zoriari datxekion auzia da, dudarik gabe.
|
|
|
euskararen egiazko osasuna ezin da behar bezala diagnostikatu harik eta eginkizun nagusien zertzelada batzuk argi eta garbi ikertu arte. Zertarako
|
darabilgu
euskara. Itxurakeriak egiteko?
|
|
|
Horratx, ordea: mindurak mindura,
|
darabilgun
euskararen gaitasun mailak geure munduaren berri jasotzeko eta emateko balio ez baldin badigu, ez du ezer askorik balioko. Zer egin, beraz?
|
|
|
Euskaraz ari garelakoan ari gara, baina alferrik: erdararen oihartzuna dario
|
darabilgun
euskararen moldeari. Ez digu minik egingo belarrian, ez digu ezer salatuko gure hizkuntzaren mintzak.
|
|
|
Euskararen gaitasun auziak jasan duen higadurak ez bide du harresirik eta bertsolarien munduan bertan errotzen hasia omen dago.543 Xabier Euzkitze behinik behin iritzi horretakoa dugu, bertsolari gazte batzuen aho mihietan dabilen euskarak ez bide du eredu baliorik: . Bertsolari artean
|
darabilgun
euskararen maila arras jaisten ari da, euskara degradatzen, zabartzen, erosionatzen ari da eta erremedio bat jarri behar zaiola pentsatzen dut?. 544 Ahozkotasunaren iturri joriena agortzen hasita baldin badago, zer ez da gertatuko alde guztietatik erdal munduaz itota bizi den hiztunaren kasuan. Iturria bertsolaritzaren alorrean kokatu dugu guk, baina, beharbada, alderantziz egin behar genuen:
|
|
|
|
Darabilgun
euskara kalitatearen neurria geure ingurune soziolinguistikoan gailendurik dauden hizkuntzen araberakoa izango dela ematen du. Elebitasunaren izaerak zeresan handia dauka, beraz, darabilgun euskararen alderdi jori eta ahuletan.
|
|
|
Darabilgun euskara kalitatearen neurria geure ingurune soziolinguistikoan gailendurik dauden hizkuntzen araberakoa izango dela ematen du. Elebitasunaren izaerak zeresan handia dauka, beraz,
|
darabilgun
euskararen alderdi jori eta ahuletan. Iturriaren araberakoa izan ohi da ura, eta hiztunaren iturria inguruan dituen mintzairen kemena izan.
|
|
|
Gero, beste fase batera iristen dira planak, eta helburuak izaten dira, urratsak eman ahala lortutako hori arau bilakatzea: ohiko dinamikan euskara txertatzea, egitura arruntak
|
erabiltzea
euskararen gaia aztertzeko, hizkuntza irizpideak definitzea enpresa barruan... Eta enpresa bakoitza izaten da mundu bat, zonaldearen arabera, langile kopuruaren arabera...
|
|
|
Bere baitan bizi gaituen elebitasun diglosikoaren higadurak euskararen erabilera hiztunaren nortasunean eragin eratzailerik gabeko mintzaira bihurturik dauka. Beraz, badago alde ederrik erdara
|
erabiltzetik
euskara erabiltzera, ez dutelako zerikusirik batak eta besteak: berez, daukagun elebitasun eredu honetan erdararen erabilera da komunikazioaren funtsa, eta euskararena, aldiz, haren oihartzun hutsa.
|
|
|
Alegia, hizkuntza politika espliziturik ez baldin badaukagu harako edo honako erabilera eremuetan zehazturik, ez ote zaio euskaltzale askori burutik zera pasatu: aizu, baina, erabilera eremu formal edo informal hartarako edo horretarako hizkuntza politika jakinik ez baldin badago araututa, zergatik ez dugu euskara
|
erabiltzen
euskararen alde gaudenok?
|
|
|
Amorrortu editoreak dioenez, 7.000ko zerrenda egitea pentsatuta omen zeukan. Orobat, Lecciones de Ortografía del Euskera Bizkaino lanean ere, bertan
|
erabilitako
euskarazko 122 hitzen jatorria ematen da, zerrendatuta, eta erdarazko beste 22rena, hala nola vasco rena (lartinezko uasco tik), vascuence rena (gaztelerazko vasconce tik), osco rena (euskaraz ko eusko tik) (75). Orobat, Umiaren Lenengo Aizkidia n (76), Euzkera,
|
|
2005
|
|
|
Amezketako Zumadi eskolan ikasleek
|
darabilten
euskararekin harro daude irakasleak, beti euskaraz hitz egiten dute eta bertako hizkeran, bizi bizi. Hala ere, euskara jator hori ez galtzeko eta hobetzeko lanean segitzen dute.
|
|
|
Lea Artibain euskara da nagusi. Eskualde horretan gazteek
|
darabilten
euskarak ezaugarri hauek ditu:
|
|
|
Eta hizkera" jasoago" hori da gazteek eskolan erabiltzen dutena. Okertzeko beldurrik gabe esan genezake, gazteeisinesgarriagoa egiten zaiela dokumentalen hizkera, ikasketetan
|
darabilten
euskara eredutik gertuago dutelako. Ezin esan gauza bera fikziozko hizkerari buruz:
|
|
2006
|
|
|
Ahate eta antzarek, erraiaren hipertrofia organoaren tamaina handitzea eragiten dien beharturiko galkatze baten ondorioz, garatzen duten gibel koipetsua adierazteko jatorri frantseseko foie grasa hitza
|
darabilgu
euskaraz.
|
|
|
XVIII. mendean idatzitako obra izanik, eguneko baldintzetara egokitu dute, bai egileak
|
erabilitako
euskarari dagokionez zein islatzen dituen zenbait pertsonaiaren karakterizazioari dagokionez. Hala ere, ez du originalaren xarmarik galdu; Barrutia oso egile modernoa izan zen bere garairako eta orduko antzerki teknikak ezagutzen zituen.
|
|
|
Horixe ikusi zuen Orixek berak, seguruenik gehiegizko laudorioa eginez Arantzazuri. Aldizkariaren lehen zenbakiarekin batera, gutuna bidali zioten nonbait Orixeri, hainbat galdera ipiniz, seguruenik aldizkariak berak
|
zerabilen
euskarari buruz. Berehalakoan erantzuterik ez nonbait, eta handik urtebetera erantzun zien gutun luze batez; honela zioen, hasteko:
|
|
|
Beraz arpidedun taldetik kendu nere izena", dio beste batek. Jakin eko idazleek
|
darabilten
euskara eskasa edo txarra da baten batentzat baja emateko arrazoia: " Nere konfiantza beintzat galdu duzute.
|
|
2007
|
|
|
Eta bageneukan euskaraz zeozer berri eskaintzeko gogoa. Hip hopean, esaterako, oso gutxi jolastu da euskararekin, ez dira
|
erabili
euskarak eskaintzen dituen aukerak, erritmo aldetik, metrika aldetik...". Mokauako kantak konposatzeko erritmoan oinarritu dira," eta esaldiekin jolastu".
|
|
|
Euskarak errealitate ezberdinak bizi ditu lurralde batean ala bestean, Gipuzkoan biztanleen hirutik batek
|
darabil
euskara kalean, Bizkaian entzuten da urrena euskara gehien, hamarretik batek darabil, Nafarroan gutxiagok erabiltzen du %6, 6ak, Araban berriz euskarak kalean duen presentzia ez da %5era ere iristen, Iparraldean euskarak bizi duen gizarte errealitatearen pare. Gipuzkoa da, lurralde elebitasuna hurbilen duen lurralde bakarra.
|
|
|
haurrek presente daudenean edo haurrengana zuzendutako elkarrizketetan, euskara gehiago erabiltzeko joera dugu. Nagusien arteko elkarrizketetan gutxiago erabiltzen dugu euskara eta joera hori berori, hau da, euskara gutxiaEuskarak errealitate ezberdinak bizi ditu lurralde batean ala bestean, Gipuzkoan biztanleen hirutik batek
|
darabil
euskara kalean, Bizkaian entzuten da urrena euskara gehien, hamarretik batek darabil, Nafarroan gutxiagok erabiltzen du %6, 6ak, Araban berriz euskarak kalean duen presentzia ez da %5era ere iristen, Iparraldean euskarak bizi duen gizarte errealitatearen pare. go erabiltzearena, errepikatzen da ondoren, haurrak elkarrekin ari direnean, euskararen erabilerak behera eginez. Deigarria da joera hau oso indartsu gertatzen dela Iruña edo Gasteizen, haurren arteko elkarrizketetan euskararen erabilera hutsera etortzen baita hiriburu hauen kasuan.
|
|
|
Esan dugu alperreko kargaz
|
darabilgula
euskara; edo, bestela esateko, atzerakargaz. Hona hemen zer ulertzen dugun alperreko karga edo atzerakargatzat perpaus barruan:
|
|
|
Hortaz, hona, artikulu honetara, ekarriko ditut baiezkako perpaus hasierak soilik. Inork izan ez dezan dudarik Urruzunok
|
darabilela
euskara ona, bikaina, gain gainekoa, hona hemen iritzi batzuk haren euskararen gainean:
|
|
|
Egitura erlatibo jokatuaren ordez, badago beste baliabide bat ere erabili
|
erabilia
euskara mintzatuan: eta juntagailua.
|
|
|
49 Kultura eskolatuaz ari naiz, ez Elizak bere ohizko zereginetan
|
zerabilen
euskarari buruz (liturgia, predikua, dotrina, etab.).
|
|
2008
|
|
|
Français Foundamentale, Español Fundamental, Basic English… ez dakit guk zergatik ez dugun gauza bera egiten. HABEk, adibidez, lan handia egin du ikerketa arloan, baina jende asko dago horretan lanean, eta inork ez du
|
erabiltzeko
euskara errazagoa prestatu, eta hori da nire ustez egiteke dugun gauzarik premiazkoena… agian beranduegi da dagoeneko.
|
|
|
9 Oro har, zenbat eta gehiago
|
erabili
euskara etxeko elkarrizketetan, orduan eta gehiago baliatzen dituzte euskarazko hedabideak (aldagai soziolinguistikoen eragina, II)
|
|
|
Esaten ari garena funtsezkoa dela iruditzen zait, geure buruak engainatu nahi ez baditugu. Esaten ari gara bizitza hizkuntza hizkuntza menderatzailea izanda, erritu politikoetarako
|
darabiltela
euskara; esparru politikoan euskarak daukan presentzia eta isla ez dela mundu abertzalean hizkuntzek daukaten berezko errotze eta bizitasunaren jarraipen naturala.
|
|
|
Euskara Batua dela euskara ona uste du gure arteko askok, eta hori ez da erabat gezurra. Behinik behin, ona da zenbaitek>
|
darabilen
Euskara Batua. Baina egiaren alderdi bat besterik ez da hori.
|
|
|
Eta ikastetxeetan euskara ona ikasten da, dudarik gabe, baina gazteen eguneroko jardunean egitura okerrak ere sortzen eta hedatzen dira oharkabean, eta baita ondo sustraitu ere, gurasoek eskolaren eta gainerako eragileen lana osatzen ez dutenean. Baina, jakina, gurasoek ez badakite euskara, ona?, nor ausartu gazteek
|
darabilten
euskara zuzentzera. Gazteek, lau pertsonaren atxiloketa eman zen atzo gauean?
|
|
|
Baina kazetaren kudeatzailea, kazeta egile nagusia eta legezko arduraduna Candau zuberotarra zen. Hark dioenez, 1870ko gerran mobilisatuen kapitain ohia izan zen eta euskaldun soldaduei armak
|
erabiltzen
euskaraz irakasten zien, ez baitzekiten frantsesik (RB 3, XII; 26,). Pauen bizi zen baina Barkoxe bere herrian eta Zuberoan ere ibiltzen zen Berdolyren laguntzaile, politika lanetan.
|
|
|
Hau ez zen inoiz haurtzaroan ikasitako euskaraz arduratu. Itzulpena aztertuz gero ikusten da, beraz, aski kaxkarra dela
|
darabilen
euskara, eta gainera ez neurri ez eta errimarik gabe dagoela itzulita. Badirudi Duvoisin eta honen lehengusu zen Duhaldek irri aski egin zutela asmakizunen kontura, zein engainaerrezak ziren hainbeste ospe eta fama zuten idazle jakintsuak ikusiz.
|
|
|
gisa mozorroturik, berriz ere biztu zaigula, eta euskara jakitea aski dela,, txikitandiko euskara jator bedeinkatu hori, amaren bularretik dohainik edoskirikoa, esan nahi dut, eta ez, otoi! bizitza osoan geure hizkuntza ikasten eta lantzen gabiltzan euskaldun berri legenardunok omen
|
darabilgun
euskara lotsagarria!, diren, ez diren eta diratekeen gauza guztiak ere ongi, dotore, zehatz eta zoragarriro adierazten asmatzeko.
|
|
|
tratatu ote zuen euskaltzainburuak. Olerkari gazteak
|
zerabilen
euskara eredua behintzat Azkueri gustatzeko modukoa zen. Baina agian ez zuen kointziditu biak elkarrekin biltzerik.
|
|
|
Azkue dugu Euskal Herriko historian prestakuntza osoz, goi mailako jakintzaren esparruetan
|
erabiltzeko
euskara berri eta egoki bat zentzuz Hego Euskal Herrian burutzen saiatu izan zena. Bilboko institutuan euskara katedra hartzeko lehiatu zirenen artean, kezka hori zabaldurik egongo zen baina une hartan behintzat, prestakuntzan desberdintasuna nabarmena zen.
|
|
|
zerabilen moldekoa), baina eredu horrek ez zuen balio gainerako herrialdeetarako, eta haietaz. Maisuak? ez zuenez askorik esan ez zegoen argi nola sortu beste haietan
|
erabiltzeko
euskara sabindar bat. Gipuzkoar sabindarrek, adibidez, argia ala argiya idatzi behar ote zuten?
|
|
|
Arturo Campion nafar jakintsuaren 1884ko gramatika nagusiki deskriptiboa bazen, Azkuek zazpi urte geroago idatzi zuen Izkindea oroz gain normatiboa zen: Bizkaia osoan irakasteko eta idatziz
|
erabiltzeko
euskara estandar bat proposatzen zuen. Saio horrek gabezia handiak bazituen ere (bai proposamena aski fantasiosoa zelako, eta bai probintzia bakarrera mugatzen zelako), Azkuek, argiro, Hobsbawmek aipaturiko hizkuntza nazionalen sortzaile papera hartu zuen.
|
|
|
Bestetik. Kirikiñok?
|
zerabilen
euskara idatzi eredua, sabindar forma baina eduki herrikoidun mendebaldeko dialektoa, Bizkaiko irakurleengana heltzeko ez zegoen zailtasun handirik, baina handik kanpo nekezago zuen. Beraz, hein handiz komunitate dialektal mailan geratzen zen Bustintzaren irakurlegoa ere.
|
|
|
atal bereiziz. Hedaduraren eta hedabidearen arabera erabakiko dute kazetariek eta zein ataletan, non eta noiz
|
erabili
euskara batua eta zeinetan, non eta
|
|
|
3.4 Hizkuntza erregistroa hautatzerakoan, kazetariek eta erabakiko dute zein ataletan, non eta noiz
|
erabili
euskara landua (batua nahiz euskalkia) eta zeinetan, non eta noiz lagunartekoa.
|
|
|
Eta, zoriontzen hasita, Joseba Barandiaran zoriondu nahi dut, ekonomiaren mundua arlo honetan ezjakinak garenoi euskaraz modu txukun, erraz eta erakargarrian hurbiltzen digulako Euskadi Irratiko albistegietan; Xabier Usabiaga eta Jose Mari Apaolaza zoriondu nahi ditut, beren kirol emankizunetan
|
darabilten
euskara eder eta biziagatik; Debagoienean Sustatu kudeatzen duen lan taldea zoriondu nahi dut eta erabili.com Azpeitiko Patronatuak kudeatzen duen webgunea, euskararen mundu zabal eta aberatsean gertatzen denaren berri zabala eskaintzen digutelako; Benito Fiz zoriondu nahi dut, bizitasunez eta eraginkortasunez kudeatzen duen Karrajua gatik, Helduen Euskalduntze Alfabetatzean dihardugunon familia ... Eta beste asko ere zoriondu nahiko nuke, baina ezin denak hemen aipatu.
|
|
2009
|
|
|
Egia esateko, ipuinotan
|
darabildan
euskerea ez da bape ikasia: herrikoa da, errez erreza.
|
|
|
Googlen ekarpena, berriz, euskarazko 585.000 gmail kontu izango da. Horrekin batera, Google Search Appliance teknologia
|
erabiliz
Euskarazko Bilatzaile Orokorra garatuko du. Bost milioi dokumentu indexatzeko ahalmena izango du tresna horrek, eta behar beste handitu daiteke.
|
|
|
Arantzazuko Apaiztegian teologia irakasle hiru urte zeramatzanean gerturatu zen Villasante Euskaltzaindira, 1950 urte inguruan. Anjeles Sorazuren erlijio biziari buruzko tesia argitaratzeko bidean zuela-eta Bilbora moldiztegira probak zuzentzera joaten hasi zenean, Federiko Krutwigen Euskaltzaindirako sarrera hitzaldiaren berri izan zuen, gaia erakargarria egin zitzaion, kulturako hitzak nola
|
erabili
euskaraz, eta zuzenean Krutwigengana jo zuen.
|
|
|
Gainera, Araba gehienean bezala, toponimiak berak euskararen presentziaren gaineko informazioa ematen digu. Ez da bidezkoa zenbaitek Perez de Lazarragaren eskuizkribua bezalako dokumentu inportanteak baztertzea, eta aldi berean Veleiako ustezko iruzurra
|
erabiltzea
euskararen kontrako gorrotoa erakusteko. Horrela jokatuz gero, beldur barik esan dezakegu Veleian ez zela inoiz latinez berba egin, latinez idatzitako idazkunak ere faltsuak baitira.
|
|
|
Ez da bidezkoa zenbaitek Perez de Lazarragaren eskuizkribua bezalako dokumentu inportanteak baztertzea, eta aldi berean Veleiako ustezko iruzurra
|
erabiltzea
euskararen kontrako gorrotoa erakusteko
|
|
|
euskarazko hedabideen ahuleziaren justifikazioa, gero eta gutxiago da euskara bera, gero eta aukera gehiago ari baitzaie eskaintzen euskarazko hedabideei euren merkatu zatia sendotu eta areagotu dezaten. Esan nahi dugu, agian norbaiti paradoxikoa irudituko bazaio ere, ez dela batere on eta eraginkor euskararen ahulezia
|
erabiltzea
euskarazko hedabideen ahuleziaren aurrean ostrukarena egiteko. Euskarazko hedabideak diren baino indartsuago ez badira, ez da euskararen ahuleziagatik, ez behintzat horregatik bakarrik edo ezta ere horregatik nagusiki; izan baitaitezke diren baino indartsuago, nahiz eta euskarak ahul izaten jarraitu.
|
|
|
(eta orain datoz" baina" gogaikarriak): eremu publikoan askoz gehiago erabiltzen da, bai, baina esparru afektibo pribatuan ez da horrenbeste hazi euskararen erabilera; gaurko elebidunek ez dute atzoko elebidunek baino gehiago
|
erabiltzen
euskara, eta esparru ez formaletako ez formalenean, familian alegia, gutxiago erabiltzen dute; euskara bigarren hizkuntzatzat ikasi duten askok esparru publikoan erabiltzen dute, bai, baina esparru pribatua gaztelaniarentzako gordetzen dute; ordea, lehen hizkuntza euskara duten eta esparru ez formal afektiboan nagusiki edo ia esklusiboki lehenago euskara erabiltzen zutenetariko askok gaztelaniari...
|
|
|
Zenbaitek inuzentetzat hartuko bagaitu ere, konbentziturik gaude etengabeko presio, exijentzia eta aginduen bidea baino askoz eragingarriagoa izango zaigula pertsuasioarena eta erakargarritasunarena
|
erabiltzea
euskararen alde. Gogoa baita ezagutzatik erabilerarako zubi, atxikimendua erabileraren giltzarri, eta, erakargarritasunarekin batera, adostasun sozial eta politikoa atxikimenduaren elikagai nagusia.
|
|
|
Begien bistakoa da. Badakigu, ordea, gehiago direla gutxi asko euskaraz badakitenak erabiltzen dutenak baino; badakigu, halaber, asko direla euskara gaitasun jasoa edukita ere, ikas eta lan hizkuntza euskara izanda ere, naturalki gaztelaniara jotzen dutenak; eta, azkenik, badakigu etxetik euskal hiztun direnetatik ere ugari direla ez dutenak ohikotasunez
|
erabiltzen
euskara. Gertakari horietan jartzen ditugu begi niniak, egiazkoak baitira gertakari horiek.
|
|
|
Azkenaldiko ikerketen arabera [24], lau gertakari dira gure ustez nabarmendu beharrekoak: batetik, euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da Euskal Autonomia Erkidegoan; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago
|
erabiltzen
euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan (ezagutzarena ere ez da berdina izan adin talde guztietan); eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. Garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari, hauek kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen baitute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura.
|
|
|
bata, gaur ere oraindik etxean gehiago erabiltzen dela euskara kalean baino (izan ere, lehenago ikusi dugunez, %18, 6 dira orokorrean euskara gaztelania beste edo gehiago erabiltzen dutenak); eta bestea, etxeko erabileran ez dela hobekuntzarik izan azken hamabost urteotan, seme alabekiko erabileran izan ezik. Horrek besteak beste esan nahi du gaur egungo elebidunek ez dutela atzokoek adina
|
erabiltzen
euskara, eta badira adin taldeak non, oro har, gaur egungo elebidunek atzokoek baino gutxiago erabiltzen duten.
|
|
2010
|
|
|
3 eraBileraren Korapiloa nolanahi ere, erabilerak ematen digu hizkuntza baten bizi indarraren berri zuzena. euskara ez da salbuespen bat. osasuntsu ibiliko bada, hiztunak behar ditu hizkuntzak, ez salbatzaileak. hizkuntza bat erabilia izango bada, ezinbestekoa da neurri batean bederen" ezagutzea", baina ez da nahikoa; gainera, ezagutzen den hizkuntza erabiltzeko aukerak behar dira, baina hori ere ez da nahikoa; erabiltzeko aukerak edukita ere," erabili nahi" izan behar baita, eta erabiltzeko" aukera egin"(" aukera egin" diot, euskal hiztunak, gutxienez eta zorionez, elebidun baitira, ez elebakar). hizkuntzak, funtsean, komunikabideak dira. ez bakarrik, jakina. hizkuntzek komunikabide izatearen balioa besterik ez balute, ez litzateke batere gatazkatsua izango hizkuntzen kontua; baina gatazkatsua da, bistan denez. komunikabide den neurrian bakarrik iraun dezake hizkuntzak, baina komunikabide soil baino askoz gehiago da. hori bai, komunikabide izateari uzten badio bukatu dira gainerako balio guztiak. alferrik dira hizkuntzarekiko maitasun suharrenak edo identitate lotura estuenak komunikabide izateari utziz gero. garbi dago, beraz, hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, batez ere gizarte baten mintzabidea dela. beraz, hizkuntza bat baliagarria izango da, baldin eta elkarrekin mintzatzeko eta elkarri zernahi adierazteko balio badu. ez dago hizkuntzarik berez baldarra edo motza denik; zernahitarako eta noranahiko trebe, hiztunak bihurtzen du, erabiltzaileak alegia. erabilera da hizkuntzaren sasoibide nagusia. norbanakoen komunikaziopremiak asetzeko balio duen eta erabiltzen den neurrian da tresna baliotsua hizkuntza. eta halatan bakarrik, ez bestela, biziraun dezake. euskararen erabilerari gagozkiola, azkenaldi honetako ikerketen arabera, lau gertakari dira nire ustez nabarmendu beharrekoak: batetik, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago
|
erabiltzen
euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen bain... hiztunaren hizkuntza gaitasun erlatiboa, hiztunaren eguneroko bizitzako harreman sareetako hizkuntza edo hizkuntzak, hiztunaren lehen hizkuntza edo hizkuntzak, hizkuntzen erabilera eremuak eta hizkuntzarekiko atxikimendua.
|
|
|
Baina,
|
erabilitako
euskara zela eta, kritikak jaso zituen proiektuak, eta irakasle batzuek ez zuten ikasmaterial hura erabili nahi. SaiokaSaiokako egile haietako bat zen Xabier Mendiguren Bereziarturen esanetan,, k ahalik eta ulergarritasun maila handieneko materiala izan nahi zuen.
|
|
|
neskatxak (janzkera, ezkontza kontuak...), boxeoa, herri kirolak... Edozelan ere, deigarria da hark
|
erabilitako
euskara, bertso jartzaileak gipuzkera erabiltzen baitu aipatutako bost bertsopaperetan. Dakigunez, mendebaldeko bertsolarien artean tradizio zabala egon da gipuzkera erabiltzeko bertsotan.
|
|
|
Errepublika garaia zen eta aitak oso ondo gogoratzen du maisuak euskaraz egiten ziela Larrauleko eskolan. Gero Berastegira eraman zutenean hangoek barre egiten omen zioten
|
zerabilen
euskaragatik. Hain hurbil egonik, diferentzia dialektala nabarmena zen haientzat.
|
|
|
" Euskararik ez baduzu erabiltzen hil egingo da! Izan arduratsu,
|
erabili
euskara".
|
|
2011
|
|
|
Hala ere, aitortu du ikuspuntu horrek ere ñabardurak dituela: «Praktikan ez
|
erabiltzea
euskarari aurka egitea da, nolabait».Ez da gaitasun arazoaIkerketan parte hartu duten nerabe guztiek badakite euskaraz, guztiek hartzen baitute parte Kultur Kabia enpresak sustatutako Harrapazank aisialdi programan. «Kontua ez da euskaraz egiteko gaitasunik ez dutela, guk lagun taldean sartutako zirikatzailearekin primeran moldatu baitira euskaraz.
|
|
|
1986 urteko erroldan, 1981 urtean
|
erabilitako
euskararen ezagutzari buruzko galderari ama hizkuntzari buruzko beste galdera bat gehitu zitzaion. Bigarren galdera honekin, euskarari buruzko informazio soziolinguistikoa handitu egin zen, eta horrek ikerketarako aukerak ugaritu zituen.
|
|
|
Tamalez, bizi izan nazan giroan ez da erraza euskera jatorra norbereganatzea eta, behar bada ez jatzue erraza izango
|
darabildan
euskera erdiartifizial hau ulertzea. Esaten deutsuedana ulergarri izateko moldatu behar bada, moldatu daiala Udalak edo nik idatzitakoa hemengo bertoko berba egiteko erara, beti be espainiera ez bada.
|
|
|
Ez aski euskaldunagoak. Erran nahi baita behar dela aise gehiago
|
erabili
euskara. Iragan martxoaren 23an, Madrilen, UNEDek egin ninduen honoris causa doktore.
|
|
|
Hauxe da, beraz, Bilboko Udalak eskubide osoz erabaki omen duena: Bilbao, Bilboko, Bilbotik, Bilbora, Bilbon eta abar
|
erabiltzea
euskaraz.
|
|
|
Unibertsitatean
|
erabiltzeko
euskara, hau da, zientzia, teknologia eta kultura jasorako euskara, funtsean gerraosteko hamarkadetan prestatu zen, hizkuntzaren kodifikazio eta estandarizazio prozesuarekin batera. Izan ere, 50 eta 60ko hamarkadetan oinarrizko osagaiak agertzen hasi ziren:
|
|
|
Azken finean, Koldo Zuazok bere tesian aipatzen zuenez, Krutwig-ek euskara erabilera esparru berrietara zabaldu nahi zuen, eta arlo berri horietan
|
erabiltzeko
euskara egokitzeko proposamena egin zuen (Zuazo, 1988: 363).
|
|
|
Krutwig-en ideietara Villasante hurbildu zen. Izan ere, azken honek 1950 urtean, Krutwig-en sarrera hitzaldiaren gaiaren berri izan zuenean egunkarian, hau da, kulturako hitzak nola
|
erabili
euskaraz, harengana aurkeztu zen. Artean Villasantek ez zuen Euskaltzaindiarekin harremanik, baina euskararen gaineko kezka bizia zuen, eta haren batasuna eta edozein gai lantzeko mintzabide bilakatzea nahi zuen.
|
|
|
Hala, 70eko hamarkadako zientzia eta letrei buruzko liburu askoren hitzaurreetan ohikoa zen egileak (edo egileek) obrak euskarari egindako ekarpena nabarmentzea eta lanak alor batean lehen aldiz irekitako zirrikitua edo proiektuaren aitzindaritza azpimarratzea. Eta berdin zuen Giza eta Gizarte Zientzien arloko obra bat izateak edo Natur Zientzien arlokoa, denetan, obran
|
erabilitako
euskararen gaineko oharrekin batera, jakintza alor batean euskaraz jarritako lehengo liburuari buruzko aipuak eskaintzen ziren. Aitzindaritza horren gainean egileak modu desberdinean aritu ziren, batzuk tentuz, eta beste batzuk, berriz, heroikotasun ukituekin493.
|
|
|
ad usum privatum, hau da, seguru aski apaiztegiko ikasleentzat bakarrik. Obraren aitzinsolasean azaltzen da lanaren iturriak zeintzuk diren217, erabilitako lan metodologia, gaiaren aurrekariak218, eta
|
erabilitako
euskararen gaineko hainbat argibide:
|
|
|
Biltzarrok gaur egunera arte iraun dute. Biltzarretako hizkuntza
|
erabiliena
euskara izan da hasieratik, eta gai nagusia euskal hizkuntza, modu zabalean hartuta (Hizkuntzalaritza gaiak, Literatura, Filologia zein Folkloreari buruzko hitzaldiak eta abar). Ikusiko dugunez, biltzarrok ez dira soilik izan erudito euskaldunen topaguneak, aitzitik berebiziko garrantzia izan dute euskararen batasun prozesuan.
|
|
|
|
Darabilen
euskara ere Zaitegirena eta. Eta espiritua:
|
|
|
Izan ere, 1989ko otsailaren 1ean Lasarte Oriako (Gipuzkoa) Udalbatzak onetsiriko Udal arauak, udalerrian euskararen erabilera normalizatzeko xedea zuenak, ezin argiago adierazi zuen berezko hizkuntza kontzeptuaren muina lehentasunezko hizkuntza izatean datzala: " Lasartearrok geure herriko hizkuntza propioa euskara dugunez, Lasarte Oriako Udaletxean hizkuntza normalena eta
|
erabiliena
euskarak izan behar du". 2005eko abenduaren 1ean Azpeitiko (Gipuzkoa) Udalbatzak onarturiko Ordenantzak, Udalean eta udalerrian euskararen erabileraren sustapena eta normalizazioa bermatzea helburu zuenak," Udal organo guztietako ohiko lan hizkuntza euskara" izanen zela xedatzen zuen," udalerriko berezko hizkuntza" dela oinarriturik (18.1 art.). EAEko Auzitegi Nagusiak (74/ 2007 epaia, otsailaren 12koa) arau hori indargabetu eta Espainiako Auzitegi Gorenak (6997/ 2009 epaia, ekainaren 3koa) epaia berretsi ostean, 2009ko abenduaren 3an Udalbatzak onetsiriko arau berriak, Azpeitiko Udalean eta udalerrian euskararen normalizazioa eraginkorki bermatzeko Udal ordenantzak, eutsi egin dio aitzineko arauaren edukiari.
|
|
2012
|
|
|
Lehen inkesta soziolinguistikoa egin zenetik, 1991tik, alegia, ezagutzan izan dugun hazkundearen proiekzioa eginez, ia 200 urte lirateke ezagutza unibertsalera iristeko. Gauza bat da progresibotasuna eta beste bat, oso desberdina, progresibotasunaren kontzeptua
|
erabiltzea
euskararen normalizazioa eragozteko; izan ere, denbora faktoreak kasu guztietan hizkuntza gutxiagotuaren kontra jokatzen du eta. Euskararen normalizazioak helburu eta epe zehatzak behar ditu, hala nola ebaluazio zorrotza ere.
|
|
|
Bestela esango dizu: " Nik ez dakit non
|
erabili
euskara".
|
|
|
Azkenik, gurasoen artean %64k daki euskaraz eta %33k darabil ikastetxearekin harremanetarako. Bestela esanda, guraso euskaldunen erdiek
|
darabilte
euskara. Bukatzeko, ikastetxea kokatuta dagoen ingurumariko egoerari erreparatzen diogunean, biztanleriaren %70k euskaraz dakiela aitortzen du (Iturria www.eustat.es). emaitza horiek, euren osotasunean eta orokorrean hartuta, onak dira, behinik behin beste testuinguru soziolinguistiko bateko ikastetxe batek lortzen dituenekin konparatuko bagenitu. demagun, Sestao edo Barakaldo, Gasteiz edo etxebarriko ikastetxe batek lortutako emaitzekin parez pare erkatzen ditugula, Lekandapen gehiena eginda dagoela, zeregin handirik ez dela gelditzen pentsa genezake, eta, horixe bera entzuten dugu sarri. emaitzak, ordea, ez dira bi ikastetxeen artean konparagarriak baldin eta beste hainbat aldagai berdinak ez badira, eta ikastetxearen kokagune soziolinguistikoa da lokailu horien artean garrantzitsuenetariko bat.
|
|
|
Arratian, euskara erabili badarabilgu. Baina, noiz, zelan eta zertarako
|
darabilgu
euskara guk, hemen, euskal herri osoan bezala, ia ia euskaldun guztiok elebidunak gara, euskaraz eta erdaraz aritzeko kapazak gara eta horrez gain gutariko askok beste atzerriko hizkuntza bat edo bi dakizki. zelan kudeatzen dugu euskaldunok gure elebitasuna edo eleaniztasuna?
|
|
|
Lekandape ikastetxea kokatuta dagoen herrian, gainera, %70ak dakiela aitortu arren, kale erabileraren neurketen arabera, biztanleriaren %38k
|
darabil
euskara, beraz, lehen aipatu dugun 20 puntuko batez besteko aldea nabarmen gainditzen da herri horretan. hauxe bera ikusten ari gara Arratiako herri gehienetan: herriko biztanleriaren ehuneko handia euskalduna izan arren, etxea eta familiako giroan, auzune eta kalean, kirolean eta aisialdian euskararen erabilerak beherako joera duela erabat.
|
|
|
Azter ditzagun, lehenik eta behin, hezkuntza komunitate honetako kideen banan banako esparruak. Lekandape ikastetxeko populazioaren %90k daki eta %78an
|
darabil
euskara. Jakite maila eta erabileraren artean 12 puntuko aldea dago.
|
|
|
–Euskaldunak beti ibilli garaz erdal usañetik igeska, iduridu jaku itsusitu egiten dituala gure obrak?. Horren kontra, Arestik askatasuna eta naturaltasuna aldarrikatzen ditu euskal idazleentzat, XVIII. mendeko Pedro de Barrutiak bere Gabonetako Ikuskizuna komedian
|
erabilitako
euskara erdara arteko nahasketa goretsiz: –[...] erderea eta erdal usañeko esakerak, eta baita euskera erdera arteko mordolloa bere, tresnak diraz Barrutiaren plumaren puntan, bere bertsoak edertuteko eta prestantzia emoteko?
|
|
|
Mitxelena, bada, bera bezalako jende ikasiari edo erdi ikasiari zuzentzen zaio gehienetan. Horrek ez du esan nahi, ordea, bere hizkera, berak
|
darabilen
euskara, bestelako irakurleak ulertzeko modukoa ez denik. Ohartuko gara, usu erabiltzen dituela ahozko hizkeran erabili ohi diren esamolde eta adierazpideak nahiz esaera eta atsotitzak.
|
|
|
Sarritan ezintasunaren zama astuna gainetik kendu ezinda edo ibili izan gara. Hainbatetan galdetu diogu geure buruari, ea
|
darabilgun
euskara ulergarria, gozoa zaion hartzaileari, irakurleari. Edota zelan jokatu behar dugun, batetik erdaren morrontzan ez jausteko eta, bestetik, jariotasunez jantziriko euskara lortzeko.
|
|
|
Elebidunen kopurua gehitu den arren, euskararen erabilera gaur egun 1991n baino txikiagoa da. Gizartean oro har nabarmen hazi da euskararen erabilera, baina gaur elebidun direnek ez dute 1991n elebidun zirenek baino gehiago
|
erabiltzen
euskara. Hala ere, 2001etik aurrera joera aldaketa bat egon da eta gazte elebidunek gaur egun duela hamar urte baino gehiago erabiltzen dute euskara EAEn eta Iparraldean, baina ez Nafarroan.
|
|
|
Jarraipen taldeko langileei helarazitako mezuen adibideak ikus daitezke 1 irudian. Mezuen helburua pertsuasioaren bide periferikoa
|
erabiliz
euskararekiko jarrera eta euskararen erabilera areagotzea zen. Horrela, mezuen bidez euskara gehiago erabiltzeko gogorarazteaz gain, pentsamenduan ere eragitea nahi izan zen.
|